Transcript لیپید

‫بنام خدا‬
‫لیپید ها‬
‫اهداف و دستاوردها‬
‫پس از مطالعه این فصل مطالب زیر را فرا خواهید‬
‫گرفت‪:‬‬
‫‪-1‬تعریف و اهمیت بیولوژیک لیپیدها‬
‫‪ -2‬اجزا تشکیل دهنده لیپیدها‬
‫‪-3‬ساختمان اسید های چرب‬
‫‪ -4‬خواص شیمیایی لیپیدها‬
‫‪ -5‬ساختار وخواص لیپیدهای مختلف‬
‫‪ -6‬آشنایی با سایر ملکول های حاوی لیپید‬
‫تعریف لیپید‪:‬‬
‫لیپید ها یا چربی ها ترکیبات نااهموون ناامحلول‬
‫در آب و محلول در حال ل های آلی مانناد اتار‬
‫بنزن و کلروفار هساتند و کمتار بصاورت آزاد‬
‫وبیشتر بصورت ترکیاب باا ساایر ترکیباات دیاده‬
‫می شوند‬
‫اهمیت بیولوژیکی لیپید ها‬
‫‪ -1‬مهمتر ین منبع تولید انرژی هستند‬
‫ازسوختن ‪ 1‬گر لیپید‬
‫از سوختن ‪1‬گر پروتئین‬
‫از سوختن ‪1‬گر قند‬
‫‪ -2‬مهمترین ترکیبات‬
‫‪ 9‬کیلو کالری‬
‫‪ 1‬کیلو کالری‬
‫‪ 4‬کیلو کالری‬
‫ذخیره انرژی بدن‬
‫که در بافت چربی( بیشتر) و بافت ماهیچه‬
‫ای ذخیره میشوند‬
‫‪-3‬بصااورت یااای در زیاار پوساات در براباار‬
‫سرما و گرماا وماااو در برابار تحریکاات‬
‫یصبی و مکانیکی بکار برده میشوند‬
‫‪ -4‬از اجاازای اصاالی تشااکیل دهنااده شااای‬
‫سلول می باشند‬
‫‪ -5‬بصورت ترکیب با پروتئنهای اختصاصای‬
‫بفاار لیپااو پااروتئین محلااول درآمااده وس ابب‬
‫انتاال لیپیدها در جریان خون میشوند‬
‫‪-6‬حالل برخی از ویتامینهای یر محلول در‬
‫آب مانند ویتامینهای ‪E , D, K A‬‬
‫میباشند‬
‫ساختمان لیپید‪:‬‬
‫ترکیباتی هستند که شامل اسیدهای چرب‬
‫و الکل های مختلف (‪)R-OH‬‬
‫که ازطری پیوند استری( شکل ‪ )1‬وندرتا پیوند‬
‫آمیدی (شکل‪ )2‬بدست میایند‬
‫فرمول یمومی الکل‪R-OH‬‬
‫اسااااااایدهای چااااااارب‪ :‬هیااااااادروکربن هاااااااای باااااااا زنجیاااااااره‬
‫طویااال‪ R= (CH2)n‬یااار محلاااول در آب باااوده کاااه در‬
‫انتهااای زنجیاار یاااک گااروه کربوکساایل(‪ )-COOH‬قااارار‬
‫دارد‬
‫تشکیل لیپید‪:‬‬
‫شکل‪:1‬‬
‫‪R1-O-CO-R2 + H2O‬‬
‫‪R1-OH+R2 COOH‬‬
‫پیوند استری‬
‫شکل‪:2‬‬
‫‪R1-Co-NH-R2 +H2O‬‬
‫پیوند آمیدی‬
‫‪R1-COOH+ R2-NH2‬‬
‫خواص یمومی اسید های چرب‬
‫‪ -1‬بدو صورت اشباع و یر اشباع وجود دارند‬
‫‪ -2‬باااه نااادرت بصاااورت آزاد وجاااود دارنااادو بیشاااتر‬
‫بصورت پیوند با الکل دیده می شوند‬
‫‪ -3‬معموال تعداد اتمهای آنها زوج می باشد‬
‫‪ – 4‬مهمترین اسیدچرب در انسان ‪ 16‬تا ‪ 18‬کربناه‬
‫می باشد‬
‫‪ -5‬کوچکترین اسید چرب ‪ 4‬کربنه ( اسید بوتیریک)‬
