Transcript File

PSIKOPATOLOGJIA
Vetëdija

Vetëdija është forma më e lartë e veprimtarisë
mendore, shkalla më e lartë e pasqyrimit të
mjedisit rrethues në trurin e njeriut.

Vetëdija autopsikike

Vetëdija alopsikike

Çrregullimet e vetëdijes
Çrregullimet Kuantitative
Somnolenca
- i përgjumur, apatik, inert, orientimi në kohë dhe
hapësirë është jo i sigurtë, i percepton vetëm
ngacmimet e forta senzorike
- proceset organike trurore, intoksikimet me
monoksid karboni, gjakderdhjet, mbidozimi
me sedativë dhe antipsikotikë…

Sopori
- është i crregulluar kontinuiteti i vetëdijes, dhe ka
amnezion të plotë ose të pjesërishëm për atë
periudhë
- mund të vendoset shumë shkurtë kontakti
verbal, nuk është i orientuar në kohë dhe
hapësirë

Koma
- plotësisht është i ndërprerë kontinuiteti i
vetëdijes, nuk reagon në ngacmine
nocioceptive
- gjakderdhjet cerebrale, pas traumave të kokës,
encefalitet, intoksikimet, tumorët e trurit, pas
krizave epileptike, diabeti…

Çrregullimet kualitative
Gjendja konfuze –oneiroide
- orientimi është jo i sigurtë, vështirë i njeh njerëzit
dhe objektet përreth vetes
- dëmtimet toksikoinfektive të SNQ, dëmtimet
arteriosklerotike të enëve të gjakut të trurit …
 Deliriumi
- i ç’orientuar, halucinacione, iluzione, frikë,
shqetësim, amnezion të plotë për atë periudhë

Gjendja e errësuar
- ngushtim maksimal të vetëdijes, shpejt paraqitet
dhe shpejt largohet
- epilepsia, neurozat konverzive …
 Somnabulizmi
- ngrihet nga gjumi dhe kryen lëvizje sikur të ishte
zgjuar
- epilepsia, konverzioni …

Fuga
- papritur ka eksitim motor, vrapon pa ditur se ku, bën
veprime kaotike dhe pa qëllim, zgjat disa sek. deri disa
min., ka amnezion për atë periudhë
- epilepsia, konverzioni …

Gjendja hipnotike
- ndryshim në mënyrë artificiale i vetëdijes së personave
me sugjestionueshmëri të lartë, gjendje ëndërrimi dhe
fantazie

Vëmendja


Vëmendja është aftësia për të drejtuar dhe
përqendruar vetëdijen në një ose në disa objekte
apo lloj veprimtarie. Luan rol të rëndësishëm në
të gjitha proceset e veprimtarisë njohëse.
Është e lidhur ngushtë më përqendrimin, që
nënkupton aftësinë për të përqendruar dhe për
të ruajtur vëmendjen tonë mbi një veprimtari të
caktuar.

Vëmendje e vullnetshme (aktive)

Vëmendje e pavullnetshme ( pasive )


Aftësia e përqendrimit të vëmendjes në një
objekt respektivisht aftësia e mbajtjes së
vëmendjes në objektin e njëjtë, derisa të kryehet
një punë e caktuar dhe të arrihet qëllimi quhet
TENACITET I VËMENDJES.
E kundërta e saj, aftësia e drejtimit të vëmendjes
tonë në gjëra të reja ose ngjarje quhet
VIGJILITET I VËMENDJES.
Çrregullimet e vëmendjes


Tenacitet – i dobësuar
- i shtuar
Vigjilencë – e dobësuar
- e shtuar
Distraksioni i vëmendjes
- paaftësia për të përqendruar vëmendjen mbi një
objekt ose veprimtari të caktuar
- Sch, çrregullimet e vëmendjes së pamjaftueshme
 Mungesa selektive e vëmendjes
- bllokim i përqendrimit të vëmendjes vetëm mbi
ato gjëra, të cilat u shkaktojnë të sëmurëve
ankth

Paqëndrueshmëria
-humbje e aftësisë për të fiksuar vëmendjen për një kohë
të gjatë mbi një objekt të caktuar
- mania ...

