Transcript دکتر آزاده مداحی - دانشگاه الزهرا (س) دهمین همایش حسابداری ایران و اولین

‫آزاده مداحی‬
‫آذر ماه ‪1392‬‬
‫نظریه پردازی زمینه بنیان (‪ )Grounded Theory‬چیست؟‬
‫مروری کلی بر تحقیقات کیفی‬
‫روش تحقیق کیفی‬
‫روش‌های کیفی ‪...‬‬
‫‪‬‬
‫برای پرده‌برداشتن از پدیده‌هایی که کمتر شناخته شده‌اند و دیدن اینکه در پشت آنها چه نهفته است‪ ،‬به کار‬
‫گرفته می‌شوند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫عالوه بر این برای کسب نگاهی ن ‌و دربارۀ آن چیزهایی که میزانی از آگاهی دربارۀ شان وجود دارد‪ ،‬نیز به کار‬
‫گرفته می‌شوند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫می‌توانند جزئیات ظریفی از پدیده‌هایی که ارائۀ آنها به روش‌های کمی مشکل است‪ ،‬به دست دهند‪.‬‬
‫(استراوس و کوربین‪)1998 ،‬‬
‫‪‬‬
‫در اين نوع از پژوهشها بجاي تالش در توضيح صرف روابط علت و معلولي‪ ،‬به تفسیر وقايع و پديده‌ها در‬
‫محيط‌هاي طبيعي پرداخته تا پيچيدگي هاي آن رخدادها و وقايع را به وضوح روشن نمايد‪.‬‬
5
‫مطالعات کمی‬
‫چارچوب انعطاف ناپذیر(ذهن ساختاریافته)‬
‫آزمون نظریه (فرضیه)‬
‫اندازه گیری واقعیات عینی (بررس ی صفات و ويژگی های پديده ها)‬
‫نمونه های فراوان و غیر فعال در فرآیند تحقیق‬
‫تمرکز بر متغیرها (اعداد و واحدهای کمی)‬
‫ابزار عینی جمع آوری اطالعات‬
‫آنالیز آماری در پایان پژوهش‬
‫ی)‬
‫قبول یا رد فرض اولیه (تعمیم پذیر ‌‬
‫مطالعات کیفی‬
‫چارچوب انعطاف پذیر (ذهن ساختارپذیر)‬
‫خلق نظریه‬
‫بررس ی مفاهیم و پدیده های ذهنی (بررس ی معنی و مفهوم پديده ها )‬
‫مشارکت کنندگان محدود‪ ،‬فعال در پژوهش و همکار‬
‫تمرکز بر مفاهیم عمیق (کلمات و عبارات)‬
‫محوریت محقق در جمع آوری و تفسیر داده ها‬
‫آنالیز مفهومی همزمان با انجام پژوهش‬
‫خلق مفاهیم و نظریه ی جدید (عدم تعمیم پذیری‌)‬
‫‪‬‬
‫در پژوهشهاي علوم اجتماعي بر اساس گردآوري نظام مند داده‬
‫”‪ ...‬کشف تئوري ‌‬
‫ها‪ ...‬براي رسيدن به مرحله اي از شناخت ‌از موضوع مورد مطالعه که ما را قادر مي سازد‬
‫نظريه اي را که بر اساس داده هاي واقعي ساخته ايم ‪ ...‬با نظريه هاي موجود مقايسه‬
‫کنيم‪“.‬‬
‫)‪(Glazer & Strauss, 1967‬‬
‫‪8‬‬
‫‪‬‬
‫به کمک تئوری ساخته شده می توان فرضیه هایی تدوین کرد که پژوهشهای بعدی به‬
‫آزمون آنها بپردازند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫گراندد تئوری نه برای آزمون فرضیه که روش ي برای تولید آن است‪.‬‬
‫نظریه پردازی زمینه بنیان‬
‫‪‬‬
‫‪Grounded Theory‬‬
‫نظریه‌پردازی زمینهبنیان روش ی است که هدف آن شناخت و درک تجارب افراد از رویدادها‬
‫و وقایع در بستری خاص است (استراوس و کوربین‪.)1998 ،‬‬
‫‪‬‬
‫فرایند یا‬
‫در این روش با استفاده از داده ها‪ ،‬نظریه ای تکوین می یابد که این نظریه‪ ،‬یک ‌‬
‫پدیده را تبیین می کند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫بروز اختالف نظرهایی بین گلیزر و استراوس‪:‬‬
