Transcript การจัดประชุมเพื่อระดมความคิดในการพัฒนาหมู่บ้านโดยใช้กระบวนการ A-I-C

การวิเคราะห ์ผู ม
้ ส
ี ่วนได้เสียในการ
จัดการทร ัพยากรป่ าไม้อย่างมีส่วน
ร่วม
Stakeholder Analysis for Participatory
Forest Resources Management
โดย
้
อ.ดร.นิ ตยา เมียนมิ
ตร
สาขาวิชาวนศาสตร ์ชุมชน ภาควิชาการ
จัดการป่ าไม้ คณะวนศาสตร ์
ความสาค ัญ
 ในอดีตการจัดทร ัพยากรป่ าไม้โดยหน่ วยงานภาคร ัฐ
 ปั จจุบน
ั สังคมกาลังก้าวเข้าสู ป
่ ระชาธิปไตยแบบมีส่วน
ร่วม (participation democracy)
 ชุมชนยังขาดกฎหมายรองร ับสิทธิในการจัดการ
ทร ัพยากรด้วยตัวเอง
 การวางแผนการจัดการทร ัพยากรแบบบู รณาการ
่
 ยึดหลัก ให้ผูม
้ ส
ี ว
่ นเกียวข้
องหรือผู ม
้ ส
ี ว
่ นได้เสีย
(stakeholder) เข้ามามีส่วนร่วม
ความหมาย
 ผู ม
้ ส
ี ่วนได้เสีย (stakeholder) ในการจัดการทร ัพยากรป่ าไม้
หมายถึง
่ ยวข้
่
่
 ปั จเจกบุคคล กลุ่ม องค ์กร สถาบันหรือชุมชนทีเกี
องทีมี
ผลประโยชน์หรือเสียผลประโยชน์ หรือผู ใ้ ช้ประโยชน์และ
้
ผู จ
้ ด
ั การทร ัพยากรธรรมชาติเหล่านัน
กลุ่มประชาชน (Public)
่
 กลุ่มประชาชน คือ กลุ่มบุคคลซึงประกอบไป
ด้วยลักษณะด ังนี ้ คือ
 ได้ร ับผลกระทบจากเหตุการณ์หรือกิจกรรมอย่าง
ใดอย่างหนึ่ ง
่
่ ยวข้
่
 แสดงความสนใจในเรืองที
เกี
องกบ
ั ตนเองด้วย
วิธก
ี ารอย่างใดอย่างหนึ่ ง
กลุ่มประชาชนกับการประชาสัมพันธ ์
 ในการดาเนิ นงานประชาสัมพันธ ์ เราอาจแบ่งกลุ่ม
ประชาชนออกเป็ น 2 ประเภท ได้แก่
1. กลุ่มประชาชนภายใน (Internal Publics) บุคคลทีม
่ ี
ความเกีย
่ วข ้องกับองค์กร
2. กลุ่มประชาชนภายนอก (Internal Publics) กลุ่ม
่ ่ภายนอกองค ์กร/สถาบัน แบ่งได้ 3 กลุ่ม
บุคคลทีอยู
ได้แก่
่ ยวข้
่
 กลุ่มประชาชนทีเกี
องกับองค ์การโดยตรง
่
 กลุ่มประชาชนในท้องถิน
่
 กลุ่มประชาชนโดยทัวไป
การวิเคราะห ์ผู ม
้ ส
ี ่วนได้เสีย (stakeholder
analysis)
 การวิเคราะห ์ผู ม
้ ส
ี ่วนได้เสียเป็ นกระบวนการเก็บ
่ นระบบและเป็ นการวิเคราะห ์
รวบรวมข้อมู ลทีเป็
ข้อมู ลเชิงคุณภาพ
่
่ สาหร ับจาแนกและอธิบายผู ้
 เป็ นเสมือนเครืองมื
อทีใช้
มีส่วนได้เสียบนฐานของคุณสมบัต ิ การปฏิสม
ั พันธ ์
่
และความสนใจของผู ม
้ ส
ี ่วนได้เสียเกียวข้
องกบ
ั
่ าเนิ นกิจกรรมอยู ่
ประเด็นหรือทร ัพยากรทีด
่
 และเป็ นการกาหนดว่าใครคือผู ท
้ น่
ี่ าสนใจทีควรจะ
นับเข้ามาเป็ นส่วนหนึ่ งในโครงการพัฒนา หรือ
ปฏิบต
ั ต
ิ ามนโยบายหรือโครงการ
ต ัวอย่าง
 สาหร ับการวิเคราะห ์ผู ม
้ ส
ี ่วนได้เสีย โดยใช้วธ
ิ ก
ี ารที่
นาเสนอใน The International Institute of Rural Reconstruction
่ นตอนใน
้
(1998) มาเป็ นตัวอย่างในการศึกษา ซึงขั
้
การวิเคราะห ์ผู ม
้ ส
ี ่วนได้เสีย มี 5 ขันตอน
ได้แก่
้
เคราะห ์
ขันตอนการวิ
1. Select key
informants
by local
people.
