Transcript องค์ความรู้โรคซึมเศร้า

องคความรู
เรื
อ
่
งโรคซึ
ม
เศร
า
้
้
์
ดร.พญ.เบ็ญจมาส
พฤกษกานนท
์
์
กรมสุขภาพจิต
กระทรวงสาธารณสุข
องคความรู
เรื
่ งโรคซึมเศรา้
้ อ
์




สถานการณโรคซึ
มเศรา้
์
อาการของโรคซึมเศรา้
การวินจ
ิ ฉัยและสาเหตุการเกิดโรคซึมเศรา้
การรักษาและการดูแลตอเนื
่ ่อง
LOGO
กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณส
ความสาคัญของปัญหา
ปี สุขภาวะ DALYs
เป็ นผลรวมของการสูญเสี ยปี สุขภาวะจาก การ
ตายกอนวั
ยอันควร
่
และการมี
ี ต
ิ อยู
องทางสุ
ขภาพ
่ส
่
ี ไปจากการตาย
ปี สุขภาวะช=ว
ปี ทีกั
่ บ
ญ
ู ความบกพร
เสย
ี ไปจากความเจ็ บป่วย
+ปี ทีส
่ ญ
ู เสย
1 ปี สุขภาวะ= หนึ่งหน่วยของการสูญเสี ยระยะเวลาของ
LOGO
การมีสุขภาพดีไป 1 ปี
3
การจัดอันดับความสูญเสี ยปี สุขภาวะของประชากรไทย
ปี พ.ศ. 2547
LOGO
4
ความชุกของ Depressive disorders
โรค
โรคซึมเศร้ า
โรคซึมเศร้ าเรื้อรัง
ประมาณการ
ความชุก
ผู้ป่วยทั้ง
รวมทั้ง
ประเทศ
ประเทศ
(คน)
%(SE)
1,311,797
181,809
เพศ % (SE)
ภาค % (SE)
ชาย
หญิง
กลาง
อีสาน
ใต้
เหนือ
กทม.
2.4
1.7
2.9
2.0
2.5
1.9
2.0
4.1
(0.19)
(0.16)
(0.32)
(0.29)
(0.32)
(0.26)
(0.66)
(0.51)
0.3
0.2
0.5
0.4
0.2
0.4
0.3
1.0
(0.06)
(0.04)
(0.09)
(0.14)
(0.08)
(0.11)
(0.08)
(0.26)
* รายงานการสารวจระบาดวิทยาของโรคซึมเศร้าปี 2551 โดยกรมสุขภาพจิต
LOGO
กรมสุข6 ภาพจิต กระทรวงสาธารณส
LOGO
กรมสุข7 ภาพจิต กระทรวงสาธารณส
อาการของโรค
ซึมเศรา้
LOGO
กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณส
•เคลือ
่ นไหวช้า
•อารมณ์
 เศรา้
 เฉยเมย •ความคิด
 ความมัน
่ ใจใน
ตนเองตา่
 รูสึ้ กผิด
 มีความคิดอยากฆ
า่
LOGO
9
์
้
า้
โรคซึมเศรา้
•ซึม
เป็เศร
นอารมณ
ด
้
์ านลบ
ซึง่ ทางจิตวิทยาถือ - อาการเศราที
ม
่ าก
้ Depression
Sadness
ภาวะซึมเศราที
วาเป็
เกินควร และนาน
้ เ่ ขาตาม
้
่ นสภาวะ
Depressive
อารมณที
้ disorder
เกินไป
เกณฑการวิ
นิจฉัย
์ เ่ กิดขึน
์
เป็ นครัง้ คราวกับ
- ไมดี
ึ้ แมได
ICD-10
่ ขน
้ รั
้ บ
บุคคลทัว่ ไปทุกเพศ กาลังใจหรืออธิบาย • โรคซึมเศรา (F32)
้
ทุกวัย
เมือ
่
ดวยเหตุ
ผ
ล
้
• โรคซึมเศราที
ก
่ ลับเป็ น
้
เผชิญกับ การ
- มักมีความรูสึ้ ก
ซา้ (F33
สูญเสี ย การพลาด ดอยค
า
รู
สึ
ก
ผิ
ด
้
่
้
