Transcript Çrregullime të tjera mendore të shkaktuara nga disfunksioni ose
Slide 1
Çrregullimet mendore të shkaktuara nga sëmundjet
mjekësore të përgjithshme
Slide 2
Hyrje
• Kalsifikimet ndërkombëtare të
sëmundjeve si ICD-10 dhe DSM IV
kanë të përfshirë konceptin e
çrregullimit mendor të shkaktuar nga
sëmundjet mjekësore të përgjithshme
Slide 3
Kriteret diagnostike
• DSM IV i vendos këto çrregullime pranë
secilës kategori diagnostike të
çrregullimeve mendore për të ndihmuar
klinicistin në analizën e tij dhe për të
lehtësuar diagnozën difrenciale
• ICD-10 i grupon ato në dy kategori të
veçanta
Slide 4
Kategoritë e DSM IV
•
Delirium, demencë, amnezitë dhe çrregullimet e tjera
kognitive
•
•
•
Deliriumi i shkaktuar nga sëmundja mjekësore e
përgjithshme
Deliriumi i shkaktuar nga sëmundje tjetër mjekësore e
përgjithshme
Çrregullimi amnezik i shkaktuar nga sëmundja mjekësore
e përgjithshme
•
Çrregullimet psikotike të shkaktuara nga sëmundja
mjekësore e përgjithshme
Çrregullimet e humorit
•
Çrregullimet e humorit të shkaktuara nga sëmundja
mjekësore e përgjithshme
•
Çrregullimet e ankthit
•
•
Çrregullimet seksuale
•
•
Çrregullimet e gjumit
•
Çrregullimet e ankthit të shkaktuara nga sëmundja
mjekësore e përgjithshme
Çrregullimet seksuale të shkaktuara nga sëmundja
mjekësore e përgjithshme
Çrregullimet e ankthit të shkaktuara nga sëmundja
mjekësore e përgjithshme
•
Çrregullimet mendore të shkaktuara nga sëmundje
mjekësore të përgjithshme të paklasifikuara gjetiu
•
Skizofrenia dhe çrregullimet e tjera psikotike
•
•
•
•
Çrregullim katatonik i shkaktuar nga sëmundja mjekësore
e përgjithshme
Çrregullim i personalitetit i shkaktuar nga sëmundja
mjekësore e përgjithshme
Çrregullim mendor i paspecifikuar i shkaktuar nga
sëmundja mjekësore e përgjithshme
Slide 5
Kategoritë e ICD-10
Çrregullimi i personalitetit dhe i sjelljes i shkaktuar nga sëmundja, dëmtimi apo disfunksioni
cerebral:
•
Çrregullimi i personalitetit organik
•
Sindroma post-encefalitike
•
Sindroma post-komocionale
•
Çrregullime të tjera të personalitetit dhe sjelljes të shkaktuar nga sëmundja, dëmtimi apo
disfunksioni cerebral
•
Çrregullime të paspecifikuara të personalitetit dhe sjelljes të shkaktuar nga sëmundja, dëmtimi
apo disfunksioni cerebral
Çrregullime të tjera mendore të shkaktuara nga disfunksioni ose dëmtimi cerebral dhe
sëmundjet e përgjithshme:
•
Halucinoza organike
•
Çrregullimi katatonik organik
•
Çrregullimi deluzional organik
•
Çrregullimi i humorit (afektiv) organik
•
Çrregullimi i ankthit organik
•
Çrregullimi disociativ organik
•
Çrregullimi i paqëndrueshmërisë emocionale organike
•
Çrregullimi kognitiv minor
•
Çrregullime të tjera mendore specifike të shkaktuara nga disfunksioni ose dëmtimi cerebral dhe
sëmundjet e përgjithshme
•
Çrregullime mendore jospecifike të shkaktuara nga disfunksioni ose dëmtimi cerebral dhe
sëmundjet e përgjithshme
Slide 6
Epilepsia
• Rreth 1% e popullatës preken prej saj
• 30-50% e pacientëve vuajnë prej saj
kanë probleme psikiatrike gjatë
evolucionit të sëmundjes
• Kryesisht shkakton modifikim të
personalitetit, kurse më rrallë vihen re
psikoza dhe depresioni
Slide 7
Epilepsia
• Kriza epileptike është turbullim fiziopatologjik tranzitor paroksistik i
funksionit të trurit që shkaktohet nga eksitimi hipersinkron dhe i
skajshëm i neuroneve
• Peridhat jashtë krizës quhen si prekritike, postkritike dhe interkritike
• Krizat klasifikohen në disa grupe:
1. krizat parciale (aktiviteti epileptik shtrihet vetëm në disa zona të
trurit)
a) me simptoma elementare pa alterim të vetëdijes
b) me simptoma komplekse, përgjithsisht me alterim të vetëdijes,
(krizat psikomotore ose të lobit temporal)
c) me gjeneralizim sekondar
2. krizat e gjeneralizuara (aktiviteti epileptik shtrihet në të gjithë trurin,
bilaterale dhe simetrike)
3. krizat unilaterale
4. krizat e paklasifikuara
Slide 8
Çrregullimet e personalitetit
të shkaktuar nga epilepsia
• Ndodh më shpesh te pacientët që kanë
epilepsi me origjinë në lobin temporal
• Manifestimet nuk janë shumë karakteristike
dhe ndryshojnë nga një pacient te tjetri
• Manifestimet më të zakonshme janë:
-hipereligjoziteti
-përjetimi më i theksuar emocional
-viskoziteti i personalitetit
-modifikimi i sjelljeve seksuale
Slide 9
Çrregullimet psikotike të shkaktuar nga
epilepsia
•
Ndodh kryesisht te ata që vuajnë nga epilepsia e lobit temporal.
Zakonisht shfaqet pas një kohë të gjatë pas shfaqjes së epilepsisë.
• 10-30% e tyre që vuajnë nga epilepsia parciale komplekse
manifestojnë simptoma psikotike
• Faktorët e rrezikut për këtë çrregullim janë:
-gjinia femërore
-lateralizimi i majtë
-fillimi i krizave gjatë pubertetit
-lezion i ndodhur në hemisferën e majtë
• Simptomat më karakteristike janë halucinacionet dhe deluzionet.
• Emocionalisht janë të ngrohtë dhe të përshtatur. Nuk vihen re
fenomene të tilla në të menduar si blloku në të menduar apo shthurja e
asociacioneve, por kryesisht kanë probleme me konceptualizimin e të
menduarit. Këto elemente e dallojnë nga skizofrenia
Slide 10
Çrregullimet e humorit të shkaktuar nga
epilepsia
• Shfaqen kryesisht te epilepsia e lobit
temporal që e ka vatrën në hemisferën
cerebrale jodominante
• Mania apo depresioni mund të shfaqen
• Kanë rrezik të madh suicidal subjektet e
rinj me epilepsi, çka e dëshmon edhe
numri i madh i tentimeve suicidale.
