Transcript برنامه ريزي عملياتي

‫تدوین برنامه عملیاتی‬
‫بنام خدا‬
‫َ‬
‫ُ‬
‫ُ‬
‫ّ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َّ‬
‫قرَ‬
‫ِانی مٰا اخٰاف علیٰ ٰامتی الف ٰ‬
‫ُ ََ‬
‫ُ َ ّ‬
‫َ‬
‫دبي ِٰر‬
‫الت‬
‫وء‬
‫س‬
‫م‬
‫يه‬
‫ل‬
‫ع‬
‫اف‬
‫اخ‬
‫ٰ‬
‫ن‬
‫ك‬
‫ل‬
‫ٰ‬
‫و‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫من از فقر بر ّامتم بيم ندارم ‪ ،‬ليکن ازآنچه‬
‫که بر امتم بيمناكم سوء تدبير است‪.‬‬
‫حضرت رسول اکرم صلی هللا عليه و آله و سلم‬
‫برنامه ریزی از نگاه دین‬
‫‪ ‬دین مبين اسالم نيز به برنامه ریزی توجه خاص ی دارد ‪ .‬در آیه ‪ 145‬سوره مبارکه‬
‫اعراف آمده است ‪.‬‬
‫‪ ‬به موس ی در هر موردی پند دادیم و به او گفتیم آنها را با قوت اجرا کن و به قوم‬
‫خود فرمان ده که بهترین آنها را انتخاب کنند و اجرا نمایند‬
‫‪ ‬نکته ‪ :‬در برنامه ریزی باید بهترین روش را انتخاب نمود و آن را با تمام توان انجام‬
‫داد‪.‬‬
‫‪ ‬آیه ‪47‬سوره مبارکه یوسف‬
‫‪ ‬یوسف گفت ‪ 7‬سال پی در پی کشت کنید و آنچه را درو کردید جز اندکی را که‬
‫می خورید در خوشه اش کنار بگذارید ‪.‬‬
‫‪ ‬نکته ‪:‬‬
‫‪ -1‬برنامه ریزی برای خروج از بحران‬
‫‪‬‬
‫‪ -2‬برنامه ریزی در تولید‬
‫وظیفه مدیریت‬
‫ب ا ا س ت ف ا د ه ا ز م ن ا ب ع م ا د ی وا ن س ا ن ی ت ب د ی ل ا س ت ع د ا د ه ا وت وا ن ا ی ي ه ا‬
‫ا ز ق وه ب ه ف ع ل د ر ر ا س ت ا ی رس ی د ن ب ه ا ه د ا ف وم ا م و ر ی ت س ا زم ا ن‬
‫ا س ت ب را ی ا ی ن کا ر ب رن ا م ه ری زی – س ا زم ا ن د ه ی – ا ی ج ا د ا ن گ ي زش‬
‫– ک ن ت رل الزم ا س ت ‪.‬‬
‫تعریف برنامه ریزی‬
‫‪ ‬ارائه طریق برای عملیات آینده که متضمن نتایج معین با هزینه مشخص‬
‫ودردوره زمانی معلوم است ‪(.‬سریل هود سن)‬
‫‪ ‬برنامه ریزی طرحی برای یک آینده مطلوب وراههای موثر وصول به آن‬
‫می باشد ‪.‬‬
‫انواع برنامه ریزی ‪:‬‬
‫‪ -1 ‬برنامه ریزی جامع یا استراتزیک‪ :‬دراین نوع برنامه ریزی اهداف‬
‫کلی سازمان در دراز مدت – ارزشهای حاکم برجامعه که سازمان درآن‬
‫فعالیت دارد‪-‬سنتهای جامعه‪ -‬ترسیم جایگاه سازمان درافق دوردست –‬
‫تهدید وفرصت وضعف وقوت سازمان در کنار تعهدات مورد نظر است‪.‬‬
‫برنامه ریزی استراتژیک ویا جامع توسط مدیران ارشد سازمان تبین می‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ -2 ‬برنامه ریزی عملیاتی ‪ :‬ملهم از برنامه ریزی استراتژیک است که‬
‫مدیران میانی می بایستی در راستای سیاسیتهای کالن سازمان اتخاذ نمایند‬
‫به عبارتی در این سطح اهداف کالن به اهداف کوتاه مدت ومیان مدت‬