• โรคซึมเศราเรื
้ รัง
้ อ
ในสิ่ งทีห
่ วัง
อยากตาย
(F34.1)
การถูก
-พบบอยว
ามี
่
่
ิ ฉัย
ปฏิเสธ
ผลกระทบตอหน
์ นจ
่
้ าที่ หรือ เกณฑวิ
DSM-IV
• มักเกิดความรูสึ้ ก
การงาน กิจวัตร
สูญเสี ย
ผิดหวัง ประจาวันและการ
• โรคซึมเศรา้
หรือความรูสึ้ กอึด
สั งคมทัว่ ไป
• โรคซึมเศราเรือ
้ รัง
้
อาการซึมเศรา้
Continuum of
Depression
ภาวะซึมเศร
า้
Depression
เศร้า
Sadne
ss
โรคซึมเศรา้ Depressive
disorders
น้อย
Mild
ปาน
กลาง
Moderat
e
รุนแรง
Sever
e
โรคจิต
Psychoti
c
LOGO
กรมสุข
ภาพจิ
ต
กระทรวงสาธารณส
11
การจาแนกโรคความผิดปกติ
ทางอารมณ ์
โรคความผิดปกติ
ทางอารมณ์
โรคซึมเศร้า
โรคซึมเศร้า
โรคอารมณ์สองขั้ว
โรคซึมเศร้าเรื้ อรัง
โรคอารมณ์
โรคอารมณ์
สองขั้ว I
สองขั้ว II
LOGO
กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณส
นิจฉัยโรค
เกณฑการวิ
์
ซึม้เศร
า (DSM-IV-TR)
มีอาการดังตอไปนี
อยางน
้ แทบทัง้ วัน
่
่ ้ ้ อย 5 อาการ เกิดขึน
เป็ นเกือบทุกวัน ติดตอกั
่ า่ กวา่
่ นไมต
1.มีอเสี
ารมณเศรา่ ารงานการสั
ทัง้ ทีต
่ นเองรูงสึ
กและคนอืน
่
้ คม
2 สั ปดาห ์ และทาให
้ ยหน์ ้ าที้ก
ต้องมีอาการเหลานี
่ ้ สั งเกตเห็น
6.เหนื่อยออนเพลี
ยหรือไมมี
่
่
2.ความสนใจหรื
อ
ความเพลิ
ด
เพลิ
น
ในกิ
จ
กรรมปกติ
อยางน
1
อย
าง
อย
่
่
้
แรง
ทีเ่ คยทาทัง้ หมดหรือแทบทัง้ หมดลดลงอยางมาก
่
3.น้าหนักลดลงหรือเพิม
่ ขึน
้
7.รู้สึ กตนเองไรค
าหรื
อ
รู้สึ ก
้ ่
(มากกวาร
ตอเดื
่
ผิดมากเกินควร
่ อยละ5
้
่ อน)/เบือ
อาหารหรืออยากอาหารมากขึน
้
8.สมาธิหรือความคิดอาน
่
4.นอนไมหลั
ลดลง
่ บหรือหลับมาก
่ นไหวช้าลง
า้ ๆ
5.ทาอะไรช้า เคลือ
9.คิดถึงเรือ
่ งการตายอยูซ
่
LOGO
หรือกระสั บกระส่าย อยูไม
หรือคิดฆาตั
่ สุ
่ ข
่ วตาย หรือ
เกณฑการวิ
นิจฉัยโรค
์
ซึกมเศรา(ICD-10)
อาการหลั
อาการทางกาย
่
้ อาการรวม
1.มีอารมณ์
เศร้า
2.ความ
สนุ กสนาน
เพลิดเพลิน
หรือความ
สนใจใน
กิจกรรม
ลดลง
3.ออนเปลี
ย
้
่
1.สมาธิลดลง
2.ความมัน
่ ใจและ
ความภาคภูมใิ จใน
ตนเองลดลง
3.รู้สึ กผิดและไรค
้ า่
4.มองอนาคตในทาง
ลบ
5.คิดฆาตั
่ วตายหรือทา
ร้ายตนเองหรือฆา่
ตนเอง
1. เบือ
่ หน่าย ไมสนุ
่ กสนานใน
กิจกรรมทีเ่ คยเป็ น
2. ไร้อารมณต
เ่ คย
่ ่ งรอบขางที
้
์ อสิ
ทาให้เพลิดเพลินใจ
3. ตืน
่ เช้ากวาปกติ
≥ 2 ชม.
