Transcript Slide 1

‫به انم خداوندخبش نده وهمرابن‬
‫‪ o‬همانگونه که زمین میراث مشترک بشریت است وانسان ها‬
‫بایدازآن حفاظت نمایند علم ودانش نیز میراثی است جهت‬
‫زندگی بهتر برای انسان اگر این علم در مسیر درست بکار‬
‫گیری نشود نه تنهاسعدتی برای بشر به ارمغان نخواهد‬
‫اورد بلکه چه بساموجب تباهی آن نیز خواهد شد اختراع‬
‫انواع سالح وبروز جنگ ها در زمان های مختلف از‬
‫تبعات چنین برداشتی ازعلم ودانش است‪.‬شاید به جرئت‬
‫بتوان ادعا کرد ضعیف شدن الیه اوزون طی سال های‬
‫اخیرنیز از پیامدهای استفاده ی بی ضابطه وغیر اصولی از‬
‫علم ودانش امروزی در استفاده از منابع طبیعی جهان می‬
‫باشد‪.‬‬
‫سوالی بزرگ‬
‫• چراسوراخ شدن الیه اوزون از قطب ها شروع شده است‬
‫؟‬
‫• تخریب الیه اوزون بیشتردرقطبین ایجاد میشود به چند علت‪:‬یكی‬
‫اینكه ‪ ،‬چون گردش وضعی زمین از غرب به شرق است به دلیل‬
‫نیروی گریز ازمركزی كه در دو قطبها وجود دارد ‪ ،‬دو حفره در‬
‫دو قطب ایجاد میشود ‪ ،‬مانند وقتی كه چایی شیرین را به هم‬
‫میزنید ‪ ،‬و در این حفرهها آالیندهها متمركز میشوند و اثر تخریبی‬
‫بیشتری پیدا میكنند ‪ .‬دیگر اینكه اصوال الیه استراتوسفر كه در‬
‫باالی آن الیه اوزون قرار دارد در دو قطب باریكتر است ‪ .‬این الیه‬
‫در استوا به طور متوسط ‪ 18‬كیلومتر‪ ،‬در مناطق معمولی ‪12‬‬
‫كیلومتر ‪ ،‬و در قطبها به طور متوسط ‪ 8‬كیلومتر میباشد ‪.‬تخریب‬
‫الیه اوزون بیشتر در قطب جنوب صورت میگیرد ‪ ،‬چونكه در‬
‫سمت قطب جنوب به نسبت قطب شمال خشكیهای بیشتری وجود‬
‫دارد ؛ به عنوان مثال در عرض جفرافیایی ‪ 90‬درجه شمال اقیانوس‬
‫منجمد شمالی واقع است ‪ ،‬درحالیكه در همین عرض جغرافیایی‬
‫جنوب استرالیا وجود دارد كه از نظر صنعتی خیلی هم فعال و آلوده‬
‫كننده هم هست ‪.‬‬
‫‪ o‬تخریب الیه اوزون در سالهای اخیر به علت آنكه كشورهای صنعتی‬
‫تدابیر خاصی برای جلوگیری از ورود آالیندهها به جو داشتهاند ‪ ،‬روند‬
‫رو به بهبودی داشته است ‪ .‬اما در تابستانها كه جلبكها رشد و نمو‬
‫بیشتری دارند همانطور كه میدانید مقداری ‪C FC‬طبیعی از تجزیه‬
‫جلبكها حاصل میشود‪ .‬یا هوا جریان بیشتری دارد و آالیندهها بیشتر‬
‫وارد جو میشوند در زمستان ممكن است به علت بارشهایی كه وجود‬
‫دارد مقادیر زیادی از آالیندهها وارد زمین شوند كه البته آن هم اثرات‬
‫سوء خودش را دارد ممكن است این تخریب بیشتر صورت گیرد‬
‫‪.‬اخیراً دانشمندان علت ایجاد حفره در الیه اوزون را گرداب های‬
‫سنگین ‪ ،‬كه در قطب جنوب جریان دارند ‪ ،‬می دانند ‪ .‬در زمستان در‬
‫طول شبهای قطبی‪ ،‬نور خورشید درتمام سطح قطب جنوب در‬
‫دسترس نیست ‪ ،‬به همین دلیل در این قطب در الیه استراتوسفر طوفان‬
‫هاى سنگینی گسترش مى یابند كه به آن ها "گرداب قطبی می گویند ‪.‬‬
‫گرداب قطبی می تواند ذرات سازنده هوا را تجزیه كند ‪.‬‬
‫تاریخچه سوراخ شدن الیه اوزون‬
‫ابتدا جریان تأسف بار سوراخ شدن الیه اوزون در الیه زیر‬
‫استراتوسفر در باالی منطقه انتارکتیکا اولین بار در دهه هفتاد‬
