Transcript บทที่ 1 สารสนเทศและการรู้สารสนเทศ

บทที่ 1 สารสนเทศและการรู้
สารสนเทศ
อาจารยวรพจน
์
์ พรหมจักร
Guideline สารสนเทศและการรู้
สารสนเทศ
แนวคิดเกีย
่ วกับสารสนเทศ
สั งคมฐานความรู้
สั งคมฐานความรู้ (Knowledge Based
Society)
ข้อมูล ขาวสาร
และสารสนเทศ เป็ นสิ่ ง
่
สาคัญอยางยิ
ง่ ตอการด
าเนินงานทัง้ ของภาครัฐ
่
่
และเอกชน ข้อมูลและสารสนเทศเป็ น
ทรัพยากรหลัก
ทีท
่ ุกองคกรให
้ความสาคัญ เนื่องมาจากการ
์
ดาเนินงานทางธุรกิจมีความซับซ้อนมากขึน
้
และมีการแขงขั
นสิ่ งที่
่ นกันสูง ทาให้ขาวสารเป็
่
ทุกคน จาเป็ นต้องรับทราบและเขาถึ
้ งไดอย
้ าง
่
รวดเร็ว
แนวคิดเกีย
่ วกับสารสนเทศ
พีระมิดความรู้
(Knowledge
pyramid)
พีระมิดความรูเป็
่ งมือทีจ
่ ะทาให้เขาใจในความแตกต
าง
้ นเครือ
้
่
ระหวาง
่
Data, Information, Knowledge และ Wisdom รวมทัง้
ความสั มพันธระหว
างกั
น
่
์
แนวคิดเกีย่ วกับสารสนเทศ
ขอมู
้ ล
ข้อมูล (Data) คือ ข้อเท็จจริงที่
ยังไมมี
่ การปรุงแตง่
หรือประมวลผลใดๆ อาจแบงเป็
่ น
3 ประเภท คือ
1. ข้อเท็จจริงทีเ่ ป็ น จานวน
ปริมาณ ระยะทาง
2. ข้อเท็จจริงทีไ่ มเป็
่ นตัวเลข
เช่น ชือ
่ ทีอ
่ ยู่
ประวัตก
ิ ารศึ กษา
3. ขาวสารที
ย
่ งั ไมประเมิ
น เช่น
่
่
แนวคิดเกีย่ วกับสารสนเทศ
สารสนเทศ
สารสนเทศ (Information)
คือ ข้อมูลขาวสาร
ความรู้
่
ตางๆ
ทีไ่ ดรั
่
้ บการสรุป
คานวณ จัดเรียง หรือ
ประมวลแลวจากข
อมู
ที่
้
้ ลตางๆ
่
เกีย
่ วข้องอยางเป็
นระบบตาม
่
หลักวิชาการ จนไดเป็
้ น
ข้อความรู้ เพือ
่ นามาเผยแพร่
และใช้ประโยชนในงานด
าน
้
์
ตาง
ๆ
่
แนวคิดเกีย
่ วกับสารสนเทศ
ความรู้
ความรู้ (Knowledge)
คือ สิ่ งทีส
่ ่ ั งสมมาจากการศึ กษาเลาเรี
่ ยน
า้
การคนคว
้
หรือประสบการณ ์ เป็ นความรูที
่ ก
ู
้ ถ
พัฒนาขึน
้ อีกระดับหนึ่งเป็ นความรู้ทีไ่ ด้
ศึ กษาจากสารสนเทศ จนเป็ นความรู้
ของตัวเอง
รวมทัง้ ความสามารถเชิง
ปฏิบต
ั ห
ิ รือทักษะ
ความเขาใจ
้
ความรู้
ความรู้ แบงเป็
่ น 2 ประเภท
1. ความรู้ฝังลึก (tacit knowledge) คือ
ความรูที
้ เ่ กิดจากการเรียนรู้
ผานประสบการณ
ั ิ หรือเป็ น
่
์ การลงมือปฏิบต
พรสวรรค ์
ของตนเองทีม
่ อ
ี ยู่ สิ่ งเหลานี
ั เป็ นความรูชนิ
่ ้จด
้ ด
ทีย
่ ากตอการถ
ายทอด
่
่
หรือสื่ อสารให้ผูอื
่ เขาใจ
้ น
้
2. ความรู้ชัดแจ้ง (explicit knowledge) คือ
ความรูที
่ ามารถถายทอด
้ ส
่
หรือสื่ อสารใหผูอน
ื่ เขาใจได ความรูประเภทนี้
แนวคิดเกีย
่ วกับสารสนเทศ
ความฉลาด หรือ สติปญ
ั ญา (Wisdom)
ความฉลาดหรือสติปญ
ั ญา
(Wisdom)
คือ การรวบรวมความรู้
วิเคราะหสั์ งเคราะห ์