Slide 11
Epilepsia - diagnoza
•
•
•
-
-
Diagnoza është e vështirë në mungesë të simtomave të alterimit të
vetëdijes apo të atyre kognitive dhe kur manifestimet kritike dhe
interkritike janë kryesisht simptoma psikiatrike
Te pacientët e diagnostikuar me epilepsi shfaqjet e reja psikiatrike
mund të kenë të bëjnë me evolucionin e sëmundjes, me efektet toksike
të barërave antiepileptike, ose me ndonjë çrregullim mendor të pavarur.
Te pacientët që nuk kanë pasur epilepsi disa karakteristika duhet të na
shtyjnë që të mendojmë se mund të kemi të bëjmë me epilepsi:
Fillimi i menjëhershëm i simptomave psikotike në një person i cili nuk
ka pasur në të kaluarën probleme të shëndetit mendor
Fillimi i menjëhershëm i një deliriumi pa ndonjë shkak të njohur
Historia e episodeve të ngjashme me fillim të menjëhershëm dhe
shërim spontan
Historia e sinkopave apo e rrëzimeve të pashpjegueshme
Slide 12
Epilepsia – diagnoza diferenciale
Diagnoza diferenciale bëhet kryesisht me pseudokrizat:
Manifestimet klinike
Krizat epileptike
Pseudokrizat
Krizat gjatë natës
Të shpeshta
Të pazakonta
Aura stereotipike
E zakonshme
Mungon
Cianoza e lekurës në krizë
E shpeshtë
Mungon
Lëndimet
E shpeshtë
E rrallë
Inkontinenca e urinës
E shpeshtë
E rrallë
Konfuzioni post-kritik
I pranishëm
Mungon
Lëvizjet
Tonike, klonike ose të dyja
Jo stereotipike dhe asinkrone
Modifikimi me sugjestionim
Jo
Po
Manifestimet në EEG
Krizat epileptike
Pseudokrizat
Majat dhe valët
Të pranishme
Mungojnë
Ngadalësimi post-kritik
I pranishëm
Mungon
Anomalitë interkritike
Të ndryshme
Të ndryshme
Slide 13
Epilepsia - trajtimi
• Carbamazepina dhe Ac. Valproic mund të
përdoren për të kontrolluar simptomat e
irritabilitetit dhe të agresivitetit
• Psikoterapia, këshillimi familjar, terapia e
grupit mund të jenë të dobishme për të
adresuar problemet psikosociale
• Kujdes se barërat antiepileptike alterojnë
funksionet kognitive
Slide 14
Traumatizmat kranial
• Mund të shkaktojnë demencën apo çrregullim mendor jospecifik
të shkaktuar nga gjendjet mjekësore të përgjithshme (sindromi
post-komocional)
• Ndodhin më shpesh te moshat e reja dhe ka një raport M/F që
është 3 me 1
• Çrregullime shaktojnë të gjitha traumat e rënda, ½ e traumave të
mesme dhe 10% e traumave të lehta
• Kryesisht janë aksidente komunikacioni, rënie nga lartësitë,
dhunë, aksidente sportive dhe raste të tjera.
• Ndahen në traumatizma kranial penetrues dhe të mbyllur. Në
rastet e para dëmtimet janë të lokalizuara varësisht prej vendit
të penetrimit kurse te ato të mbyllura shkaktohen kontuzione
fokale, ku më pas ndodhin dëmtime sekondare nga edema dhe
gjakderdhja.
Slide 15
Traumatizmat kranial
•
Dy grupet kryesore të simptomave kanë të bëjnë me dëmtimet
kognitive dhe të sjelljes.
• Dëmtimet kognitive më shpeshta janë:
-pakësimi i shpejtësisë së trajtimit të informacionit
-pakësimi i vëmendjes
-shtimi i distraktibilitetit
-deficiti në aftësinë e zgjidhjes së problemeve
-vështirësitë për të mësuar informacionet e reja
-çrregullimet e kujtesës
• Simptomat e sjelljes më të shpeshta janë:
-modifikimi i personalitetit
-depresioni
-shtimi i impulsivitetit dhe agresivitetit
Slide 16
Traumatizmat kranial
• Kjo kategori e pacientëve është më e ndjeshme në
efektet anësore të psikotropëve
• Për depresionin japim antidepresivë
• Për trajtimin e agresivitetit dhe impulsivitetit mund të
japim stabilizues të humorit ose antipsikotikë
• Disa simptoma mund ti përgjigjen litiumit, inhibitorëve
të kalciumit ose betabllokatorëve
• Psikoterapi individuale dhe në grup, si dhe ajo
familjare apo e çiftit mund të jenë me interes.
Slide 17
Tumorët cerebralë
•
•
•
•
•
•
Mund të provokojnë çfarëdo lloj simptomi apo sindromi psikiatrik.
Tumoret cerebralë ndërlidhen me shumë pak patologji psikiatrike sesa
aksidentet cerebrovaskulare për dëmtime që prekin të njëtin volum
indor në tru.
Diagnoza mbeshtet në historinë e sëmundjes, ekzaminimin neurologjik
dhe në atë imazherik.
Imazheria duhet përdorur për të konfirmuar një diagnozë dhe jo për të
zbuluar një shkaktar për të cilin nuk është dyshuar
50% e pacientëve me tumor cerebral shfaqin çrregullim mendor gjatë
evolucionit të tyre, ku 80% e çrregullimeve mendore të shkaktuar nga
tumori cerebral janë kryesisht prej tumoreve që ndodhen në regjionin
frontal dhe limibik
Meningeomat shkaktojnë simptoma fokale sepse komprimojnë një zonë
të kufizuar të korteksit, kurse gliomat shkaktojnë simptoma difuze
Slide 18
Tumorët cerebralë
•
•
•
•
•
•
Nëse kemi inkontinencë alvi dhe urinare atëhere duhet të dyshojmë për
një tumor frontal, nëse kemi anomali të kujtesës dhe të të folurit duhet
dyshuar për një tumor temporal
Deterirorimi i funksionit kognitiv mund të shoqërojë çdo lloj tumori
Çrregullimet e të folurit mund të jenë shumë të shprehura nëse tumori
rritet shpejt
Humbja e kujtesës është simptom i shpeshtë i tumoreve cerebrale,
kryesisht i memories recente për të cilën pacientët shpesh herë nuk
janë kritik
Anomalitë e perceptimit ndërlidhen shpesh me turbullime të sjelljeve,
sidomos kur pacientët kanë nevojë që të integrojnë percepsionet
taktile, auditive dhe vizive
Dëmtimi i vetëdijes është një shenjë e vonshme e tumoreve të trurit
dhe vjen për shkak të hipetensionit intrakranial. Te tumoret e sipërme të
trungut trunor mund të shfaqet tabloja e mutizmit akinetik.