‫ گلیزر‪ :‬رهیافت ظاهرشونده (‪)emergent‬‬‫ استراوس و کوربین‪ :‬رهیافت نظام مند )‪ :)systematic‬برای تدوین نظریه در رابطه با یک‬‫پدیده‪ ،‬مجموعه ای سیستماتیک از رویه ها را به کار می گیرد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫از نوعی رویکرد استقرایی بهره می گیرد؛ یعنی روند شکل گیری نظریه در این روش حرکت از جزء به کل‬
‫است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫این روش یک سلسله رویههای سیستماتیک را به کار میگیرد تا نظریه ای مبتنی بر استقرا درباره پدیده‬
‫مورد نظر ایجاد کند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫یافتههای تحقیق دربرگیرنده تنظیم نظری واقعیت تحت بررس ی است نه یک سلسله ارقام یا مجموعه‬
‫ای از مطالب که به یکدیگر وصل شده باشند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫هدف آن ساختن و پرداختن نظریهای است که در زمینه مورد مطالعه صادق و روشنگر باشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫این روش پژوهش بر سه عنصر‪ :‬مفاهیم‪ ،‬مقولهها و گزارهها استوار است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫به طور کلی هدف عمده این نوع نظریه پردازی تبیین یک پدیده از طریق مشخص کردن عناصر کلیدی‬
‫(مفاهیم‪ ،‬مقولهها و گزارهها) آن پدیده ‌و سپس طبقهبندی روابط این عناصر درون بستر و فرایند آن‬
‫پدیده است (‪.)Corbin and Strauss, 1990‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تدوین پرسشهای پژوهش‬
‫گردآوری داده ها‬
‫‪‬‬
‫کدگذاری داده ها در سه مرحله‬
‫‪‬‬
‫کدگذاری باز‬
‫‪‬‬
‫کدگذاری محوری‬
‫‪‬‬
‫کد گذاری‌ انتخابی‬
‫‪‬‬
‫نوشتن یادداشت تحلیلی‪ :‬ثبت اندیشه ها و تفسیر خود از داده ها‬
‫‪‬‬
‫نگارش و تدوین نظریه‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪12‬‬
‫مصاحبه‬
‫مشاهده‬
‫اسناد‪ ،‬پيشينه ها و پيمايش‬
‫عکس و فيلم‬
‫يادداشتهاي پژوهشگر‬
‫يادداشتهاي شرکت کنندگان‬
‫ترکيبي‬
‫هدف از مطالعه کیفی دستیابی به عمیق ترین درک ممکن در خصوص‬
‫موضوع مورد بررس ی از دید مشارکت کنندگان است‪.‬‬
‫مشارکت کنندگانی که بیشترین اطالع و تجربه ‌را‬
‫در خصوص موضوع تحقیق دارند‪.‬‬
‫نمونه گیری هدفمند‬
‫نمونه گیری در مطالعات کمی‬
‫انتخاب افرادی که بتوانند نماینده ی کل جمعیت باشند‪...‬‬
‫نمونه گیری در مطالعات کیفی‬
‫انتخاب افرادی که بتوانند بیشترین کمک را در فهم یک پدیده انجام دهند‪...‬‬
‫روش نمونه گیری‌‪:‬‬
‫‪‬‬
‫نظریه‌پردازی زمینه‌بنیان مانند انواع دیگر پژوهش‌های کیفی متکی بر تصورات معرف بودن نم ‌ونۀ آماری‬
‫ً‬
‫برای تعمیم‌پذیری داده‌ها و اصالت یافته‌ها نیست و عموما نمونه‌ها به صورت هدفمند انتخاب می‌شوند ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫ی (‪ (Theoretical sampling‬استفاده می شود‪.‬‬
‫ی نظر ‌‬
‫در طی فرآیند تحقیق ‌از فرآیند نمونه‌گیر ‌‬
‫‪‬‬
‫نمونه‌گیری نظری‪ ،‬به عنوان فرآیندی تعریف می‌شود که در برگیرندۀ جمع‌آوری داده‌های مداوم برای خلق‬
‫نظریه است‪ ،‬به گونه‌ای که تحلیل قبلی بر نحوۀ تصمیم‌گیری در مورد این که چه داده‌هایی باید جمع‌آوری‬
‫شود اثر می‌گذارد‪ .‬این روش نظری است‪ ،‬چون از طریق الگوی در حال تکوین راهنمایی می‌شود‪ .‬نمونه‌گیری‬