เข้ากับประสบการณและ
์
เหตุผลกลายเป็ น
ภูมป
ิ ัญญา
สารสนเทศ
• ความหมาย
1
วิมานพร รูปใหญ่ และคณะ (2551 : 5) กล่าว
ว่า สารสนเทศ หมายถึง ข้อมูล ข่าวสาร
ข้อเท็จจริง ความรู้ ความคิด เรือ
่ งราว ที่
รวบรวม บันทึกไว้ในสื่ อใดใด เป็ นลายลักษณ์
อักษร เครือ
่ งหมาย สั ญลักษณ์ รูปภาพ
แผนที่ แผนภูม ิ ฯลฯ ซึง่ ได้ผ่านกระบวนการ
รวบรวม คัดเลือก ประเมินค่า และจัดเก็บไว้
สาหรับการนาไปใช้ประโยชน์อย่างสะดวก
สารสนเทศ
• ความหมาย
2
อรอุมา สื บกระพัน (2552) ได้ให้ความหมายว่า
สารสนเทศ หมายถึง ข้อมูล ข่าวสารทีผ
่ ่ าน
การเลือกสรร ประมวลผลอย่างเป็ นระบบและ
จัดเก็บในรูปแบบต่างๆ สามารถนาไปเผยแพร่
ให้เหมาะสมกับการใช้งาน ทันเวลา เพือ
่ เกิด
ประโยชน์ด้านต่างๆ กับ บุคคลและสั งคม
สารสนเทศ
• สรุปความหมาย
สารสนเทศ หมายถึง ข้อมูล ข่าวสาร
เรือ
่ งราวต่างๆ ทีผ
่ ่ านการประมวลผล ให้อยู่
ในรูปแบบ ทีส
่ ามารถนาไปใช้ประโยชน์ได้
สารสนเทศ
ความสาคัญ
ยุคสั งคมสารสนเทศ (Information
Age)
 ขอมู
้ ล ขาวสารและสารสนเทศ
่
แพรกระจายได
ว
อย
่
้ างรวดเร็
่
 ความกาวหน
้
้ าของเทคโนโลยีสารสนเทศ
 วิถช
ี วี ต
ิ ปัจจุบน
ั มีเทคโนโลยีสารสนเทศ
และสารสนเทศอยูทุ
่ กหนทุกแหง่
สารสนเทศ
ความสาคัญ
พระราชบัญญัตก
ิ ารศึ กษาแหงชาติ
่
พ.ศ.2542
พระราชบัญญัตก
ิ ารศึ กษาแหงชาติ
่
พ.ศ.2542(แกไขเพิ
ม
่ เติม พ.ศ.2545)
้
 มาตรา 24 การจัดกระบวนการเรียนรู้
 สาระสาคัญ คือ การจัดการเรียนรูโดย
้
เน้นผูเรี
้ ยนเป็ นสาคัญ(Student-centered
Learning) และ เน้นการใช้ทรัพยากรเพือ
่
การเรียนรูด
้ วยตนเอง(Resource-based
้
Learning)
สารสนเทศ
ความสาคัญ
 ตอตนเอง
่
 พัฒนาตนเองดานสติ
ปญ
ั ญา จิตใจ รวมทัง้ รางกายและ
้
่
บุคลิกภาพ เพือ
่
การเรียนรู้ การศึ กษา ในมหาวิทยาลัย
การดารงชีวต
ิ ประจาวัน
 ตอประเทศชาติ
และประชาคม
่
 พัฒนาการศึ กษา การวิจย
ั
 พัฒนาเศรษฐกิจ
 พัฒนาการเมืองการปกครอง
 พัฒนาสั งคมและวัฒนธรรม
 พัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
์
 ฯลฯ
การรู้สารสนเทศ
ความเป็ นมาการรูสารสนเทศ
้
Literacy :
- ความสามารถในการอานและเขี
ยน
่
-ความสามารถอานออกเขี
ยนได,้ การรูหนั
่
้ งสื อ
Literate :
- สามารถอานและเขี
ยนหนังสื อได,้
่
มีการศึ กษา, มีความรูดี
้
- ผู้สามารถอานและเขี
ยนหนังสื อได,้ ผู้มีความรูดี
่
้
การรูสารสนเทศ
้
ความหมาย
สมาน ลอยฟ้า(2544, 2) อธิบายว่า การรู้
สารสนเทศ เป็ นเรือ
่ งทีเ่ กีย
่ วข้องกับความรู้
ความสามารถด้านสารสนเทศ โดยเป็ นกระบวนการ
ทางปัญญาเพือ
่ สร้างความเข้าใจในความต้องการ
