Transcript اسيد هاي چرب غير اشباع امگا 6

‫مقدمه‬
‫میزان مرگ ومیر ناشی از بیماری های قلبی عروقی یکی از علت‬
‫های اصلی مرگ و میر در هر سال میباشد ‪.‬نیمی از مرگ و‬
‫میرهای قلبی از بیماریهای کرونر قلب منشا می گیرد ‪ .‬میزان مرگ‬
‫و میر ناشی ار ‪CVD‬به یک معضل اصلی سالمت عمومی تبدیل‬
‫شده است به گونه ای که ساالنه میلیاردها دالر صرف درمان اینگونه‬
‫بیماری ها میشود‬
‫اگر چه اغلب مرگ های ناشی از ‪ CHD‬در افراد باالتر از ‪65‬‬
‫سال اتفاق می افتد ولی با این حال تعداد زیاد مرگ های زودرس و‬
‫ناگهانی ‪ CHD‬باعث شده تا پژوهش های جامع و وسیعی در زمینه‬
‫جلوگیری از ابتال به ایمن بیماری ها انجام شود‬
‫مطالعات تجربی و اپیدمیولوژی عوامل خطر مرتبط با‬
‫افزایش ‪CHD‬را شناسایی کرده است و پیشگیری از این‬
‫عوامل یکی از اجزای اصلی کاهش دهنده مرگ و میر‬
‫ناشی از این بیماری میباشد‬
‫بیشتر از ‪ 58‬میلیون آمریکایی به یکی از انواع بیماری های‬
‫قلبی عروقی از جمله بیماری کرونر قلب‪ ،‬سکته ‪،‬فشار‬
‫خون باال یا روماتیسم های قلبی مبتال میباشند ‪ 11 .‬میلیون‬
‫نفر نیز نشانه هایی از بیماری ‪ CHD‬را بروز مید هند ‪.‬‬
‫طبق آمار از هر ‪ 9‬زن واز هر ‪ 6‬مرد ‪ 45‬تا ‪ 64‬ساله‬
‫یک نفر گرفتار بیماری های قلبی میباشد‬
‫در افراد سیاهپوست میزان مرگ های زودرس در سنین ‪ 45‬تا ‪65‬‬
‫سالگی تقریبا ‪ 7/1‬مرتبه بیشتر از افراد سفید پوست است ‪.‬آمارها‬
‫نشان میدهند که مرگ و میر افراد بالغ آسیایی و کشورهای‬
‫اسانیایی و زنان آمریکای جنوبی ‪ 60 -30‬درصد کمتر از سفید‬
‫پوستان است ‪ .‬در افراد باالی ‪ 65‬سال نژاد سیاه نسبت به نژاد‬
‫سفید در حدود ‪ 5‬در صد بیشتر به مرگ و میر ناشی از ‪CHD‬‬
‫گرفتار میشوند ‪ .‬همچنین آسیایی ها در مقایسه با سایر گروه ها ‪،‬‬
‫کمترین مرگ ومیر ناشی از بیناری های قلبی را نشان میدهند ‪.‬‬
‫در میان افرادی که از کشورهای با نرخ پایین مرگ و میر ناشی‬
‫از ‪ CHD‬به کشورهای با نرخ باال مهاجرت مکنند میزان مرگ‬
‫ومیر آنها بسیار مشابه کشوری است که در آن جا ساکن شده اند‬
‫‪‬‬
‫وضعيت تاسف بار ايران‬
‫ایران كشوري است با حدود ‪ 70‬میلیون نفر جمعیت است كه براساس‬
‫تحقیقات آماري حدود ‪ 15‬میلیون نفر از این تعداد به بیماري‌هاي‬
‫قلبي – عروقي مبتال هستند‪ .‬با توجه به اشغال تخت‌هاي بخش‬
‫‪ CCU‬به وسیله این بیماران‪ ،‬ترافیك بیماران نیز در این بخش‌ها‬
‫وجود دارد‪.‬آمار تاسف‌بار دیگر در همین زمینه میزان باالي مرگ‬
‫و میر بر اثر بروز بیماري‌هاي قلبي در كشور است‪.‬‬
‫‪ ‬این گزارش‌ها در حالي ارایه مي‌شود كه هر لحظه از میانگین سني‬
‫افراد مبتال به بیماري‌هاي قلبي كاسته مي‌شود و شاید بتوان گفت‬
‫ابتال به این نوع بیماري‌ها در آینده نزدیك بزرگ‌ترین و جدي‌ترین‬
‫چالش حوزه سالمت كشور ما خواهد بود كه اگر از نگاه مسووالن‬
‫نظام بهداشتي كشور مغفول واقع شود‪ ،‬مي‌تواند آثار بسیار‬
‫ناگواري را به دنبال داشته باشد‪.‬‬
‫دسته بندی عوامل خطر برای بيماری های قلب‬
‫و عروق‬
‫دسته‌‪: 1‬‬
‫‪ ‬کشیدن‌سیگار‬
‫‪ ‬کلسترول‌‪LDL‬‬
‫‪ ‬باال‌بودن‌فشار‌خون‌‬
‫‪ ‬هایپر‌تروفی‌بطن‌چپ‬
‫‪ ‬عوامل‌ایجاد‌کننده‌ترومبوز‬
‫دسته‌‪2‬‬
‫‪ ‬دیابت‌‬
‫‪ ‬عدم‌فعالیت‌بدنی‬
‫‪ ‬پایین‌بودن‌‪HDL‬‬
‫‪ ‬چاقی‌‬
‫‪ ‬وضعیت‌یائسگی‬
‫دسته‌‪3‬‬
‫‪ ‬عوامل‌روانی‬
‫‪ ‬تری‌گلیسیرید‌ها‬
‫‪ ‬لیپو‌پروتئین‬
‫‪ ‬هموسیستئین‬
‫‪ ‬استرس‌اكسیداتیو‬
‫‪ ‬مصرف‌الكل‬
‫دسته‌‪4‬‬
‫‪ ‬سن‬
‫‪ ‬جنسیت‌‬
‫‪ ‬سابقه‌خانوادگي‬