‫نظری در واقع یکی از ویژگی‌های اساس ی نظریه‌پردازی زمینه‌بنیان است ‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫کدگذاری محوری‬
‫کدگذاری انتخابی‬
‫‪17‬‬
‫کدگذاری باز‬
‫ُ‬
‫‪ .1‬کد‌گذاری‌ باز (‪ :)Open Coding‬عبارت است ‌از روند خرد كردن‪ ،‬مقایسه كردن‪ ،‬مفهوم‬
‫ُ‬
‫پردازی‌ و مقوله‌بندی داده‌ها‪ .‬روش کد‌گذاری‌ باز‪ ،‬نه تنها به كشف مقوله‌ها می‌انجامد بلكه‬
‫نیز روشن می‌سازد‪.‬‬
‫خصوصیات ‌و ابعاد آن‌ها را ‌‬
‫ُ‬
‫‪ .2‬کد‌گذاری‌ محوری (‪ :)Axial Coding‬عبارت است ‌از سلسله رویه‌هایی كه پس از‬
‫ُ‬
‫ی‬
‫ی‬
‫باز انجام می‌شوند تا با برقرار ‌ پیوند بین مقوله‌ها‪ ،‬اطالعات را به شیوه‌های‬
‫کد‌گذار ‌ ‌‬
‫یكدیگر مرتبط سازند‪.‬‬
‫‌‬
‫جدیدی با‬
‫ُ‬
‫‪ .3‬کد‌گذاری‌ انتخابی (‪ :)Selective Coding‬عبارت است ‌از روند انتخاب مقوله‌ی هسته‬
‫كردن‬
‫اعتبار بخشیدن به روابط ‌و پر ‌‬
‫‌‬
‫به طور‌ منظم و ارتباط دادن آن با سایر مقوله‌ها‪،‬‬
‫نیاز به اصالح ‌و گسترش دارند‪.‬‬
‫جاهای خالی با مقوله‌هایی كه ‌‬
‫‪18‬‬
‫اعتبار بخش ی به نتایج تحقیق و ارزیابی کیفیت پژوهش‬
‫‪‬‬
‫مالک ارزیابی یک مطالعه به روش گراندد تئوری‪ ،‬به ارزیابی نظریه پیشنهادی آن متکی است (گلیزر‪ )1992 ،1978 ،‬و‬
‫همچنین به شیوه هایی که منجر به تکوین آن شده است (استراوس و کوربین‪)1998 ،1990 ،‬‬
‫‪‬‬
‫در بیست سال گذشته‪ ،‬در تحقیقات مختلف معیارهای متفاوتی برای ارزیابی پژوهش‌های کیفی از جمله تحقیقات‬
‫مبتنی بر روش نظریه‌پردازی زمینه‌‌بنیان ارائه شده است‪ .‬همانگونه که سیل یادآور می‌شود‪ ،‬تالش برای ایجاد‬
‫معیارهایی جهت قضاوت دربارۀ کیفیت مطالعات‪ ،‬کنترل‌نشدنی به‌نظر می‌رسد و البته توافق‌ها و همپوش ی‌های زیادی‬
‫بین این معیارها دیده می‌شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫برخی از روشهایی که عمدتا برای اعتباربخش ی به مدل و نتایج تحقیق استفاده می شود‪:‬‬
‫‪‬‬
‫ی)‬
‫زاویه بندی (اجماع‪/‬مثلث‌ساز ‌‬
‫‪‬‬
‫کنترل اعضا (بررس ی توسط اعضا)‬
‫‪‬‬
‫ارزیابی بر اساس ‪ 10‬شاخص "مقبولیت" (استراوس و کوربین‪)2008 ،‬‬
‫‪‬‬
‫کنترل اعضا‪:‬‬
‫‪‬‬
‫کنترل اعضا یا اعتبار پاسخگو تکنیکی است که بدان وسیله محقق یافته های خود را‬
‫با یک یا چند نفر از افراد مطلع تحت بررس ی کنترل می‌کند و این تکنیک جهت تایید‬
‫تفاسیر پژوهشگر به کار می‌رود‪.‬‬
‫ی)‬
‫‪‬زاویه بندی (اجماع‪/‬مثلث‌ساز ‌‬
‫‪‬‬
‫اجماع داده ها‪ :‬استفاده از منابع مختلف‪ ،‬از گروههای مختلف یا‬
‫درزمانهای مختلف‬
‫‪‬‬
‫اجماع پژوهشگران‪ :‬بازنگری یافته ها با استفاده از چند پژوهشگر‬
‫‪‬‬
‫اجماع روش ها‪ :‬استفاده از دو روش یا بیشتر مانند مشاهده‪،‬‬
‫مصاحبه‪ ،‬اسناد و مدارک‪ ،‬پرسشنامه‬
‫‪‬‬
‫معیار اصلی روایی ‌و پایایی برای ارزیابی پژوهشهای کمی ‌و کیفی مطرح گردیده است‪.‬‬
‫‌‬
‫همواره د ‌و‬
‫معیار برای پژوهشهای کیفی مبتنی‬
‫‌‬
‫با وجود این‪ ،‬کوربین ‌و استراوس (‪ )2008‬با بکارگیری‌ این د ‌و‬
‫بر نظریه پردازی‌ داده بنیان مخالفت ورزیده ‌و معیار مقبولیت را پیشنهاد داده اند‪.‬‬