Slide 19
Sëmundjet degjenrative
• Sëmundjet degjenrative të ganglioneve
bazale nuk shoqërohen vetëm me
simptoma lëvizore, por edhe me
depresion, demencë apo psikozë
• Këtu futen M.Parkinson, M.Wilson,
M.Huntington, M.Fahr
Slide 20
Sëmundjet demielinizuese
•
-
Në këtë grup bëjnë pjesë:
Skleroza multiple
Skleroza laterale amiotrofike
Leukodistrofia metakromatike
Adrenoleukodistrofia
Gangliozidozat
Panencefaliti sklerotizues subakut
Sindroma Kufs
Slide 21
Sëmundjet demielinizuese - Skleroza multiple
•
SM karakterizohet nga episode të shumta simptomatike që fiziopatologjikisht
përbëhet nga lezione multifokale të substancës së bardhë të SNQ. Prevalenca
në vendet perëndimore është 50/100000, është më e shpeshtë në klimat e
ftohta, prek më shumë femrat dhe adultët e rinj (midis 20-40 vjeç)
• Simptomat psikiatrike në SM mund të ndahen në simptoma kognitive dhe të
sjelljes
• 30-50% të pacientëve me SM kanë dëmtim kognitiv të moderuar dhe 20-30%
kanë dëmtim kognitiv të rëndë. Ky dëmtim nuk korrelon me rëndesën e
simptomave neurologjike ose zgjatjen e sëmundjes.
• Simptomat e sjelljes që ndërlidhen me SM janë euforia (25%), depresioni (2550%) dhe modifikimi i personalitetit (20-40%), kurse psikoza është një komplikim
i rrallë.
• Faktorët e rrezikut suicidal te një pacient me SM të komplikuar me depresion
janë:
- seksi mashkull
- fillimi i sëmundjes para moshës 30 vjeçare
- diagnostikimi recent i sëmundjes
• Çrregullimi i personaliteti karakterizohet nga apatia dhe irritabiliteti
Slide 22
Sëmundjet demielinizuese – Skleroza laterale
amiotrofike
• SLA është sëmundje evolutive johereditare
me atrofi muskulare asimetrike, me fillim në
moshën adulte, shoqërohet edhe me prekje
të fashikujve piramidalë, është e rrallë me
incidencë 1,6/100000
• Mund të kenë një demencë
bashkëshoqëruese
• Evolucioni i sëmundjes është i shpejtë dhe
jetëgjatësia është mesatarisht 4 vite pas
fillimit të sëmundjes
Slide 23
Sëmundjet infeksioze
• Encefaliti herpetik
Prek më shpesh lobin frontal dhe temporal.
Shenjat janë anosmia, halucinacionet gustative dhe olfaktive,
modifikimet e personalitetit, sjelljet bizarre ose psikotike.
Mund të shfaqet edhe epilepsia parciale komplekse
Morbiditeti mbetet i rëndësishëm dhe ndërlidhet me modifikimet e
personalitetit, dëmtimet e kujtesës dhe simptomat psikotike
• Encefaliti rabik
Simptomat që e shoqërojnë janë nervozizmi, hiperaktiviteti dhe
agjitimi.
Shenjë karakteristike është hidrofobia që gjendet te gjysma e
pacientëve
Slide 24
Sëmundjet infeksioze
• Neurosifilizi
Prek kryesisht lobet frontale dhe shoqërohet me modifikime të
personalitetit, gjykim të afektuar, irritabilitet dhe moskujdes për
veten. Idetë deluzive të madhështisë ndodhin 20% të
pacientëve
Me zhvillimin e sëmundjes shfaqen demenca dhe tremori
Diagnoza bëhet me ekzaminimin e LTSH ku evidentohet
limfocitozë, hiperproteinorahia, rezultati pozitiv në VDRL
• Meningiti kronik
Vihet re kryesisht te pacientët me SIDA
Simptomat më të zakonshme janë cefalea, çrregullimet menstike,
konfuzioni dhe ethet.
Slide 25
Sëmundjet infeksioze
• Panencefaliti sklerotizant subakut
Fillon në fëmijëri, kryesisht prek meshkujt, vjen
pas një rubeole ose vaksinimit për të.
Shenjat kryesore janë: mdofikimi i sjelljeve,
shpërthimet e inatit, somnolenca,
halucinacionet, kurse më pas shfaqen
mioklonia, ataksia, krizat epileptike dhe
deteriorimi intelektual.
• Sëmundja Kreutzfeldt-Jakob
Slide 26
Sëmundjet imunitare
• AIDS
Disa prej sindromave psikiatrike që mund të shkaktohen gjatë AIDS janë:
- Demenca, shkaktohet nga infeksionet dhe neoplazmat e SNQ, sëmundjet sistemike dhe
endokrinopatitë, si dhe efektet sekondare të barnave.
50-70% e atyre që shfaqin demencë kanë prognozë të keqe pasi vdesin brenda 6 muajve
- Delirium, shkaktarët janë të njëtë si demenca. Te pacientët me një gjendje konfuze
duhet kërkuar për një infeksion të SNQ
- Çrregullimet e ankthit, më të shpeshta që mund të shfaqen janë ankthi i gjeneralizuar,
gjendja e stresit post-traumatik, çrregullimi obsesivo-kompulsiv
- Çrregullimet e përshtatjes, shfaqet te 5-20% e pacientëve me një tablo anksiozodepresive
- Çrregullimet depresive, gjenden te 4-40% të pacientëve
- Abuzimi i substancave, i shpeshtë për shkak se kanë qenë abuzues përpara infektimit,
ndërkohë që vetë infektimi e shton nevojën e përdorimit të substancave në përpjekie
për tu ballafaquar me ankthin dhe depresionin
- Suicidi, disa prej faktorëve të rrezikut për suicid te një pacient të infektuar me HIV
janë: vdekja e disa miqve nga AIDS; lajmërimi recent i infektimit me HIV; përkeqësimet
e gjendjes; problemet sociale të ndërlidhura me homoseksualitetin; vështirësitë sociale
dhe financiare; prania e një deliriumi dhe një demence
Slide 27
Sëmundjet imunitare
• Lupusi eritematoz akut i diseminuar
5-50% e pacientëve kanë simptoma mendore
kur vizitohen për herë të parë, rreth 50% e
tyre kanë manifestime neuropsikiatrike më
pas
Simptomat kryesore janë: depresioni, insomnia,
labiliteti emocional, nervozizmi dhe
konfuzioni.