2. Identify
and list
stakeholders
by key
informants.
3. Classify
the
stakeholde
r based on
4. Classify
key players
in planning
process.
Impacts from the
management
Roles in the
management
5. Formulate
strategies or
community
forest action
plan.
Stakeholder analysis process for participatory forest
resources management planning
้
ขันตอนการวิ
เคราะห ์
1. Select key
informants
by local
people.
2. Identify
and list
stakeholders
by key
informants.
3. Classify
the
stakeholde
r based on
4. Classify
key players
in planning
process.
Impacts from the
management
Roles in the
management
5. Formulate
strategies or
community
forest action
plan.
Stakeholder analysis process for participatory forest
resources management planning
่ ร ับจากการจัดการ
 จาแนกผู ม
้ ส
ี ว
่ นได้เสียตามผลกระทบทีได้
ป่ าชุมชน
่ ร ับผลกระทบด้านบวก
 กลุ่มผู ม
้ ส
ี ่วนได้เสียทีได้
่
 กลุ่มผู ใ้ ช้ประโยชน์ทร ัพยากรป่ าไม้ในท้องถิน
กลุ่มผู ใ้ ช้ประโยชน์ทางตรง ได้แก่ กลุ่มเก็บหาของป่ า (เก็บหาพืช
อาหาร และสมุนไพร)
่ ประโยชน์ในด้านเป็ นแหล่ง
 กลุ่มประโยชน์ทางอ้อม ได้แก่ กลุ่มทีใช้
ต้นน้ า ด้านการศึกษาดูงาน และด้านการนันทนาการ
กลุ่มคณะกรรมการป่ าชุมชน
องค ์การบริหารส่วนตาบล
่ คื
้ อเจ้าหน้าทีป่่ าไม้ทดู
หน่ วยงานป่ าไม้ ในทีนี
ี่ แลงานด้านป่ าชุมชน
โรงเรียน





่ ร ับผลกระทบ
 กลุ่มผู ม
้ ส
ี ่วนได้ส่วนเสียทีได้
ด้านลบ
่ บหาไม้ใช้สอยและกลุ่มเลียงสั
้
 ประกอบด้วย กลุ่มทีเก็
ตว ์
่ ได้ร ับ
 กลุ่มผู ม
้ ส
ี ่วนได้ส่วนเสียทีไม่
ผลกระทบ
 สถาบันการศึกษา
 หน่ วยงานพัฒนาชุมชน
 วัด
้
ขันตอนการวิ
เคราะห ์
1. Select key
informants
by local
people.
2. Identify
and list
stakeholders
by key
informants.
3. Classify
the
stakeholde
r based on
4. Classify
key players
in planning
process.
Impacts from the
management
Roles in the
management
5. Formulate
strategies or
community
forest action
plan.
Stakeholder analysis process for participatory forest
 การจาแนกกลุ่มผู ม
้ ส
ี ่วนได้ส่วนเสียตามบทบาทในการ
จัดการป่ าชุมชน
1. กลุ่มผู ด
้ าเนิ นกิจกรรมการจัดการป่ าชุมชน
 คณะกรรมการป่ าชุมชน
่
 กลุ่มผู ใ้ ช้ประโยชน์ทร ัพยากรป่ าไม้ในท้องถิน
 โรงเรียน
 วัด
2. กลุ่มผู ส
้ นับสนุ นกิจกรรมการจัดการป่ า
ชุมชน
 หน่ วยงานป่ าไม้
 องค ์การบริหารส่วนตาบล
่ ความสนใจหรือมี
 สถานบันการศึกษาในระดับอุดมศึกษาทีมี
่
ความรู ้ในเรืองการจั
ดการทร ัพยากรป่ าไม้
 หน่ วยงานพัฒนาชุมชน
วิธก
ี ารศึกษา
1. Select key
informants
by local
people.
2. Identify
and list
stakeholders
by key
informants.