‫عوامل تغذيه اي‬
‫مطالعات اپیئدمیولوژیك و آزمایش هاي بالیني بیش از ‪40‬‬
‫سال ‪ ،‬تاثیر زیاد عوامل خطر تغذیه اي بر روي لیپید هاي‬
‫سرم ‪ .،‬ایجاد اتروم و ‪CHD‬را نشان داده است ‪.‬در مورد‬
‫كیفیت و كمیت چربي و كلسترول و دیگر موارد بیشمار‬
‫تغذیه اي و پي بردن به چگونگي تاثیر آنها بر لیپید ها‬
‫تحقیقاتي صورت گرفته است وقتي كه مطالعه اثرات اسید‬
‫هاي چرب بر روي لیپید ها ي سرم انجام شد ‪ 2 ،‬نكته‬
‫از این مقایسه به دست آمد‪ .‬اول ‪ ،‬چگونخه اسید هاي چرب‬
‫با جانشین كربوهیدرات مقایسه شود ‪.‬دوم وقتي آنهاجایگزین‬
‫اسید هاي چرب اشبا ع میشوند چگونه مقایسه مي شوند‬
‫بيماري كرونر قلب ‪CHD‬‬
‫بیماري كرونر قلب در اثر جریان خون ناكافي عروق كرونر‬
‫ایجاد میشود ‪.‬آترواسكلروز علت اصلي كاهش جریان خون‬
‫كرونر است‪.‬در تشكیل پالكهاي آرترواسكلروزي انواع‬
‫مختلفي از سلول ها و لیپید ها شامل لیپوپروتئین ها ‪،‬‬
‫كلسترول ‪ ،‬تري گلیسرید ‪ ،‬پالكت ها ‪ ،‬منوسیت ها ‪،‬‬
‫سلولهاي آندوتلیال ‪ ،‬فیبرو بالستها و سلولهاي عضالت‬
‫صاف دخالت دارند‬
‫هدف از مداخالت تغذيه اي و رژيم درماني‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫به دست آوردن و حفظ وزن ایده آل‬
‫تعدیل سطح لیپیدهاي سرم بویژه كلسترول و تري گلیسرید‬
‫كاهش میزان كلسترول ‪ ،LDL‬و افزایش كلسترول‬
‫‪HDL‬‬
‫تعدیل و اصالح مقادیر باالي هموسیستئن سرم‬
‫تامین وخفظ تغذیه مناسب‬
‫شيلوميكرون ها‬
‫شیلومیكرون ها بزرگترین اجسامي هستند كه چربي و‬
‫كلسترول رژیم غذایي را از روده كوچك به غشاي پایه‬
‫سلول روده اي جمل میكنند‬
‫باقیمانده شیلومیكرون ها بوسیله كبد هیدرولیز میشوند ولي‬
‫برخي از شیلومیكرون ها بدون متابولیزه شدن در خون رها‬
‫و به دیواره سرخرگ ها میروند و در آنجا تشكیل آتروم‬
‫میدهند ‪ .‬مصرف وعده هاي غذایي پرچرب باعث تشكیل‬
‫مقدار زیادي شیلومیكرون و مواد باقي مانده میگردد‬
‫كلسترول تام‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫اندازه گیري كلسترول تام شامل همه بخش هاي لیپوپروتئین‬
‫میشود ‪ 60-70.‬درصد كلسترول تام به ‪LDL‬و ‪ 20-30‬درصد‬
‫به ‪ HDL‬و ‪ 10-15‬درصد به ‪ VLDL‬مربوط میشود ‪.‬افرادي‬
‫كه در رژیم غذایي خود از مقادیر زیاد اسیدهاي چرب اشباع‬
‫استفاده میكنند نسبت به افراد دیگر داراي سطح كلسترول باال بودده‬
‫و امكان ابتالي آنها به ‪ CHD‬نیز افزایش مي یابد در این افراد‬
‫كلسترول خون عامل پیش بیني كننده قوي براي مرگ و میر ناشي‬
‫از ‪CHD‬است‬
‫سطح كلسترول خون كمتر از ‪ 200mg/dl‬مطلوب به نظر میرسد‬
‫‪200-239mg/dl‬حد مرز و ‪ 240mg/dl‬سطح باالي كلسترول‬
‫خون میباشد‬
‫تري گليسيريد تام‬
‫لیپوپروتئین هاي غني از تري گلیسیرید شامل شیلومیكرون ها ‪،‬‬
‫‪ VLDL‬و مواد باقیمانده و یا هر فراورده واسطه اي كه در‬
‫كاتابوایسم تشكیل میشود میباشد‪.‬از بین لیپوپروتدین هاي غني از‬
‫تري گلیسیرید ‪ ،‬شیلومیكرون ها ‪ LDL ،‬و بقایاي ‪ VLDL‬به‬
‫عنوان عوامل موثر در آترواسكلروز شناخته شده اند‪.‬‬
‫طبقه بندي سطوح تري گلیسیرید عبارتست از‬
‫حد طبیعي كمتر از ‪150mg/dl‬‬
‫باالترین حد مرز ‪150-199mg/dl‬‬
‫مقادیر باال ‪200-499mg/dl‬‬
‫مقادیر بسیار باال بیشتر از ‪500mg/dl‬‬
‫لبپوپروتئين با دانسيته پايين(‪)LDL‬‬
‫این نوع لیپوپروتئین با دانسیته پایین (‪ )LDL‬حمل كننده‬
‫اصلي كلسترول در خون مي باشند ‪.‬سطوح كلسترول تام و‬
‫سطوح این نوع لیپوپروتئین ها با دانسیته پایین ارتباط‬