‫تقسیم وفعالیتهای اجرایی آن مشخص می شود ‪.‬‬
‫تعریف برنامه ریزی عملیاتی‬
‫‪ ‬پیش بینی عملیات برای نیل به هدفهای معین باتوجه به امکانات‬
‫ومحدودیتها وخطوط کلی ترسیم شده در برنامه ریزی جامع است ‪.‬‬
‫شش سوال طرح تدوین برنامه عملیاتی ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫درکجا هستیم ؟ شناخت وضعیت موجود –موانع – نیازها واولویت ها‬
‫به کجا می خواهیم برویم ؟ شناخت اهداف کلی واختصاصی ‪ -‬انتظارات‬
‫چگونه وبا چه وسیله ای می خواهیم برویم ؟ تعیین راه کارها – برنامه ها‬
‫ومنابع‬
‫چه وقت می خواهیم به مقصد برسیم ؟ تعیین زمان مورد نیاز برای رسیدن‬
‫به هدف‬
‫چه کسی وسیله را هدایت می کند ؟ تعیین مجری‬
‫چه مقدار هزینه برای این سفر الزم خواهد بود؟ ‪.‬تعیین بودجه‬
‫نمای کلی برنامه ریزی عملیاتی‬
‫تحلیل عملیاتی ( تحلیل وضعیت موجود)‬
‫تعیین مشکالت‬
‫تعیین اهداف‬
‫تعیین استراتژی اجرایی‬
‫تعیین فعالیتها‬
‫پایش‬
‫اجرای برنامه‬
‫ارزشیابی‬
‫قدم اول ‪:‬تحلیل عملیاتی‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪-1‬به معنی ارزیابی در سطوح اجرایی از عملکرد سازمان در مقوله‬
‫رسالت ووظایف سازمانی است‪.‬‬
‫‪ –2‬به معنی تهیه اطالعات از عوامل موثر برسالمت ‪ ،‬بررسی وضعیت‬
‫جغرافیایی اجتماعی اقتصادی فرهنگی وبهداشتی منطقه وتحلیل آن برای‬
‫انتخاب مشکالت منطقه است‪.‬‬
‫‪-3‬به معنی تشخیص وشناسایی نقاط قوت – ضعف – فرصت ویا تهدید‬
‫ماموریت سازمان است‪.‬‬
‫‪ -4‬بررسی وضعیت موجود سازمان از نظر میزان دسترسی به اهداف‬
‫اجرایی سازمان ( شاخصها)دربرنامه های جاری است ‪.‬‬
‫کلید تبین وضعیت موجود ”مدیریت اطالعات“ است ‪.‬‬
‫روشهای شناسایی مسئله یا مشکالت ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ -1‬روش غیر فعال توسط دیگران یا خود بخود شناسایی می گردد ومجری هیچ فعالیتی برای‬
‫شناسایی ندارد‪.‬‬
‫کنترل وارزیابی توسط سرپرستان ومدیران‬
‫بارزسی‬
‫وقایع بحرانی ( مثل زلزله وسیل واپیدمی های ناشی ازانها)‬
‫بروز شکایت وانتقا د‬
‫‪ -2‬روش فعال ‪ :‬مجری خود برای تشخیص پیش قدم می شود این روش نیاز مند آموزش وکسب مهارت‬
‫است ‪.‬‬
‫ساده کردن کارها (با بررسی فرایند های کارویا نمودار جریان فرایند جهت ارتقا کیفیت فرایند)‬
‫کنترل آماری‬
‫نیاز سنچی‬
‫پایش کنترل گلوگاهها‬
‫کنترل مالی‬
‫مرور متون علمی وتحقیقات‬
‫پیش آگهی رویدادها‬
‫استفاده از نظرات اهل فن(بارش افکار همکاران)‬
‫سواالتی که پاسخ به انها می تواند در شناسایی مشکل ویا مشئله‬
‫کمک کند‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫نحوه بروز مشکل چگونه بوده وعوارض ان چه بوده است ؟‬