Hipervigjilenca
- përqendrim i tepruar i vëmendjes, ku përqendrimi
shtrihet mbi të gjithë stimujt e brendshëm dhe të
jashtëm
- pacientët me deluzione paranoide ...

Inercia
- dobësim i aftësisë për të zhvendosur vëmendjen nga një
objekt në tjetrin
- Morbus Parkinson, te postencefalitikët, epilepsia,
demenca ...

Frenimi i vëmendjes
- pamundësi për të regjistruar në mënyrë aktive ose të
vullnetshme ngjarjet që ndodhin përreth tyre, por
arrijnë të fiksojnë disa aspekte me ndihmën e
vëmendjes pasive ose të pavullnetshme
- depresioni, stupori ...

Kujtesa
Kujtesa është funksion i trurit, me anën e së cilës
informacioni i depozituar më parë sillet më vonë
në vetëdije, në mënyrë që të merret dhe të
shfrytëzohet.
Pjesët përbërëse të kujtesës janë:
 regjistrimi
 grumbullimi
 konsolidimi ( ruajtja )
 harresa

Funksionimi i kujtesës
 Kujtesa shqisore ( 0.5 sec. )
 Kujtesa afatshkurtër ( 30 sec. )
 Kujtesa afatgjatë




Kujtesa imediate
Kujtesa recente
Kujtesa recente e kaluar
Kujtesa e largët
Çrregullimet kuantitative të kujtesës
Hipermnezia
- fuqizim i kujtesës
- gjendjet deliriante, gjendjet e errësimit te
Epilepsia, aura epileptike, situata të stresit,
mania ...
 Hipomnezia
- dobësim apo zvogëlim i kujtesës
- selektive dhe organike

Amnezioni lakunar
- kujtim i disa fragmenteve, pjesëv ose detajve të situatave në të cilat
ka qenë
- gjendjet deliriante, dëmtimet arterisklerotike të enëvë të gjakut të
trurit ...

Amnezioni retrograd
- paaftësi e kujtesës për atë se cka ka ndodhë në ne dhe përreth
nesh, para ngjarjes kritike
- goditjet dhe tronditjet e trurit, varjet, intoksikimet akute ...

Amnezioni anterograd
- pas ngjarjes kritike

Çrregullimet kualitative të kujtesës
Konfabulacionet
- janë trillime, zakonisht paraqiten te amnezioni lakunar
- lindin si pasojë e boshllëkut të kujtesës dhe nevojës së
detyruar për të plotësuar këtë boshllëk

Alomnezionet
- iluzione të kujtesë ose kujtesë e shtrembëruar
- lodhja, depresioni, mania ...

Pseudomnezionet
a. Deja vu ( tashmë e parë )
b. Deja entend ( tashmë e dëgjaur )
c. Deja pense ( tashmë e menduar )
d. Jamais vu ( asnjëherë e parë )
- epilepsia, depresioni, mania, nën ndikimin e
deluzioneve ...

Pseudologia phantastica
- çrregullimet e personalitetit histerik ...

Sfera emocionale


Afekti është gjendje intenzive dhe afatshkurtër e
emocioneve.
Disponimi themelor është gjendje afatgjatë dhe e
përgjithshme e emocioneve
Çrregullimet kuantitative
Disponimi depresiv
- çrregullimet afektive depresive
 Disponimi ekspanziv
- çrregullimi bipolar ( mania )
 Disponimi disforik
- lind papritur dhe pa shkaqe të jashtme
- epilepsia, çrregullimet e personalitetit, traumat
kraniocerebrale ...