Trajtimi me kortikosteroide më pas shton
rrezikun për komplikime psikiatrike
komplementare si mania dhe psikoza
Slide 28
Sëmundje endokrine
• Sëmundjet e tiroides
Hipertireoidizmi karakterizohet nga: konfuzioni, ankthi, sindromi
depresiv i agjituar, mund të ankohen për dobësi të përgjithshme
dhe të lodhen me lehtësi, pagjumësia, humbja në peshë
megjithë oreksin e shtuar, tremori, palpitacionet dhe djerësitja.
Simptomat psikiatrike që shfaqen janë: alterimi i kujtesës, i
orientimit dhe gjykimit, agjitimi manik, idetë deluzive dhe
halucinacionet
Hipotireoidizmi, në format më të rënda karakterizohet nga paranoja,
depresioni, hipomania dhe halucinacionet. Gjithashtu mund të
shfaqen ngadalësimi i të menduarit dhe deliriumi. 10% e
pacientëve kanë simptoma neuropsikiatrike reziduale pas
marrjes së trajtimit zëvendësues hormonal
Slide 29
Sëmundje endokrine
• Sëmundjet e mbiveshkoreve
Gjatë M.Addison mund të shfaqen apatia, lodhja, irritabiliteti dhe
depresioni. Mund të shfaqet ndonjëherë reaksione psikotike dhe
konfuzioni.
Trajtohet mirë me kortizon apo derivate sintetike të tij.
Gjatë M.Cushing apo ndonjë tumori të mbiveshkores mund të
shfaqen çrregullime të humorit, depresion i agjituar, shpesh herë
suicid. Mund të shfaqen vështirësi në përqëndrim, deficite në
kujtesë, dhe më rrallë reaksione psikotike.
Gjatë administrimit të dozave të larta të kortikosteroideve mund të
shfaqet një gjendje manike, kurse një depresion i rëndë mund të
shfaqet kur e ndërprejmë këtë terapi.
Slide 30
Sëmundje endokrine
• Sëmundjet e paratiroideve
Hiperparatireoidizmi çon në hiperkalcemi që shfaqet me: delirium,
modifikime të personalitetit, apati (50-60%), dëmtim të aftësive
kognitive (25%).
Hipoparatiroidizmi mund të shkaktojë delirium dhe modifikim të
personalitetit. Të tjera simptoma shoqëruese mund të jenë
katarakti, krizat konvulsive, simptomat ekstrapiramidale dhe
hipertensioni intrakranial.
• Sëmundjet e hipofizës
Mund të ndodhë te nekroza postpartale e hipofizës (Sind.
Sheehan). Manifestohet me ndërthurje të simptomave të prekjes
së tiroides dhe të mbiveshkoreve.
Slide 31
Çrregullimet metabolike
• Encefalopatia hepatike
Insuficienca hepatike mund të manifestohet me encefalopati
shenjat e së cilës mund të jenë: asteriksi, hiperventilimi,
anomalitë në EKG dhe modifikimet e vetëdijes (këto mund të
shkojnë nga apatia, somnolenca deri në koma).
Simptomat psikiatrike mund të jenë: modifikimet e kujtesës, të
kompetencave intelektuale dhe të personalitetit.
• Encefalopatia azotemike (uremike)
Insuficienca renale shoqërohet nga modifikimet e kujtesës, të
orientimit dhe të vetëdijes.
Te të moshuarit episodet e zgjatura të uremisë mund të çojnë në
simptoma neuropsikiatrike të parikthyeshme
Slide 32
Çrregullimet metabolike
• Encefalopatia hipoglicemike
Shfaqet gjatë administrimit të shtuar të insulinës
ose si pasojë e prodhimit të tepruar endogjen
të saj. Simptomat mund të jenë nauzea,
djerësitja, takikardia, ndjenja e urisë,
shqetësimi dhe agjitimi. Më pas mund të
shfaqen dezorientimi, konfuzioni dhe
halucinacionet, stupori dhe koma. Sekuelë
neuropsikiatrike në disa raste është demenca
reziduale.
Slide 33
Çrregullimet metabolike
• Porfiria intermitente akute
Karakteristikë është triada simptomatike: dhimbje abdominale
akute, polineuropatia dhe psikoza. Fillon në moshat 20-50 vjeç,
kryesisht te femrat, sëmundje autozomale dominante.
Simptomat psikiatrike mund të jenë: ankthi, pagjumësia, labiliteti
emocional, depresioni dhe psikoza.
Barbiturikët përbëjnë kundërindikacion absolut.
• Ketoacidoza metabolike
Shfaqet me plogështi, lodhje, apragmatizëm, poliuri dhe polidipsi,
cefale dhe nauze.
Ka një rrezik të shtuar për demencë atëhere kur shoqërohet me
aterosklerozë.
Slide 34
Çrregullimet nutricionale
• Karenca e ac. nikotinik (vitaminës PP)
Pelagra mund të shfaqet në alkoolizëm, te vegjetarianët ose në varfërinë ekstreme.
Simptomat neuropsikiatrike janë: apatia, irritabiliteti, pagjumësia, depresioni, deliriumi
dhe demenca.
Përgjigja ndaj trajtimit me ac. nikotinik është e shpejtë.
• Karenca e tiaminës (vitaminës B1)
Beri-beri karakterizohet kryesisht nga simptoma kardiovaskulare dhe neurologjike.
Simptomat psikiatrike përfshijnë: apatinë, depresionin, irritabilitetin, nervozizmin dhe
vështirësitë në përqendrim, kurse deficitet mnestike shfaqen pas një mungese të
gjatë.
• Mungesa e kobalaminës (vitaminës B12)
Mungesa shfaqet kryesisht me anemi pernicioze dhe manifestime neurologjike (80%).
Simptomat psikiatrike më të zakonshme janë: apatia, depresioni, irritabiliteti dhe
dëshpërimi.
Në disa raste kemi një encefalopati (folia megaloblastike) që mund të manifestohet me
delirium, ide deluzive, halucinacione, demencë dhe ndonjëherë elemente paranoide.
Administrimi parenteral i vitaminës i shmang simptomat neurologjike të karencës, nëse
kjo gjë bëhet me kohë
Slide 35
Toksinat
• Intoksikimi me merkur
Intoksikimi me merkur inorganik shfaqet me
depresion, irritabilitet dhe simptoma psikotike.
Simptomat neurologjike që e shoqërojnë janë
cefalea, tremori dhe plogështia.
Intoksikimi me merkur organik (përmes grurit të
kontaminuar) mund të shfaqet me depresion,
irritabilitet dhe dëmtim kognitiv. Simptomat që
ndërlidhen janë neuropatia sensitive, ataksia
cerebelare, dizartria, parestezia dhe deficitet
e fushës vizive.
