Transcript لايه ازن - منطقه يک

‫• الیه اوزون به عنوان یک الیه محافظ در اطراف جو زمین قرار گرفته است‪.‬‬
‫اوزون گازی است که هر مولکول آن از ‪ ۳‬اتم اکسیژن(‪(O۳‬تشکیل شده است‪.‬‬
‫در اثر واکنش‌های شیمیایی حاصل از تابش نور خورشید‪ ،‬ذخیره الیه اوزون‬
‫تجدید و سپس در اثر جاری شدن هوای اطراف کره زمین قسمتی از آن به سمت‬
‫قطبهای زمین منتقل می‌شود‪ .‬بیشترین مقدار اوزون در اتمسفر زمین در الیهی‬
‫بین ‪ ۱۵‬تا ‪ ۵۰‬کیلومتری باالی سطح زمین و در الیه استراتوسفر وجود دارد‬
‫ولی اگر در الیه‌های پایین اتمسفر در تروپوسفر و در ارتفاع تنفسی ما قرار‬
‫گیرد‪ ،‬به عنوان یک آالینده یا گاز مخرب محسوب می‌شود‪.‬‬
‫• الیه ازن می‌تواند در حضور کلر ‪،‬‬
‫فلوئور و یا برم تخریب شود که عمدتا‬
‫به آن سوراخ ازن گفته می‌شود‪ .‬این‬
‫عناصر در برخی ترکیبات پایدار‬
‫بخصوص کلرو فلوئورو کربنها‬
‫(‪ )CFC‬که به استراتوسفر راه یافته‌اند‬
‫یافت می‌شوند که بوسیله فعالیت نور‬
‫فرابنفش روی آنها تجزیه می‌شوند‪.‬‬
‫گازهای نامبرده از هوا چگال‌ترند‪ ،‬به‬
‫همین خاطر در سطح زمین پخش‬
‫می‌شوند و تقریبا با اکثر مواد آلی‬
‫واکنش می‌دهند‪ .‬کلر اتمی این توانایی را‬
‫دارد که به موالریته ازن را به اندازه‬
‫تقریبا‪ 100000‬برابر کاهش بدهد‪.‬‬
‫• ابتدا‌جریاان‌تاساف‌باار‌ساوراخ‌شادن‌الیاه‌اوزون‌در‌الیاه‌زیار‌اساترا‌توسافر‌در‌‬
‫باااالم‌منطقااه‌انتاراتیاااا‌اولااین‌بااار‌در‌دهااه‌هفتاااد‌(‪ 1970‬تااا‌‪)1979‬توسااط‌ی ا ‌‬
‫گروه‌تحقیقاتي‌به‌نام‌‪ BAS‬اشف‌شد‌‪.‬این‌گاروه‌در‌ماورد‌اتمسافر‌بااالم‌منطقاه‌‬
‫انتاراتیاا‌از‌ی ‌ایستگاه‌تحقیقاتي‌اه‌بسایار‌شابیه‌ایان‌عااس‌میباشاد‌مشااهده‌ماي‌‬
‫اردند‪.‬‬
‫• تخریب الیه اوزون بیشتردرقطبین ایجاد می‌شود‬
‫به چند علت‪:‬یای ایناه ‪ ،‬چون گردش وضعی‬
‫زمین از غرب به شرق است به دلیل نیروی‬
‫گریز ازمرازی اه در دو قطبها وجود دارد ‪ ،‬دو‬
‫حفره در دو قطب ایجاد می‌شود ‪ ،‬مانند وقتی اه‬
‫چایی شیرین را به هم می‌زنید ‪ ،‬و در این حفره‌ها‬
‫آالینده‌ها متمراز می‌شوند و اثر تخریبی بیشتری‬
‫پیدا می‌انند ‪ .‬دیگر ایناه اصوال الیه استراتوسفر‬
‫اه در باالی آن الیه اوزون قرار دارد در دو‬
‫قطب باریاتر است ‪ .‬این الیه در استوا به طور‬
‫متوسط ‪ 18‬ایلومتر‪ ،‬در مناطق معمولی ‪12‬‬
‫ایلومتر ‪ ،‬و در قطبها به طور متوسط ‪ 8‬ایلومتر‬
‫می‌باشد ‪.‬تخریب الیه اوزون بیشتر در قطب‬
‫جنوب صورت می‌گیرد ‪ ،‬چوناه در سمت قطب‬
‫جنوب به نسبت قطب شمال خشایهای بیشتری‬
‫وجود دارد ؛ به عنوان مثال در عرض جفرافیایی‬
‫‪ 90‬درجه شمال اقیانوس منجمد شمالی واقع است‬
‫‪ ،‬درحالیاه در همین عرض جغرافیایی جنوب‬