‫میباشد‬
‫‪ -6‬هیااد روکااربن هااای بااا زنجیااره طویاال یاار‬
‫محلول در آب هستند‬
‫‪ -6‬دارای ساختمان آمفی پاتیک است یعنی یک‬
‫سر قطبی هیدروفیل ( گروه کربوکسیل ) و‬
‫یک د یر قطبی یا هیدروفوب ( زنجیره‬
‫هیدروکربنی) است‬
‫‪ -7‬در آب یر محلول هستند چون خاصیت‬
‫هیدروفیلی در برابر خاصیت هیدروفوبی آن‬
‫جزئی است‬
‫‪‬انواع اسید های چرب‬
‫الف‪ -‬اسید های چرب اشباع‬
‫ب‪ -‬اسیدهای چرب یر اشباع‬
‫الف‪ -‬اسیدهای اشباع‬
‫ترکیباتی هستند که چهار ظرفیت کربن های آن‬
‫اشباع بوده و فرمول یمومی آنها بصورت‬
‫‪ CH3-(CH2)n-COOH‬با یک زاویه‪109/28‬‬
‫درجه بین اتمهای کربن‬
‫ساختمان زیکزاکی‬
‫روشهای مختلف شماره گذاری‬
‫اتمهای کربن دراسیدهای چرب‬
‫دو حالت است‪:‬‬
‫‪-1‬شماره گذاری یددی اتمهای کربن‬
‫”‬
‫”‬
‫‪ -2‬شماره گذاری ‪ω‬‬
‫” با حروف ‪α‬و ‪β‬و ‪.....‬‬
‫‪” -3‬‬
‫‪ -1‬شماره گذاری یددی‬
‫شماره گذاری اتمهای کربن ازسمت گروه‬
‫کربوکسیل شروع وتا متیل(‪ ( CH3‬اتنهایی‬
‫ادامه پیدامیکند‪ .‬مثال‪:‬‬
‫‪CH3-CH2-CH2-COOH‬‬
‫‪4‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫اسید بوتیریک‬
‫شماره گذاری یدی مرسو تر می باشد‬
‫‪-2‬شماره گذاری ‪ω‬‬
‫شماه گذاری از متیل انتهایی شروع شده و‬
‫تا یامل کربوکسیل ادامه پیدا می کند‬
‫مثال‪ :‬اسید بوتیریک‬
‫‪CH3-CH2-CH2-COOH‬‬
‫‪ω1 ω2 ω3 ω4‬‬
‫‪ -3‬شماره گذاری بر حسب حروف التین ‪γ ،α ،β‬‬
‫‪CH3 –( CH2)n- CH2-CH2- CH2- COOH‬‬
‫‪α‬‬
‫‪β‬‬
‫‪γ‬‬
‫طرزناموذاری اسیدهای چرب اشباع‬
‫الف – برحسب تعداد اتمهای کربن که برخی‬
‫از آنها دارای نا تجاری نیز هستند‬
‫ج‪ -‬برحسب ضروری و یر ضروری بودن‬
‫اسیدهای چرب اشباع مه زوج کربن‬
‫‪-1‬اسید بوتیریک ‪ 4‬کربنه(بوتانوئیک) که‬
‫محصول انتهایی تخمیر کربوهیدراتها در‬
‫معده نشخوارکنندگان است‬
‫‪CH3-(CH2) 2-COOH‬‬
‫‪-2‬اسیدمریستیک ‪14‬کربنه(تترادکانوئیک)‬
‫‪CH3-(CH2)12-COOH‬‬
‫‪ -3‬اسید پالمتیک ‪ 16‬کربنه (هوزادکانوئیک)‬
‫یر ضروری است و بدن قادر به سنتز آن است و‬
‫محصول نهایی چرخه اسید چرب سنتتاز و از‬
‫مهمترین اسید های چرب است‬
‫‪CH3-(CH2)14-COOH‬‬
‫و‬
‫‪-4‬اسید استئاریک‪ 18‬کربنه(اکتادکانوئیک)‬
‫یرضروری است ‪CH3-(CH2)16-COOH‬‬
‫هر دو از اسیدهای چربی بدن انسان میباشند‬
‫اسید توبوکولواستئاریک ( مشت متیله اسید استئاریک) دارای‬
‫زنجیره اصلی اسید استئاریک همراه با یک یامل متیل که بر‬