‫وسعت مسئله وشدت آن چقدر است ؟‪.‬‬
‫عوامل موثر در ایجاد مشکل؟‬
‫چرا تالش برای حل آن مهم است ؟‬
‫از حل مشکل چه فایده ای حاصل می شود ‪.‬‬
‫لیست بندی مشکالت بهداشتی‬
‫باسمه تعالی‬
‫جدول (‪ )1‬لیست مساله‪،‬مشکالت خانه بهداشت روستای‪ /‬پایگاه ‪...... /‬مرکز بهداشتی ودرمانی‪ .........‬درسال‪..‬‬
‫ردیف لیست مساله یا مشکالت‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪4‬‬
‫‪5‬‬
‫‪6‬‬
‫‪7‬‬
‫‪8‬‬
‫راههای شناسایی مسئله‬
‫نحوه لیست بندی مشکالت بهداشتی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مشکالت با محوریت مشکالت مرکز مربوطه وبا همکاری تیم سالمت‬
‫انتخاب گردد‪.‬مشکالت مشترک دارای اهمیت است‪.‬‬
‫تعریف مسئله یا مشکل بهداشتی‪ :‬هر گونه تفاوت در وضعیت موجود و‬
‫مطلوب آن در سطوح مختلف شاخصهای بهداشتی ‪ -‬تجهیزاتی ‪ ،‬نیروی‬
‫انسانی ‪ ،‬مواد وسایل ‪ ،‬ارائه خدمت ‪ ،‬نتایج خدمت و اثر نهایی برنامه‬
‫راههای شناسایی مسئله ‪:‬از جمله کنترل توسط مدیران ‪ ،‬بازرسی‪ ،‬وقایع‬
‫بحرانی ‪ ،‬بروز شکایت و انتقاد‪ ،‬ساده کردن کارها‪ ،‬کنترل آماری‬
‫وشاخصها ‪ ،‬نیاز سنجی‪ ،‬پایش گلوگاهها‪ ،‬کنترل مالی‪،‬مرور متون علمی‬
‫‪،‬دوره های آموزشی و پیش آگهی رویدادها‬
‫در صورت زیاد بودن مشکل بهداشتی صفحه دیگرانتخاب شود‪.‬‬
‫جدول (‪( )2‬قدم دوم )اولویت بندی مسائل ومشکالت‪........‬‬
‫ردیف‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪4‬‬
‫‪5‬‬
‫‪6‬‬
‫‪7‬‬
‫‪8‬‬
‫مساله یا‬
‫مشکل‬
‫الویت مرکز‬
‫مربوطه(‪)1‬‬
‫شاخص بهداشتی‬
‫مشکل(‪)2‬‬
‫(شدت وفراوانی‬
‫مشکل)(‪)3‬‬
‫توانایی حل‬
‫مشکل‬
‫(سهولت)‬
‫(‪)4‬‬
‫اهمیت زمان(‪)5‬‬
‫هزینه فایده‬
‫(‪)6‬‬
‫نمره‬
‫الویت‬
‫معیارهای انتخاب اولویت‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫*کل مسائل ومشکالت بهداشتی شناسایی شده صفحه اول برای الویت بندی در این صفحه آورده شود‪.‬‬
‫*معیار ‪:1‬برحسب اینکه این مشکل جزء مشکالت مرکزبهداشتی مربوطه هست یا نه؟ ودرجه اهمیت آن‬
‫برای مرکزاز ‪ 1‬تا ‪ 5‬نمره داده می شود‪ .‬اگردراین موضوع مرکزبهداشتی ودرمانی نیزمشکل دارد‬
‫وشاخص آن خیلی بد است نمره باال داده شود‪.‬‬
‫*معیار ‪:2‬درصدویا میزان شاخص بهداشتی مشکل مذکور درخانه بهداشت‪/‬پایگاه نسبت به شاخص ویا‬
‫انتظار مرکزسنجش وبراساس آن از‪1‬تا‪ 5‬نمره داده می شود‪.‬شاخص خیلی بد باشد نمره باال داده شود‪.‬‬
‫*معیار ‪:3‬براساس اینکه مشکل مذکور از نظر تعداد‪ ،‬سالمت چه تعدادافراد را واز نظر شدت‪ ،‬چه میزان‬