‫نسبتا زیادي باهم دارند‬
‫‪ 60‬درصد این نوع لیپوپروتئین توسط گیرنده هاي كبدي ‪،‬‬
‫غدد فوق كلیوي و دیگر بافت ها جذب میشوند‬
‫این نوع لیپوپروتئین ها با دانسیته پایین از عوامل ایجاد كننده‬
‫آتروم میباشند‬
‫لبپوپروتئين با دانسيته باال(‪)HDL‬‬
‫لبپوپروتئین با دانسیته باال نسبت به لیپوپروتئین هاي‬
‫دیگر جاوي پروتئین بیشتري هستند كه در برداشت‬
‫كلسترول از بافت نقش دارد‬
‫سطوح باالي لیپوپروتئین ها با دانسیته باال (‪ )HDL‬با‬
‫سطوح پایین شیلومیكرون ها و بقایاي ‪ VLDL‬و‬
‫‪ LDL‬مرتبط است‬
‫طبقه بندي براي پیشگیري اولیه بر پایه سطح كلسترول تام و‬
‫‪ HDL‬قرار دارد‬
‫سطح مورد انتظار لیپید مقداري كمتر از ‪ 200mg/dl‬براي‬
‫كلسترول تام و كمتر از ‪ 130mg/dl‬براي ‪ LDL‬و‬
‫بیشتر از ‪ 40mg/dl‬براي كلسترول ‪ HDL‬است‬
‫به افرادي كه داراي این پارامتر ها هستند مي باید اطالعات‬
‫تغذیه اي و توصیه هاي الزم در مورد نگهداري این مقادیر‬
‫در همان سطح و بررسي مجدد آنها در هر ‪ 5‬سال داده‬
‫شود ‪.‬بقیه افراد میباید تحت آنالیز لیپوپروتئین ناشتا قرار‬
‫بگیرد‬
‫به طور كلي اسید هاي چرب اشباع ‪ SFA‬وقتي جانشین‬
‫كربوهیدرات ها یا اسید هاي چري دیگر مي شونئ باعث‬
‫باال رفتن كلسترول خون در تمام انواع لیپو پروتئین ها‬
‫میشوند ‪.‬‬
‫توصیه میشود اسید هاي چرب اشباع به میزان ‪ 12‬در صد‬
‫كل كالري در رژیم غذایي مصرف شوند ‪.‬مطالعات نشان‬
‫داده یه ازاي ‪ % 1‬افزایش انرژي كل از اسید هاي چرب‬
‫اشباع‪ 2/7‬میلي گرم در كلسترول پالسما افزایش دیده‬
‫میشود ‪.‬اسید هاي چرب اشباع منجر به افزایش ‪LDL‬از‬
‫طریق كاهش سنتز و فعالیت گیرنده هاي ‪LDL‬میشوند‬
‫اسيد هاي چرب غير اشباع امگا ‪6‬‬
‫افزایش‌‪ 1‬درصدي‌در‌امگا‌‪ 6‬كلسترول‌تام‌را‌حدود‌‬
‫‪ 14 mg /dl‬كاهش‌خواهد‌داد‌‬
‫امگا‌‪ 6‬به‌صورت‌گسترده‌اي‌در‌غذاها‌وجود‌دارد‌اما‌‬
‫منبع‌اصلي‌آن‌روغن‌هاي‌گیاهي‌است‌‬
‫اسيد هاي چرب غير اشباع با چند پيوند دو‬
‫گانه امگا ‪3‬‬
‫اسید هاي چرب امگا ‪ 3‬در روغن هاي ماهي به مقدار‬
‫زیادي وجود دارند‬
‫اسید هاي چرب امگا ‪ 3‬باعث كاهش تري گلیسرید ها به‬
‫میزان ‪ % 25-30‬میشوند‬
‫اثرات اسید هاي چرب امگا ‪ 3‬بر سطو ح تري گلیسرید ها به‬
‫مقدار آنها بستگي دارد به همین دلیل مقادیر باالتر اثرات‬
‫بیشتربي مي گذارند ‪ .‬بیشترین سودمندي بالیني آنها براي‬
‫هیپر لیپو پروتئینمي ها میباشد‬
‫اكنون ادعا میشود كه مصرف ماهي و روغن‬
‫هاي ماهي غني از ‪EPA‬و ‪ DHA‬سطح‬
‫كلسترول و تري گلیسرید را خواهد كاست و‬
‫متعاقبا از میزان مرگ و میر نا گهاني قلبي‬
‫را مي كاهد‬
‫اسيد هاي چرب غير اشباع با يك پيوند ‪2‬‬
‫گانه سيس ‪MUFA‬‬
‫با جانشین كردن ‪MUFA‬به جاي ‪SFA‬‬
‫سطوح كلسترول سرم و ‪ LDL‬و تري‬
‫گلیسرید به همان میزان مصرف ‪PUFA‬‬
‫كاهش میابد‬
‫اسيد هاي چرب غير اشباع با يك پيوند‬
‫دوگانه ترانس‬
‫استر و ایزومرهاي ترانس طبیعي اسید لینولئیك در مرحله‬
‫هیدروژنه شدن تولید میشوند و به صورت گسترده اي در‬
‫صنعت عذا ‪ ،‬براي سفت كردن روغن هاي غیر اشباع‬
‫استفاده مي شوند ‪.‬چربي هاي سخت تر مانند مارگارین‬
‫سفت در مقایسه با مارگارین نرم حاوي اسید هاي چرب‬
‫ترانس بیشتري میباشند‪.‬اسید هاي چرب ترانس در گوشت‬
‫گاو و كره و چربي هاي شیر نیز وجود دارند ‪% 50.‬‬
‫دریافت اسید هاي چرب ترانس از غذاهاي حیواني و ‪50‬‬
‫‪ %‬دیگر روغن هاي گیاهي هیدروژنه میباشند‬
‫دریافت هاي زیا اسید هاي چرب ترانس نیز ‪HDL‬‬