‫‌‬
‫‪‬‬
‫در انعکاس تجارب مشارکت‬
‫مقبولیت بدین معنی است که یافته های تحقیق تا چه حد ‌‬
‫در رابطه با پدیده مورد مطالعه موثق ‌و قابل باو ‌ر است‪ .‬به منظو ‌ر‬
‫کنندگان‪ ،‬محقق ‌و خواننده ‌‬
‫دیگر پژ ‌وهشهای‬
‫‌‬
‫ی داده بنیان ( ‌و همچنین‬
‫بر نظریه پرداز ‌‬
‫ارزیابی کیفیت پژوهش‌های مبتنی ‌‬
‫کیفی)‪ ،‬کوربین ‌و استراوس ‪ 10‬شاخص مقبولیت را معرفی کردهاند‪.‬‬
‫بکارگیری نظریه پردازی زمینه بنیان در تحقیقات‬
‫رشته حسابداری و حسابرس ی‬
‫توسعه تحقیقات کیفی مبتنی بر نظریه پردازی زمینه بنیان در‬
‫سالهای اخیر در سایر کشورها در حوزه های‪:‬‬
‫• حسابداری مدیریت‬
‫• حسابرس ی (روابط بین حسابرس‪-‬صاحبکار و ‪)...‬‬
‫• آموزش حسابداری و حسابرس ی‬
‫• بکارگیری فناوری اطالعات و ‪...‬‬
‫تحقیق انجام شده در دانشگاه تهران در زمینۀ‬
‫«تدوین مدل کیفیت حسابرس ی»‬
‫با استفاده از نظریه پردازی زمینه بنیان‬
‫شرکای موسسات‬
‫حسابرس ی بزرگ‬
‫کمیته پذیرش و نظارت بر‬
‫موسسات حسابرس ی‬
‫معتمد بورس‬
‫شرکای موسسات‬
‫حسابرس ی کوچک‬
‫داده های تحقیق‬
‫کارگروه کنترل کیفیت‬
‫موسسات حسابرس ی‬
‫مدیران سازمان حسابرس ی‬
‫مدیران شرکت‌‌ها‬
‫‪‬‬
‫مفهوم پردازی از داده ها اولین قدم در تجزیه و تحلیل به شمار میرود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫بار‬
‫به این منظور داده های مصاحبهها به دقت مورد مطالعه و بررس ی قرار گرفت و دادههای مشابهی که ‌‬
‫معنایی یکسانی داشتند تحت کدهای مشترکی کدگذاری گردید و سپس مفاهیم متناسبی به هر یک اختصاص‬
‫داده شد‪.‬‬
‫برای نمونه‪:‬‬
‫کس ی که اخالق ندارد چرا باید با کیفیت خوب کار کند؟] پایبندی به اخالقیات[ چنین کس ی دنبال این است که‬
‫با کمترین کار بیشترین سود را کسب کند‪ .‬به همین دلیل نیرو هم اگر می گیرد ارزانترین نیرو را ‌از سر کوچه پیدا‬
‫می کند می برد سرکار‪ .‬اینطور نیست که نیروی باکیفیتی را بگیرد ]صالحیت کارکنان حرفه‌ای[ و طوالنی نگه‬
‫دارد تا در دوران کم کاری و پرکاری همیشه باشد ]ماندگاری کارکنان حرفه‌ای[ ‪...‬‬
‫‪27‬‬
‫‪‬‬
‫سپس به منظور تشکیل مقولهها هر یک از این مفاهیم با یکدیگر مقایسه شد تا شباهتها و تفاوتهایشان‬
‫مشخص شود‪.‬‬
‫برای نمونه‪:‬‬
‫با مقایسه مفاهیم مختلف‪ ،‬محقق به این نتیجه رسید که مفاهیم «مربوط بودن تجربه»‪« ،‬پویایی تجربه» و «نوع‬
‫تربیت حرفه‌ای» که در مصاحبه‌های مختلف مطرح شده بود‪ ،‬اشاره به یک موضوع دارند که پس از انجام‬
‫مقایسه‌های مداوم و در مفهوم‌پردازی در سطح باالتری از انتزاع‪ ،‬برچسب "کیفیت تجربه" به آن تخصیص‬
‫یافت‪.‬‬
‫‪28‬‬
‫تعیین " مشخصه‪/‬ویژگی‌ها" و "ابعاد" مقوله‌ها‪:‬‬
‫‪‬‬
‫”مشخصه ها" نوعی مقوله فرعی برای کدگذاری هستند که توضیح بیشتری دربارۀ هر مقوله به دست می‌دهند و "ابعاد" هر ویژگی‪ ،‬آن ویژگی‬
‫را بر پیوستاری قرار داده و با استفاده ازداده‌ها‪ ،‬مثال‌هایی از دو انتهای پیوستار به دست دهد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫به عنوان نمونه‪:‬‬
‫مقوله‬
‫توسعه یافتگی و جایگاه‬