Çrregullimet mendore të shkaktuara nga sëmundjet
mjekësore të përgjithshme
Slide 2
Hyrje
• Kalsifikimet ndërkombëtare të
sëmundjeve si ICD-10 dhe DSM IV
kanë të përfshirë konceptin e
çrregullimit mendor të shkaktuar nga
sëmundjet mjekësore të përgjithshme
Slide 3
Kriteret diagnostike
• DSM IV i vendos këto çrregullime pranë
secilës kategori diagnostike të
çrregullimeve mendore për të ndihmuar
klinicistin në analizën e tij dhe për të
lehtësuar diagnozën difrenciale
• ICD-10 i grupon ato në dy kategori të
veçanta
Slide 4
Kategoritë e DSM IV
•
Delirium, demencë, amnezitë dhe çrregullimet e tjera
kognitive
•
•
•
Deliriumi i shkaktuar nga sëmundja mjekësore e
përgjithshme
Deliriumi i shkaktuar nga sëmundje tjetër mjekësore e
përgjithshme
Çrregullimi amnezik i shkaktuar nga sëmundja mjekësore
e përgjithshme
•
Çrregullimet psikotike të shkaktuara nga sëmundja
mjekësore e përgjithshme
Çrregullimet e humorit
•
Çrregullimet e humorit të shkaktuara nga sëmundja
mjekësore e përgjithshme
•
Çrregullimet e ankthit
•
•
Çrregullimet seksuale
•
•
Çrregullimet e gjumit
•
Çrregullimet e ankthit të shkaktuara nga sëmundja
mjekësore e përgjithshme
Çrregullimet seksuale të shkaktuara nga sëmundja
mjekësore e përgjithshme
Çrregullimet e ankthit të shkaktuara nga sëmundja
mjekësore e përgjithshme
•
Çrregullimet mendore të shkaktuara nga sëmundje
mjekësore të përgjithshme të paklasifikuara gjetiu
•
Skizofrenia dhe çrregullimet e tjera psikotike
•
•
•
•
Çrregullim katatonik i shkaktuar nga sëmundja mjekësore
e përgjithshme
Çrregullim i personalitetit i shkaktuar nga sëmundja
mjekësore e përgjithshme
Çrregullim mendor i paspecifikuar i shkaktuar nga
sëmundja mjekësore e përgjithshme
Slide 5
Kategoritë e ICD-10
Çrregullimi i personalitetit dhe i sjelljes i shkaktuar nga sëmundja, dëmtimi apo disfunksioni
cerebral:
•
Çrregullimi i personalitetit organik
•
Sindroma post-encefalitike
•
Sindroma post-komocionale
•
Çrregullime të tjera të personalitetit dhe sjelljes të shkaktuar nga sëmundja, dëmtimi apo
disfunksioni cerebral
•
Çrregullime të paspecifikuara të personalitetit dhe sjelljes të shkaktuar nga sëmundja, dëmtimi
apo disfunksioni cerebral
Çrregullime të tjera mendore të shkaktuara nga disfunksioni ose dëmtimi cerebral dhe
sëmundjet e përgjithshme:
•
Halucinoza organike
•
Çrregullimi katatonik organik
•
Çrregullimi deluzional organik
•
Çrregullimi i humorit (afektiv) organik
•
Çrregullimi i ankthit organik
•
Çrregullimi disociativ organik
•
Çrregullimi i paqëndrueshmërisë emocionale organike
•
Çrregullimi kognitiv minor
•
Çrregullime të tjera mendore specifike të shkaktuara nga disfunksioni ose dëmtimi cerebral dhe
sëmundjet e përgjithshme
•
Çrregullime mendore jospecifike të shkaktuara nga disfunksioni ose dëmtimi cerebral dhe
sëmundjet e përgjithshme
Slide 6
Epilepsia
• Rreth 1% e popullatës preken prej saj
• 30-50% e pacientëve vuajnë prej saj
kanë probleme psikiatrike gjatë
evolucionit të sëmundjes
• Kryesisht shkakton modifikim të
personalitetit, kurse më rrallë vihen re
psikoza dhe depresioni
Slide 7
Epilepsia
• Kriza epileptike është turbullim fiziopatologjik tranzitor paroksistik i
funksionit të trurit që shkaktohet nga eksitimi hipersinkron dhe i
skajshëm i neuroneve
• Peridhat jashtë krizës quhen si prekritike, postkritike dhe interkritike
• Krizat klasifikohen në disa grupe:
1. krizat parciale (aktiviteti epileptik shtrihet vetëm në disa zona të
trurit)
a) me simptoma elementare pa alterim të vetëdijes
b) me simptoma komplekse, përgjithsisht me alterim të vetëdijes,
(krizat psikomotore ose të lobit temporal)
c) me gjeneralizim sekondar
2. krizat e gjeneralizuara (aktiviteti epileptik shtrihet në të gjithë trurin,
bilaterale dhe simetrike)
3. krizat unilaterale
4. krizat e paklasifikuara
Slide 8
Çrregullimet e personalitetit
të shkaktuar nga epilepsia
• Ndodh më shpesh te pacientët që kanë
epilepsi me origjinë në lobin temporal
• Manifestimet nuk janë shumë karakteristike
dhe ndryshojnë nga një pacient te tjetri
• Manifestimet më të zakonshme janë:
-hipereligjoziteti
-përjetimi më i theksuar emocional
-viskoziteti i personalitetit
-modifikimi i sjelljeve seksuale
Slide 9
Çrregullimet psikotike të shkaktuar nga
epilepsia
•
Ndodh kryesisht te ata që vuajnë nga epilepsia e lobit temporal.
Zakonisht shfaqet pas një kohë të gjatë pas shfaqjes së epilepsisë.
• 10-30% e tyre që vuajnë nga epilepsia parciale komplekse
manifestojnë simptoma psikotike
• Faktorët e rrezikut për këtë çrregullim janë:
-gjinia femërore
-lateralizimi i majtë
-fillimi i krizave gjatë pubertetit
-lezion i ndodhur në hemisferën e majtë
• Simptomat më karakteristike janë halucinacionet dhe deluzionet.
• Emocionalisht janë të ngrohtë dhe të përshtatur. Nuk vihen re
fenomene të tilla në të menduar si blloku në të menduar apo shthurja e
asociacioneve, por kryesisht kanë probleme me konceptualizimin e të
menduarit. Këto elemente e dallojnë nga skizofrenia
Slide 10
Çrregullimet e humorit të shkaktuar nga
epilepsia
• Shfaqen kryesisht te epilepsia e lobit
temporal që e ka vatrën në hemisferën
cerebrale jodominante
• Mania apo depresioni mund të shfaqen
• Kanë rrezik të madh suicidal subjektet e
rinj me epilepsi, çka e dëshmon edhe
numri i madh i tentimeve suicidale.