‫(‪ 1970‬تا ‪ )1979‬توسط یک گروه تحقیقاتی به نام ‪BAS‬کشف شد‪.‬‬
‫این گروه در مورد اتمسفر باالی منطقه انتارکتیکا از یک ایستگاه‬
‫تحقیقاتی که بسیار شبیه این عکس میباشد مشاهده میگردند‬
‫(اطالعات ایستگاه تحقیقاتی هالی و ایستگاه تحقیقاتی ‪BAS).‬فالکر‬
‫اولین بار در حالی تحقیقات را انجام داد که اندازه گیری اولیه در‬
‫سال ‪ 1985‬برای اولین بار سوراخ شدن الیه اوزون آنچنان نگران‬
‫کننده بود که دانشمندان تصور میکردند که دستگاهای اندازه گیری‬
‫خراب است‪ .‬آنها دستگاههای دیگری جانشین آن دستگاهها کردند تا‬
‫آنکه نتایج بدست آمده اندازه گیریهای اولیه را تأیید کرد‪.‬‬
‫• چند ماه بعد که سوراخ شدن الیه اوزون قابل مشاهده بود (پس از مشاهده‬
‫سوراخ شدن الیه اوزون تحقیقات قبلی تایید شد)‪ ،‬از طرف دیگر اطالعات‬
‫ماهواره ‪TOMS‬سوراخ شدن الیه اوزون را نشان نمیداد‪ ،‬بدین دلیل که نرم‬
‫افزارهایی که اطالعاتی در مورد الیه اوزون میداند به صورتی برنامه‬
‫ریزی شده بود که ال یه اوزون در منطقه کوچکی مورد بررسی قرار‬
‫میگرفت‪ .‬در بررسیهای بعدی اطالعاتی بدست آمد (هنگامی که نتایج گروه‬
‫‪BAS‬منتشر نشد) مورد تأیید قرار گرفت و بیانگر این مطلب بود که سوراخ‬
‫شدن الیه اوزون بطور سریع و در مقیاس بزرگی بر باالی منطقه انتارکتیکا‬
‫انجام میشود‪.‬‬
‫اوزون الیهای را در استراتوسفر تشکیل میدهد که منطقه استوا باریکتر و‬
‫در دو قطب پهنتر است‪ .‬میزان اوزون در باالی سطح کره زمین بوسیله‬
‫مقیاسی به نام ‪DU Dobson units‬اندازه گیری میشود که این میزان در‬
‫منطقه استوایی در حدود ‪DU 260‬است و به میزان بیشتری در جاهای دیگر‬
‫است‪ .‬این در حالی است تغییرات فصلی بسیار وسیعی اتفاق افتاده و شکل‬
‫میگیرد و اشعه ماورای بنفش در الیه استراتوسفر نفوذ میکند یا آنرا‬
‫میشکافد‪.‬‬
cfc
‫‪CFC‬ها چه موادی هستند؟‬
‫‪CFC‬ها موادی هستند که صدها مصرف گوناگون دارند‪ .‬زیرا آنها‬
‫تقریبا غیر سمی و مقاوم در برابر شعله بوده ‪ ،‬براحتی تجزیه‬
‫نمیشوند‪ .‬به خاطر چنین پایداری ‪ ،‬آنها تا ‪ 150‬سال باقی‬
‫خواهند ماند‪ .‬گازهای ‪CFC‬به آرامی تا ارتفاعات ‪ 40‬کیلومتری‬
‫صعود کرده و در آنجا تحت نیروی عظیم تشعشعات ماورای‬
‫بنفش خورشید شکسته شده ‪ ،‬عنصر شیمیایی کلر را آزاد‬
‫میکنند‪.‬‬
‫بعد از آزادی هر اتم کلر قبل از برگشت به زمین که سالها طول‬
‫میکشد‪ ،‬حدود صد هزار مولکول اوزون را از بین میبرد‪ .‬سه‬
‫و شاید پنج درصد الیه ازن در سطح جهان تاکنون توسط‬
‫گازهای ‪CFC‬تخریب شده است‪.‬‬
‫• امروزه بجای گاز فریون در یخچال از چه موادی استفاده می‬
‫کنند؟‬
‫• آژانس حفاظت محیطی ‪EPA‬قوانینی برای حفاظت از محیط‬
‫زیست وضع نموده است‪ .‬این‬
‫آژانس ‪ 5‬دسته گاز را برای جایگزینی ‪CFC‬ها یا همان ترکیب‬
‫‪R‬ها معرفی نموده‬
‫است‪:‬‬
‫‪ )1‬هیدروفلوروکربنها ‪HFCs‬‬
‫)‪2‬پرفلوروکربنها ‪PFCs‬‬
‫)‪3‬هیدروکربنها ‪HCs‬مانند پروپان و پروپن‬
‫‪ )4‬گازهای معمول شیمیایی مانند ‪NH3‬و ‪Cl2‬‬
‫)‪5‬گازهای بی اثر اتمسفری از جمله ‪CO2‬و بخار آب‬
‫پیشران در افشانه ها‬