‫جایگاه حرفه حسابرس ی‬
‫حسابرس ی در کشور‬
‫‪29‬‬
‫ابعاد‬
‫مشخصه ها‬
‫‪ ‬سابقه حرفه حسابرس ی در کشور‬
‫‪ ‬زیاد‬
‫‪ ‬کم‬
‫‪ ‬وضعیت نظارت بر حرفه حسابرس ی‬
‫‪ ‬نظارت اثربخش‬
‫‪ ‬نظارت غیراثربخش‬
‫‪ ‬علت وجودی حسابرس ی شرکت‌ها‬
‫‪ ‬نیاز ذینفعان‬
‫‪ ‬رفع تکالیف قانونی‬
‫‪ ‬سطح کیفیت حسابرس ی مورد تقاضای صاحبکاران و ذینفعان‬
‫‪ ‬باال‬
‫‪ ‬پایین‬
‫‪ ‬میزان توجه و اعتقاد به گزارشگری مالی قابل اتکا و اظهارنظر حسابرس‪:‬‬
‫‪ ‬زیاد‬
‫‪ ‬کم‬
‫‪o‬‬
‫زیاد‬
‫‪o‬‬
‫کم‬
‫‪o‬‬
‫کم‬
‫‪o‬‬
‫زیاد‬
‫‪o‬‬
‫کم‬
‫‪o‬‬
‫زیاد‬
‫‪o‬‬
‫کم‬
‫‪o‬‬
‫زیاد‬
‫‪o‬‬
‫کم‬
‫‪o‬‬
‫زیاد‬
‫گام دوم تحلیل‪ :‬کدگذاری محوری‪:‬‬
‫نمونه ای از نمایش کدگذاری در نظریه پردازی زمینه بنیان‪ ،‬از کدگذاری باز تا کدگذاری محوری‬
‫مقوله کدگذاری باز‬
‫کدگذاری محوری‬
‫بستر‬
‫مقوله‬
‫پیامدها‬
‫راهبردها‬
‫مقوله یا پدیدۀ اصلی‬
‫ّ‬
‫شرایط علی‬
‫مقوله‬
‫مقوله‬
‫شرایط مداخله‌گر‬
‫مقوله‬
‫‪30‬‬
‫‪‬‬
‫ّ‬
‫شرایط علی ‪ :‬مقوله‌هایی (شرایطی) هستند که مقولۀ اصلی را تحت تاثیر قرار می‌دهند و به وقوع یا گسترش پدیده م ‌ورد نظر می‪-‬‬
‫انجامد‪ .‬شرایط علی در دادهها اغلب با واژگانی نظیر وقتی‪ ،‬در حالی که‪ ،‬از آن جا که‪ ،‬چون‪ ،‬به سبب و به علت بیان میشوند‪ .‬حتی‬
‫زمانی که چنین نشانههایی وجود ندارد محقق میتواند با توجه به خود پدیده و با نگاه منظم به دادهها و بازبینی رویدادها و وقایعی‬
‫که از نظر زمانی مقدم بر پدیده مورد نظرند‪ ،‬شرایط علی را بیابد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫مقولۀ اصلی (محوری)‪ :‬پدیدۀ اصلی (هسته) مورد مطالعه‪ .‬پدیده مورد نظر‪ ،‬ایده و فکر محوری‪ ،‬حادثه‪ ،‬اتفاق یا واقعهای است‬
‫که جریان کنشها و واکنشها به سوی آن رهنمون میشوند تا آن را اداره‪ ،‬کنترل و یا به آن پاسخ دهند‪ .‬مقوله محوري پديدهاي‬
‫است كه اساس و محور فرايند است‪ .‬اين مقوله همان عنواني (نام يا برچسب مفهومي) است كه براي چارچوب يا طرح به وجود‬
‫آمده در نظر گرفته ميشود‪ .‬مقولهاي كه به عنوان مقوله محوري انتخاب مي شود بايد به قدر كافي انتزاعي بوده و بتوان ساير‬
‫مقوالت اصلي را به آن ربط داد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫شرایط مداخله‌گر‪ :‬شرایط ساختاری که به پدیده‌ای تعلق دارند و بر راهبردهای کنش و واکنش اثر می‌گذارند‪ .‬آنها راهبردها را در‬
‫درون زمینه خاص ی سهولت می‌بخشند و یا آنها را محدود و مقید می‌کنند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫راهبردها‪ :‬راهبردها مبتنی بر کنشها و واکنشهایی برای کنترل‪ ،‬اداره و برخورد با پدیده مورد نظر هستند‪ .‬راهبردها مقصود داشته‪،‬‬
‫هدفمند است و به دلیلی صورت میگیرد‪ .‬همواره شرایط مداخلهگری نیز حضور دارند که راهبردها را سهولت میبخشند یا آن را‬
‫محدود میسازند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫پیامدها‪ :‬نتایجی که در اثر راهبردها پدیدار می‌شود‪ .‬پیامدها نتایج و حاصل کنشها و واکنشها هستند‪ .‬پیامدها را همواره نمیتوان‬
‫ً‬