Slide 11
Epilepsia - diagnoza
•
•
•
-
-
Diagnoza është e vështirë në mungesë të simtomave të alterimit të
vetëdijes apo të atyre kognitive dhe kur manifestimet kritike dhe
interkritike janë kryesisht simptoma psikiatrike
Te pacientët e diagnostikuar me epilepsi shfaqjet e reja psikiatrike
mund të kenë të bëjnë me evolucionin e sëmundjes, me efektet toksike
të barërave antiepileptike, ose me ndonjë çrregullim mendor të pavarur.
Te pacientët që nuk kanë pasur epilepsi disa karakteristika duhet të na
shtyjnë që të mendojmë se mund të kemi të bëjmë me epilepsi:
Fillimi i menjëhershëm i simptomave psikotike në një person i cili nuk
ka pasur në të kaluarën probleme të shëndetit mendor
Fillimi i menjëhershëm i një deliriumi pa ndonjë shkak të njohur
Historia e episodeve të ngjashme me fillim të menjëhershëm dhe
shërim spontan
Historia e sinkopave apo e rrëzimeve të pashpjegueshme
Slide 12
Epilepsia – diagnoza diferenciale
Diagnoza diferenciale bëhet kryesisht me pseudokrizat:
Manifestimet klinike
Krizat epileptike
Pseudokrizat
Krizat gjatë natës
Të shpeshta
Të pazakonta
Aura stereotipike
E zakonshme
Mungon
Cianoza e lekurës në krizë
E shpeshtë
Mungon
Lëndimet
E shpeshtë
E rrallë
Inkontinenca e urinës
E shpeshtë
E rrallë
Konfuzioni post-kritik
I pranishëm
Mungon
Lëvizjet
Tonike, klonike ose të dyja
Jo stereotipike dhe asinkrone
Modifikimi me sugjestionim
Jo
Po
Manifestimet në EEG
Krizat epileptike
Pseudokrizat
Majat dhe valët
Të pranishme
Mungojnë
Ngadalësimi post-kritik
I pranishëm
Mungon
Anomalitë interkritike
Të ndryshme
Të ndryshme
Slide 13
Epilepsia - trajtimi
• Carbamazepina dhe Ac. Valproic mund të
përdoren për të kontrolluar simptomat e
irritabilitetit dhe të agresivitetit
• Psikoterapia, këshillimi familjar, terapia e
grupit mund të jenë të dobishme për të
adresuar problemet psikosociale
• Kujdes se barërat antiepileptike alterojnë
funksionet kognitive
Slide 14
Traumatizmat kranial
• Mund të shkaktojnë demencën apo çrregullim mendor jospecifik
të shkaktuar nga gjendjet mjekësore të përgjithshme (sindromi
post-komocional)
• Ndodhin më shpesh te moshat e reja dhe ka një raport M/F që
është 3 me 1
• Çrregullime shaktojnë të gjitha traumat e rënda, ½ e traumave të
mesme dhe 10% e traumave të lehta
• Kryesisht janë aksidente komunikacioni, rënie nga lartësitë,
dhunë, aksidente sportive dhe raste të tjera.
• Ndahen në traumatizma kranial penetrues dhe të mbyllur. Në
rastet e para dëmtimet janë të lokalizuara varësisht prej vendit
të penetrimit kurse te ato të mbyllura shkaktohen kontuzione
fokale, ku më pas ndodhin dëmtime sekondare nga edema dhe
gjakderdhja.
Slide 15
Traumatizmat kranial
•
Dy grupet kryesore të simptomave kanë të bëjnë me dëmtimet
kognitive dhe të sjelljes.
• Dëmtimet kognitive më shpeshta janë:
-pakësimi i shpejtësisë së trajtimit të informacionit
-pakësimi i vëmendjes
-shtimi i distraktibilitetit
-deficiti në aftësinë e zgjidhjes së problemeve
-vështirësitë për të mësuar informacionet e reja
-çrregullimet e kujtesës
• Simptomat e sjelljes më të shpeshta janë:
-modifikimi i personalitetit
-depresioni
-shtimi i impulsivitetit dhe agresivitetit
Slide 16
Traumatizmat kranial
• Kjo kategori e pacientëve është më e ndjeshme në
efektet anësore të psikotropëve
• Për depresionin japim antidepresivë
• Për trajtimin e agresivitetit dhe impulsivitetit mund të
japim stabilizues të humorit ose antipsikotikë
• Disa simptoma mund ti përgjigjen litiumit, inhibitorëve
të kalciumit ose betabllokatorëve
• Psikoterapi individuale dhe në grup, si dhe ajo
familjare apo e çiftit mund të jenë me interes.
Slide 17
Tumorët cerebralë
•
•
•
•
•
•
Mund të provokojnë çfarëdo lloj simptomi apo sindromi psikiatrik.
Tumoret cerebralë ndërlidhen me shumë pak patologji psikiatrike sesa
aksidentet cerebrovaskulare për dëmtime që prekin të njëtin volum
indor në tru.
Diagnoza mbeshtet në historinë e sëmundjes, ekzaminimin neurologjik
dhe në atë imazherik.
Imazheria duhet përdorur për të konfirmuar një diagnozë dhe jo për të
zbuluar një shkaktar për të cilin nuk është dyshuar
50% e pacientëve me tumor cerebral shfaqin çrregullim mendor gjatë
evolucionit të tyre, ku 80% e çrregullimeve mendore të shkaktuar nga
tumori cerebral janë kryesisht prej tumoreve që ndodhen në regjionin
frontal dhe limibik
Meningeomat shkaktojnë simptoma fokale sepse komprimojnë një zonë
të kufizuar të korteksit, kurse gliomat shkaktojnë simptoma difuze
Slide 18
Tumorët cerebralë
•
•
•
•
•
•
Nëse kemi inkontinencë alvi dhe urinare atëhere duhet të dyshojmë për
një tumor frontal, nëse kemi anomali të kujtesës dhe të të folurit duhet
dyshuar për një tumor temporal
Deterirorimi i funksionit kognitiv mund të shoqërojë çdo lloj tumori
Çrregullimet e të folurit mund të jenë shumë të shprehura nëse tumori
rritet shpejt
Humbja e kujtesës është simptom i shpeshtë i tumoreve cerebrale,
kryesisht i memories recente për të cilën pacientët shpesh herë nuk
janë kritik
Anomalitë e perceptimit ndërlidhen shpesh me turbullime të sjelljeve,
sidomos kur pacientët kanë nevojë që të integrojnë percepsionet
taktile, auditive dhe vizive
Dëmtimi i vetëdijes është një shenjë e vonshme e tumoreve të trurit
dhe vjen për shkak të hipetensionit intrakranial. Te tumoret e sipërme të
trungut trunor mund të shfaqet tabloja e mutizmit akinetik.