‫را كاهش میدهد ‪ .‬میانگین دریافت اسیدهاي چرب‬
‫ترانس در حدود ‪ %8‬دریافت چربي كل تخمین زده‬
‫میشود ‪ .‬مصرف مناسب دسرهاي كم چرب خانگي ‪،‬‬
‫فراورده هاي لبي كم چرب و گوشت هاي كم چرب ‪،‬‬
‫دریافت اسید هاي چرب ترانس را كاهش مي دهد‬
‫‪.‬كاهش دریافت چربي كل و ‪ SFA‬نیز اسید هاي‬
‫چرب ترانس را كاهش میدهد‬
‫كلسترول رژيم غذاي‬
‫كلسترول رژیم غذایي كلسترول تام و كلسترول ‪ LDL‬را باال‬
‫میبرد‪ ..‬پاسخ به كلسترول در میان افراد به طور وسیعي‬
‫متفاوت است برخي ار مردم نسبت به كلسترول عكس‬
‫العمل پاییني دارند در حالیكه برخي دیگر نسبت به‬
‫كلسترول عكس العمل باالیي دارند ‪ .‬پیشنهاد شده است كه‬
‫افرادي كه به كلسترول عكس العمل باالیي دارنئ ممكن‬
‫است میزان كمي از كلسترول را به اسید هاي صفراوي‬
‫تبدیل كنند و این موصوع باعث افزایش كلسترول ‪LDL‬‬
‫میشود‬
‫عالوه بر این مورد اثرات كلسترول رژیم غذایي به تنهایي‬
‫بر لیپید سرم ‪ ،‬كلسترول و اسید هاي چرب اشباع رژیم ‪،‬‬
‫‪LDL‬دارند ‪ .‬آنها با‬
‫اثر تشدید كننده اي بر سطح‬
‫همكاري یكدیگر باعث كاهش سنتز و فعالیت گیرنده‬
‫‪ ،LDL‬افزایش ‪ ، VLDL‬افزایش مجموع لیپو پروتئین‬
‫ها و كاهش انئازه شیلومیكرون میشوند ‪ .‬به طور كلي‬
‫دریافت كلسترول بعد از مطابقت با دیگر عوامل خطر‬
‫همانند سن و فشار خون و سطخ كلسترول سرم و كشیدن‬
‫سیگار ارتباط مثبتي با خطر ‪ CHD‬داشته است‬
‫‪ ‬سطوح كلسترول ‪LDL‬در افراد مصرف كننده رژیم هاي‬
‫كم چربي پایین است‬
‫رژیم هاي غذایي كم چرب كه داراي مقدار زیادي ‪SFA‬‬
‫هستند در مقایسه با رژیم هاي غذایي كه چربي بیشتري‬
‫دارند كلسترول ‪ LDL‬را كمتر نخواهند كرد ‪.‬بنابراین‬
‫رژیمهاي كم چرب تنها زماني سطوح ‪ LDL‬را پایین مي‬
‫آورند كه با كاهش ‪‌SFA‬همراه میباشند ‪.‬‬
‫فيبر‬
‫فیبر هاي محلول مثل پكتین ها ‪ ،‬صمغ ها ‪ ،‬لعا بها ‪،‬پلي‬
‫ساكارید هاي جلبك هاي دریایي و برخي از همي‬
‫سلولوزها ‪ ،‬موجود در حبوبات ‪ ،‬جودوسر ‪ ،‬میوه ها‬
‫‪ ،‬پیسیلیوم ‪ ،‬كلسترول سرم و ‪LDL‬را كاهش میدهند‬
‫‪ ‬مقدار فیبر مورد نیاز براي ایجاد اثرات كاهش دهنده‬
‫لیپید توسط منابع غذایي متفاوت است ‪ .‬ببراي بهره‬
‫گیري از این اثر به حبوبات بیشتري نسبت به پكتین‬
‫یا صمغ ها نیاز است‪ .‬وقتي كه فیبر هاي محلول به‬
‫رژیم غذایي كم چرب افزوده میشوند میانگین كاهش‬
‫براي‬
‫‪LDL‬حدود ‪% 14‬‬
‫كلسترول‬
‫هیپركلسترولمي و ‪ % 10‬براي كلسترول طبیعي‬
‫خون خواهد بود‪ .‬در مورد فیبر محلول مكانیسم هاي‬
‫پیشنهاد شده جهت كاهش كلسترول خون شامل موارد‬
‫زیر میباشد ‪:‬‬
‫‪ ‬فیبر محلول به اسید هاي صفراوي مي پیوند كه این عمل از‬
‫مقدار كلسترول سرم براي باز گست به كیسه صفرا میكاهد‬
‫‪ ‬براي جلوگیري از سنتز كلسترول باكتري ها فیبر را براي‬
‫تركیب با استات ‪ ،‬پر‪.‬پیونات و بوتیرات تخمیر میكنند‬
‫‪ ‬فیبر هاي نامحلول مانند سلولز و لیگینین تاثیري بر روي‬
‫سطوح كلسترول سرم را ندارند ‪.‬از دریافت كل فیبر‬
‫توصیه شده كه روزانه ‪ 25‬تا ‪ 30‬گرم میباشئ ‪ ،‬باید در‬
‫حدود ‪ 6-10‬گرم آن فیبر محلول باشد ‪.‬این مقدار براي‬
‫بدست آوردن مقدار توصیه سده ‪ 5‬سروینگ یا بیشتر از‬
‫میوه هاو سبزي ها در روز و ‪ 6‬سروینگ یا بیشتر از‬
‫غالت یا دانه هاي كامل است‬
‫الكل‬
‫الكل هم بر روي تري گلیسرید كل و هم بر روي سطح‬
‫‪ HDL‬كل اثر دارد‪.‬‬
‫قهوه‬
‫مصرف بیش از حد قهوه معمولي به میزان كمي كلسترول‬
‫تام ‪ ،‬كلسترول ‪ LDL‬را افزایش میدهد ‪.‬مطالعات جمعیت‬
