Transcript File
PSIKOPATOLOGJIA
Vetëdija
Vetëdija është forma më e lartë e veprimtarisë
mendore, shkalla më e lartë e pasqyrimit të
mjedisit rrethues në trurin e njeriut.
Vetëdija autopsikike
Vetëdija alopsikike
Çrregullimet e vetëdijes
Çrregullimet Kuantitative
Somnolenca
- i përgjumur, apatik, inert, orientimi në kohë dhe
hapësirë është jo i sigurtë, i percepton vetëm
ngacmimet e forta senzorike
- proceset organike trurore, intoksikimet me
monoksid karboni, gjakderdhjet, mbidozimi
me sedativë dhe antipsikotikë…
Sopori
- është i crregulluar kontinuiteti i vetëdijes, dhe ka
amnezion të plotë ose të pjesërishëm për atë
periudhë
- mund të vendoset shumë shkurtë kontakti
verbal, nuk është i orientuar në kohë dhe
hapësirë
Koma
- plotësisht është i ndërprerë kontinuiteti i
vetëdijes, nuk reagon në ngacmine
nocioceptive
- gjakderdhjet cerebrale, pas traumave të kokës,
encefalitet, intoksikimet, tumorët e trurit, pas
krizave epileptike, diabeti…
Çrregullimet kualitative
Gjendja konfuze –oneiroide
- orientimi është jo i sigurtë, vështirë i njeh njerëzit
dhe objektet përreth vetes
- dëmtimet toksikoinfektive të SNQ, dëmtimet
arteriosklerotike të enëve të gjakut të trurit …
Deliriumi
- i ç’orientuar, halucinacione, iluzione, frikë,
shqetësim, amnezion të plotë për atë periudhë
Gjendja e errësuar
- ngushtim maksimal të vetëdijes, shpejt paraqitet
dhe shpejt largohet
- epilepsia, neurozat konverzive …
Somnabulizmi
- ngrihet nga gjumi dhe kryen lëvizje sikur të ishte
zgjuar
- epilepsia, konverzioni …
Fuga
- papritur ka eksitim motor, vrapon pa ditur se ku, bën
veprime kaotike dhe pa qëllim, zgjat disa sek. deri disa
min., ka amnezion për atë periudhë
- epilepsia, konverzioni …
Gjendja hipnotike
- ndryshim në mënyrë artificiale i vetëdijes së personave
me sugjestionueshmëri të lartë, gjendje ëndërrimi dhe
fantazie
Vëmendja
Vëmendja është aftësia për të drejtuar dhe
përqendruar vetëdijen në një ose në disa objekte
apo lloj veprimtarie. Luan rol të rëndësishëm në
të gjitha proceset e veprimtarisë njohëse.
Është e lidhur ngushtë më përqendrimin, që
nënkupton aftësinë për të përqendruar dhe për
të ruajtur vëmendjen tonë mbi një veprimtari të
caktuar.
Vëmendje e vullnetshme (aktive)
Vëmendje e pavullnetshme ( pasive )
Aftësia e përqendrimit të vëmendjes në një
objekt respektivisht aftësia e mbajtjes së
vëmendjes në objektin e njëjtë, derisa të kryehet
një punë e caktuar dhe të arrihet qëllimi quhet
TENACITET I VËMENDJES.
E kundërta e saj, aftësia e drejtimit të vëmendjes
tonë në gjëra të reja ose ngjarje quhet
VIGJILITET I VËMENDJES.
Çrregullimet e vëmendjes
Tenacitet – i dobësuar
- i shtuar
Vigjilencë – e dobësuar
- e shtuar
Distraksioni i vëmendjes
- paaftësia për të përqendruar vëmendjen mbi një
objekt ose veprimtari të caktuar
- Sch, çrregullimet e vëmendjes së pamjaftueshme
Mungesa selektive e vëmendjes
- bllokim i përqendrimit të vëmendjes vetëm mbi
ato gjëra, të cilat u shkaktojnë të sëmurëve
ankth
Paqëndrueshmëria
-humbje e aftësisë për të fiksuar vëmendjen për një kohë
të gjatë mbi një objekt të caktuar
- mania ...
Hipervigjilenca
- përqendrim i tepruar i vëmendjes, ku përqendrimi
shtrihet mbi të gjithë stimujt e brendshëm dhe të
jashtëm
- pacientët me deluzione paranoide ...
Inercia
- dobësim i aftësisë për të zhvendosur vëmendjen nga një
objekt në tjetrin
- Morbus Parkinson, te postencefalitikët, epilepsia,
demenca ...