‫پیشبینی کرد و الزاما همانهایی نیستند که افراد قصد آن را داشتهاند‪ .‬پیامدها ممکن است حوادث و اتفاقات باشند‪ ،‬شکل منفی‬
‫به خود بگیرند‪ ،‬واقعی یا ضمنی باشند‪ ،‬و در حال یا آینده به وقوع بپیوندند‪ .‬همچنین این امکان وجود دارد که آن چه که در برهه‪-‬‬
‫ای از زمان پیامد به شمار میرود در زمانی دیگر به بخش ی از شرایط و عوامل تبدیل شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫بستر (زمینه)‪ :‬بستر یا زمینه مجموعه مشخصههای ویژهای است که به پدیده موردنظر داللت میکند؛ یعنی محل حوادث و وقایع‬
‫متعلق‌به پدیده‪ .‬بستر نشانگر مجموعه شرایط خاص ی است که در آن راهبردهای کنش‌ و واکنش صورت می‌پذیرد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫در سطوح‬
‫پس از بررس ی کیفیت حسابرس ی از جنبه‌های مختلف‪ ،‬و تعیین ارتباط بین مقوله‌ها ‌‬
‫مختلف و مسیریابی شرطی‪ ،‬مرحلۀ کدگذاری‌ محوری به پایان رسیده تا در گام نهایی تحلیل‪،‬‬
‫کدگذاری گزینش ی و خلق نظریه و مدل نهایی انجام شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫بنا به نظر کرسول‌ (‪ )2005‬یک نظریه پرداز زمینه بنیان می تواند نظریه خود را به سه شیوه‬
‫ممکن ارائه نماید‪:‬‬
‫‪33‬‬
‫‪‬‬
‫به صورت نمودار‪،‬‬
‫‪‬‬
‫به شکل تشریحی و روایت یک داستان‪ ،‬یا‬
‫‪‬‬
‫به صورت مجموعه ای از گزاره ها‪.‬‬
‫تشریح بخشهایی از مدل کیفیت حسابرس ی‬
‫کلیدی اتخاذ راهبردهای کیفیت حسابرس ی‬
‫التزام به کیفیت حسابرس ی‪ :‬عامل‬
‫ِ‬
‫نقش تعیین کنندۀ "التزام به کیفیت" و تاثیر آن بر سایر شرایط علی‬
‫امکانات‬
‫دانش و‬
‫تجربه‬
‫‪34‬‬
‫تشریح بخشهایی از مدل کیفیت حسابرس ی‬
‫‪‬‬
‫نگرانی از عواقب بیکیفیتی‬
‫‪‬‬
‫‪ -1‬وجود "پاسخخواه" از حسابرس‪ :‬مانند سهامداران یا اعتباردهندگان‪ ،‬و یا نهادهای‬
‫حرفهای و نظارتی که به موجب مقررات اقدام به پیگیری موضوع مینمایند‪.‬‬
‫‪ -2‬وجود "سازوکارها"ی الزم جهت پاسخخواهی‪ ،‬بهگونهای که پاسخخواه با صرف زمان‬
‫و هزینه معقول امکان پیگیری و احقاق حق را داشته باشد‪ .‬عالوه بر آن میبایست‬
‫اشخاص بیطرفی که دارای امکانات‪ ،‬صالحیت و دانش الزم هستند‪ ،‬اقدام به بررس ی‬
‫کیفیت حسابرس ی مورد ادعا نمایند‪.‬‬
‫‪" -3‬اعمال تنبیهات" و جریمههای قابلتوجه‪ ،‬متناسب و معنادار برای برخورد با موارد‬
‫بیکیفیتی‪ ،‬بهگونهایکه نگرانی از اعمال این تنبیهات بهعنوان عامل بازدارندهای قوی‪،‬‬
‫سبب اتخاذ تمهیدات الزم جهت دستیابیبه کیفیت حسابرس ی موردنظر شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫اشتیاق دستیابی به مزایا و پاداشهای باکیفیتی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تشریح مدل کیفیت حسابرس ی‬
‫ضرورت اتخاذ رویکردی یکپارچه جهت دستیابی به کیفیت حسابرس ی‬
‫اگر چه کیفیت حسابرس ی در نگاه اول متاثر از عملکرد تیم حسابرس ی و شرکای‬
‫مسئول کار است‪ ،‬اما با تعمق بیشتر‪ ،‬این عوامل خود تحت تاثیر و "معلول‌" عوامل‬
‫مختلف در سطح کالن‪ ،‬حرفه حسابرس ی و موسسه حسابرس ی می‌باشند و عال ‌وه بر آن‬