‫زیادي از افراد ‪ ،‬از یافتن رابطه بین مصرف قهوه و بروز‬
‫‪ CHD‬و مرگ و میر ناشي از آن ناتوان بوده اند ‪ .‬كساني‬
‫كه قهوه مینوشند به نظر میرسد چربي اشباع ‪ ،‬كلسترول و‬
‫سیگار بیشتري نسبت به دیگر افراد مصرف مي كنند و‬
‫احتماال از افرادي كه قهوه مصرف نمیكنند كمتر ورزش‬
‫میكنند‬
‫كلسيم‬
‫مكمل كلسیم باعث كاهش ‪LDL‬به مقدار كم میشود‬
‫‪.‬تجویز ‪ 1200‬میلیگرم كربنات كلسیم منجر به‬
‫كاهش ‪ LDL‬و افزایش ‪ HDL‬در مردان كه تحت‬
‫رژیم مرحله ‪ 1‬قرار داشتند شد‪.‬كلسیم عالوه بر اینكه‬
‫در پیشگیري از استوپروز دخالت دارد‪ ،.‬اثر‬
‫كاهندگي چربي هاي خون را نیز دارد‬
‫پروتيئن سويا‬
‫مطالعات نشان داده اند كه مصرف پروتئین سویا‬
‫منجر به كاهش كلسترول تام به میزان ‪ %9‬و‬
‫كلسترول ‪ %13 HDL‬و تري گلیسیرید‬
‫‪ %11‬میشود و بر روي ‪HDL‬تاثیري ندارد‬
‫رژيم غذايي گام ‪ 1‬و‪2‬‬
‫رژیم غذایي گام ‪ 1‬و‪ 2‬بر دانه هاي كامل ‪،‬‬
‫غالت ‪ ،‬حبوبات ‪ ،‬سبزیجات ‪ ،‬میوه ها ‪،‬‬
‫گوشت هاي بدون چربي ‪ ،‬ماكیان ‪ ،‬ماهي و‬
‫محصوالت لبني بدون چربي تاكید میكند‬
‫‪.‬برخي تدابیر مختلف براي كاهش چربي و‬
‫اسید هاي چرب اشباع شامل ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫اجتناب از مصرف چربي ها مثل مالیدن چربي بر روي غذا‬
‫اجتناب از مصرف گوشت قرمز یا كاهش آن‬
‫مصرف غذاهاي كم چرب مخصوصا انواع صنعتي آنها مثال سس‬
‫ساالد بدون چربي‬
‫اصالح رایج غذاها براي كم كردن چربي مثال گرفتن پوست مرغ‬
‫جایگزین كردن غذاهاي كم چرب به جاي غذاهاي پرجرب مثال‬
‫شیر بدون چربي به جاي شیر كامل‬
‫در این رژیم غذایي گوشت به ‪5‬تا ‪ 6‬اونس در هر روز و تخم‬
‫مرغ به ‪ 3‬عدد در هفته محدود میشود جربي اشباع و كلسترول‬
‫موجود در گوشت و ماهي و ماكیان نیز باید كنترل شود‬
‫مقدار پروتئین و روي و آهن در گوشت هاي بدون چربي باال‬
‫است ‪.‬بنابراین اگر بیمار بخواهد گوشت مصرف كند‬
‫مقداري در حدود ‪ 6‬انس یا كمتر در روز مجاز است‪ .‬در‬
‫حالتي مشابه براي محصوالت لبني انواع بدون چربي‬
‫توصیه میشود هیچ یك از گروه هاي غذایي حذف نمي شود‬
‫براي كم كردن چربي رژیم غذایي ‪ ،‬انواع گوشت بیشتر‬
‫محدود میشود ‪ .‬بعضي از بیماران مخصوصا آن هایي كه‬
‫نیازمند كاهش وزن هستند ‪ .‬عال قه دارند كه از سیستم‬
‫جانشیني براي رژیم هاي مرحله ‪ 1‬و‪ 2‬استفاده كنند اگر چه‬
‫برخي از بیماران به روش جانشیني روي مي آورند ولي‬
‫برخي دیگر به محاسبه گرم روي میآورند‬
‫رژیم هاي مرحله ‪ 1‬شامل چربي كمتر از ‪ % 30‬كل انرژي‬
‫توصیه شده میباشد كه از این مقدار ‪ 8-10‬درصد از اسیدهاي‬
‫چرب اشباع میباشد ‪.‬دریافت كلسترول به كمتر از ‪ 300‬میلیگرم‬
‫در روز محدود میشود ‪.‬‬
‫رژیم مرحله ‪ 2‬شامل همان درصد هاست فقط با این تفاوت كه اسید‬
‫هاي چرب اشباع به كمتر از ‪ % 7‬كل انرژي و كلسترول به‬
‫كمتر از ‪ 200‬میلیگرم در روز كاهش مي یابد‬
‫در زمان كاهش چربي به كمتر از ‪ % 30‬كل انرژي‪،‬توصیه شده‬
‫غذاهاي پر كربوهیدرات میتواند جایگزین چربي شود ‪ .‬همچنین‬
‫تاكید بر مصرف نان هاي تهیه شده از دانه غالت كامل ‪ ،‬سبزي ها‬
‫‪ ،‬و میوه ها به عنوان جتنشین كردن كربوهیدرات باعث افزایش‬
‫فیبر رژیم غذایي میشود‬
‫در رژیم مرحله اول كلسترول سرم ‪ 3-14‬درصد كاهش مي یابد و‬
‫پیشنهاد میشود در زمان گرفتن رژیم ابتدا بعد از ‪ 6‬هفته و بعد از‬
‫‪ 3‬ماه كلسترول خون اندازه گیري شود ‪.‬كفایت رژیم غذایي در‬