Disponimi i irritueshëm
- zemërim, ndieshmëri e shtuar, nuk durojnë zhurma,
dritëne fortë, radio, TV...
- çrregullimet organike trurore psikotike ( traumatike ),
mani, demencë ...

Apatia
- pa iniciativë, ndihet i zbrazët, indiferent
- Sch, sy i lobit frontal, dëmtimet masive të indit truror ...

Labiliteti emocional
- çrregullimet organike dhe funksionale të trurit ...

Çrregullimet kualitative
Afekti i topitur
- reduktim i theksuar i intensitetit të tonit emocional
- Sch, morbus Parkinson, te të sëmurët me efekte anësore
nga antipsikotikët ...

Afekti i kufizuar

Afekti i sheshuar
- mungesë e plotë e cdo dëshmie për praninë e reagimeve
emocionale
- Sch

Paratimia
- reagim paradoksal afektiv
- Sch
 Paramimia
- shprehje paradoksale afektive
- Sch

Çrregullime tjera emocionale





Anhedonia
Aleksitimia
Ankthi
Frika
Fobia
Çrregullimet fiziologjike të lidhura
me disponimin





Anoreksia
Hiperfagia
Konstipacioni
Crregullimet e gjumit
Pakësimi i libidos
Karakteristikat e afektit
1.
2.
Afekti ndikon në në ndryshimin e përmbajtjes
psikike, sidomos të procesit të të menduarit –
Janë të njohur dy veprime të afektit në të
menduar të ashtuquajturat veprime sintime dhe
katatime të afektit.
Në kushte normale me kohë afekti e humb
intenzitetin e tij





Afekti mund të ketë të ashtuquajturin afektin e
vonuar
Karakteristikë e rëndësishme e afektit është
iradacioni
Projektimi i afektit
Ambivalenca afektive
Inkontinenca e afektit
Ecuria e afektit





Përpunimi intelektual
Abreagimi apo zbrazja e afektit në mënyra të
ndryshme
Represioni e afektit në pjesën e pavetëdijshme të
psikës
Kumulimi i afektit
Shtyerja e afektit
Të menduarit

Të menduarit ështëforma më e lartë e
veprimtarisë njohëse të njeriut dhe ka të bëjë me
idetë, simbolet dhe asociacionet, që rrjedhin
drejt një qëllimi, të cilat fillojnë nga një problem
ose detyrë e caktuar dhe cojnë në një konkluzion
real.
Çrregullimet e të menduarit sipas
formës
1.Të menduarit e zgjeruar
hipomania, epilepsia, demenca ...
2. Të menduarit viskoz
Epilepsia
3. Të menduarit e shpejtuar
- fluturimi i ideve
- mania
4. Të menduarit e ngadalësuar
-Mutizmi
- depresioni, Sch
5. Të menduarit inkoherent
- struktura sintaktike e fjalisë është e shkatërruar
- dëmtimet organike dhe funksionale të trurit
6.Të menduarit e disocuar
- crregullim të asociacioneve, struktura sintaktike e fjalisë është e ruajtur
- sallatë e fjalëve
Sch
7. Bllokimi në të menduar
- ndërprerje e papritur e rrjedhës sponatne të të menduarit
- Sch, gjendjet e rënda anksioze
8. Perserverimi
- prirje për të dhënë të njëjtën përgjigje ndaj stimujve të ndryshëm
- demenca, personat me intelegjencë të ulët
9. Verbigerimi
- përsëritje ritmike, pa kuptim e fjalëve ose frazave të cilat janë pa kuptim
- Sch, demenca
Çrregullimet e të menduarit sipas
përmbajtjes
Idetë e mbivlerësimit
- mendime apo bindje që rrjedhin nga lidhje të
forta afektive ndaj një realiteti të caktuar apo
problemi