Slide 19
Sëmundjet degjenrative
• Sëmundjet degjenrative të ganglioneve
bazale nuk shoqërohen vetëm me
simptoma lëvizore, por edhe me
depresion, demencë apo psikozë
• Këtu futen M.Parkinson, M.Wilson,
M.Huntington, M.Fahr
Slide 20
Sëmundjet demielinizuese
•
-
Në këtë grup bëjnë pjesë:
Skleroza multiple
Skleroza laterale amiotrofike
Leukodistrofia metakromatike
Adrenoleukodistrofia
Gangliozidozat
Panencefaliti sklerotizues subakut
Sindroma Kufs
Slide 21
Sëmundjet demielinizuese - Skleroza multiple
•
SM karakterizohet nga episode të shumta simptomatike që fiziopatologjikisht
përbëhet nga lezione multifokale të substancës së bardhë të SNQ. Prevalenca
në vendet perëndimore është 50/100000, është më e shpeshtë në klimat e
ftohta, prek më shumë femrat dhe adultët e rinj (midis 20-40 vjeç)
• Simptomat psikiatrike në SM mund të ndahen në simptoma kognitive dhe të
sjelljes
• 30-50% të pacientëve me SM kanë dëmtim kognitiv të moderuar dhe 20-30%
kanë dëmtim kognitiv të rëndë. Ky dëmtim nuk korrelon me rëndesën e
simptomave neurologjike ose zgjatjen e sëmundjes.
• Simptomat e sjelljes që ndërlidhen me SM janë euforia (25%), depresioni (2550%) dhe modifikimi i personalitetit (20-40%), kurse psikoza është një komplikim
i rrallë.
• Faktorët e rrezikut suicidal te një pacient me SM të komplikuar me depresion
janë:
- seksi mashkull
- fillimi i sëmundjes para moshës 30 vjeçare
- diagnostikimi recent i sëmundjes
• Çrregullimi i personaliteti karakterizohet nga apatia dhe irritabiliteti
Slide 22
Sëmundjet demielinizuese – Skleroza laterale
amiotrofike
• SLA është sëmundje evolutive johereditare
me atrofi muskulare asimetrike, me fillim në
moshën adulte, shoqërohet edhe me prekje
të fashikujve piramidalë, është e rrallë me
incidencë 1,6/100000
• Mund të kenë një demencë
bashkëshoqëruese
• Evolucioni i sëmundjes është i shpejtë dhe
jetëgjatësia është mesatarisht 4 vite pas
fillimit të sëmundjes
Slide 23
Sëmundjet infeksioze
• Encefaliti herpetik
Prek më shpesh lobin frontal dhe temporal.
Shenjat janë anosmia, halucinacionet gustative dhe olfaktive,
modifikimet e personalitetit, sjelljet bizarre ose psikotike.
Mund të shfaqet edhe epilepsia parciale komplekse
Morbiditeti mbetet i rëndësishëm dhe ndërlidhet me modifikimet e
personalitetit, dëmtimet e kujtesës dhe simptomat psikotike
• Encefaliti rabik
Simptomat që e shoqërojnë janë nervozizmi, hiperaktiviteti dhe
agjitimi.
Shenjë karakteristike është hidrofobia që gjendet te gjysma e
pacientëve
Slide 24
Sëmundjet infeksioze
• Neurosifilizi
Prek kryesisht lobet frontale dhe shoqërohet me modifikime të
personalitetit, gjykim të afektuar, irritabilitet dhe moskujdes për
veten. Idetë deluzive të madhështisë ndodhin 20% të
pacientëve
Me zhvillimin e sëmundjes shfaqen demenca dhe tremori
Diagnoza bëhet me ekzaminimin e LTSH ku evidentohet
limfocitozë, hiperproteinorahia, rezultati pozitiv në VDRL
• Meningiti kronik
Vihet re kryesisht te pacientët me SIDA
Simptomat më të zakonshme janë cefalea, çrregullimet menstike,
konfuzioni dhe ethet.
Slide 25
Sëmundjet infeksioze
• Panencefaliti sklerotizant subakut
Fillon në fëmijëri, kryesisht prek meshkujt, vjen
pas një rubeole ose vaksinimit për të.
Shenjat kryesore janë: mdofikimi i sjelljeve,
shpërthimet e inatit, somnolenca,
halucinacionet, kurse më pas shfaqen
mioklonia, ataksia, krizat epileptike dhe
deteriorimi intelektual.
• Sëmundja Kreutzfeldt-Jakob
Slide 26
Sëmundjet imunitare
• AIDS
Disa prej sindromave psikiatrike që mund të shkaktohen gjatë AIDS janë:
- Demenca, shkaktohet nga infeksionet dhe neoplazmat e SNQ, sëmundjet sistemike dhe
endokrinopatitë, si dhe efektet sekondare të barnave.
50-70% e atyre që shfaqin demencë kanë prognozë të keqe pasi vdesin brenda 6 muajve
- Delirium, shkaktarët janë të njëtë si demenca. Te pacientët me një gjendje konfuze
duhet kërkuar për një infeksion të SNQ
- Çrregullimet e ankthit, më të shpeshta që mund të shfaqen janë ankthi i gjeneralizuar,
gjendja e stresit post-traumatik, çrregullimi obsesivo-kompulsiv
- Çrregullimet e përshtatjes, shfaqet te 5-20% e pacientëve me një tablo anksiozodepresive
- Çrregullimet depresive, gjenden te 4-40% të pacientëve
- Abuzimi i substancave, i shpeshtë për shkak se kanë qenë abuzues përpara infektimit,
ndërkohë që vetë infektimi e shton nevojën e përdorimit të substancave në përpjekie
për tu ballafaquar me ankthin dhe depresionin
- Suicidi, disa prej faktorëve të rrezikut për suicid te një pacient të infektuar me HIV
janë: vdekja e disa miqve nga AIDS; lajmërimi recent i infektimit me HIV; përkeqësimet
e gjendjes; problemet sociale të ndërlidhura me homoseksualitetin; vështirësitë sociale
dhe financiare; prania e një deliriumi dhe një demence
Slide 27
Sëmundjet imunitare
• Lupusi eritematoz akut i diseminuar
5-50% e pacientëve kanë simptoma mendore
kur vizitohen për herë të parë, rreth 50% e
tyre kanë manifestime neuropsikiatrike më
pas
Simptomat kryesore janë: depresioni, insomnia,
labiliteti emocional, nervozizmi dhe
konfuzioni.