Frenimi i vëmendjes
- pamundësi për të regjistruar në mënyrë aktive ose të
vullnetshme ngjarjet që ndodhin përreth tyre, por
arrijnë të fiksojnë disa aspekte me ndihmën e
vëmendjes pasive ose të pavullnetshme
- depresioni, stupori ...
Kujtesa
Kujtesa është funksion i trurit, me anën e së cilës
informacioni i depozituar më parë sillet më vonë
në vetëdije, në mënyrë që të merret dhe të
shfrytëzohet.
Pjesët përbërëse të kujtesës janë:
regjistrimi
grumbullimi
konsolidimi ( ruajtja )
harresa
Funksionimi i kujtesës
Kujtesa shqisore ( 0.5 sec. )
Kujtesa afatshkurtër ( 30 sec. )
Kujtesa afatgjatë
Kujtesa imediate
Kujtesa recente
Kujtesa recente e kaluar
Kujtesa e largët
Çrregullimet kuantitative të kujtesës
Hipermnezia
- fuqizim i kujtesës
- gjendjet deliriante, gjendjet e errësimit te
Epilepsia, aura epileptike, situata të stresit,
mania ...
Hipomnezia
- dobësim apo zvogëlim i kujtesës
- selektive dhe organike
Amnezioni lakunar
- kujtim i disa fragmenteve, pjesëv ose detajve të situatave në të cilat
ka qenë
- gjendjet deliriante, dëmtimet arterisklerotike të enëvë të gjakut të
trurit ...
Amnezioni retrograd
- paaftësi e kujtesës për atë se cka ka ndodhë në ne dhe përreth
nesh, para ngjarjes kritike
- goditjet dhe tronditjet e trurit, varjet, intoksikimet akute ...
Amnezioni anterograd
- pas ngjarjes kritike
Çrregullimet kualitative të kujtesës
Konfabulacionet
- janë trillime, zakonisht paraqiten te amnezioni lakunar
- lindin si pasojë e boshllëkut të kujtesës dhe nevojës së
detyruar për të plotësuar këtë boshllëk
Alomnezionet
- iluzione të kujtesë ose kujtesë e shtrembëruar
- lodhja, depresioni, mania ...
Pseudomnezionet
a. Deja vu ( tashmë e parë )
b. Deja entend ( tashmë e dëgjaur )
c. Deja pense ( tashmë e menduar )
d. Jamais vu ( asnjëherë e parë )
- epilepsia, depresioni, mania, nën ndikimin e
deluzioneve ...
Pseudologia phantastica
- çrregullimet e personalitetit histerik ...
Sfera emocionale
Afekti është gjendje intenzive dhe afatshkurtër e
emocioneve.
Disponimi themelor është gjendje afatgjatë dhe e
përgjithshme e emocioneve
Çrregullimet kuantitative
Disponimi depresiv
- çrregullimet afektive depresive
Disponimi ekspanziv
- çrregullimi bipolar ( mania )
Disponimi disforik
- lind papritur dhe pa shkaqe të jashtme
- epilepsia, çrregullimet e personalitetit, traumat
kraniocerebrale ...
Disponimi i irritueshëm
- zemërim, ndieshmëri e shtuar, nuk durojnë zhurma,
dritëne fortë, radio, TV...
- çrregullimet organike trurore psikotike ( traumatike ),
mani, demencë ...
Apatia
- pa iniciativë, ndihet i zbrazët, indiferent
- Sch, sy i lobit frontal, dëmtimet masive të indit truror ...
Labiliteti emocional
- çrregullimet organike dhe funksionale të trurit ...
Çrregullimet kualitative
Afekti i topitur
- reduktim i theksuar i intensitetit të tonit emocional
- Sch, morbus Parkinson, te të sëmurët me efekte anësore
nga antipsikotikët ...
Afekti i kufizuar
Afekti i sheshuar
- mungesë e plotë e cdo dëshmie për praninë e reagimeve
emocionale
- Sch
Paratimia
- reagim paradoksal afektiv
- Sch
Paramimia
- shprehje paradoksale afektive
- Sch
Çrregullime tjera emocionale
Anhedonia
Aleksitimia
Ankthi
Frika
Fobia
Çrregullimet fiziologjike të lidhura
me disponimin
Anoreksia
Hiperfagia
Konstipacioni
Crregullimet e gjumit
Pakësimi i libidos
Karakteristikat e afektit
1.
2.
Afekti ndikon në në ndryshimin e përmbajtjes
psikike, sidomos të procesit të të menduarit –
Janë të njohur dy veprime të afektit në të
menduar të ashtuquajturat veprime sintime dhe
katatime të afektit.
