Transcript Politika tregtare dhe e investimeve Prof. Dr. Besim Beqaj

Politika tregtare dhe e
investimeve
Prof. Dr. Besim Beqaj
Prof. dr. Besim BEQAJ
1
Objektivat e të mësuarit




Të shohim se si politika tregtare dhe e
investimeve historikisht kanë qenë
pjesë e politikave të brendshme
Të ekzaminohet se si po ndryshon sjellja
(qasja) tradicionale ndaj politikave
tregtare dhe të investimeve
Të shohim efektet e lidhjeve globale në
tregti dhe investime të vendimmarrësit.
Të kuptojmë që vendet duhet të
bashkëpunojnë shumë afër në të
ardhmen për ruajtur qëndrushmerinë e
tregtisë globale dhe mjedisit global
investiv.
Prof. dr. Besim BEQAJ
2
Arsyet dhe qëllimet e Politikës
tregtare dhe të investimeve




Politikat qeveritare janë të dizajnuara të rregullojnë, drejtojnë
dhe mbrojnë aktivitetet nacionale (kombëtare). Zbatimi i këtyre
politikave është rezultat i sovranitetit nacional, i cili i jep
Qeverisë të drejtën të rregullon mjedisin e vendit dhe të
qytetetarëve të vet.
Politika tregtare në nivel të vendeve – politika makroekonomike
definon qasjen shtetrore ndaj importeve, eksporteve dhe ndaj
zhvillimeve tekniko teknologjike.
Veprimet në kuadër të politikës së brendshme të shumicës së
qeverive kanë si qëllim rritjen e standardit të jetesës të
qytetarëve, përmirësimin e kualitetit të jetës dhe të arrihet
punësimi i plotë (të mos këtë papunësi fare).
Këto politika kane ndikim indirekt në tregtinë dhe investimet
Prof. dr. Besim BEQAJ
ndërkombëtare.
3
Arsyet dhe qëllimet e Politikës
tregtare dhe Politikës investive vazhdim






Në mënyra shumë më direkte dhe në dobi të ndërrmarjeve të
posaformuara, një vend gjithashtu mund të nxisë transferin e
teknologjisë nga jashtë ose të përjashtojë industritë e huaja nga
tregu i vendit.
Zyrtarët qeveritarë gjithashtu mund të miratojnë rregullore mbi
importin të cilat i mbrojnë qytetarët.
Qëllim kryesor i politikës të jashtme është siguria kombëtare.
Politika shtetërore ka për qëllim rregullimin, nxitjen, drejtimin dhe
mbrojtjen e veprimtarive kombëtare.
Veprimet politike: ruajtja e nivelit të standardit jetësor, punësimi,
ngritja e zhvillimeve ekonomike.
Politika e zhvillimit synon transferin e teknologjisë, ngritjen e
kapaciteteve vendore për konkurim dhe nganjeherë përkrahjen e
vendeve tjera për prodhimin e produkteve të cilat do të importohen.
Prof. dr. Besim BEQAJ
4
Organizatat
ndërkombëtare






GATT-i Marrëveshja e Përgjithëshme për Tarifat
dhe Tregtinë : Është themeluar me 1947 GATT. Në
Raundin e Uruguajit në vitet 80-ta, përqendrohet në
reduktimin e barierave të tregtisë, mbrojtjen e pasurisë
intelektuale, dhe në tregtinë e shërbimeve
World Trade Organization (WTO)/ Organizata
Botërore e Tregtisë (OBT)
The International Monetary Fund (IMF)/ Fondi
Monetar Ndërkombëtar (FMN)
The World Bank (WB)/ Banka Botërore (BB)
EIB Banka Evropiane për Investime
EBRD Banka Evropiane për Rindertim dhe Zhvillim
Prof. dr. Besim BEQAJ
5
Organizata Botërore e Tregtisë (OBT) dhe
Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN)
OBT është organizatë ndërkombëtare
e cila merret me rregullat e tregtisë
ndërmjet shteteve.


Në thelb të saj janë Marrëveshjet e OBTsë, rregullat ligjore për tregtinë
ndërkombëtare, për politikën tregtare
dhe për investime.
FMN – u projketua për të siguruar
stabilitet të sistemit monetar
ndërkombëtar dhe për të mbajtur
kurse fikse këmbimi në mes vendëve.