่
4. อาการซึมเศราเป็
้ นมาก ช่วง
เช้า
5. ทาอะไรช้า เคลือ
่ นไหวช้าลง
หรือกระสั บกระส่าย
LOGO
6. เบือ
่ อาหารอยางมาก
่
การวินิจฉัยแยกโรค
ซึมเศรา้
1. อารมณซึ
้ เ่ กิดจากพยาธิสภาพทาง
์ มเศราที
กาย เช่น โรคสมองเสื่ อม, โรคเส้นเลือด
ในสมองตีบแตกตัน, โรคไฮโปไทรอยด ์
2. อารมณซึ
้ เ่ กิดจากยาหรือสารบาง
์ มเศราที
ชนิด เช่น ยาลดความดัน, ยานอนหลับ
, แอลกอฮอล ์ , Clonidine, reserpine,
พิเชฐ อุดมรัตน,การรั
กษาผู้ป่วยซึมเศราในเวชปฏิ
บต
ั ิ : คาถามและคาตอบ,การ
์
้
LOGO
วินิจฉัยMethyldopa
และการรักษาโรคทางจิตเวชสาหรับแพทยทั
ว
่
ไป(ฉบั
บ
ปรั
บ
ปรุ
ง
พ.ศ.2551)
์
การวินิจฉัยแยกโรค
ซึมบเศร
3. ภาวะการปรั
ตัวผิดา
้ ปกติ (Adjustment
disorders with depressed mood)
 ภาวะทีผ
่ ป
ู้ ่ วยมีความรูสึ้ กอึดอัดเป็ นทุกขร์ วมกั
บมี
่
อารมณซึ
์ มเศรา้ จนรบกวนความสามารถใน
การทางานหรือหน้าทีท
่ างสั งคม ซึง่ เกิดจาก
ความกดดันหรือความเครียด หรือเป็ นผล
หลังจากมีเหตุการณหรื
่ นแปลงที่
์ อมีการเปลีย
สาคัญของชีวต
ิ (Stressful life event) LOGO
กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณส
การวินิจฉัยแยกโรค
า้ (Adjustment
ซึบม
3. ภาวะการปรั
ตัวเศร
ผิดปกติ
disorders with depressed mood) ตอ..
่
 ความผิดปกติเกิดในระยะ 1 เดือน
หลังจากมีเหตุการณหรื
่ นแปลง
์ อการเปลีย
โดยทีอ
่ าการไมรุ่ นแรงเทากั
ดังกลาว
่ บ
่
โรคอารมณซึ
์ มเศรา้
 ระยะการดาเนินของโรคมักไมเกิ
่ น 6LOGO
กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณส
เดือน
การวินิจฉัยแยกโรค
า
ซึ
ม
เศร
4. โรคอารมณสองขั
ว
้
บางช
้ ่วงของชีวติ มีอาการที่
์
เข้าไดกั
้ บโรคซึมเศราและบางช
้
่ วงมีอาการของ
mania/hypomania ซึง่ มีเกณฑการวิ
นิจฉัยดังนี้
์
ก) มีอารมณสนุ
่ เริงผิดปกติ หรือมี
์ กสนาน รืน
อารมณ์ หงุดหงิดโกรธงายเป็
นเวลา อยาง
่
่
น้อย 1 สั ปดาห ์
ข) และมีอาการตอไปนี
้ อยางน
่
่
้ อย 3 อยาง
่ หรือ
หากมีอารมณเป็
องมี
์ นแบบหงุดหงิดโกรธงายต
่ LOGO
้
กรมสุ4ขอยาง
ภาพจิต กระทรวงสาธารณส
อาการ อยางนอย
การวินิจฉัยแยกโรค
ซึมเศร
า
4.Bipolar disorder
ตอ..
