تنظیم خانواده
Download
Report
Transcript تنظیم خانواده
دکتر آزیتا خیل تاش
متخصص پزشکی اجتماعی
تعریف سازمان جهانی بهداشت ازتنظیم خانواده چنین است:
تنظیم خانواده مشتمل بر اقداماتی است که افراد و زوج ها
را یاری می دهد تا از داشتن فرزند نا خواسته جلوگیری
کنند ،فاصله بین فرزندان خود را تنظیم نمایند ،زمان تولد
فرزندان را با سن و شرایط دیگر خود تطبیق دهند و آگاهانه
درباره تعداد فرزندان خود تصمیم بگیرند .خدماتی که این
نیات را میسر می سازد مشتمل بر :آموزش و مشاوره
درباره تنظیم خانواده ،تامین وسایل جلوگیری از حاملگی،
کمک به کسانی که دچار ناباروری هستند و آموزش پدران
و مادران درباره خانواده و فرزندان ،می باشد.
2
Tehran University of Medical Sciences
علم و هنر برقراري ارتباط است.
یك روش رو در رو است.
طي مشاوره یك ارتباط دوطرفه ایجاد مي شود.
در این روش باید اطالعات جدید در جهت باال بردن توانمندي افراد
مورد استفاده قرار گیرد.
مهمترین مسأله در هر مشاوره دریافت صحیح پیام در جهت تغییر
رفتار است ،كه سه سطح دارد:
درك (داده ها و اطالعات)
انگیزه
باور
3
Tehran University of Medical Sciences
موانع ايجاد ارتباط:
4
فرهنگ
آداب و سنن
سطح سواد
عوامل مؤثر در تصمیم گیري فرد
افراد با نفوذ در خانواده
باورها و عقاید
Tehran University of Medical Sciences
5
هدف از مشاوره تنظیم خانواده تغيير رفتار است( .به منظور
اجتناب از حاملگي ناخواسته ،تولد در زمان مناسب ،و ایجاد
فاصله مناسب بین حاملگي ها)
در حین مشاوره باید به تفاوت هاي مراجعین توجه نمود.
قبل از انجام مشاوره باید شرایط جامعه را بشناسیم.
كسب اطالعات الزم جهت تنظیم خانواده با یك جلسه مشاوره به
دست نمي آید.
Tehran University of Medical Sciences
روشهاي هورمونی
6
قرصهای خوراکی جلوگیری از حاملگی نوع ترکیبی
قرصهاي دوران شیردهي یا قرصهاي خوراکي که
فقط پروژستین دارند
روشهاي تزریقي جلوگیري از حاملگي
کپسولهاي کاشتني جلوگیري از حاملگي
Tehran University of Medical Sciences
روشهاي غير هورمونی
7
ابزار داخل رحمي ()IUD
کاندوم
روش طبیعی
بستن لوله ها در زن (توبکتومي)
بستن لوله ها در مرد (وازکتومي)
روشهاي متفرقه براي پیشگیري از بارداري
Tehran University of Medical Sciences
این قرصها داراي هورمونهاي ساختگي زنانه شبیه استروژن و
پروژسترون طبیعي است .قرص اگر مرتب خورده شود ،در جلوگیري
از حاملگي تاثیر فراوان خواهد داشت و حدود %99اثر بخشی دارد.
معموال به دو فرم در دسترس مي باشند:
یک مرحله ایLD:وHD
چند مرحله ای ()Biphasic, Triphasic
بهترين و مطمئن ترين روش پيشگيري از حاملگي در ابتداي ازدواج،
استفاده از قرصهاي خوراكي جلوگيري از حاملگي است ،برخالف بعضي
از شايعات خرافي و نادرست ،باعث نازايي نمي شود و به سادگي با قطع
قرص قدرت باروري باز مي گردد.
8
Tehran University of Medical Sciences
Estrogen
Ethinylestradiol(EE): 15-50 μg
Progestogen
1st generation: norethindrone
2nd generation: levonorgestrel
3rd generation:gestodene,desogestrel(VTEx2)
norgestimate
Newest: drospirenone
Tehran University of Medical Sciences
9
10
در قرص هاي دومرحله اي ،میزان استروژن در 21قرص ثابت
و میزان پروژسترون متفاوت مي باشد( .كمتر مورد تجویز
هستند)
میزان هورمون موجود در قرص هاي سه مرحله اي ،در طول
21روز متفاوت است .استروژن معموال در دو مقدار و
پروژسترون در سه مقدار به كار رفته است .رنگ قرص ها نیز
در این سه مرحله متفاوتند .مقادیر هورمون هاي موجود در
قرص هاي سه مرحله اي بر اساس مراحل یك سیكل طبیعي
طراحي شده است.