Në kushte normale me kohë afekti e humb
intenzitetin e tij
Afekti mund të ketë të ashtuquajturin afektin e
vonuar
Karakteristikë e rëndësishme e afektit është
iradacioni
Projektimi i afektit
Ambivalenca afektive
Inkontinenca e afektit
Ecuria e afektit
Përpunimi intelektual
Abreagimi apo zbrazja e afektit në mënyra të
ndryshme
Represioni e afektit në pjesën e pavetëdijshme të
psikës
Kumulimi i afektit
Shtyerja e afektit
Të menduarit
Të menduarit ështëforma më e lartë e
veprimtarisë njohëse të njeriut dhe ka të bëjë me
idetë, simbolet dhe asociacionet, që rrjedhin
drejt një qëllimi, të cilat fillojnë nga një problem
ose detyrë e caktuar dhe cojnë në një konkluzion
real.
Çrregullimet e të menduarit sipas
formës
1.Të menduarit e zgjeruar
hipomania, epilepsia, demenca ...
2. Të menduarit viskoz
Epilepsia
3. Të menduarit e shpejtuar
- fluturimi i ideve
- mania
4. Të menduarit e ngadalësuar
-Mutizmi
- depresioni, Sch
5. Të menduarit inkoherent
- struktura sintaktike e fjalisë është e shkatërruar
- dëmtimet organike dhe funksionale të trurit
6.Të menduarit e disocuar
- crregullim të asociacioneve, struktura sintaktike e fjalisë është e ruajtur
- sallatë e fjalëve
Sch
7. Bllokimi në të menduar
- ndërprerje e papritur e rrjedhës sponatne të të menduarit
- Sch, gjendjet e rënda anksioze
8. Perserverimi
- prirje për të dhënë të njëjtën përgjigje ndaj stimujve të ndryshëm
- demenca, personat me intelegjencë të ulët
9. Verbigerimi
- përsëritje ritmike, pa kuptim e fjalëve ose frazave të cilat janë pa kuptim
- Sch, demenca
Çrregullimet e të menduarit sipas
përmbajtjes
Idetë e mbivlerësimit
- mendime apo bindje që rrjedhin nga lidhje të
forta afektive ndaj një realiteti të caktuar apo
problemi
Obsesionet
- menidme, impulse ose përfytyrime të futura nga jashtë e
në kundërshtim me dëshirën e tyre
a. mendime obsesive- fjalë ose fjali që hyjnë me forcë në
mendjen e të sëmurëve dhe që përsëriten herë pas here
b. dyshime obsesive
c. përfytyrime obsesive
d. shtytje obsesive
e. fobi obsesive
f. kompulsionet
-
3. Deluzionet
bindje ose besim i gabuar, i bazuar në një
konkluzion të pasaktë mbi realitetin e jashtëm
Deluzione sintime
Deluzione katatime
Deluzione primare
Deluzione sekondare
Formimi i deluzioneve sekondare kalon nëpër disa faza:
faza e humorit deluzional
faza e perceptimit deluzional
faza e interpretimit deluzional
faza e kristalizimit deluzional
Tipet e deluzioneve
Deluzionet e mohimit
Deluzionet e varfërisë
Deluzionet somatike
deluzionet dismorfike
deluzionet hipokondrike
Deluzionet paranoide
deluzionet e persekutimit
deluzionet e madhështisë
deluzionet e kontrollit
deluzionet e referencës
Deluzionet e vetëakuzimit
Deluzionet e kontrollit
marrja e mendimeve
futja e mendimeve
transmetimi i mendimeve
Deluzionet e xhelozisë
Deluzionet e magjisë
Percepcioni
Percepcioni është proces i kalimit të stimulimit
fizik në informacion psikologjik ose një proces
mendor me anë të cilit sillen në vetëdijen tonë
stimujt sensorë.
Çrregullimet e percepcionit
AGNOZIONET janë çrregullime, të cilat
karakterizohen me ndryshim të aftësisë së
njohjes të ngacmimeve të marra, edhe pse aftësia
funksionale e shqisave ëshët e ruajtur.
ILUZIONET – këtu bëhet fjalë për atë se
ngacmimi i marrë, i cili vjen nga ndonjë gjësend,
bëhet bashkë me prodhimet e fantazisë, pas së
cilës bën aq ndryshime që perceptimi të jep një
pasqyrë të gabuar të gjësendit.
HALUCINACIONET – kemi të bëjmë me
perceptime pa ngacmime të jashtme gjegjëse. Të
sëmurët janë të bindur se dëgjojnë, shohin, në
trup ndiejnë atë që në të vërtetë nuk egziston.