‫از ویژگی‌ها و عملکرد متقاض ی حسابرس ی و ذینفعان حسابرس ی تاثیر می‌پذیرد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪36‬‬
‫دستیابی به کیفیت حسابرس ی مستلزم اتخاذ رویکردی یکپارچه و در نظر گرفتن‬
‫این الیه‌ها و حلقه های مختلف می‌باشد ‪.‬‬
‫اجزای مدل یکپارچۀ کیفیت حسابرس ی در نمایه ارائه شده است‪:‬‬
‫‪‬‬
‫شرایط مداخله‌گر‬
‫شرایط مداخله‌گر‬
‫پاسخخواهی اثربخش از حسابرس در موردکیفیت‬‫اندازه و ساختاریافتگی موسسه‬‫شهرت و اعتبار موسسه و شرکا‬‫ تخصص حسابرس در صنعت‬‫ تناسب حقالزحمه حسابرس ی با میزان کار‬‫ماندگاری کارکنان و شرکا‬‫دوره تصدی‬‫فشار زمانی‬‫‪ -‬پیچیدگی کسب و کار و معامالت‬
‫تقاضا برای کیفیت حسابرس ی‬‫تناسب تعداد موسسات حسابرس ی و بازار کار‬‫کیفیت آموزش دانشگاهی‬‫‪-‬بافت سنی حسابداران رسمی و شرکای موسسات‬
‫شرایط‌علی‌موسسه‌وکار‬
‫راهبردهای سطح موسسه حسابرس ی‪:‬‬
‫کیفیت حسابرس ی‬
‫پیامدها‬
‫برای حسابرس‪:‬‬
‫افزایش استقالل در کارهای حسابرس ی‬
‫افزایش شایستگی در کارهای حسابرس ی‬
‫افزایش کیفیت در کارهای حسابرس ی‬
‫اعتبار موسسه و شرکای آن‬
‫تصویرسازی از موسسه‬
‫نوعصاحبکارانوکارهایارجاعیبعدی‬
‫میزانپاسخگوییبعدیحسابرس نسبت به‬
‫گزارش صادره در مقابل سرمایهگذاران‪ ،‬و‬
‫سایر ذینفعان و نهادهای نظارتی‬
‫تداوم تصدی‪/‬تعویض حسابرس‬
‫برای شرکت‪:‬‬
‫افزایش اعتبار اطالعات و کاهش ریسک‬
‫اطالعات شرکت‬
‫افزایش اعتبار مدیران شرکت‬
‫کاهش احتمال سوء استفاده ازمنابعشرکت‬
‫راهبردهای حسابرس در سطح کار حسابرس ی‪:‬‬
‫رعایت استانداردهای حسابرس ی در پذیرش کار‬‫و اجرای عملیات‬
‫رعایت استاندارد کنترل کیفیت در سطح کار‬‫اثربخش ی امضای شریک دوم‬‫رعایتاستقالل در صدور گزارش‬‫راهبردهای متقاض ی حسابرس ی‪:‬‬
‫استقرار سیستم کنترلهایداخلیاثربخش‬‫استقرار کمیته حسابرس ی اثربخش‬‫انتخاب و تعویض حسابرس متناسب باسطح‬‫کیفیت موردنظر‬‫شرایط مداخله‌گر‬
‫ویژگیهای مالکیت‬‫ میزان مسئولیت پاسخگویی مدیران‬‫کوتاه بودن دوره تصدی مدیریت‬‫انگیزه صاحبکار برای‌تحریف درصورتهای مالی‬‫پیامدها در سطح کالن‬
‫‪-‬ارتقای کیفیت حسابرس ی و اعتبار حرفه حسابرس ی‬
‫پیشگیری از فساد و سوءاستفادههای مالی و افزایش سالمت اقتصادی جامعه‬‫افزایش اعتماد عمومی و کمک به تحقق عدالت اقتصادی‬‫رعایت حقوق سرمایهگذاران‪ ،‬ارتقای شفافیت اطالعاتی و توسعه بازار سرمایه‬‫‪-‬تخصیص بهینه منابع‬
‫‪-‬تعداد موسسات حسابرس ی‬
‫‪‬راهبردهای سطح حرفه حسابرس ی‪:‬‬
‫امکانات‬
‫استقرارنظام کنترلکیفیت اثربخش در موسسه‬‫ استقرار نظام اثربخش استخدام و ترفیع کارکنان‬‫آموزش اثربخش‬‫چرخشکار حسابرس ی بین شرکا و تیمها‬‫ تنوعبخش ی به خدمات‬‫‪-‬کاهش وابستگی درآمدی به صاحبکار خاص‬
‫شرایط مداخله‌گر‬
‫از سطح‌حرفه حسابرس ی به موسسه‬
‫و کار حسابرس ی‬
‫التزام شرکا به‬
‫کیفیت‬
‫حسابرس ی‬
‫دانش و‬
‫تجربه‬
‫‪‬تعامل اثربخش متولیان حرفه‪ ،‬نهادهای نظارتیو قانونگذاران‬
‫‪‬سیاستگذاری و اقدام هماهنگ و هدفمند جهت دستیابی به کیفیت حسابرس ی‬
‫‪‬تدوین مقررات و ضوابط اثربخش جهت دستیابی به کیفیت حسابرس ی‬
‫‪‬استقرارنظامکنترل کیفیت اثربخش درحرفهحسابرس ی‪:‬‬