‫طول این مده باید مورد بررسي قرار گیرد‬
‫اگر بیمار پس از رعایت رژیم مرحله ‪ 1‬به مدت ‪ 3‬ماه به اهداف‬
‫تعیین شده در مورد لیپید هاي خون دست نیافت به او رژیم مرحله‬
‫‪ 2‬داده میشود ‪.‬رژیم مرحله ‪ 2‬ممكن است كلسترول سرم را ‪3-7‬‬
‫درصد دیگر كاهش میدهد رژیم درماني باید ‪p‬داقل ‪ 6‬ماه قبل از‬
‫شروع درمان داروئي مورد سنجش قرار گیرد‬
‫همراه با رژیم هاي غذایي مرحله‪ 1‬و‪ 2‬افزایش مصرف فیبر هاي‬
‫محلول را باید تشویق كرد فیبر هاي م‪p‬لول را میتوان با مصرف‬
‫مكرر حبوبات و غالت ودانه هاي كامل ‪ ،‬میوه ‪ ،‬سبزي هاي‬
‫فیبردار به دست آورد‬
‫غذاهاي غير مجاز‬
‫مغز ‪ ،‬جگر ‪ ،‬كله پاچه ‪ ،‬قسمت هاي چرب انواع گوشت‬
‫قرمز ‪ ،‬گوشت دنده ‪ ،‬گوشت چرخ كرده پرچرب ‪ ،‬سوسیس‬
‫‪ ،‬كالباس ‪ ،‬ماهي كنسرو شده در روغن ‪ ،‬گوشت غاز و‬
‫مرغابي ‪،‬خاویار ‪ ،‬شیر یا ماست پرچرب ‪ ،‬پنیر محلي ‪،‬‬
‫پنیر خامه اي ‪ ،‬بستني ‪ ،‬زرده تخم مرغ ‪ ،‬سس هاي حاوي‬
‫زرده تخم مررغ و كرمدار ‪ ،‬روغن هاي حاوي چربي‬
‫اشباع ‪ ،‬كره ‪ ،‬دنبه ‪ ،‬روغن حیواني ‪ ،‬روغن نارگیل ‪،‬‬
‫مارگارین ‪ ،‬شیریني جات خامه دار ‪ ،‬كیك ‪ ،‬شكالت ‪،‬‬
‫چیپس و غذاهاي سرخ كرده‬
‫پرفشاري و نقش تغذيه‬
‫پرفشاري خون به علت شیوع باال و عوارض وخیم و یدون عالمت‬
‫بودن یكي از مسائل سالمتي و درماني انسان میباشد و پرفشاري‬
‫خون به نام كشنده بیصدا معروف است و خطر بیماري هاي قلب و‬
‫عروق هم در افراد مبتال به پرفشاري خون ( فشار سیستولي باالي‬
‫‪ 140‬و یا دیاستولي باالي ‪ 90‬میلیمتر جیوه ) و هم در كساني كه‬
‫فشار خون آنها در محدوده طبیعي میباشد با افزایش فشارخون‬
‫افزایش مي یابد‪.‬افزایش ‪ 20‬میلیلیتر جیوه در فشار سیستولي‬
‫منجر به افزایش ‪ %60‬مرگ و میر حاصل از ‪CHD ،CVD‬‬
‫میشود شیوع پرفشاري خون به سن ‪،‬جنس ‪ ،‬نژاد بستگي دارد ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫آخرین بررسي سالمت ملي آمریكا حاكي از این است كه‬
‫‪%52‬مردان و ‪ %21‬زنان قشار خون‪ 140/90 mmHg‬یا‬
‫باالتر دارند‬
‫در آخرین بررسي شهر تهران در طرح سالمت شیوع پرفشاري‬
‫خون دیاستولي در محدوده سني ‪ 25‬تا ‪ 65‬سال ‪ %23‬و سیستولي‬
‫تنها ‪ % 10‬بوده است‬
‫‪ % 50‬افراد مبتال به پرفشاري خون از بیماریهاي قلب و عروقي‬
‫یا بیماریهاي احتقاني قلب و ‪ %33‬سكته قلبي و ‪ % 10-15‬در‬
‫اثر بیماري هاي كلیوي میمیرند‬
‫لذا با توجه به اهمیت موضوع و شیوع باالي پرفشاري خون‬
‫اهمیت رژیم هاي ‪ DASH‬و محدود از سدیم و نقش تغذیه در‬
‫پیشگیري و كاهش پرفشاري خون مشخص میشود‬
‫رژيم ‪DASH‬‬
‫رژیم ‪ DASH‬یك برنامه غذایي است سرشار‬
‫از سبزیجات ‪ ،‬میوه ها و لبنیات كم چرب كه‬
‫از نظر چربیهاي اشباع ‪ ،‬كلسترول و چربي‬
‫كل محدود شده است این برنامه همچنین‬
‫شامل غالت كامل ‪ ،‬ماهي ‪ ،‬ماكیان و مغز‬
‫دانه هاست ‪ .‬این رژیم غني از منیزیم ‪،‬‬
‫پتاسیم ‪ ،‬كلسیم و پروتئین و فیبر است‬
‫موارد استفاده از رژيم ‪DASH‬‬
‫‪(a‬‬
‫‪(b‬‬
‫پیشگیري و كنترل فشار خون باال به تنهایي یا به‬
‫همراه داروهاي كاهنده فشارخون‬
‫كاهش ابتال و مرگو میرهاي بیماري هاي مرتبط با‬
‫پرفشاري خون ‪ ،‬سكته ها ‪ ،‬بیماري هاي قلبي و‬
‫عروقي و بیماري هاي كلیوي‬
‫نا رسائي احتقاني قلب‬
‫نا رسائي احتقاني قلب ‪، )congestive heart failure(CHF‬‬
‫مجموعه اي از عالئم بالیني است كه به دلیل اختالل در عملكرد‬
‫دهلیز چپ در خون رساني به سایر اعضاي بدن ایجاد میشود و‬