Sipas Kraft-Ebingut, halucinacionet munden me qenë:
funksionale që paraqiten gjatë gjendjeve të ndryshme
afektive, të frikës, kënaqësisë, në gjendjet kur është e
dobësuar ose e çrregulluar vëmendja; zakonisht në
vetmi, në të cilat personi gjendet në gjendje afektive
speciale ( frikë, etje për liri, ndjenja e fajit ).
organike që është e kushtëzuar nga sëmundjet e
qendrave trurore, ku egziston një mosbalansim në
ekuilibrin dinamik fiziko-funksional. Mund të takohet te
të humburit në shkretëtirë,, tek sëmundjet akute,
anemia…
Halucinacionet optike
fotome ( xixa, flakë,dritë ) ose imazhe
mikrohalucinacionet / shihen gjëra të vogla , të cilat zakonisht lëvizin ( buba,
minjë ) që janë të shpeshta te helmimet me kokainë, alkool.
Halucinacionet e penjëve të gjatë dhe telave karakteristikë janë për delirium
tremens të alkoolit.
Halucinacionet autoskopike janë të rralla, por janë formë e rëndë e
halucinacioneve. I sëmuri e sheh trupin e vet jashtë trupit real, koka e tij është
e lirë, e ndarë nga trupi, shetit nëpër hapësirë, ai e sheh zemrën e tij se si
djeget në ndonjë flakë, sheh se si para tij qëndron tërë trupi i tij, por që është
nga qelqi, është i tejdukshëm, në të shihen të gjitha organet. Është e qartë se
është një përjetim i rëndë dhe i frikshëm.
Halucinacionet ekstrakampine janë formë interesante e halucinacioneve, gjatë
të cilit i sëmuri sheh gjëra jashtë fushës vizive, zakonisht pas shpinës së tij.
Halucinacionet akustike – ato shumë shpesh paraqiten te Sch. Ato mund të paraqiten
në formë elementare në formë të ashtuquajtura akoazma, kur dëgjohen zhurma,
shushurime, kërcitje ose në formë të “ zërave “.
Zërat vijnë nga burime të ndryshme ose jashtë nga ambiente ku i sëmuri jeton ose janë
të lokalizuara brenda në trupin ose organet e vet pacientit. Lokalizimet e shpeshta në
ambient të jashtëm janë mjaft absurde: vijnë nga abazhuri, muri, dyshemeja, krevati,
nëpër vrimë të çelësit, nga goja e ndonjë kafshe shtëpiake.
Ndonjëherë i sëmuri dëgjon si zë atë që e mendon dhe e ashtuquajtura eho e
mendimeve të tija është përjetim katastrofik për pacientin. Ata atëherë kanë
përshtypjen se edhe të tjerët po i dëgjojnë mendimet e tij, e ndonjëherë dëgjojnë se si të
tjerët po i flasin mendimet e tij ( “ marrje e mendimeve “ ).
Zërat mund të kenë përmbajtje jo të mirë, ironike, kërcënuese. Ndonjëherë janë
imperative psh. “ mbytu, kërce nga dritarja, shkatërroje, çka po pret “etj dhe e çojnë
pacientin deri në gjendje që të kryejë urdhëresat e tyre.
Ndonjëhëre janë të mundshme edhe halucionet e dyfishta në të njëjtën kohë me
përmbajtje të ndryshme, derisa njëri zë urdhëron diçka të caktuar, tjetri zë jep urdhër të
kundërtë. Atëherë i sëmuri gjendet në situatë jashtëzakonisht të vështirë, në gjendje të
pagjeturisë ose pavendosshmërisë, dhe që ndonjëherë mund të çojnë në vetëvrasje.
Halucinacionet olfaktive dhe gustative - zakonisht
shkojnë bashkë. I sëmuri ka përshtypjen se ushqimi “ e
ka ndërruar shijen “, nuk është si ka qenë më parë, dhe
më vonë në bazë të këtyre ndryshimeve halucinatore
paraqiten idetë deluzive që me anë të ushqimit po dojnë
me e helmu. Ndonjëherë mund të ndjejnë “ aromë të
çuditshme “, zakonisht aromë të ndonjë gazi, smrad e
cila çon në mendimin se dikush nëpërmjet këtyre
gazrave don me e mbyt.
Halucinacionet taktile ose haptike – që dikush
po i pickon, po i therrë me gjëra të mprehta, po
iu djeg lëkurën, po i pren, po iu lëshon rrymën,
po i prek, po i ledhaton etj.
Halucinacionet cenestetike ( në organet e
brendshme ) – të sëmurit kanë ndjenjën se si
dikush po iu hjek zorrët, po iu nxjerr spermën,
po ia dredh zemrën, po e therr nëpër mushkëri,
etj.