Obsesionet
- menidme, impulse ose përfytyrime të futura nga jashtë e
në kundërshtim me dëshirën e tyre
a. mendime obsesive- fjalë ose fjali që hyjnë me forcë në
mendjen e të sëmurëve dhe që përsëriten herë pas here
b. dyshime obsesive
c. përfytyrime obsesive
d. shtytje obsesive
e. fobi obsesive
f. kompulsionet


-


3. Deluzionet
bindje ose besim i gabuar, i bazuar në një
konkluzion të pasaktë mbi realitetin e jashtëm
Deluzione sintime
Deluzione katatime


Deluzione primare
Deluzione sekondare
Formimi i deluzioneve sekondare kalon nëpër disa faza:
 faza e humorit deluzional
 faza e perceptimit deluzional
 faza e interpretimit deluzional
 faza e kristalizimit deluzional
Tipet e deluzioneve



Deluzionet e mohimit
Deluzionet e varfërisë
Deluzionet somatike



deluzionet dismorfike
deluzionet hipokondrike
Deluzionet paranoide




deluzionet e persekutimit
deluzionet e madhështisë
deluzionet e kontrollit
deluzionet e referencës


Deluzionet e vetëakuzimit
Deluzionet e kontrollit





marrja e mendimeve
futja e mendimeve
transmetimi i mendimeve
Deluzionet e xhelozisë
Deluzionet e magjisë
Percepcioni

Percepcioni është proces i kalimit të stimulimit
fizik në informacion psikologjik ose një proces
mendor me anë të cilit sillen në vetëdijen tonë
stimujt sensorë.
Çrregullimet e percepcionit

AGNOZIONET janë çrregullime, të cilat
karakterizohen me ndryshim të aftësisë së
njohjes të ngacmimeve të marra, edhe pse aftësia
funksionale e shqisave ëshët e ruajtur.

ILUZIONET – këtu bëhet fjalë për atë se
ngacmimi i marrë, i cili vjen nga ndonjë gjësend,
bëhet bashkë me prodhimet e fantazisë, pas së
cilës bën aq ndryshime që perceptimi të jep një
pasqyrë të gabuar të gjësendit.

HALUCINACIONET – kemi të bëjmë me
perceptime pa ngacmime të jashtme gjegjëse. Të
sëmurët janë të bindur se dëgjojnë, shohin, në
trup ndiejnë atë që në të vërtetë nuk egziston.
Sipas Kraft-Ebingut, halucinacionet munden me qenë:
 funksionale që paraqiten gjatë gjendjeve të ndryshme
afektive, të frikës, kënaqësisë, në gjendjet kur është e
dobësuar ose e çrregulluar vëmendja; zakonisht në
vetmi, në të cilat personi gjendet në gjendje afektive
speciale ( frikë, etje për liri, ndjenja e fajit ).
 organike që është e kushtëzuar nga sëmundjet e
qendrave trurore, ku egziston një mosbalansim në
ekuilibrin dinamik fiziko-funksional. Mund të takohet te
të humburit në shkretëtirë,, tek sëmundjet akute,
anemia…
Halucinacionet optike
 fotome ( xixa, flakë,dritë ) ose imazhe
 mikrohalucinacionet / shihen gjëra të vogla , të cilat zakonisht lëvizin ( buba,
minjë ) që janë të shpeshta te helmimet me kokainë, alkool.
 Halucinacionet e penjëve të gjatë dhe telave karakteristikë janë për delirium
tremens të alkoolit.


Halucinacionet autoskopike janë të rralla, por janë formë e rëndë e
halucinacioneve. I sëmuri e sheh trupin e vet jashtë trupit real, koka e tij është
e lirë, e ndarë nga trupi, shetit nëpër hapësirë, ai e sheh zemrën e tij se si
djeget në ndonjë flakë, sheh se si para tij qëndron tërë trupi i tij, por që është
nga qelqi, është i tejdukshëm, në të shihen të gjitha organet. Është e qartë se
është një përjetim i rëndë dhe i frikshëm.
Halucinacionet ekstrakampine janë formë interesante e halucinacioneve, gjatë
të cilit i sëmuri sheh gjëra jashtë fushës vizive, zakonisht pas shpinës së tij.