3. Classify
the
stakeholde
r based on
4. Classify
key players
in planning
process.
Impacts from the
management
Roles in the
management
5. Formulate
strategies or
community
forest action
plan.
Stakeholder analysis process for participatory forest
สรุปผลการลาด ับความสาค ัญของผู ม
้ ส
ี ว
่ นได้เสียในการวาง
แผนการจัดการป่ าชุมชน
่ นได้เสย
ี
ผูม
้ ส
ี ว
จำนวนครงที
ั้ เ่ ลือก
ลำด ับควำมสำค ัญ
คณะกรรมกำรป่ำ
ชุมชน
10
1
กลุม
่ เก็บหำของป่ำใน
หมูบ
่ ำ้ น
9
2
ั
้ งสตว์
กลุม
่ เลีย
8
3
อบต.
7
4
ิ อบต
สมำชก
6
5
เจ้ำหน้ำทีป
่ ่ ำไม้
4
6
โรงเรียน
3
7
กลุม
่ เก็บหำของป่ำ
นอกหมูบ
่ ำ้ น
2
8
พ ัฒนำชุมชน
2
8
น ักวิชำกำร
1
9
ว ัด
1
9
 การลาดับความสาคัญของผู ม
้ ส
ี ่วนได้เสีย
่ บทบาทหลักในการ
 กลุ่มผู ม
้ ส
ี ่วนได้เสียทีมี
ร่วมวางแผนการจัดการทร ัพยากรป่ าไม้
 คณะกรรมการป่ าชุมชน
 กลุ่มผู ใ้ ช้ประโยชน์ทร ัพยากรป่ าไม้
 อบต.
 เจ้าหน้าทีป่่ า ไม้
การจัดประชุมเพือ
่ ระดมความคิดในการ
้
พัฒนาหมูบ
่ ้านโดยใชกระบวนการ
A-I-C
โดย
้
อ.ดร.นิ ตยา เมียนมิ
ตร
สาขาวิชาวนศาสตร ์ชุมชน ภาควิชาการ
จัดการป่ าไม้ คณะวนศาสตร ์
ความหมายและความเป็ นมา
 A ย่อมาจาก Appreciation: ขัน
้ ตอนการสร ้างความรู ้
 I ย่อมาจาก Influence : ขัน
้ ตอนการสร ้างแนวทางการพัฒนา
 C ย่อมาจาก Control : ขัน
้ ตอนการแนวทางปฏิบต
ั ิ
 การประชุมทีม
่ วี ธิ ก
ี ารและขัน
้ ตอนทีเ่ ปิ ดโอกาสให ้ผู ้
ื่ สาร และ
ทีเ่ ข ้าร่วมประชุมได ้มีโอกาสสอ
แลกเปลีย
่ นความรู ้ ประสบการณ์และข ้อมูลข่าวสาร
 ซงึ่ จะทาให ้เกิดความเข ้าใจถึงสภาพปั ญหา
ั ยภาพของผู ้ที่
ข ้อจากัด ความต ้องการ และศก
เกีย
่ วข ้องต่างๆ
 เป็ นการระดมสมองเพือ
่ แก ้ไขปั ญหาและหา
แนวทางในการพัฒนาเชงิ สร ้างสรรค์
้
 สามารถนาไปประยุกต์ใชในการวางแผน
การ
พัฒนา การสร ้างทีมงาน การสร ้างความร่วมมือ
ประโยชน์ทได้
ี่ ร ับจากการใช้
กระบวนการ A-I-C
่ ยให ้ประชาชนตืน
 ชว
่ ตัวในการทางาน
่ นคิดกาหนดทิศทางในการ
 เปิ ดโอกาสให ้ชาวบ ้านมีสว
พัฒนา แก ้ไขปั ญหา
 เป็ นการวางเป้ าหมายการพัฒนาทีพ
่ งึ ประสงค์ในอนาคต
เป็ นการรวมพลังพัฒนาในเชงิ สร ้างสรรค์
ึ เป็ นเจ ้าของโครงการ และมีพลังใน
 ชาวบ ้านมีความรู ้สก
การรวมกลุม
่
ิ
 เป็ นกระบวนการทีช
่ ว่ ยให ้นักพัฒนาได ้มีโอกาสใกล ้ชด
ประชาชนมากขึน
้
ผลทีไ่ ด ้จากการจัดกระบวนการ
 ได ้กิจกรรม แผนงาน และโครงการทีช