‫استرالیا وجود دارد اه از نظر صنعتی خیلی هم‬
‫فعال و آلوده اننده هم هست‪.‬‬
‫• موارد زیر را می توان از عوامل موثر در تخریب الیه اوزون دانست‪:‬‬
‫• ‪-1‬خود زمین به گونه اى مى باشد اه نور خورشید به قطب شمال بیشتر از‬
‫قطب جنوب مى تابد به همین دلیل ضخامت الیه اوزون در قطب شمال بیشتراز‬
‫ضخامت آن در قطب جنوب مى باشد‪.‬‬
‫• ‪-2‬از مورد دوم نتیجه مى گیریم اه هواى قطب جنوب سردتر از هواى قطب‬
‫شمال مى باشد ‪ ،‬بنابراین هواى گرم هنگامى اه بر اثر جریان هایى به قطب‬
‫جنوب مى روند ‪ ،‬چون سب مى باشند‪،‬به سمت باال مى روند و موجب نابودى‬
‫الیه هاى اوزون برفراز قطب جنوب می شوند‪.‬‬
‫لا در تمام سطح قطب جنوب در دسترس نمی‬
‫• ‪-3‬در زمستان نور خورشید اام ‌‬
‫باشد‪ ،‬واین امر باعث ااهش دما و تشایل ابرهای ‪ psc‬می شود ‪.‬‬
‫• ‪ -4‬ابرهای ‪ psc‬اسیدی هستند و به همین دلیل آن ها به الیه اوزون آسیب می‬
‫رسانند‪.‬‬
‫•‬
‫دانشمندان بتازگي اعلم اردند اه سوراخ الیه اوزون به‬
‫حدااثر میزان خود در سال رسیده و ی خأل به بزرگي‬
‫آمریاام شمالي در این الیه محافظ زمین ایجاد ارده است‪.‬‬
‫•‬
‫سوراخ الیه اوزون در باالم قطب جنوب ابتدا در اواخر‬
‫دهه ‪ 1970‬توسط اولین ماموریت ماهواره‌ ‪ POES‬برام‬
‫اندازه‌گیرم این الیه محافظ توسط اداره ملي اقیانوسي و‬
‫جوم اشف شد‪.‬‬
‫•‬
‫سوراخ الیه اوزون‪ ،‬در دهه ‪ 1980‬بطور پیوسته به‬
‫گسترش خود ادامه داد؛ اما از اوایل سال ‪ 2000‬این رشد‬
‫آهسته‌تر شد؛ با این حال محققان طي سالهام اخیر‪ ،‬شاهد‬
‫تغییرات زیادم در اندازه آن هستند‪.‬‬
‫•‬
‫بزرگترین میزان گسترش سوراخ الیه اوزون در سال‬
‫‪ 2006‬به ثبت رسید اه تا ‪ 27.5‬میلیون ایلومتر مربع‬
‫توسط ماهواره ناظر زمین «آئورام» ناسا مشاهده شد‪.‬‬
‫• چندم پیش محققان برام اولین بار توانستند ی فضام خالي از اوزون را در‬
‫باالم قطب شمال شناسایي انند اه از شباهت زیادم با همتام خود در قطب‬
‫جنوب برخوردار است‪.‬‬
‫• امسال بیست و پنجمین پروتکل مونترال در مورد موادم که سبب تخریب الیه‬
‫اوزون در ‪16‬سپتامبر ‪ 1987‬شده است به امضا رسید‪ .‬میزان حدااثر گازهام‬
‫مخرب الیه اوزون در استراتسفر قطب جنوب در سال ‪ 2000‬بوده است و در‬
‫حال حاضر در حدود یک درصد کاهش در هر سال را داشته است‪ .‬با توجه به‬
‫اظهار ‪ ،WMO‬از اواسط سپتامبر سوراخ الیه اوزون نسبت به زمان مشابه در‬
‫سال ‪ 2011‬کوچکتر شده است‪.‬‬
‫• کارشناسان معنقدند اه بازیابي الیه اوزون به ‪ 40‬سال زمان نیاز دارد‪ .‬به‬
‫گزارش (ایسنا) ـ منطقه خراسان‪ ،‬سازمان جهاني هواشناسي(‪ )WMO‬اعلم‬
‫کرد‪ :‬بازیابي الیه اوزون در خارج از مناطق قطبي پیش از دهه ‪ ،1980‬به‬