Halucinacionet akustike – ato shumë shpesh paraqiten te Sch. Ato mund të paraqiten
në formë elementare në formë të ashtuquajtura akoazma, kur dëgjohen zhurma,
shushurime, kërcitje ose në formë të “ zërave “.
Zërat vijnë nga burime të ndryshme ose jashtë nga ambiente ku i sëmuri jeton ose janë
të lokalizuara brenda në trupin ose organet e vet pacientit. Lokalizimet e shpeshta në
ambient të jashtëm janë mjaft absurde: vijnë nga abazhuri, muri, dyshemeja, krevati,
nëpër vrimë të çelësit, nga goja e ndonjë kafshe shtëpiake.
Ndonjëherë i sëmuri dëgjon si zë atë që e mendon dhe e ashtuquajtura eho e
mendimeve të tija është përjetim katastrofik për pacientin. Ata atëherë kanë
përshtypjen se edhe të tjerët po i dëgjojnë mendimet e tij, e ndonjëherë dëgjojnë se si të
tjerët po i flasin mendimet e tij ( “ marrje e mendimeve “ ).
Zërat mund të kenë përmbajtje jo të mirë, ironike, kërcënuese. Ndonjëherë janë
imperative psh. “ mbytu, kërce nga dritarja, shkatërroje, çka po pret “etj dhe e çojnë
pacientin deri në gjendje që të kryejë urdhëresat e tyre.
Ndonjëhëre janë të mundshme edhe halucionet e dyfishta në të njëjtën kohë me
përmbajtje të ndryshme, derisa njëri zë urdhëron diçka të caktuar, tjetri zë jep urdhër të
kundërtë. Atëherë i sëmuri gjendet në situatë jashtëzakonisht të vështirë, në gjendje të
pagjeturisë ose pavendosshmërisë, dhe që ndonjëherë mund të çojnë në vetëvrasje.

Halucinacionet olfaktive dhe gustative - zakonisht
shkojnë bashkë. I sëmuri ka përshtypjen se ushqimi “ e
ka ndërruar shijen “, nuk është si ka qenë më parë, dhe
më vonë në bazë të këtyre ndryshimeve halucinatore
paraqiten idetë deluzive që me anë të ushqimit po dojnë
me e helmu. Ndonjëherë mund të ndjejnë “ aromë të
çuditshme “, zakonisht aromë të ndonjë gazi, smrad e
cila çon në mendimin se dikush nëpërmjet këtyre
gazrave don me e mbyt.

Halucinacionet taktile ose haptike – që dikush
po i pickon, po i therrë me gjëra të mprehta, po
iu djeg lëkurën, po i pren, po iu lëshon rrymën,
po i prek, po i ledhaton etj.

Halucinacionet cenestetike ( në organet e
brendshme ) – të sëmurit kanë ndjenjën se si
dikush po iu hjek zorrët, po iu nxjerr spermën,
po ia dredh zemrën, po e therr nëpër mushkëri,
etj.

Ndonjëherë të sëmurët kanë ndjenjën se pjesët e
trupit të tyre po lëvizin ( halucinacione
kinestetike ), ndërsa i sëmuri është i qetë ose të
sëmurët kanë ndjenjën se po fluturojnë, sillen (
halucinacione vestibulare ).

Halucinacionet negative – gjërat reale nuk
perceptohen ose zërat që egzistojnë nuk
perceptohen. Kjo vërehet te personat histerik, të
cilët mund të mos shohin psh një person të
caktuar, derisa të tjerët e të njëjtës shoqëri i
percepton mirë.