่ าวบ ้านต ้องการ
อย่างแท ้จริง
 ผลทีไ
่ ด ้จากกระบวนการ
 ชาวบ ้านตืน
่ ตัวและมีพลัง
ึ เป็ นเจ ้าของโครงการ
 ชาวบ ้านสนใจและรู ้สก
ิ ประชาชน
 นักพัฒนาได ้มีโอกาสใกล ้ชด
ปั จจัยทีช
่ ว่ ยให ้กระบวนการ A-I-C
ประสบความสาเร็จ
 เป็ นกระบวนการซงึ่ จะต ้องดาเนินตามขัน
้ ตอน
 เน ้นการระดมความคิดเห็น การสร ้างพลังปั ญญา
ึ ษาและการเตรียมชุมชนเพือ
 การศก
่ เข ้าถึงสภาพของ
ั พันธ์ของกลุม
หมูบ
่ ้านและความสม
่ ต่างๆ
 ให ้ชาวบ ้านเห็นความสาคัญของการเข ้าร่วมประชุม
 ผู ้นากระบวนการประชุมต ้องเข ้าใจ A-I-C และมีทก
ั ษะใน
การประชุม มีไหวพริบ สามารถไกล่เกลีย
่ และ
ประนีประนอมข ้อขัดแย ้งทีเ่ กิดขึน
้ ในระหว่างการประชุม
เทคนิคในการจัดประชุมเพือ
่ ระดมความคิด
โดยกระบวนการ A-I-C
 ขัน
้ ตอนการสร ้างความรู ้: A
 การวิเคราะห์สถานการณ์หมูบ
่ ้านในปั จจุบน
ั
 การกาหนดอนาคตหมูบ
่ ้านว่าต ้องการให ้เกิดการพัฒนาไป
ในทิศทางใด
 ขัน
้ ตอนการสร ้างแนวทางการพัฒนา: I
 การคิดโครงการทีจ
่ ะให ้บรรลุวต
ั ถุประสงค์
 การจัดลาดับความสาคัญของโครงการ โดยแยกออกเป็ น 3
ประเภท
 กิจกรรมหรือโครงการทีช
่ าวบ ้านสามารถทาเองได ้
 กิจกรรมทีช
่ าวบ ้านสามารถทาได ้เองบางสว่ นและขอความชว่ ยเหลือ
จากแหล่งทุนภายนอก
 กิจกรรมหรือโครงการทีส
่ ามารถของจากรัฐ
 ขัน
้ ตอนการสร ้างแนวทางปฏิบต
ั :ิ C
การประชุมเชงิ ปฏิบต
ั ก
ิ ารเพือ
่ แสวงหา
อนาคตร่วมกัน
(future search conference: FSC
แนวคิด
่ นเกีย
 ผู ้มีสว
่ วข ้องทัง้ หมดคัดเลือกตัวแทน และมีคนนอก






ร่วมด ้วย เพือ
่ มุมมองทีห
่ ลากหลาย
่ นาคต
ไม่พด
ู ถึงปั ญหา แต่ระดมความคิดมุง่ ไปสูอ
เน ้นการสร ้างจุดร่วม
ั พันธ์
มองระบบอย่างองค์รวมไม่แยกสว่ น มองถึงความสม
สร ้างความมั่นใจในการเสนอความคิดเห็น คิดอย่างอิสระ
สร ้างเป้ าหมายร่วมกัน แล ้วทาให ้เกิดเป็ นรูปธรรม โดย
การวางมาตรการ แผนปฏิบต
ั ก
ิ าร เพือ
่ ให ้ได ้ฉั นทามติ
มนุษย์หากมีแรงบันดาลใจ ต ้องมีอะไรเปลีย
่ นแปลงใน
ตัวเราเองก่อน
กระบวนการของ FSC
ื่ มโยงกับ
 การวิเคราะห์เหตุการณ์ในอดีต เพือ
่ เชอ
สภาพการณ์และแนวโน ้มในอนาคต
ั เคราะห์เหตุการณ์ปัจจุบน
 การวิเคราะห์และการสง
ั เพือ
่
ความเข ้าใจในทิศทางและปั จจัยทีม
่ อ
ี ท
ิ ธิพลหลักของ
การประชุม
 การสร ้างจินตนาการถึงอนาคตทีพ
่ งึ ปรารถนาในประเด็น
หลักของการประชุม เพือ
่ ร่วมกันกาหนดความคิดเห็นร่วม
่ นาคตร่วมกัน
และสร ้างแผนปฏิบต
ั ก
ิ ารไปสูอ