‫مدت ‪ 40‬سال طول خواهد کشید‪.‬‬
‫• کمترین میزان ضخامت الیه ازون (عمیق ترین حفره این الیه) در ‪ 30‬سپتامبر‬
‫‪ 1994‬با ضخامت ‪ 73‬دابسون ثبت شد در حالی که پهن‌ترین ابعاد حفره ازون‬
‫در ‪ 29‬سپتامبر ‪ 2000‬و با پهنای ‪ 29/9‬میلیون کیلومتر مربع به ثبت رسید‪.‬‬
‫متوسط اندازه‌ای که برای حفره ازون ثبت شده‪ ،‬از ‪ 7‬سپتامبر تا ‪ 13‬اکتبر‬
‫‪ 2006‬و با پهنای ‪ 26/2‬میلیون کیلومتر مربع است‪ .‬با این حال متوسط اندازه‬
‫حفره ازون در سال ‪ 22/2 ،2010‬میلیون مترمربع اندازه گیری شد‪...‬‬
‫• اگر الیه اوزون از بین برود‪ ،‬زندگی از کره زمین‬
‫رخت بر خواهد بست‪ .‬با از بین رفتن الیه حیاتی‬
‫اوزون‪ ،‬نسل بشری‪ ،‬پوشش گیاهی و حیات‬
‫جانوری در مدت کوتاهی به صورت اسفبار‬
‫منقرض خواهد گردید‪ .‬در حال حاضر که این الیه‬
‫آسیب دیده است‪ ،‬اصطلحا به آن بخش آسیب دیده‬
‫سوراخ اوزون یا شکاف الیه اوزون نام دادهاند‪.‬‬
‫تشعشعات ماورای بنفش که از آن بخش به زمین‬
‫می‌رسد شدت یافته و این مسئله باعث ایجاد‬
‫سرطانهای پوست‪ ،‬تضعیف مکانیزم دفاعی و ایمنی‬
‫بدن انسان و همچنین ایجاد آب مروارید گردیده‬
‫است‪ .‬علوه بر آن به علت آسیب دیدن الیه اوزون‬
‫کل نظام زیست محیطی (اکوسیستم) در سراسر‬
‫پهنه گیتی دچار ناهماهنگی و عدم توازن جدی و‬
‫فزاینده شده است‪ .‬تخریب و سوراخ شدن الیه‬
‫اوزون باعث عبور غیر قابل کنترل تابش فرابنفش‬
‫خورشیدی می‌شود که سبب افزایش دمای زمین‪،‬‬
‫ذوب یخهای قطبی و افزایش آب دریاها شده که در‬
‫نهایت به زیر آب رفتن خشکیها می‌انجامد و نیز‬
‫موجب وارد آمدن خسارت عمده به جانوران و‬
‫گیاهان می‌شود و باالخره باعث انقراض زندگی‬
‫تمام موجودات می‌گردد‪.‬‬
‫•‬
‫از آنجایی که اوزون یک ضدعفونی کنندۀ قوی و مطمئن‬
‫است ‪،‬می تواند رشد بیولوژیکی ارگانیسم های نا خواسته‬
‫در محصوالت غذایی و دستگاه های تولید و نگهدارندۀ‬
‫مواد غذایی را کنترل کند ‪.‬مصرف اوزون در صنایع مواد‬
‫غذایی بسیار مناسب است زیرا با وجود قدرت بسیار باالی‬
‫آن برای ضدعفونی میکرو ارگانیسم ها (سالمونل‪،‬ای کولی‬
‫و‪)...‬قارچها‪ ،‬کپکها‪ ،‬باسیلها‪ ،‬پارازیتها و دیگر عوامل‬
‫بیماری زا به هیچ نوع مادۀ کیمیایی نیاز ندارد و خود به‬
‫دلیل نا پایداری پس از ضدعفونی تبدیل به اکسیژن می‬
‫گردد‪ .‬اما افسوس که بر اثر تولید بیش از حد گازهای‬
‫گلخانهای توسط فعالیتهای صنعتی بشر روند تخریب الیه‬
‫و کاهش گاز اوزون رو به افزایش است و بروز خطرات‬
‫ناشی از آن به شکل جدی حیات تمام موجودات کره زمین‬
‫را تهدید میکند‪.‬‬
‫•‬
‫به خاطر داشته باشیم که اگر الیه اوزون از بین برود‪،‬‬