این قرص ها عوارض كمتري نسبت به قرص هاي تك مرحله اي
دارند.
Tehran University of Medical Sciences
11
جلوی تخمک گذاري از تخمدان ها ،كه با مهار ترشح گنادوتروپین
ها از هیپوفیز و تا حدودي كاهش GnRHاز هیپوتاالموس انجام
مي شود.
با تغییر در الیه اندومتر رحم ،آن را براي النه گزینی تخم لقاح یافته
نامناسب می سازد.
با افزایش غلظت ترشحات گردن رحم ،مانع نفوذ اسپرم و رسیدن
آن به تخمک می شود.
Tehran University of Medical Sciences
12
محافظت در مقابل كم خوني (فقر آهن) به علت كم شدن حجم خون
عادت ماهانه
منظم تر شدن عادت ماهانه و كاهش دردهاي این دوران ( از جمله
سردرد و تحریك پذیري قبل از قاعدگي)
بهبود کیست های خوش خیم تخمدانی و پستان
محافظت در برابر ابتال به سرطان اپیتلیال تخمدان و سرطان
آندومتر رحم
كاهش میزان بروز حاملگیهاي خارج از رحم
درمان هیپرمنوره
درمان اندومتریوز
بهتر شدن بیماري رماتیسم مفصلي و افزایش تراکم استخوان
Tehran University of Medical Sciences
لكه بیني
آمنوره
تهوع
سردردهاي خفیف
حساسیت و سفت شدن پستانها
مختصري افزایش یا كاهش وزن
جوش صورت و آكنه
تغییر خلق و خو
تعداد زیادي از این عوارض طي 2تا 3ماه پس از مصرف قرص
كاهش مي یابد.
13
Tehran University of Medical Sciences
موارد منع مطلق:
14
شیردهي یا حاملگي (شیردهي كمتر از 6ماه پس از زایمان)
بیماري هاي ترومبوتیك مانند ترومبوز وریدي یا شریاني
سابقه ي ترومبوآمبولي
بیماري قلبي -عروقي
بیماري حاد كبد یا مزمن کبدی
سرطان پستان و رحم
خونریزي رحمي با علت ناشناخته
فشار خون باالی 160/100
میگرن شدید
اختالل در چربي خون
دیابت شدید
Tehran University of Medical Sciences
موارد منع نسبي:
15
هیپرپروالكتینمي
سرطان گردن رحم
میگرن
كم خوني داسي شكل
افسردگي شدید
بیماري هاي التهابي روده
اختالل در چربي خون
دیابت و فشار خون
سن باالي 35سال در افراد سیگاري
سابقه ي الیگومنوره یا آمنوره
Tehran University of Medical Sciences
پس از ارزیابي سالمت بیمار ،مي توان قرص را به صورت
زیر تجویز نمود :بر طبق برنامه ي كشوري وزارت
بهداشت ،زمان شروع قرص ،طي پنج روز اول قاعدگي
است .در مورد قرصهاي LDو HDمصرف قرص از روز
پنجم قاعدگي شروع مي شود و در مورد قرص هاي سه
مرحله اي از روز اول خونریزي قاعدگي مصرف قرص را
آغاز مي كنند.
مصرف قرص ها را نباید دیرتر از روز پنجم شروع كرد
زیرا احتمال حاملگي باال مي رود.
16
Tehran University of Medical Sciences
این قرص ها به مدت 21روز پشت سر هم داده مي شوند.
سپس مصرف قرص هفت روز قطع مي شود كه در این
فاصله خونریزي اتفاق مي افتد .از روز هشتم خوردن بسته
بعدي قرص آغاز گردد (.اینكه در این 7روز ،چه زماني
عادت ماهانه شروع شده باشد و اینكه بعد از 7روز هنوز
خونریزي ادامه داشته باشد یا نه ،مهم نیست) مهم آنست كه
بین مصرف دو بسته قرص 7 ،روز كامل فاصله باشد .اگر
بعد از تمام شدن 21قرص و در طول 7روز قرص
نخوردن ،عادت ماهانه برقرار نشود ،براي اطمینان از حامله
نبودن باید به پزشك یا مراكز بهداشتي درماني مراجعه كرد.
17
Tehran University of Medical Sciences
به نسبتي كه زن ،خوردن قرص را فراموش كند و برحسب
اینكه چه وقت فراموش كرده باشد ،احتمال حامله شدن او در
میان خواهد بود.اگر زني یك شب خوردن قرص را فراموش
كند به محض اینكه متوجه این نكته شد باید قرص را بخورد.