Prof. dr. Besim BEQAJ
6
Banka Botërore (BB)

Banka Botërore (BB) është
themeluar me 1944 për të ndimuar
vendet e shkatërruara nga lufta dhe më
vonë merr detyrën e ndihmës së
zhvillimit botëror. Kapitali i BB kryesisht
investohet për reduktimin e varfërisë.
Prof. dr. Besim BEQAJ
7
Ndryshimet në mjedisin politik dhe
global
Reduktimi i ndikimit të politikave kombëtare

Zgjerimet e lidhjeve gloable në mes të
kompanive, industrive dhe vendeve kanë efekt
mbi politikanët.


Roli i institucioneve ndërkombëtare



Rritje enorme e ndikimit të institucioneve ndërkombëtare dhe
zvoglim i ndikimit të politikave nacionale në tregtinë
ndërkombëtare (globalizimi dhe integrimet rajonale)
Roli i institucioneve tradicionale
Thellimi i konfliktit midis vendeve të
industrializuara dhe vendeve në zhvillim.
Prof. dr. Besim BEQAJ
8
Ndryshimet në mjedisin e
politikës globale
Tri ndryshime kryesore kanë ndodhur në
mjedisin e politikës globale
 Reduktimi i influencës të politikës të
brendshme (vendore);
 Dobësimi i institucioneve tradicionale;
 Acarimi i konfliktit mes vendeve të
industrializuara dhe vendev në zhvillim.
Prof. dr. Besim BEQAJ
9
Reduktimi i influencës të
politikës të brendshme
(vendore)


Interaksioni në mes rrjedhave
financiare globale dhe atyre vendore
(lokale) e ka limituar në masë të
konsiderueshme influencën e qeverive.
Për të kthyer influencën disa qeveri janë
munduar të kufizojnë tregtinë botërore
duke vendosur barriera, aplikuar tarifa
apo duke implementuar rregullore mbi
importin.
Prof. dr. Besim BEQAJ
10
Dobësimi i institucioneve
ndërkombëtare



Lidhjet e forcuara mes vendeve dhe mjedisi i ri
ekonomik që rezulton nga lojtarët e rinj në
treg dhe ndeshja e sistemeve të ndryshme
ekonomike po e dobëson OBT-në
Fondi Monetar Ndërkombëtar nuk po ka fonde
të mjaftueshme për të plotësuar nevojat e të
gjitha vendeve që kanë vështirësi.
Banka Botërore ka qenë e pasuksesshme në
përkrahjen e qëllimeve ekonomike të vendeve
në zhvillim. Disa ankohen që politikat e kësaj
banke kanë krijuar më shumë varfëri.
Prof. dr. Besim BEQAJ
11
Konflikti mes vendeve të
industrializuara dhe vendeve në
zhvillim



Në të kaluarën është shpresuar që hendeku në
mes vendeve të industrializuara dhe vendeve në
zhvillim do të mbyllet.
Mëgjithëse shumë vende të pazhvilluara sot po
shfaqen si vende të reja të industrializuara,
shumë vende tjera po ballafaqohen me një të
ardhme ekonomike të zymtë.
Rritja e shqetësimeve ambientaliste ka bërë që ky
konflikt të tendoset edhe më shumë.
Prof. dr. Besim BEQAJ
12
Kufizimet e importeve



Shumë vende duke përfshirë Bashkimin Evropian dhe
SHBA-të kanë miratuar ligjet antidumping, që ju
ndihmojnë industrive vendore duke kufizuar shitjen e
produkteve të huaja nën koston e prodhimit, ose çmime
me të vogla se çmimi i tyre në vendet prej nga vijnë.
Importet kufizohen gjithashtu me barriera jotarifore, siç
janë kampanjat blej vendore. Mënjanimi i këtyre
barrierave është shumë i vështirë.
Importet mund të reduktohen edhe duke ngushtuar
hyrjen e produkteve të huaja në treg përmes
procedurave të komplikuara dhe inspektimeve.
Prof. dr. Besim BEQAJ
13
Efektet e kufizimit të
importeve



Kontrolli i importeve mund të bëjë që të mos
shfytëzohen resurset më efiçente gjë që rezulton
në produkte që nuk janë me të mirat dhe kosto
më të lartë për malltat (ofertën) e kufizuar.
Kontrolli i importit mund të rezultoj me
ndryshime negative në strukturen e importeve.
Për shkak të joefiçencës, kontrolli i importeve
mund të shkaktojë ngecje në avancimin
teknologjik.
Prof. dr. Besim BEQAJ
14
Kufizimet e eksporteve