Pseudohalucinacionet – janë manifestiem të
gjalla të fantazisë, të cilat paraqiten pavarësisht
nga vullneti. Ato nuk projektohen jashtë, derisa
janë të ngjashme me halucinacionet se nuk kanë
ngacmues të jashtëm.




“ Ekstremiteti fantom “ paraqet kombinim të
halucinacioneve kinestetike dhe taktile.
Halucinacionet hipnagoge
Halucinacionet hipnopompe
Shenja objektive
Vullneti

Me vullnet kuptojmë drejtimin e vetëdijshëm të
energjisë psikike dhe angazhimin e saj në
kryerjen e aktiviteteve dhe veprimatrive për të
mbërrijtë deri në një qëllim të caktuar
Crregullimet e vullneti










1.
Hipobulia
Ambitendenca
Dëgjueshmëria automatike
Ehopraksia dhe eholalia
Negativizmi
Stupori katatonik
Shqetësimi katatonik
Veprimet impulsive
Veprimet e dhunshem
Veprimet automatike
Manjirizmat
Intelegjenca


Intelegjenca është aftësia e njerëzve për të
kuptuar botën ku jetojnë dhe për t’iu përgjigjur
kërkesave ose sfidave të saj. ( David Wechsler )
Intelegjenca është aftësia e njerëzve për të
kuptuar, për të sjellë ndër mend, për të
mobilizuar dhe për të bashkuar në mënyrë të
dobishme njohuritë e mëparshme, kur ndodhen
në situata të reja. ( Kaplan & Sadock )

KI = MM ( mosha mendore ) / MK ( mosha
kronologjike ) x 100







QI 120-140
QI 110-120
QI 90-110
QI 80-90
QI 80-50
QI 50-20
QI 20-0
me intelegjencë shumë të lartë
me intelegjencë të lartë
me intelegjencë mesatare
me topitje fiziologjike
debil
imbecil
idiot
Prapambetja mendore






KI në 70 e poshtë
Përpara moshës 18 vjeçare
Prapambetja mendore e lehtë
Prapambetja mendore e moderuar
Prapambetja mendore e rëndë
Prapambetja mendore e thellë
KI 50-70
KI 35-49
KI 20-34
KI nën 20


Demenca
Pseudodemeca
Instiktet

Instiktet janë nevojë e lindur e organizmit.
I. Instiktet vitale
 instikti i vetëmbajtjes
instikti i nevojës për ushqim
instikti për jetë
 instikti i mbajtjes së llojit
instikti seksual
instikti prindor
 II. Instiktet sociale

Çrregullimet kuantitative të instiktit
vital
Instikti për ushqim
i zvogëluar
i rritur
 Instikti për jetë
tendencat vetëlënduese dhe suicidale
 Instikti seksual
i zvogëluar M- impotenca / F-frigjiditet
i rritur M- satiriazë / F- nimfomani

Çrregullimet kualitative të instiktit
vital
Instikti për ushqim
 picae
 antropofagia
 nekrofagia
 koprofagia
Instikti për jetë
 tendencat vetëlënduese
Instikti seksual
Inverzionet seksuale
 homoseksualizmi M- uranizëm / F – tribadizëm
Perverzionet seksuale
 sadizmi
 mazohizmi
 zoofilia
 egzibicionizmi
 gerontofilia
 pedofilia
 transvestitizmi
 metatropizmi
 nekrofilia
 fetishizmi

Autoskopia

Autoskopia është aftësia e pacientëve për të
kuptuar shkakun dhe domethënien e vërtetë të
simptomave të sëmundjes mendore nga e cila
vuajnë.

Insight-i intelektual

Insight-i emocional
Gjykimi

Gjykimi është aftësia për të vlerësuar me saktësi
një situatë dhe për të vepruar në mënyrë të
përshtatshme me të.
Gjykimi mundet me qenë:
 Gjykim vendimtar
 Gjykim automatik
 Gjykim i dëmtuar
Ju faleminderit për vëmendjen tuaj!