‫این عالئم شامل خستگي ‪ ،‬تنگي نفس و احتقان است ‪ .‬علت اصلي‬
‫‪ CHF‬ایسكمي پیش رونده در عروق كرونر است ‪CHF‬سمت‬
‫راست منجر به ادم در دست ها و پاها و خستگي میشود ‪,CHF‬‬
‫سمت چپ بر ریه ها تاثیر گذاشته و باعث ادم ریوي و مشكالت‬
‫تنفسي میشود‬
‫با وجود اینكه ‪ CHF‬در افراد بسیار چاق اتفاق مي افتد ‪ ،‬میتواند‬
‫باعث كاشكسي قلبي شود ( كاهش شدید استها ‪ ،‬تحلیل بافت‬
‫چربي و عضالني و وجود ادم)‬
‫هدف از رژيم در ماني و مداخالت تغذيه اي‬
‫‪(1‬‬
‫‪(2‬‬
‫‪(3‬‬
‫‪(4‬‬
‫‪(5‬‬
‫حفظ و نگهداري وزن ایده ال‬
‫پیشگیري از كاشكسي قلبي‬
‫بهبود كمبودهاي تغذیه اي‬
‫پیشگیري از مصرف محركهاي قلبي‬
‫از بین بردن یا كاهش ادم‬
‫مشخصات رژيم‬
‫به منظور جلوگیري از بروز ادم و كاهش‬
‫فشار خون در بیماران مبتال به ‪ CHF‬رژیم‬
‫هاي محدود از سدیم توصیه میشود‬
‫‪ ‬رژیم محدود از سدیم در موارد زیر توصیه میشود‬
‫‪c‬‬
‫‪ ‬فشار خون باال‬
‫‪ ‬بیماري هاي حاد و مزمن كلیه‬
‫‪ ‬بیماري كبد‬
‫درجه محدودیت سدیم به شدت بیماري ‪،‬وجود و میزان ادم و‬
‫درمان داروئئ وابسته است‪.‬متخصصین محدودیتي در حد‬
‫‪ 3000 mg/day‬را به منظور افزایش مقبولست و پذیرش‬
‫رژیمي توصیه مكنند‬
‫مشخصات رژیم هاي محدود از سدیم‬
‫‪ 4000‬گرم‬
‫حذف غداهاي غني از سدیم‬
‫نمك حداكثر نصف قاشق مرباخوري در‬
‫روز‬
‫( ‪ 1‬ق‪.‬م نمك طعام حاوي ‪ 2300‬میلي‬
‫گرم سدیم است )‬
‫راهنماي كلي براي انتخاب غذا در ‪ 3000‬میلیگرم‬
‫سدیم‬
‫غذاهاي با سدیم باال ‪ ،‬نوشیدني هایي مثل نوشابه و‬
‫غذاهاي پر ادویه مثل ‪fast food‬ها‪،‬سس ساالد‪،‬‬
‫گوشت هاي نمك سود ‪ ،‬غذاهاي كنسرو شده ‪ ،‬ترشي‬
‫سبزیجات ‪ ،‬میان وعده هاي شور ؛گوشت قرمز‬
‫وسس سویا‬
‫نمك یه میزان ‪ 1/4‬قاشق مربا خوري در هنگام پخت‬
‫غذا یا روي میز استفاده شود‬
‫راهنماي كلي براي انتخاب غذا در ‪ 2000‬میلیگرم سدیم‬
‫‪ ‬غذاهاي آماده و فرایند شده و نوشابه هاي با سدیم باال خذف‬
‫شود‬
‫‪ ‬تمام نمك در طول پخت و روي میز حذف شود‬
‫‪ ‬شیر و محصوالت لبني را تا ‪ 480ml‬در روز محدودشود‬
‫‪ ‬بر چسب مواد غذایي كنسرو شده و غذاهاي فوري از‬
‫نظر محتوي سدیم كنترل و با نوع كم سدیم در صورت‬
‫دسترسي جایگزین شود‬
‫راهنماي كلي براي انتخاب غذا در ‪ 1000‬میلیگرم سدیم‬
‫‪ ‬غذاهاي آماده و فرایند شده و نوشابه هاي با سدیم باال‬
‫خذف شود‬
‫‪ ‬غذاهاي كنسرو شده و آماده شده با نمك ‪ ،‬پنیر ‪ ،‬مارگارین‬
‫و سس ساالد حذف شود‬
‫‪ ‬نان هاي معولي به میزان ‪ 2‬سروینگ در روز محدود‬
‫شود‬
‫‪ ‬شیر و محصوالت لبني تا ‪ 480‬میلي لیتر محدود شود‬
‫‪ ‬تمام نمك یا محصوالت داراي سدیم باال در طول پخت و‬
‫روي میز حذف شود‬
‫راهنماي كلي براي انتخاب غذا در ‪ 500‬میلیگرم سدیم‬
‫این برنامه براي مدت كوتاهي در بیماران بستري استفاده میشود زیرا‬
‫رژیم غذایي حاوي كمتر از ‪ 1000mg‬سدیم ممكن است به دلیل‬
‫محدود كردن شیر و محصوالت لبني از نظر كلسیم ناكافي باشد‬
‫‪ ‬غذاهاي فرایند شده و كنسرو شده حاوي سدیم را حذف شود‬
‫‪ ‬هیچ محصول حاوي سدیم و یا نمك در حین پخت غذا و یا روي‬
‫میز استفاده نشود‬
‫‪ ‬سبزیجات محتوي مقادیر باالي سدیم طبیعي حذف شود‬
‫‪ ‬شیر و محصوالت لبني تا ‪ 240ml‬در روز محدود شود‬
‫‪ ‬نان كم سدیم به جاي نان معمولي استفاده شود‬
‫‪ ‬از آب مقطر براي پخت و پز و نوشیدن استفاده شود‬
‫مواد غذايي غير مجاز‬
‫نمك طعام ‪،‬ادویه هاي نمك دار ‪ ،‬سس هاي حاوي نمك‪ ،‬انواع‬
‫سس هاي آماده ‪ ،‬رب گوجه فرنگي شور ‪ ،‬سس سویا ‪،‬‬