‫روی کربن ‪ 10‬آن اضافه شده است که از شا باسیل کخ استخراج‬
‫شده و بایث یر قابل نفوذ شدن شا باسیل نسبت به داروها می‬
‫شود‬
‫‪ -5‬اسید لینو(لیونو) سریک ‪ 24‬کربنه‬
‫سایر اسید های چرب اشباع زوج‬
‫کربن شامل ‪:‬‬
‫اسید استیک )اتانوئیک ‪(2C‬‬
‫هوزانوئیک اسید (کاپروئیک ‪(6C‬‬
‫اکتا نوئیک اسید ( کاپریلیک ‪( 8C‬‬
‫دکا نوئیک اسید )‪10C‬کاپریک)‬
‫اسید دودکانوئیک( لوریک‪(12C‬‬
‫اسیدهای چرب اشباع فرد کربن‬
‫اسیدهای پروپانوئیک (‪)3C‬و پنتانوئیک (‪)5C‬‬
‫که از واسطه های متابولیکی هستند‬
‫اسیدهای چرب اشباع شاخه دار‬
‫ایزووالریک اسید ( ‪ )5C‬وایزو کاپروئیک اسید‬
‫(‪-4‬متیل پنتانوئیک اسید ‪ )6C‬که از واسطه‬
‫های متابولیکی می باشند‬
‫شولموگریک(‬
‫اسیدچرب حلاوی اشباع بنا‬
‫‪2‬سیکلوپنتن‪ -1‬تری دکانوئیک اسید)‬
‫اسید چرب اشباع الکلی بنا سربرونیک‬
‫( ‪2‬هیدروکسی تتراکوزانوئی ‪ ) 24C‬در چربی مغز‬
‫وجود دارد‬
‫ب‪ -‬اسیدهای چرب یر اشباع‬
‫در ساختمان خود یک یا بیش از یک پیوند‬
‫دوگانه دارندبا فرمول بسته ‪CnH2n‬‬
‫معموال محل اولین پیوند ات کربن شماره ‪ (9‬بین‬
‫کربنهای ‪9‬و‪)10‬از سمت گروه کربوکسیل میباشد و‬
‫هرگز اتصاالت پشت سره نیست و بین پیوندها سه‬
‫کربن فاصله وجود دارد دارد‬
‫نمایش اسیدهای چرب یر اشباع‬
‫از دو فرمول استفاده میشود‪:‬‬
‫( فرمول اول(‪1- C n: X; a,b,..‬‬
‫تعداد پیوند=‪, X‬تعداد ات کربن=‪n‬‬
‫محل و تعداد پیوند دوگانه =‪a,b,..‬‬
‫مثال ‪:‬نمایش اسید چرب ‪ 18‬کربنه با دو پیوند‬
‫دوگانه ‪C18: 2; 9,12‬‬
‫) فرمول دو (‬
‫‪n‬‬
‫∆‬
‫‪a,b,..‬‬
‫‪2-‬‬
‫∆= یالمت پیوند دوگانه‬
‫‪= n‬تعداد ات کربن اسید چرب‬
‫‪ =a,b‬تعداد ومحل پیوند دوگانه‬
‫نمایش اسید چرب ‪ 18‬کربن با دوپیوند‪:‬‬
‫‪18‬‬
‫‪∆ 9,12‬‬
‫انواع اسیدهای یر اشباع‬
‫اسیدهای چرب یر اشباع را برحسب تعداد باندهای‬
‫دو گانه آنها تاسی بندی میکنند و چون اتصال‬
‫دوگانه را اتیلن میوویند از لفظ اتنوئید ( یالمت‬
‫یر اشباع بودن ) برای ناموذاری آنها استفاده‬
‫میشود‪:‬‬
‫‪ -1‬منواتنوئیدها ( دارای یک پیوند دوگانه)‬
‫‪ -2‬پلی اتنوئیدها ( دارای بیش از یک پیوند دوگانه)‬
‫خواص اسیدهای چرب یر اشباع‬
‫‪ -1‬دارای ناطه ذوب پایین تری نسبت به اسیدهای چرب‬
‫اشباع هستند‬
‫‪ -2‬دارای دونوع ایزو مری سیس و ترانس هستند‬
‫‪ -3‬در محل باند دوگانه دارای یک خمیدگی هستند‬
‫‪ -4‬تاریبا تمامی اسید های چرب یر اشباع به فر سیس‬
‫هستند‬
‫‪ -5‬فر سیس دارای مااومت و ناطه ذوب کمتری نسبت به‬