اگر تا شب بعد به یادش نیامد( ،فراموشي دو شب) شب بعد
سه قرص بخورد و براي اطمینان تا تمام شدن قرصهاي آن
بسته از روش دیگري (كاندوم) نیز استفاده كند .اگر سه شب
پشت سرهم (یا بیشتر) خوردن قرص فراموش شده باشد باید
از خوردن بقیه قرصها خودداري گردد و از روش دیگري
براي جلوگیري از حاملگي استفاده شود و پس از وقوع
خونریزي از روز پنجم ،خوردن قرصهاي بسته جدید آغاز
شود.
18
Tehran University of Medical Sciences
قرصهاي سه مرحله اي معموال باید با دقت و نظم بیشتري
مصرف شوند.
اگر یك قرص فراموش شود و اگر در مدتي كمتر از 12
ساعت از زمان همیشگي مصرف به خاطر آمد ،قرص
فراموش شده مصرف شود .اگر پس از 12ساعت بخاطر
آمد ،نیازي به مصرف آن نیست .بقیه قرصها را همراه
كاندوم تا پایان بسته ادامه دهد.
19
Tehran University of Medical Sciences
در خانمهایي كه به طور مرتب قرص مي خورند معاینات
بالیني(مثل اندازه گیري وزن و فشار خون) ،معاینه پستان،
معاینه لگن و لمس كبد ابتدا و سه ماه پس از شروع قرص،
و پس از آن هر سال یك بار ضرورت دارد.
در آغاز مصرف قرص ،پاپ اسمیر الزم است.
در موارد سن باالي 35سال ،سابقه دیابت بارداري و
چاقي ،آزمایش قند خون و چربیها قبل از تجویز قرص
ضروري است.
20
Tehran University of Medical Sciences
اگر در حین مصرف قرصهاي ضد بارداري دچار عالئم زیر رخ
دهد ،حتما به پزشك مراجعه شود:
سرفه همراه با خلط خوني ،تنگي نفس ،احساس فلجي یكطرفه بدن یا
دست و پا ،تورم یا درد غیرطبیعي در پاها ،سردرد شدید یكطرفه،
كوري گذرا ،درد سینه اي و شكمي ،زردي پوست یا چشم
21
Tehran University of Medical Sciences
براي مصرف قرص LDمحدودیت سني وجود ندارد و مي
توان آن را تا سن 45سالگي و حتي بیشتر ،تحت نظارت
و كنترل ادامه داد .لیكن در مواردي نظیر فشار خون
كنترل نشده و مصرف سیگار و غیره توصیه مي شود كه
مصرف قرص به سن كمتر از 35سال محدود گردد و در
سنین باالتر ،افراد باید پس از مشاوره ،از روشهاي دیگري
استفاده كنند.
از آنجا كه مصرف قرص از انتقال بیماریهاي مقاربتي
جلوگیري نمي كند ،در صورتیكه همسر یا شریك جنسي با
فرد یا افراد دیگري در ارتباط است یا اعتیاد تزریقي دارد،
حتما از كاندوم براي جلوگیري از ابتال به این دسته از
بیماریها استفاده شود.
22
Tehran University of Medical Sciences
23
این قرصها به جاي هر دو هورمون پروژسترون و استروژن ،فقط
حاوي هورمون شبه پروژسترون هستند .میزان اثر قرصهایي كه فقط
پروژستین دارند اندكي كمتر از قرصهاي خوراكي تركیبي است وبسته
به سن مصرف میزان شكست 1تا 4درصدي دارند.
این نوع قرص ،اگر در ساعت مشخص و بطور مستمر مصرف شود
و با شیردهي همراه شود ،به خوبي مي تواند فرد را از حاملگي (طي
6ماه اول پس از زایمان) مصون دارد.
بسته هاي قرص 28 ،POPعددي است و معموال 6هفته بعد از
زایمان مصرف شروع مي شود .در صورت بروز دوره ي قاعدگي
در طول 6هفته ،مصرف آنها از روز اول عادت ماهیانه آغاز مي
شود و هر روز در زمان معین مصرف مي شود.
Tehran University of Medical Sciences
24
مصرف قرص ها در صورت قاعدگي ادامه مي یابد ،یعني مداوم و
بدون قطع است.
زنان شیرده مي توانند از قرصهایي كه فقط پروژستین دارند استفاده
كنند زیرا برخالف قرصهاي تركیبي ،بر كمیت و كیفیت شیر مادر اثر
ندارد .در واقع ،اگر شیردادن به طور انحصاري و مستمر و حتي در
طول شب انجام گیرد ،خود به تنهایي قادر است زن را تا مدتي از
حاملگي مجدد محافظت كند.