สารสนเทศ การค้นหา การประเมิน การใช้
สารสนเทศและการสื่ อสารทีม
่ ป
ี ระสิ ทธิภาพ
การรู้สารสนเทศ
ความหมายของการรูสารสนเทศ
้
การรูสารสนเทศ
(Information
้
Literacy)
หมายถึง ความรูความสามารถและ
้
ทักษะของบุคคลในการเขาถึ
้ ง
สารสนเทศ ประเมินสารสนเทศทีค
่ ้นมา
ได้ และใช้สารสนเทศอยางมี
่
ประสิ ทธิภาพทุกรูปแบบ ผู้รู้สารสนเทศ
จะต้องมีทก
ั ษะในดานต
างๆ
เช่น
้
่
ทักษะการคิดวิเคราะหและ
/ หรือ การ
์
คิดอยางมี
วจ
ิ ารณญาณ ทักษะการใช้
่
ภาษา ทักษะการใช้ห้องสมุด ทักษะ
การใช้คอมพิวเตอร ์ เป็ นต้น
การรูสารสนเทศ
้
ความหมาย
นันทา วิทวุฒศ
ิ ักดิ ์ (2550, 18-19) ให้นิยาม
การรู้สารสนเทศว่าเป็ น ความรู้ความสามารถ
ของบุคคลในการระบุความต้องการสารสนเทศ
ของตนเอง ความสามารถในการค้นหา การ
ประเมินคุณค่าและใช้ประโยชน์จากสารสนเทศ
อย่างมีประสิ ทธิภาพ
การรูสารสนเทศ
้
สรุปความหมาย
การรู้สารสนเทศ หมายถึง ความรู้ความสามารถ
ทักษะของบุคคล ในด้านการรู้หรือการ
ตระหนักถึงความต้องการสารสนเทศ การ
ค้นหาสารสนเทศ การประเมิน ประมวล การ
ใช้และการถ่ายทอดสารสนเทศได้อย่างมี
ประสิ ทธิภาพ
การรูสารสนเทศ
้
องคประกอบของการรู
สารสนเทศ
้
์
 ความรูความสามารถ
ทักษะดานการรู
หรื
้
้
้ อการตระหนักถึง
ความตองการสารสนเทศ
คือ การเขาใจถึ
งคุณคา่
้
้
ความสาคัญ ความจาเป็ นของสารสนเทศในการช่วย
พัฒนาตนเอง
 ความรูความสามารถ
ทักษะดานการค
้
้
้นหาสารสนเทศ
รู้แหลงสารสนเทศ
รู้วิธก
ี ารในการสื บค้น
่
 ความรูความสามารถ
ทักษะดานการประเมิ
นสารสนเทศ
้
้
คือ การพิจารณาเลือกสารสนเทศทีส
่ อดคลองหรื
อตรงกับ
้
ความตองการ
้
 ความรูความสามารถ
ทักษะดานการประมวลสารสนเทศ
้
้
โดยการฝึ กทักษะดานการอ
าน
การคิดวิเคราะห ์ การ
้
่
รวบรวม การเรียบเรียงสารสนเทศ
หากผู้เรียนมีความสามารถ
ดังกลาวข
างต
น
่
้
้ จะเป็น
การพัฒนาไปสู่
“ผู้รูสารสนเทศ”
้
(Information literate
Person)
การรูสารสนเทศ
้
ความสาคัญ
• จาก ความสาคัญของสารสนเทศ สู่
ความสาคัญของการรูสารสนเทศ
้
• การรูสารสนเทศ
เป็ นเครือ
่ งมือช่วยให้
้
สามารถเรียนรูได
How
้ ด
้ วยตนเอง(Learn
้
to Learn)
การรู้สารสนเทศ
ความจาเป็ นของการรูสารสนเทศ
้
สารสนเทศคืออานาจ” (Information is Power)
หมายถึง ผู้ทีม
่ ส
ี ารสนเทศ
หรือไดรั
่ ค
ี ุณคา่
้ บสารสนเทศทีม
และทันสมัย มีความตอเนื
่ ่อง
ทันเหตุการณ์ และสามารถใช้
สารสนเทศให้เกิดประโยชนสู
์ งสุด
ผู้นั้นยอมมี
พลังหรือมีอานาจ
่
ไดเปรี
่ ในทุกๆ ดาน
้ ยบผู้อืน
้
การรู้สารสนเทศ
ความสาคัญของการรูสารสนเทศ
(สรุป)
้
 บุคคลสามารถแสวงหาสารสนเทศตามความ