‫ترانس دارند‬
‫‪ -6‬وضع مولکولی در فر ترانس مشابه اسید های چرب‬
‫اشباع است‬
‫‪ -1‬منو اتنوئیدها‬
‫دارای فرمول کلی)‪ )CnH2n-2O2‬که بصورت ‪C n: 1;9‬‬
‫نمایش داده میشوند شامل‪:‬‬
‫‪=n‬تعداد اتمهای کربن اسید چرب‬
‫الف ‪-‬اسید پالمیتولئیک( ‪C16:1; 9‬‬
‫یا ‪ (∆16‬یر ضروری‬
‫ب‪ -‬اسید اولئیک ‪ C18:1;9‬به مادار زیاد در تری گلسیرید‬
‫وجود دارد‬
‫‪ -2‬پلی اتنوئیدها‪:‬‬
‫که دارای دو یا بیش از دو پیوند دوگانه‬
‫هستند مانند‪ :‬دی اتنوئیدها تری اتنوئیدها‬
‫و‪....‬ایکوزانوئید ها‬
‫ایکوزانوئید ها از اسیدهای چرب پلی اتنوئیک‬
‫ایکوزا( ‪ 20‬کربنه) مشت می شوندو شامل ‪:‬‬
‫پروستانوئید ها و لوکو ترینها هستند‬
‫‪ ‬پروستانوئید ها شامل ‪:‬‬
‫‪ ‬پروستا گالندین ها‬
‫‪ ‬پروستا سایکلین ها‬
‫‪ ‬ترومبوکسان ها‬
‫الف‪-‬دی اتنوئیدها با فرمول کلی‬
‫‪CnH(2n-4)O2n‬‬
‫باااا دو اتصاااال دوگاناااه بااار روی کربنهاااای‬
‫‪9‬و ‪ 12‬و ضروری می باشند‬
‫مهمتااااااااااااااااااااااارین آنهاااااااااااااااااااااااا اساااااااااااااااااااااااید‬
‫لینولئیک(‪)C18:2;9,12‬‬
‫ج‪ -‬تری اتنوئید ها با فرمول کلی‬
‫‪ C nH(2n-6 )O2‬با سه اتصال دو گانه‬
‫مانند اسید لینولنیک ‪C 18 :3; 9,12,15‬‬
‫یر ضروری‬
‫د‪-‬تترا اتنوئید با فرمول کلی‬
‫‪ CnH(2n-8)O2‬با ‪ 4‬اتصال دوگانه‬
‫ماننداسید آراشیدونیک‬
‫‪C20:4; 5,8,11,14‬‬
‫یر ضروری از مهمترین ترکیبات موجود در فسفو لیپید هاا هساتند و‬
‫پیش ساز پروستا گالندین ها و پروستا سایکلین ها می باشد‬
‫اسید های چرب حلاوی‬
‫در این دسته دو اسید چرب قرار می گیرند‪:‬‬
‫‪ -1‬اسید شولمو گریک حلاوی یر اشباع که در درمان جذا استفاده‬
‫می شود‬
‫‪-(CH2)12-COOH‬‬
‫‪ -2‬اسید پروستانوئیک‬
‫‪COOH‬‬
‫‪CH3‬‬
‫اسید آراشیدونیک پیش ساز آن است و پروستاگاند ین ها ترومبوکسان ها و‬
‫لوکوترین هااز آن مشت می شود‬
‫پروستاگالندین ها بر روی ماهیچه های صاف و ماهیچه شک‬
‫سیست یصبی مرکزی و پالکت ها اثر دارد و دارای هورمونی است‬
‫شامل ‪PGE1, PGE2, PGE3PGF1α, PGF2α, :‬‬
‫‪PGFα3‬‬
‫ایمال آنها یبارتند از ‪:‬‬
‫ بایث ساط جنین‬‫ ‪ -‬مانع یمل لیپولیز و لااح‬‫ ‪ -‬ضد التهاب و دارای ناش تنظیمی در تولید‪ cAMP‬توسط‬‫آدنیالت سیکالز‬
‫ ‪ -‬بایث تنظی فشارخون‬‫ جلوگیری از پیشروی زخ معده‬‫ ‪ -‬بایث تولید درد زایمان‬‫ ‪ -‬بهبود آس‬‫‪ - -‬بایث انتاال یو ن ها از شا سلولی و انتاال تحریکات یصبی‬