‫سالمتی جمعیت تحت پوشش را تهدید می کند‪ .‬از ‪1‬تا ‪ 5‬نمره داده می شود ‪.‬همه گیری ازنظر تعدادومرگ‬
‫ومیر از نظر شدت نمره باالیی رادارند‪.‬‬
‫*معیار ‪:4‬پرسنل باتوجه به توانایی ودانش خود وامکانات وسختی وآسانی مشکل از‪1‬تا‪ 5‬نمره می دهند‪.‬‬
‫*معیار ‪ :5‬برخی مشکل حاد هستند واز نظر زمانی مهم است ‪.‬زمان در شیوع‪ ،‬بروز ویا شدت آن اهمیت داردوالزم است‬
‫سریعا ً مداخله شود لذا با توجهاز نمره ‪1‬تا‪ 5‬نمره داده می شود‪.‬‬
‫‪* ‬معیار ‪:6‬اینکه نتیجه مداخله واجرای برنامه به هزینه آن( هزینه مادی وانسانی و‪ )...‬چقدر مفید پیش‬
‫بینی می شود از ‪1‬تا ‪ 5‬نمره داده می شود‬
‫( نمودار استخوان ماهی )‬
‫‪ ‬مساله یا مشکل بهداشتی تحت عنوان معلول انتخاب و توسط‬
‫نموداراستخوان ماهی عوامل ایجاد کننده مساله یا مشکل بهداشتی(‬
‫عوامل اصلی وعوامل فرعی ) بررسی ودر استخوانهای جانبی نوشته می‬
‫شود این عوامل تحت عنوان علتهای بروز مشکل مطرح هستند‪ .‬بابارش‬
‫افکار واستفاده از نظرات سایر افراد تیم سالمت علتها مشخص می شوند‬
‫( نمودار استخوان ماهی )‬
‫نوک پیکان نمودار مسئله واستخوانهای جانبی متصل به ستون ماهی علل‬
‫های بوجود آورنده مشکالت ویا مسئله بهداشتی است‬
‫معلول‬
‫(قدم سوم) تعیین اهدف‬
‫اهداف براساس سلسله مراتب واهمیت نسبی آنها رده بندی می شوند ‪.‬شامل‬
‫هدف کلی‪ :‬به معنای بیان کلی از هدفهای سازمان وبدون توجه به زمان رسیدن به‬
‫آن‬
‫هدف اختصاصی ‪:‬بیان زیر مجموعه ای از اهداف با رعایت‪SMART+P:‬‬
‫‪ = S ‬مشخص باشد برای جلوگیری از تفسیرها ی متفاوت ‪ ،‬هدف واضح باشد‬
‫‪ =M ‬قبال اندازه گیری باشد برای انجام پایش درصد آن معلوم باشد‬
‫‪ =A ‬مناسب وصحیح باشد با راه کارها سازگار باشد‬
‫‪ =R ‬واقعی دست یافتنی ومعنی دار باشد ‪.‬‬
‫‪ =T ‬حاوی جدول زمانی بوده وزمان آغاز وپایان عملیات مشخص باشد ‪.‬‬
‫‪ =P ‬محل ومنطقه اجرایی طرح باید در هدف اختصاصی مشخص باشد ‪.‬‬
‫( قدم چهار)راه کارها یا استراتژی‬
‫‪ ‬تعیین استراتژی با پاسخ به این سوال که چگونه می خواهیم به هدف برسیم ؟محقق می شود‪ .‬با بیان علتهای مشکل‬
‫راه کارها معلوم می شود برای مثال اگر علت مشکل ضعف دانش وآگاهی جمعیت تحت پوشش است راه کار آن‬
‫آموزش خواهد بود ‪.‬‬
‫راه کارها یا استراتژی مناسب برای حل مشکل ‪ :‬ازجمله‬
‫‪ ‬شناسایی‬
‫‪ ‬آموزش‬
‫‪ ‬اشنایی به سطوح خدمات و مراقبتهای بهداشتی اولیه وبازآموزی آن‬
‫‪ ‬هماهنگی درون بخشی وبیرون بخشی – جلب مشارکت افراد ذی نفوذ‬
‫‪ ‬بهره گیری از مشارکت مردمی‬
‫‪ ‬بهره گیری از تکنولژی مناسب‬