่ ้
ข) และมีอาการตอไปนี
้ อยางน
่
่
้ อย 3 อยาง
่ หรือหาก
มีอารมณเป็
องมี
อาการ
์ นแบบหงุดหงิดโกรธงายต
่
้
อยางน
่
้ อย 4 อยาง
่
1)รู้สึ กวาตั
่ วเองมีความสาคัญผิดปกติหรือมีความ
ยิง่ ใหญอย
น
่
่ างอื
่
2)นอนน้อยกวาธรรมดา
เช่นนอน 3 ชัว
่ โมง
่
ก็ร้รู
ู สึ้ กเต็มอิม
่ แลว
้
LOGO
กรมสุ
ข
ภาพจิ
ต
กระทรวงสาธารณส
3)พูดมากพูดเร็วหรือพูดไมยอมหยุด
การวินิจฉัยแยกโรค
า
ซึมเศร
4.Bipolar disorder
ตอ..
้
่
5) มีอาการ distractibility เช่น เปลีย
่ นความ
สนใจไปอยางรวดเร็
วไปตามสิ่ งเราภายนอกแม
่
้
้
เพียงเล็กน้อย
6) มีกจ
ิ กรรมมากผิดปกติ เช่น การพบปะ
สั งสรรค ์ การทางานหรือเรือ
่ งเพศหรือมี
พฤติกรรมพลุงพล
านกระวนกระวาย
่
่
7) มีพฤติกรรมซึง่ บงว
ดสิ นใจเสี ย เช่น
่ าการตั
่
LOGO
กรมสุ
ข
ภาพจิ
ต
กระทรวงสาธารณส
ใชเงินฟุมเฟื อย ลงทุนทากิจกรรมซึง่ ขาดการ
การวินิจฉัยแยกโรค
า
ซึ
ม
เศร
4.Bipolar disorder ตอ.. ้
่
 หากเป็ น Mania อาการจะตองท
าให้เสี ย
้
function หรือตอง
้ admit หรือมีอาการ
โรคจิต
 หากเป็ น Hypomania อาการจะทาให้มี
การเปลีย
่ นแปลงแคประสิ
ทธิภาพของผูป
่
้ ่ วย
ไมท
้ admit ไม่
่ าให้เสี ย function ไมถึ
่ งขัน
มีอาการโรคจิต กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณส
LOGO
สิ่ งทีต
่ องประเมิ
นเมือ
่ ผูป
้
้ ่ วย
มีอาการเขาได
กั
้
้ บโรคซึมเศรา้
นิจฉัยทีถ
่ ก
ู ตองที
เพือ
่ ให้ไดการวิ
ส
่ ุด
้
้
1. แยกโรคทางกายและยาทีท
่ าให้มีอารมณ ์
เศรา้
ว้
2. แยกโรคอารมณสองขั
์
ตัวอยางค
าถามประเมินอาการ
่
Mania/Hypomania
3. ประเมินวามี
วยหรื
อไม่
่ ภาวะโรคจิตรวมด
่
้
ตัวอยางค
าถามประเมิ
อาการ
่
กรมสุน
ขภาพจิ
ต กระทรวงสาธารณส
ขอสั
้ งเกตการวินิจฉัยโรค
ซึมเศรา้
 ผู้ป่วยโรคซึมเศราคนไทยเกื
อบครึง่ หนึ่งมาพบแพทย ์
้
ครัง้ แรกดวยอาการทางร
างกาย
เช่น ปวดศี รษะ มึน
้
่
ศี รษะ เจ็บหน้าอก ใจสั่ น ปวดทอง
เพลีย ไมมี
้
่
แรง อารมณเครี
่ บ โดยอาจ
์ ยดและอาการนอนไมหลั
ไมรู่ ้วาตนเองมี
อารมณเศร
่
้ วย
้
์ าด
 จึงมักไดรั
่ ตรวจ
้ บการตรวจจากแพทยทั
์ ว่ ไป ซึง่ เมือ
แลวไม
พบความผิ
ดปกติทางรางกายก็
มก
ั ถูกแพทย ์
้
่
่
วินิจฉัยวาเป็
่ น โรคกังวลไปทัว่ (Generalized anxiety
พิเชฐdisorder)
อุดมรัตน์ ,การรักษาผู้ป่วยซึมเศราในเวชปฏิ
บต
ั ิ : คาถามและคาตอบ,การ
้
LOGO
วินิจฉัยและการรักษาโรคทางจิตเวชสาหรับแพทยทั
่ ไป (ฉบับปรับปรุง พ.ศ.2551)
์ ว
DYSTHYMIC DISORDER