ต้องการไดอย
ประสิ ทธิภาพ
้ างมี
่
 ไดรั
อกใช้แหลงสารสนเทศและ
้ บรูโอกาสในการเลื
้
่
แยกแยะแหลงสารสนเทศได
่
้
 ไดวิ
อกใช้สารสนเทศจากเครือ
่ งมือ
้ เคราะหและเลื
์
สื บค้นสารสนเทศ
เช่น จากคอมพิวเตอร ์ และจากเทคโนโลยี
สารสนเทศประเภทอืน
่ ๆ
 มีความสะดวกตอการใช
่
้สื่ อ หรือทรัพยากร
สารสนเทศทีห
่ ลากหลาย
การรูสารสนเทศ
้
มาตรฐานการรูสารสนเทศ
้
• ศึ กษาเพิม
่ เติมที่
• www.ala.org
Information Literacy Competency Standards for Higher
Education
www.ala.org/acrl/files/standards/standards.pdf
• http://www.caul.edu.au/
Australian and New Zealand Information Literacy
Framework
ผู้รูสารสนเทศ
้
คุณลักษณะของผู้รูสารสนเทศ
้
 มีความเป็ นอิสระและมีศักยภาพในการ
เรียนรูด
้
้ วยตนเอง
 มีความตองการสารสนเทศ
้
อสารสนเทศทีต
 รูว
่ รงกับความ
่
้ าอะไรคื
ตองการ
้
 สามารถใช้และมีความมัน
่ ใจใน
สารสนเทศในการแกปั
้ ญหาได้
ผู้รู้สารสนเทศ
ทักษะการรูสารสนเทศ
(Information
้
Literacy
Skill)
ทักษะการรูสารสนเทศ
มี
5 ทักษะ
้
 ทักษะที่ 1 การกาหนดความตองการ
้
สารสนเทศหรือเขาใจปั
ญหาของตนเอง
้
หมายถึง
ความสามารถในการกาหนดคาถามปัญหาและหัวขอส
้ าคัญที่
เกีย
่ วของ
้
 ทักษะที่ 2 การใช้แหลงและทรั
พยากร
่
สารสนเทศ
หมายถึง ความสามารถในการใช้แหลงและทรั
พยากร
่
สารสนเทศ
 ทักษะที่ 3 การสื บค้นสารสนเทศ
หมายถึงความสามารถในการใช้ฐานข้อมูล รายการ
บรรณานุ กรมทรัพยากร สารสนเทศ
ผู้ร้ ู สารสนเทศ
ทักษะการรู้ สารสนเทศ (Information Literacy Skill) (ต่ อ)
 ทักษะที่ 4 การประเมินสารสนเทศ
หมายถึง ความสามารถในการประเมินความน่าเชือ
่ ถือของ
แหลงทรั
พยากรสารสนเทศ เช่น ผู้แตง่ ความถูกตอง
ความ
่
้
ทันสมัย
 ทักษะที่ 5 การวิเคราะห ์ สั งเคราะห ์ และการ
เขียนรายงาน
หมายถึง ความสามารถในการวิเคราะหและการสั
งเคราะห ์
์
เนื้อหาของสารสนเทศเพือ
่ นาเสนอ การอ้างอิงและการเขียน
บรรณานุ กรมได้
ตระหนักถึงความสาคัญของข้ อมูล
สารสนเทศ ความรู้ ต่ อการเรียนรู้
ตลอดชีวติ
จริยธรรมในการ
ใช้ สารสนเทศ
นามาใช้
วิเคราะห์ ความต้ องการ
รู ปแบบการนาเสนอ การอ้างอิง
ทักษะการรู้
สารสนเทศ
รู้ จักแหล่ ง/ทรัพยากรสารสนเทศ
ลักษณะสาคัญ การนามาใช้ ประโยชน์
ลิขสิ ทธิ์ และการใช้ ที่เป็ นธรรม2
ประมวล
วิเคราะห์ จดบันทึก
สังเคราะห์ วางโครงร่ าง
เรี ยบเรี ยงเนื้อหา
- วางแผนค้นคว้า
- ระดมความคิด
- แผนที่ความคิด
- ลักษณะสารสนเทศ
ค้ นหา
ประเมิน
เกณฑ์ในการประเมิน
หลักการอ่านเพื่อการเลือกมาใช้
รู้จกั เครื่ องมือและกลยุทธ์
ในการเข้าถึงสารสนเทศ