‫‪ ‬مراقبت متناسب با بسته خدمتی برنامه پزشک خانواده بصورت اکتیو (شامل غربالگری – بیماری یابی – معاینه‬
‫و‪)..‬‬
‫‪ ‬رعایت آییننامه ودستورالعملهای نظام ارجاع‬
‫‪ ‬نظارت‬
‫‪-10 ‬مستند سازی ( تشکیل پرونده – ثبت وضبط اطالعات ونتایج – بایگانی )‬
‫‪ ‬توجه‪ :‬این راه کارهها متناسب با علل بروز حادثه وتوانایی مجریان ومحدودیتهای زمانی ومکانی انتخاب خواهند‬
‫شد‪ .‬پس هرنوع اقدام ویا شیوه اجرایی که بتواند مسئله را حل نماید راه کار یا استراتژی است ‪.‬برای هر راه کار‬
‫متناسب با معیار ها نمره ‪1‬تا‪ 5‬داده می شود‬
‫(جدول ‪ )3‬اولویت بندی راه کارها یا استراتژی‬
‫عنوان مشکل ‪...................‬‬
‫ردیف اقدامات اجرایی‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪4‬‬
‫‪5‬‬
‫‪6‬‬
‫‪7‬‬
‫مقبولیت‬
‫سهولت‬
‫اجراء‬
‫اقتصادی‬
‫اثر بخشی‬
‫جمع‬
‫اولویت‬
‫(قدم ‪ ) 5‬برنامه یافعالیتها‬
‫ به مجموعه اقدامات درراستای استراتژی تعیین شده برای رسیدن به اهداف درزمان ومکان تعیین شده گفته می شود ‪.‬‬‫ لیستی از فعالیتها که سبب می شود اهداف اخنصاصی محقق شود تهیه وبرحسب تقدم وتاخرلیست شود ‪.‬‬‫ در فعالیتها ویابرنامه کاری گروه هدف ‪،‬مسئول اجرا ‪-‬مکان وزمان اجرا‪ -‬چگونگی اجرا وهرانچه که برای اجرا الزم‬‫است معین شده ودرالبه الی برنامه میزان دسترسی به هدف پایش شود‪ .‬نحوه وشیوه پایش معین شود‪.‬‬
‫ تاریخ دقیق شروع وپایان فعالیت مشخص شود( باابزاری مثل نمودار گانت )‬‫فعالیتها برحسب توالی زمان وکار چینش شوند ‪.‬‬
‫جدول (‪ -)4‬هدف کلی یا عنوان برنامه ‪:‬‬
‫هدف یااهداف اختصاصی‪:‬‬
‫استراتژی انتخابی ‪:‬‬
‫‪.‬‬
‫فعالیت انجام‬
‫ردیف‬
‫عنوان فعالیت‬
‫گروه هدف‬
‫مسئول اجراء‬
‫مکان اجراء‬
‫زمان اجراء‬
‫بودجه‬
‫شده با نه؟‬
‫مشخص شود‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪4‬‬
‫‪5‬‬
‫‪6‬‬
‫‪7‬‬
‫‪8‬‬
‫‪9‬‬
‫‪10‬‬
‫نمودار گانت‬
‫ردیف‬
‫‪3‬‬
‫‪4‬‬
‫‪5‬‬
‫‪6‬‬
‫‪7‬‬
‫‪8‬‬
‫عنوان فعالیت‬
‫‪2‬‬
‫مسئول اجرا‬
‫‪1‬‬
‫زمان اجرا ( برحسب ماه)‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪4‬‬
‫‪5‬‬
‫‪7 6‬‬
‫‪10 9 8‬‬
‫اجرا‬
‫‪11‬‬
‫‪12‬‬
‫عدم‬
‫اجرا‬
‫(جدول ‪ )5‬قدم ‪6‬پایش و ارزشیابی‬
‫شاخص‬
‫منبع جمع آوری‬
‫دوره جمع آوری‬
‫پایش و ارزشیابی‬
‫‪ ‬پایش‪:‬انجام اقدامات برای حصول اطمینان از اجرا شدن برنامه به عبارتی‬
‫تعیین میزان انطباق فعالیتها با طراحی از نظر شیوه عمل است‪.‬‬
‫‪ ‬ارزشیابی ‪ :‬تعیین میزان دستیابی به اهداف است‬
‫‪ ‬منبع جمع آوری شامل ‪:‬گزارش ‪-‬آمار – نمونه گیری – بررسی مقطعی ‪-‬‬
‫سرشماری‬
‫خسته نباشید‬