‫ترمبوکسان ها دسته ای از پروستا سایکلین ها‬
‫هستند شامل ‪:‬‬
‫‪TXB2‬‬
‫‪TXA2‬‬
‫که ناش مهمی در حفظ جریان خون دارند‬
‫لوکوترین ها‬
‫از‬
‫ایکوزانوئید ها‬
‫مشت شده اند ناش مهمی در‬
‫پاسخ به واکنش های آلرژیک دارند و بر روی یضالت ه موثرند‬
‫خواص فیزیکوشیمیایی اسید های چرب‬
‫‪ -1‬صابونی شدن یا هیدرولیز قلیایی ‪:‬‬
‫اسید های چرب (اشباع) نامحلول در آب در سود پتاس و آمونیاک‬
‫حل می شوند و تشکیل صابون می دهند‬
‫و خاصیت امولسیون و پاک کنندگی دارند‬
‫وکف می کنند‬
‫در صابون های مایع اسید های چرب‬
‫یر اشباع هستند ودارای خاصیت‬
‫میکروب کشی نیز هستد و هرچه تعداد اتصاالت دوگانه و وزن‬
‫مولکولی آن ها بیشتر باشند خاصیت میکروب کشی آن ها بیشتر‬
‫است‬
‫‪ -2‬حاللیت‪:‬‬
‫اسید های چرب با تعدادات های کربن بیش از ‪ 12‬یر محلول در آب ومحلول در‬
‫حااالل هااای آلاای هسااتند واساایدهای چاارب بااا کمتاار از ‪ 12‬اتاا کااربن در آب‬
‫محلولند‬
‫‪ -3‬ایزومری اسید چرب یر اشباع دارای دو ایزومری سایس وتارانس مای‬
‫باشد فر سیس نسبت به ترانس دارای مااومت کمتار وناطاه ذوب پاایین تاری‬
‫دارند فر تارانس کاه نادرناد و وضاع مولکاولی آن هاا تاریباا مشاابه اسایدهای‬
‫چرب اشباع هستند‬
‫‪-4‬ناطه ذوب‬
‫این خاصیت در اسیدهای چرب اشباع و یر اشباع فرق می کند‪:‬‬
‫درحالت اشباع‪:‬‬
‫با فزایش تعداد کربن ناطه ذوب ه افزایش می یابد‬
‫مثال‪ :‬ناطه ذوب اسید مریستیک (‪54.4 C₀ =)14C‬و اسیدپالمتیک( ‪=(16C‬‬
‫‪62.8C₀‬‬
‫در حالت یر اشباع‪:‬‬
‫با افزایش تعداداتصاالت دوگانه ناطه ذوب افزایش می یابد‬
‫مثال‪ :‬ناطه ذوب اسید اولئیک= ‪ 13₀ C‬وناطه ذوب اسید لینولئیک=‬
‫‪- 5₀C‬‬
‫‪ -5‬اتصال با هالوژن‬
‫اسید های چرب ییر اشباع بعلت داشتن پیوند دوگانه می توانند در‬
‫حرارت معمولی با هالوژن ها ترکیب شوند و مشتاات هالوژنه‬
‫تولید کنند‪.‬‬
‫اندیس یدی‪:‬‬
‫وقتی اسید چرب یر اشباع با ید ترکیب می شود پیوند دوگانه اشباع می شود‬
‫و از روی ید مصرفی می توان به تعداد اتصاالت دوگانه پی برد‬
‫‪CH3-(CH2)7-HC=CH- (CH2)7-COOH+ 2 I‬‬
‫‪CH3-(CH2)7-HC-CH- (CH2)7-COOH‬‬
‫‪I I‬‬
‫‪ -6‬اتصال با اکسیژن‬
‫اسید های چرب یر اشباع در محل پیوند دوگانه اکسید می شوندو برحسب میزان فشار اکسیژن‬
‫سه حالت وجود دارد‪:‬‬
‫‪ -1‬در فشار ک اکسیژن در محل اتصال دوگانه اکسیژن استخالف شده و اپوکسید کتو‬
‫هیدروکسی اسید و ان دیول تولید می شود‬
‫‪ -2‬درفشار متوسط در محل اتصال دو گانه پراکسید‬