‫اسپری ها که به آنها افشانه نیز گفته می شود ‪ ،‬محتوی یک مایع‬
‫می باشند که با فشردن دکمه باالی آنها ‪ ،‬مایع درون آنها با‬
‫فشار به بیرون پاشیده می شود ‪ .‬مانند انواع حشره کشها ‪،‬‬
‫خشبو کننده ها ‪ ،‬ادکلنها و ‪....‬‬
‫در افشانه ها برای اینکه مایع درون آنها به بیرون رانده شود ‪،‬‬
‫در سطح مایع فشار زیادی ایجاد می کنند ‪ ،‬با فشردن دکمه‬
‫باالی اسپری ‪ ،‬به علت فشار باالی مایع ؛ مایع درون بطری به‬
‫بیرون رانده شده و بصورت قطرات ریزی پاشیده می شود ‪.‬‬
‫نیروی الزم برای بیرون راندن و پاشیدن مایع در افشانه ها را‬
‫" پیشران در افشانه ها " می گویند ‪ .‬که از ‪CFC‬ها استفاده می‬
‫شده است‪.‬‬
‫• جایگزین ها ‪:‬‬
‫• هیدرو فلوركربنها )‪(HFC‬و هیدروكلروفلوركربنها (( ‪HCFC‬ترکیباتی هستند‬
‫که به عنوان جایگزین‪ ،‬علي رغم صرفه اقتصادي و مفید بودن‪ ،‬در مورد‬
‫آنها مباحث زیادي صورت مي گیرد ‪ ،‬از مهمترین دالیل مفید بودن آنها مي‬
‫توان به عدم وجود كلر كه یكي از مخربگرهاي قوي الیه ازن است اشاره‬
‫نمود‪ .‬با توجه به اینكه طول عمر ‪HCFC‬در جو به میزان زیادي كوتاهتر از‬
‫‪CFC‬است با این حال چون در مقادیر زیادي مورد استفاده قرار مي گیرند‪،‬‬
‫میزان مصرف آنها از طرف پروتكل مونترال كنترل ميشود و مراكز‬
‫حفاظت از محیط زیست در صدد ممنوع كردن تولید این ماده هستند و قرار‬
‫است تا سال ‪ 2030‬تولیدشان متوقف شود ‪.‬پروپان‪ ،‬هیدروكربوني است كه‬
‫به راحتي ازنفت وگازطبیعي بدست مي آید و سوختي عمومي است كه به‬
‫آساني تبدیل به مایع مي¬شود‪ .‬پروپان جانشین ارزاني براي ‪CFC‬بوده ولي‬
‫توجه زیادي به آن نشده است‪ .‬در لندن از یك دستگاه مبرد در آزمایشگاهي‬
‫با هزینه كم‪ ،‬ازپروپان به عنوان سرد کننده استفاده مي كند‪ .‬قیمت پروپان‬
‫حدود ده درصد قیمت ‪CFC‬وكمتراز دو درصد قیمت ‪HFC‬و ‪HCFC‬است ‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫‪ ::::‬اقدامات جایگزیني در ایران چگونه است؟؟ ‪::::‬‬
‫در ایران نیز اقدامات خوبی جهت طرح جایگزینی ترکیبات موثر انجام‬
‫شده است‪ ،‬مثالدر مجتمع پتروشیمي اصفهان تعیین جایگزین مواد‬
‫مناسب‪ ،‬با در نظرگرفتن جهار پارامتر اصلي( مالحظات زیست‬
‫محیطی‪ ،‬ایمنی‪ ،‬اطمینان عملكرد و سازگاري با سیكل تبرید موجود)‬
‫انجام گرفته است‪ .‬بخش عمده پروژه مربوط به جایگزینی گاز ‪R -13‬‬
‫درسیستم ‪HPU‬مجتمع مي باشد‪ .‬اولین شرط جایگزین ‪ ،R -13‬صفر‬
‫بودن پتانسیل تخریب الیه ازن وكامالً ایمن بودن آن و تطابق با فلزات‬
‫بكار رفته دركمپرسورها و مبدلها ازجهت امكان پدیده خوردگي مي‬
‫باشد و شرط دوم بكار رفته‪ ،‬نزدیكي هرچه بیشتر خواص فیزیكي و‬
‫ترمودینامیكي به ‪R -13‬است‪.‬‬
‫در كل ‪...‬‬
‫تحقیقات براي یافتن مواد شیمیایي بي ضرر براي محیط زیست‪ ،‬براي‬
‫جایگزین كردن تركیبات ‪CFC‬ادامه دارد‪ ،‬این تركیبات از نظر جهاني‬
‫تقریبا به كمتر از نصف تولید آن در سال ‪ 1986‬رسیده است ‪.‬‬
‫پایان‬
‫تهیه کننده‪:‬زینب سرانجام‬
‫دبیر مربوطه‪:‬سرکار خانم چیذری‬