‫خیارشور ‪ ،‬انواع شور ‪ ،‬خردل ‪ ،‬زیتون پرورده ‪ ،‬گوشت‬
‫هاي كنسرو شده و نمك سود ‪ ،‬سوسیس كالباس ‪،‬عصاره‬
‫آماده گوشت ‪ ،‬سس هاي تهیه شده با آبگوشت ‪ ،‬ماهي دودي‬
‫‪ ،‬ساردین ‪ ،‬ماهي كنسرو شده ‪ ،‬چیپس ذرت یا سیب زمیني‬
‫‪ ،‬ذرت بو داده كه در تهیه آن نمك استفاده شود ‪ ،‬پنیر (‬
‫بجز پنیر هاي كم نمك ) و انواع كنسرو‬
‫نوصيه هاي كلي تغذيه اي براي بيماران‬
‫فلبي عروقي‬
‫‪‬‬
‫پرهیز از مغز ‪ ،‬جگر ‪ ،‬كله پاچه ‪ ،‬قسمت هاي چرب‬
‫انواع گوشت قرمز ‪ ،‬گوشت دنده ‪ ،‬گوشت چرخ كرده‬
‫پرچرب ‪ ،‬سوسیس ‪ ،‬كالباس ‪ ،‬ماهي كنسرو شده در‬
‫روغن ‪ ،‬گوشت غاز و مرغابي ‪،‬خاویار ‪ ،‬شیر یا ماست‬
‫پرچرب ‪ ،‬پنیر محلي ‪ ،‬پنیر خامه اي ‪ ،‬بستني ‪ ،‬زرده‬
‫تخم مرغ ‪ ،‬سس هاي حاوي زرده تخم مررغ و كرمدار‬
‫‪ ،‬روغن هاي حاوي چربي اشباع ‪ ،‬كره ‪ ،‬دنبه ‪ ،‬روغن‬
‫حیواني ‪ ،‬روغن نارگیل ‪ ،‬مارگارین ‪ ،‬شیریني جات‬
‫خامه دار ‪ ،‬كیك ‪ ،‬شكالت ‪ ،‬چیپس و غذاهاي سرخ كرده‬
‫‪ ‬محدودیت مصرف كافئین‬
‫‪ ‬افزایش مصرف فیبر غذایي همراه با مایعات كافي‬
‫بخصوص فیبرهاي محلول در آب نظیر پكتین ‪ ،‬موسیالژ ‪،‬‬
‫صمغ ها كه باعیث كاهش ‪ ، LDL‬كلسترول مسیشوند كه‬
‫منابع غني فیبر هاي محلول عبارند از میوه ها ‪ ،‬سبزي‬
‫ها‪ ،‬جودوسر‪ ،‬سبوس جو ‪ ،‬حبوبات)‬
‫‪ ‬افزایش مصرف آب انگور ‪ ،‬گریپ فروت ‪ ،‬چاي ‪ ،‬پیاز ‪،‬‬
‫و سیب كه حاوي فالونوئید هاست توصیه میشوند‬
‫‪ ‬مصرف ویتامین ‪‌E‬به دلیل خاصیت آنتي اكسیداني آن به‬
‫مقدار ‪ 100-200 IU‬میتواند مفید باشد‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫باال بودن سطح هموسیستئن خون عامل خطر مستقیم در بیماري‬
‫كرونر قلبي است در صورتي كه میزان همو سیستئین باال باشد‬
‫غذاهاي غني از فوالت و ویتامین هاي ‪ , B12 B2 , B6‬باید‬
‫بیشتر مصرف شوند یا اینكه به صورت مكمل دریافت شوند‬
‫افزایش مصرف ویتامین هاي فوق باعث كاهش سطح هموسیستئن‬
‫خون میسود‬
‫چاقي همراه با باال بودن نسبت دور كمر به دور باسن (‪)WHR‬‬
‫در هر دو جنس باید اصالح شود ‪ .‬در زنان ‪WHR‬بیشتر یا‬
‫مساوي ‪ 0/8‬و در مردان بیشتر یا مساوي ‪ 1‬به معناي چاقي‬
‫شكمي است كه خود عامل خطر در بیماري هاي قلبي عروقي است‬
‫توصیه میشود كه بیمار در روز ‪ 5‬تا ‪ 6‬وعده كوچك دا شته باشد‬
‫و مایعات بیشتري مصرف كند‬
‫بیمار ممكن است به رژیم كاهش وزن اختیاج داشته باشد‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫رژیم نرمال با توجه به میزاان نمك مصرفي و غذاهاي سدیم دار‬
‫‪ ،‬حاوي ‪ 4-10 g‬سدیم است ‪ .‬براي پیشگیري از فشار خون باال‬
‫مصرف نمك باید در حد ‪ 6‬گرم در روز باشد‬
‫میزان سدیم به طور طبیعي در منابع حیواني ( شیر ‪ ،‬پنیر ‪ ،‬تخم‬
‫مرغ ‪ ،‬گوشت قرمز ‪ ،‬ماكیان باالست )‬
‫سبزي هایي نظیر كرفس ‪ ،‬اسفناج ‪ ،‬شلغم سفید ‪ ،‬چغندر ‪ ،‬برگ‬
‫سبز چغندر ‪ ،‬ساقه هاي كنگر غني از سدیم هستند ( ‪50-80‬‬
‫میلیگرم در هر واحد )‪+‬‬
‫میزان سدیم در رژیم هاي كاهش كلسترول مرحله اول و دوم‬
‫نباید بیشتر از ‪ 2400 mg/day‬باشد‬
‫براي كاهش اسید اوریك منابع پورین مانند گوشت قرمز ‪ ،‬پنیر‬
‫كهنه ‪ ،‬ماء الشعیر ف‪،‬ماهي سالمون و آزاد ‪ ،‬عدس محدود شود‬
‫آب انار ‪ ،‬گریپ فروت و میوه هاي ترش فشار‬
‫خون را پایین مي آورند‬
‫چاي ترش هم فشار خون را پایین مي آورد‬
‫تره تیزك یا شاهي در كاهش فشار خون موثر‬
‫است‬
‫دارچین ‪ ،‬زنجبیل و فلفل فشار خون را پایین مي‬
‫آورند‬