Ndonjëherë të sëmurët kanë ndjenjën se pjesët e
trupit të tyre po lëvizin ( halucinacione
kinestetike ), ndërsa i sëmuri është i qetë ose të
sëmurët kanë ndjenjën se po fluturojnë, sillen (
halucinacione vestibulare ).
Halucinacionet negative – gjërat reale nuk
perceptohen ose zërat që egzistojnë nuk
perceptohen. Kjo vërehet te personat histerik, të
cilët mund të mos shohin psh një person të
caktuar, derisa të tjerët e të njëjtës shoqëri i
percepton mirë.
Pseudohalucinacionet – janë manifestiem të
gjalla të fantazisë, të cilat paraqiten pavarësisht
nga vullneti. Ato nuk projektohen jashtë, derisa
janë të ngjashme me halucinacionet se nuk kanë
ngacmues të jashtëm.
“ Ekstremiteti fantom “ paraqet kombinim të
halucinacioneve kinestetike dhe taktile.
Halucinacionet hipnagoge
Halucinacionet hipnopompe
Shenja objektive
Vullneti
Me vullnet kuptojmë drejtimin e vetëdijshëm të
energjisë psikike dhe angazhimin e saj në
kryerjen e aktiviteteve dhe veprimatrive për të
mbërrijtë deri në një qëllim të caktuar
Crregullimet e vullneti
1.
Hipobulia
Ambitendenca
Dëgjueshmëria automatike
Ehopraksia dhe eholalia
Negativizmi
Stupori katatonik
Shqetësimi katatonik
Veprimet impulsive
Veprimet e dhunshem
Veprimet automatike
Manjirizmat
Intelegjenca
Intelegjenca është aftësia e njerëzve për të
kuptuar botën ku jetojnë dhe për t’iu përgjigjur
kërkesave ose sfidave të saj. ( David Wechsler )
Intelegjenca është aftësia e njerëzve për të
kuptuar, për të sjellë ndër mend, për të
mobilizuar dhe për të bashkuar në mënyrë të
dobishme njohuritë e mëparshme, kur ndodhen
në situata të reja. ( Kaplan & Sadock )
KI = MM ( mosha mendore ) / MK ( mosha
kronologjike ) x 100
QI 120-140
QI 110-120
QI 90-110
QI 80-90
QI 80-50
QI 50-20
QI 20-0
me intelegjencë shumë të lartë
me intelegjencë të lartë
me intelegjencë mesatare
me topitje fiziologjike
debil
imbecil
idiot
Prapambetja mendore
KI në 70 e poshtë
Përpara moshës 18 vjeçare
Prapambetja mendore e lehtë
Prapambetja mendore e moderuar
Prapambetja mendore e rëndë
Prapambetja mendore e thellë
KI 50-70
KI 35-49
KI 20-34
KI nën 20
Demenca
Pseudodemeca
Instiktet
Instiktet janë nevojë e lindur e organizmit.
I. Instiktet vitale
instikti i vetëmbajtjes
instikti i nevojës për ushqim
instikti për jetë
instikti i mbajtjes së llojit
instikti seksual
instikti prindor
II. Instiktet sociale
Çrregullimet kuantitative të instiktit
vital
Instikti për ushqim
i zvogëluar
i rritur
Instikti për jetë
tendencat vetëlënduese dhe suicidale
Instikti seksual
i zvogëluar M- impotenca / F-frigjiditet
i rritur M- satiriazë / F- nimfomani
Çrregullimet kualitative të instiktit
vital
Instikti për ushqim
picae
antropofagia
nekrofagia
koprofagia
Instikti për jetë
tendencat vetëlënduese
Instikti seksual
Inverzionet seksuale
homoseksualizmi M- uranizëm / F – tribadizëm
Perverzionet seksuale
sadizmi
mazohizmi
zoofilia
egzibicionizmi
gerontofilia
pedofilia
transvestitizmi
metatropizmi
nekrofilia
fetishizmi
Autoskopia
Autoskopia është aftësia e pacientëve për të
kuptuar shkakun dhe domethënien e vërtetë të
simptomave të sëmundjes mendore nga e cila
vuajnë.
Insight-i intelektual
Insight-i emocional
Gjykimi
Gjykimi është aftësia për të vlerësuar me saktësi
një situatë dhe për të vepruar në mënyrë të
përshtatshme me të.
Gjykimi mundet me qenë:
Gjykim vendimtar
Gjykim automatik
Gjykim i dëmtuar
Ju faleminderit për vëmendjen tuaj!