Trajtimi me kortikosteroide më pas shton
rrezikun për komplikime psikiatrike
komplementare si mania dhe psikoza
Slide 28
Sëmundje endokrine
• Sëmundjet e tiroides
Hipertireoidizmi karakterizohet nga: konfuzioni, ankthi, sindromi
depresiv i agjituar, mund të ankohen për dobësi të përgjithshme
dhe të lodhen me lehtësi, pagjumësia, humbja në peshë
megjithë oreksin e shtuar, tremori, palpitacionet dhe djerësitja.
Simptomat psikiatrike që shfaqen janë: alterimi i kujtesës, i
orientimit dhe gjykimit, agjitimi manik, idetë deluzive dhe
halucinacionet
Hipotireoidizmi, në format më të rënda karakterizohet nga paranoja,
depresioni, hipomania dhe halucinacionet. Gjithashtu mund të
shfaqen ngadalësimi i të menduarit dhe deliriumi. 10% e
pacientëve kanë simptoma neuropsikiatrike reziduale pas
marrjes së trajtimit zëvendësues hormonal
Slide 29
Sëmundje endokrine
• Sëmundjet e mbiveshkoreve
Gjatë M.Addison mund të shfaqen apatia, lodhja, irritabiliteti dhe
depresioni. Mund të shfaqet ndonjëherë reaksione psikotike dhe
konfuzioni.
Trajtohet mirë me kortizon apo derivate sintetike të tij.
Gjatë M.Cushing apo ndonjë tumori të mbiveshkores mund të
shfaqen çrregullime të humorit, depresion i agjituar, shpesh herë
suicid. Mund të shfaqen vështirësi në përqëndrim, deficite në
kujtesë, dhe më rrallë reaksione psikotike.
Gjatë administrimit të dozave të larta të kortikosteroideve mund të
shfaqet një gjendje manike, kurse një depresion i rëndë mund të
shfaqet kur e ndërprejmë këtë terapi.
Slide 30
Sëmundje endokrine
• Sëmundjet e paratiroideve
Hiperparatireoidizmi çon në hiperkalcemi që shfaqet me: delirium,
modifikime të personalitetit, apati (50-60%), dëmtim të aftësive
kognitive (25%).
Hipoparatiroidizmi mund të shkaktojë delirium dhe modifikim të
personalitetit. Të tjera simptoma shoqëruese mund të jenë
katarakti, krizat konvulsive, simptomat ekstrapiramidale dhe
hipertensioni intrakranial.
• Sëmundjet e hipofizës
Mund të ndodhë te nekroza postpartale e hipofizës (Sind.
Sheehan). Manifestohet me ndërthurje të simptomave të prekjes
së tiroides dhe të mbiveshkoreve.
Slide 31
Çrregullimet metabolike
• Encefalopatia hepatike
Insuficienca hepatike mund të manifestohet me encefalopati
shenjat e së cilës mund të jenë: asteriksi, hiperventilimi,
anomalitë në EKG dhe modifikimet e vetëdijes (këto mund të
shkojnë nga apatia, somnolenca deri në koma).
Simptomat psikiatrike mund të jenë: modifikimet e kujtesës, të
kompetencave intelektuale dhe të personalitetit.
• Encefalopatia azotemike (uremike)
Insuficienca renale shoqërohet nga modifikimet e kujtesës, të
orientimit dhe të vetëdijes.
Te të moshuarit episodet e zgjatura të uremisë mund të çojnë në
simptoma neuropsikiatrike të parikthyeshme
Slide 32
Çrregullimet metabolike
• Encefalopatia hipoglicemike
Shfaqet gjatë administrimit të shtuar të insulinës
ose si pasojë e prodhimit të tepruar endogjen
të saj. Simptomat mund të jenë nauzea,
djerësitja, takikardia, ndjenja e urisë,
shqetësimi dhe agjitimi. Më pas mund të
shfaqen dezorientimi, konfuzioni dhe
halucinacionet, stupori dhe koma. Sekuelë
neuropsikiatrike në disa raste është demenca
reziduale.
Slide 33
Çrregullimet metabolike
• Porfiria intermitente akute
Karakteristikë është triada simptomatike: dhimbje abdominale
akute, polineuropatia dhe psikoza. Fillon në moshat 20-50 vjeç,
kryesisht te femrat, sëmundje autozomale dominante.
Simptomat psikiatrike mund të jenë: ankthi, pagjumësia, labiliteti
emocional, depresioni dhe psikoza.
Barbiturikët përbëjnë kundërindikacion absolut.
• Ketoacidoza metabolike
Shfaqet me plogështi, lodhje, apragmatizëm, poliuri dhe polidipsi,
cefale dhe nauze.
Ka një rrezik të shtuar për demencë atëhere kur shoqërohet me
aterosklerozë.
Slide 34
Çrregullimet nutricionale
• Karenca e ac. nikotinik (vitaminës PP)
Pelagra mund të shfaqet në alkoolizëm, te vegjetarianët ose në varfërinë ekstreme.
Simptomat neuropsikiatrike janë: apatia, irritabiliteti, pagjumësia, depresioni, deliriumi
dhe demenca.
Përgjigja ndaj trajtimit me ac. nikotinik është e shpejtë.
• Karenca e tiaminës (vitaminës B1)
Beri-beri karakterizohet kryesisht nga simptoma kardiovaskulare dhe neurologjike.
Simptomat psikiatrike përfshijnë: apatinë, depresionin, irritabilitetin, nervozizmin dhe
vështirësitë në përqendrim, kurse deficitet mnestike shfaqen pas një mungese të
gjatë.
• Mungesa e kobalaminës (vitaminës B12)
Mungesa shfaqet kryesisht me anemi pernicioze dhe manifestime neurologjike (80%).
Simptomat psikiatrike më të zakonshme janë: apatia, depresioni, irritabiliteti dhe
dëshpërimi.
Në disa raste kemi një encefalopati (folia megaloblastike) që mund të manifestohet me
delirium, ide deluzive, halucinacione, demencë dhe ndonjëherë elemente paranoide.
Administrimi parenteral i vitaminës i shmang simptomat neurologjike të karencës, nëse
kjo gjë bëhet me kohë
Slide 35
Toksinat
• Intoksikimi me merkur
Intoksikimi me merkur inorganik shfaqet me
depresion, irritabilitet dhe simptoma psikotike.
Simptomat neurologjike që e shoqërojnë janë
cefalea, tremori dhe plogështia.
Intoksikimi me merkur organik (përmes grurit të
kontaminuar) mund të shfaqet me depresion,
irritabilitet dhe dëmtim kognitiv. Simptomat që
ndërlidhen janë neuropatia sensitive, ataksia
cerebelare, dizartria, parestezia dhe deficitet
e fushës vizive.