Vendet vendosin kontroll mbi eksportet për arsye të ofertës të
pamjaftueshme, sigurisë kombëtare dhe qëllimeve të politikës të
jashtme, apo dëshirës për të mbajtur kapitalin.
Kontrollet që lidhen me sigurinë kombëtare aplikohen për
armë dhe eksportet e teknologjisë të lartë.
Megjithëse kufizimi i eksportit është një mjet i vlefshëm që
përdoret në marrëdhëniet ndërkombëtare, ky kufizim mund t`i
jep ndërrmarjeve vendore reputacionin e një ofertuesi të
pasigurt dhe si rrjedhojë e kësaj porositë (kërkesat) të bëhen të
ofertues (ndërrmarje) të vendeve tjera.
Prof. dr. Besim BEQAJ
15
Promovimi i eksporit


Promovimi i eksportit është i dizajnuar t`i ndihmojë ndërrmarjet
të hyjnë në tregjet ndërkombëtare ruajnë dhe të ruajnë
pozicionin e tyre në këto tregje si dhe të shërbejë si
kunderveprim ndaj masave të ngjashme që aplikojnë vendet
tjera.
Qasjet e ndryshme drejt promovimit të eksportit përfshijnë:
 Transferin e dijes (njohurive)
 subvencionimin direkt apo indirekt të eksportit
 Reduktimin e burokracisë qeveritare për eksportuesit
 Financimi i eksportit
 Legjislacion i ndryshëm tatimor për qytetarët që jetojnë
jashtë vendit
Prof. dr. Besim BEQAJ
16
Promovimi i importit

Masa për promovimin e importit
përdorin vendet që ruajnë një bilanc
tregtar me suficit të madh.

The Japan External Trade Organization
(JETRO)- Organizata japoneze e Tregtisë të
Jashtme ka filluar të fokusohet në
promovimin e importit në Japoni
Prof. dr. Besim BEQAJ
17
Ndikimi i Investimeve të Huaja
Direkte (IHD) në vendet nikoqire







Ndikimi pozitiv
Informimi kapital
Transferi i teknologjisë dhe
aftësive menaxheriale
Zhvillimi rajonal dhe sktorial
Konkurrenca e brendshme
dhe ndërrmarrësia
favourable effect on balance
of payments
Efektet pozitive në bilancin e
pagesave
Rritja e punësimit
Ndikimi Negativ





Dominimi industrial
Varësia në teknologji
Çrregullimi i planeve
ekonomike
Ndryshimi kulturor
Ndërhyrja qeveritare të
koroporata multinacionale
Prof. dr. Besim BEQAJ
18
Kufizimet e Investimeve


Shumë vende që kanë mungesa
të rezervave devizore e kufizojnë
eksportin e kapitalit, sepse ikja
(lëvizja) e kapitalit mund të jetë
problem i madh.
Në momentin që qeveria vendos
kufizime në eksportin e fondeve
(kapitalit), rritet edhe dëshira për
eksport të kapitalit jashtë vendit.
Prof. dr. Besim BEQAJ
19
Promocimi i investimeve



Incentivat (stimulimet) fiskale – janë
masa tatimore specifike të dizajnuara për
tërheqjen e investimeve të huaja
Incentivat (stimulimet financiare) –
masa konkrete në përkrahje të investitorëve,
siç janë: sigurimi i tokës apo objektit, kreditë
dhe garancitë për kredi.
Incentivat (stimulimet) jofinanciare
mund të jenë blerjet e grantuara nga qeveria,
mbrojtje e veçantë nga konkurenca dhe
investime në infrastrukturë.
Prof. dr. Besim BEQAJ
20
Fuqia negociuesë (për të arritur
marrëveshje) e Korporatave
multinacionale dhe vendi nikoqir
Fuqia negociuese
Politika e ofruar/kërkuar
Stimulimet për investime
Tretmani privelegjues i vazhdueshëm
Kërkesa diskriminuese
MNC
Fundi i relacioneve/
Deinvestimi
Prof. dr. Besim BEQAJ
Koha
21
Perspektiva ndërkombëtare për
Politikat tregtare dhe të
investimeve


Prej një perspektive ndërkombëtare,
negociatat për tregti dhe investime
duhet të vazhdojnë.
Për të bërë këtë, Politika tregtare dhe e
investimeve mund të këtë qasje
bilaterale apo multilaterale
Prof. dr. Besim BEQAJ
22