Tehran University of Medical Sciences
25
اگر مصرف یك قرص براي مدت بیشتر از 3ساعت بعد از زمان
معین فراموش شود ،در همان لحظه قرص فراموش شده را بخورد.
ولي اگر بیشتر از 3ساعت فراموشي طول كشید ،قرص فراموش
شده را بالفاصله مصرف و تا 2روز از كاندوم استفاده كند.
اگر بیش از سه قرص را فراموش کرد همه قرص ها را یک جا
بخورد و تا 7روز از کاندوم استفاده کند در صورت نزدیکی
محافظت نشده در این سه روز از روش جلوگیري از بارداري
اورژانس ( )EC=Emergency Contraceptionاستفاده
کند.
Tehran University of Medical Sciences
بعضي از عوارض جانبي قرصهای ترکیبي اچ دی و ال دی
مثل تهوع و حساس شدن پستانها را كمتر به همراه دارد.
فاقد استروژن مي باشد.
كاهش كم خوني به علت كاهش خونریزي
نداشتن اثر منفی بر کمیت و کیفیت شیر مادر
افزایش مدت زمان شیردهی
مشکلي درحاملگي های آینده ایجاد نمي کند
اختاللي درفعالیت جنسي ایجاد نمي کند.
مناسب براي مبتالیان به دیابت و میگرن و كم خوني داسي
شكل
26
Tehran University of Medical Sciences
27
در مقابل عفونتهای مقاربتي مثل ایدز اثر پیشگیری کننده ندارد
در صورت مصرف بعضي از داروها همراه با آن ،اثر آن کاهش
مي یابد
احتمال خطر بروز کیستهای تخمداني را افزایش مي دهد
خطر بروز حاملگي های خارج رحمي را افزایش میدهد
ممکن است باعث خونریزی های نامنظم شود
Tehran University of Medical Sciences
28
اختالل قاعدگي بصورت :
oلكه بیني یا خونریزي هاي نامنظم
oخونریزي طوالني ولي معموال مقدار خونریزي كم است.
افسردگي
افزایش وزن
عوارض غير شايع
در صورت بروز عوارض بسیار نادر مانند درد شدید در زیر شكم،
خونریزي شدید ،قطع قاعدگي (آمنوره) ،سردرد شدید و غیر معمول
و حساسیت شدید پستانها باید به پزشك مراجعه نمود .
Tehran University of Medical Sciences
29
شك به بارداري
بیماري شدید كبدي
سرطان پستان
سابقه حاملگي خارج رحمي ()EP=Ectopic Pregnancy
خونریزي رحمي با علت ناشناخته
بیماري هاي شدید عروقي
بیماري هاي كبدي پیشرفته
Tehran University of Medical Sciences
30
در مراجعه اول ،ارزیابي سالمت بیمار با انجام معاینه كامل ،و اندازه
گیري وزن و قد و فشار خون انجام مي شود و آزمایش پاپ اسمیر
درخواست مي گردد.
فرد استفاده كننده از روش هاي هورموني باید 3ماه پس از شروع
مصرف ،و در صورت بروز مشكل بالفاصله براي پي گیري به پزشك
مراجعه كند.
پس از آن اگر مصرف كننده جزو افراد در معرض خطر )(high Risk
بود ،هر 6ماه و در غیر این صورت سالي یك بار نیاز به مراجعه به
پزشك دارد.
در هر مراجعه ،پزشك باید فشار خون و وزن بیمار را چك كرده ،و معاینه
لگني و لمس كبد را انجام دهد .همچنین در مراجعه بعدي ( 3ماهه) آزمایش
قند و چربي خون و كامل ادرار از جهت بررسي قند و پروتئین درخواست
مي گردد.
Tehran University of Medical Sciences
هر دارویي كه روي جذب یا متابولیسم این قرص ها اثر بگذارد ،مي
تواند اثربخشي آنها را تغییر دهد .از این داروها مي توان داروهاي
القاكننده آنزیم هاي كبدي و آنتي بیوتیك هاي وسیع الطیف را نام برد.
در صورت مصرف این داروها (مانند :داروهای ضد سل ،داروهای
ضد صرع یا ضد تشنج ،داروهای ضد قارچ و ،)....الزم است قرص
هایي مصرف شوند كه مقدار استروژن بیشتري دارند ،و هفته اي كه
قرص خورده نمي شود ،مي تواند به 4روز تقلیل یابد.
در صورت مصرف طوالني مدت این داروها ،روش هاي ضد بارداري
دیگر توصیه مي شود.
31
Tehran University of Medical Sciences
32