‫اشعه‌های زیا‌ن‌آور خورشید به زمین می‌رسد و انسان‌ها را‬
‫به بیماری‌های کشنده مبتل می‌کند و از طرف دیگر با از‬
‫بین رفتن الیه محافظ زمین‪ ،‬دمای الزم برای ادامه زندگی‬
‫نیز از بین می‌رود‪.‬‬
‫•‬
‫قرنهاست که طبیعت هنگام صاعقه و یا بوسیله پرتو فرا‬
‫بنفش نور خورشید اوزون را بوجود می آورد و از‬
‫خصوصیات ضد عفونی کننده آن برای پاالیش آب و هوا و‬
‫محیط زیست جانداران استفاده می نماید‪.‬‬
‫• با گسترش استفاده از مواد مخرب الیه اوزون به تدریج اثرات نامطلوب این‬
‫مواد برروی این الیه مشاهده شد و به دنبال آن توسط سازمان ملل متحد و‬
‫دیگر کشورهای جهان معاهده وین در سال ‪ ۱۹۸۵‬و به دنبال آن پروتکل‬
‫مونترال به عنوان مکمل معاهده وین برای حفاظت از الیه اوزون تدوین گشت‪.‬‬
‫به این ترتیب محدودیتهایی برای سطح تولید مواد مخرب الیه اوزون مقرر‬
‫گردید‪.‬‬
‫• کارخانجات مصرف کننده عمده گازهاى مخرب الیه ازن در ایران ‪ ،‬عبارتند‬
‫از‪ :‬صنایع برودتى و سردکننده‌ها و سازندگان یخچالها و فریزرهاى خانگى ‪،‬‬
‫صنعتى و تجارى ‪ ،‬صنایع ابر و اسفنج سازى ‪ ،‬بخش دفع آفات کشاورزى و‬
‫سیستمهاى تهویه مطبوع ‪ ،‬کپسولهاى اطفاى حریق ‪ ،‬حلل اسپریهاى پاک کننده‬
‫قطعات الکترونیکى و در ساخت کولر اتومبیلها‪.‬‬
‫• کارهاى حفاظتى در برابر تابش فرابنفش خورشید‪،‬‬
‫که مردم بایستى انجام دهند عبارتند از‪:‬‬
‫• استفاده از عینکهاى آفتابى ضد اشعه ‪B-UV‬‬
‫بخصوص براى کسانى که به جهت شغلى مجبورند‬
‫مدت زیادى را در تماس با تابش خورشید باشند‪.‬‬
‫• استفاده از کلههاى لبه دار بزرگ جهت محافظت‬
‫از پوست صورت و گردن در برابر تابش‬
‫• استفاده از پوشش کامل بخصوص دستها در برابر‬
‫تابش‬
‫• بیشترین شدت تابش ‪ UV-B‬در اواسط روزهاى‬
‫(‪ ۱۱‬صبح الى ‪ ۲‬بعد از ظهر) فصل تابستان به‬
‫سطح زمین مى‌رسد‪ ،‬لذا بهتر است در این ساعات‬
‫کمتر در معرض تابش قرار گیریم‬
‫• روز ‪16‬سپتامبر موسوم به روز جهانی حفاظت از الیه اوزون است‪ .‬مردم‬
‫کشور های مختلف جهان با نام گذاری چنین روزی بهعنوان روز جهانی‬
‫محافظت از الیه اوزون سعی می کنند با کمتر کردن حجم گازهای گلخانه‌ای و‬
‫مخرب الیه اوزون درجهت سلمت کره زمین نقش موثرتری ایفا کنند‪.‬‬
‫• روز جهانی حفاظت از الیه اوزون شاید در مقایسه با بسیاری از رویدادهای‬
‫بین‌المللی تاریخچه چندان طوالنی نداشته باشد‪ .‬ماجرا به سال‪ ۱۹۹۴‬برمی‌گردد‪،‬‬
‫در آن سال کشورهای عضو مجمع عمومی سازمان ملل‪ ،‬پذیرفتند تا روزی را‬
‫برای حفاظت از الیه اوزون نام‌گذاری کنند‪ .‬از آن به بعد همه کشورها متعهد‬
‫شدند که به تدریج برای تولید ابزار و وسایل خود از موادی استفاده کنند که به‬
‫الیه اوزون آسیب نرساند‪.‬‬