‫‪‬تایید صالحیت‪ ،‬نظارت‪ ،‬کنترلکیفیت محتوایی‪ ،‬برخورد موثر‪ ،‬متناسب و‬
‫بازدارنده‪ ،‬اطالعرسانی نتایج کنترل کیفیت‬
‫‪ ‬تقویت ‌حفظ ‌استقالل موسسات ‌حسابرس ی‪:‬‬
‫پیامد راهبردهای حرفه‬
‫افزایش التزام حسابرسان به کیفیت‬
‫افزایش استقالل موسسات‬
‫افزایش شایستگیموسسات‬
‫بزرگ شدن موسسات‬
‫افزایش سطح آگاهی ذینفعان‬
‫شرایط علی تقاضا‬
‫نیاز انتخاب کنندۀ حسابرس‬
‫به کیفیت حسابرس ی‬
‫توان پاسخخواهی و تقاضای‬
‫کیفیت توسط سایر ذینفعان‬
‫دانش ذینفعان‬
‫حمایتازموسساتدرمقابلتعویضناش یازکیفیت‬‫چرخش اجباری موسسات یا شرکا‬‫تناسب توانایی موسسه با حجم واندازه‬‫کارها‬
‫‪‬تقویت نهاده‌های حسابرس ی‪:‬‬
‫‪‬کمک به تامین ابزارها‪ ،‬چکلیستها و نرمافزارهای مناسب‪/‬استقرار نظام‬
‫آموزش ی اثربخش در حرفه‪/‬تدوین رهنمودها و تفاسیر الزم برای استانداردهای‬
‫حسابداری‬
‫‪‬و حسابرس ی‪ ،‬استانداردهای خاص‬
‫‪‬استقرار نظام پرسشو پاسخفنیوتخصص ی اثربخش‬
‫‪‬فراهم نمودن تمهیدات الزم برای بزرگ شدن موسسات‬
‫‪‬فرهنگ سازی و آموزش ذینفعان در خصوص حسابرس ی‬
‫شرایط بستر‪:‬‬
‫ویژگیهای فرهنگی‬
‫خصوص ی یا دولتی بودن اقتصاد‬
‫توسعه یافتگی بازار سرمایه‬
‫توسعه یافتگی و جایگاه حرفه حسابرس ی در کشور‬
‫شرایط علی حرفه‬
‫التزام متولیان و سیاستگذاران‬‫به کیفیت‬
‫انسجام در سیاستگذاری و اجرا‬
‫دانش و تجربه متولیان و‬
‫سیاستگذاران حرفه‬
‫برخورداری از امکانات‬
‫برخی از دستاوردهای پژوهش‬
‫‪‬‬
‫اتخاذ رویکردی یکپارچه جهت طراحی مدل کیفیت حسابرس ی و شناسایی شرایط علی‪ ،‬مداخلهگر‪ ،‬راهبردها‪ ،‬بستر و‬
‫پیامدهای کیفیت حسابرس ی‬
‫‪‬‬
‫شناسایی اهم چالش‌های موجود در حرفۀ حسابرس ی کشور‌‬
‫‪‬‬
‫معرفی مفهوم "التزام به کیفیت حسابرس ی" به عنوان سنگ بنای اصلی عرضۀ کیفیت حسابرس ی‬
‫‪‬‬
‫معرفی مفهوم "تربیت حرفه‌ای" به عنوان یکی از عوامل موثر بر صالحیت حسابرسان‬
‫‪‬‬
‫بر عواملی چون‌‪:‬‬
‫تاکید ‌‬
‫‪" ‬کیفیت تجربه" و "پویایی تجربه”‬
‫‪ ‬تایید صالحیت حسابداران رسمی‬
‫‪ ‬ماندگاری‌ کارکنان و شرکای موسسه‬
‫‪‬‬
‫ساختاریافتگی موسسات حسابرس ی‬
‫‪ ‬میزان کارایی و صرفه اقتصادی خدمات حسابرس ی‬
‫نیاز به حسابرس ی‬
‫‪‌ ‬‬
‫‪... ‬‬
‫ضرورت انجام تحقیقات آتی‬
‫با استفاده از‬
‫«نظریه پردازی زمینه بنیان»‬
‫‪‬‬
‫خصوص ی سازی و اجرای اثربخش اصل ‪ 44‬قانون اساس ی‬
‫‪‬‬
‫سازوکارهای راهبری شرکتی اثربخش در بازار سرمایه ایران‬
‫ درترکیبهای مختلف مالکیتی‪ :‬مالکیت متمرکز‪/‬پراکنده‪ ،‬خانوادگی‪ ،‬نهادی‪ ،‬هلدینگها ‪...‬‬‫ تصمیم گیریها و عملکرد هیئت مدیره‪ :‬مدیران موظف‪/‬غیرموظف؟ ‪...‬‬‫ معامالت با اشخاص وابسته‬‫‪‬‬
‫شناسایی موانع استقرار‪/‬اثربخش ی کنترلهای داخلی‪ ،‬حسابرس ی داخلی‪ ،‬حسابرس ی مستمر و‬
‫‪...‬‬
‫‪‬‬
‫حسابرس ی‪ :‬ادغام موسسات حسابرس ی و نمونه‌های پیشین؛ علل و عوامل عدم موفقیت‪،‬‬
‫حق الزحمه موسسات حسابرس ی‪ ،‬بکارگیری فناوری اطالعات ‪...‬‬
‫‪‬‬
‫آموزش حسابداری و حسابرس ی‪ :‬اخالق حرفه‌ای‪ ،‬گزارش‌نویس ی ‪...‬‬
‫‪‬‬
‫حسابداری مدیریت‬
41