ก. มีอารมณซึ
น มีวน
ั ทีเ่ ป็ น
์ มเศราเป็
้ นส่วนใหญของวั
่
มากกวาวั
่ กติ โดยทัง้ จากการบอกเลาและการ
่ นทีป
่
สั งเกตอาการของผูอื
่ นานอยางน
้ น
่
้ อย 2 ปี
ข. ในช่วงทีซ
่ ม
ึ เศรา้ มีอาการดังตอไปนี
้อยางน
่
่
้ อย 2
อาการขึน
้ ไป
(1) เบือ
่ อาหารหรือกินจุ
(2) นอนไมหลั
่ บหรือ
หลับมากไป
(3) เรีย
่ วแรงน้อยหรือออนเพลี
ย
(4) self-LOGO
่
สาเหตุการเกิดโรคซึมเศร้ า
 โรคซมเศร้ าเกิดจากการเสี ยสมดุลของสารสื่ อ
ประสาทในสมอง (Serotonin, Norepinephrine)
 ปัจจัยทางสั งคมจิตใจ เป็ นตัวกระตุ้น และ
 พันธุกรรมเป็ นปัจจัยเอือ้ อานวยให้ บุคคล
มี
แนวโน้ มที่จะเกิดโรคซึมเศร้ า
LOGO
25
 เรือ
้ รัง, อาการเกิดเป็ นช่วง, หาย/ทุเลาได,้ สามารถกลับ
การดาเนินโรคของโรคซึมเศร้ า
เป็ นซา้ และกลับเป็ นใหมได
่ ้
 พบอัตราการกลับเป็ นซา้ ภายใน 6 เดือน ประมาณ 1922 % (Keller 1981,1983)
และ
1 ปี พบอัตราการเกิดการกลับเป็ นใหม่ 37% (Lin et
al.,1998)
 ช่วงเวลาทีม
่ ค
ี วามเสี่ ยงสูงทีส
่ ุดของการกลับซา้ คือ 3-6
เดือนแรก หลังอาการทุเลา(Remission)
 ระยะเวลาของการเกิดอาการทีไ่ มได
่ รั
้ บการรักษาจะมี
คามั
3 เดือน(Spijker 2002)
่ ธยฐานอยูประมาณ
่
 การเสี ยชีวต
ิ จากการฆาตั
่ วตายเป็ น 20.35 ของประชากร
26
27

วิธก
ี ารรักษาโรคซึมเศราที
้ เ่ ป็ น
มาตรฐาน
การรักษาด
วยยาต
านเศร
า้
้
้
Pharmacotherapy เช่น
- TCAs (amitriptyline), SSRIs
(fluoxetine, sertraline)
 จิตบาบัด Psychotherapy เช่น
- Cognitive Behavioral Therapy
- Problem Solving Therapy
- Interpersonal Psychotherapy
 การรักษาดวยไฟฟ
้
้ า ECT
การรักษาทีด
่ ท
ี ส
ี่ ุด
คือ
การให้ยาพรอมการ
้
รักษาดวยวิ
ธก
ี ารจิต
้
สั งคมบาบัด
Treatment of
LOGO
choice is SSRIs
การรักษาตามระดับความ
รุนการรั
แรง
กษาทีแ
่ นะนา
ประเด็นพิจารณา
ระดับความ
รุนแรง
Mild
ออกกาลังกายบาบัด
จิตบาบัด
Moderate
Severe
รักษาดวยยา
และ/หรือ
้
จิตบาบัด
เพิม
่ เติม
กรณีทรี่ พช.ไม่
ต
สามารถรักษาดวยจิ
้
บาบัดไดให
้ ้พิจารณา
รักษาดวยยารั
กษา
้
โรคซึมเศรา้
LOGO
การดูแลเพือ
่ ป้องกันการกลับ
เป็ นซา้
1. รักษาดวยขนาดยาที
เ่ หมาะสมและนานพอใน
้
ระยะเรงด
่
่ วน
2. รักษาจนอาการซึมเศราหายดี
ไมมี
้
่ อาการ
ตกค้างหลงเหลือ
3. หลังจากทีท
่ เุ ลาดีแลวต
้ องให
้
้ยาตอเนื
่ ่อง 6-9
เดือน (Forshall1999)
LOGO
ขภาพจิ
4. มีโปรแกรมป้องกันกรมสุ
การกลั
บซตา้ กระทรวงสาธารณส
ขอบคุณมากนะคะ