‫تولید می شود‬
‫‪-3‬‬
‫در فشار باال اتصال دوگانه شکسته شده و دو اسید آلی ایجاد می شود که‬
‫یکی از آنها دی اسید است‬
‫انواع الکل ها ی موجود در ساختمان لیپید ها‬
‫‪ -1‬گلیسرول یک تری ال دارای (سه گروه ‪ )OH‬با دو یامل الکلی نوع اول و‬
‫یک یامل الکلی نوع دو ( در وضعیت ‪ )L‬و فاقد کربن نامتاارن است که‬
‫در ساختمان لیپید ها شرکت می کند و فر فسفو استری آن(فسفو گلیسرول)‬
‫از متابولیس گلوکز در مسیر گلیکو لیز دست می آید‬
‫‪ - 2‬الکل مونوهیدریک دارای یک زنجیره طویل هیدرو کربنی و یک گروه‬
‫‪ OH‬که در ساختمان مو ها شرکت می کنند‬
‫‪ -3‬استرول حلاوی بوده و دارای سه حلاه شش ضلعی بصورت فنانترن و یک‬
‫حلاه پنج ضلعی که به آن هسته سیکلو پنتانو فنانترن می گویند‪ .‬مهمترین‬
‫استرولی که در ساختمان لیپید ها شرکت می کند کلسترول است‬
‫‪ -4‬اسفنووزین یک الکل آمین دار است به ‪ 18‬کربن که در ساختمان اسفنوو‬
‫لیپید ها وجود دارد‬
‫کلسترول‬
‫طباه بندی لیپید ها‬
‫لیپید ها براساس خواص مختلف طباه بندی می شوند‪:‬‬
‫ا‪ -‬بر اساس صابونی شدن‪:‬‬
‫‪ ‬قابل صابونی شدن مانند آسیل گلیسرول ها و فسفو لیپید ها‬
‫‪ ‬یر قابل صابونی شدن مانند کلسترول بعلت داشتن ساختمان حلاوی‬
‫‪ -2‬براساس یملکرد‪:‬‬
‫‪ ‬ذخیره ای مانند تری گلیسریدها و کلسترول استریفیه چون هیدروفوب هستند‬
‫در داخل سلول جمع شده و بعنوان منبع ذخیره انرژی بکار می روند‬
‫‪ ‬ساختمانی مانند کلسترول آزاد و فسفو لیپید ها بدلیل آمفی پاتیک بودن در ساختمان‬
‫شا سلولی شرکت می کنند که خود به دو دسته تاسی می شوند‪:‬‬
‫‪ -1‬ساده که درساختمان آن ها فاط ات های ‪ C,O,H‬بکار رفته است‬
‫‪ -2‬مرکب که در ساختمان آن ها یالوه بر ات های ‪ C,O,H‬سایر ات ها نظیر ‪P, N‬‬
‫بکار رفته باشد‬
‫لیپید های ساده‬
‫شامل ‪:‬‬
‫‪ -1‬آسیل گلیسرول‬
‫‪ -2‬استروئید ها‬
‫‪ -3‬مو ها‬
‫‪ -4‬ترپن ها‬
‫‪ -1‬آسیل گلیسرول ها ( گلیسرید ها)‬
‫از الکل گلیسرید و یک یا دو یا سه مولکول اسید چرب باپیوند استری‬
‫تشکیل شده اند که به ترتیب منو آسیل گلیسرول ( منو گلیسرید)‬
‫دی آسیل گلیسرول ( دی گلیسرید) و تری آسیل گلیسرول ( تری‬
‫گلیسرید) خوانده می شوند‬
‫منوآسیل گلیسرول‪:‬‬
‫گلیسرول ‪+‬یک مولکول اسید چرب‬
‫نسبتا هیدروفیل است‬
‫منو آسیل گلیسرول‬
‫دی آسیل گلیسرول‪:‬‬
‫دی آسیل گلیسرول‬
‫گلیسرول‪ 2 +‬اسید چرب‬
‫نسبت به منو آسیل ها هیدروفیلیسیته کمتری دارد‬
‫تری آسیل گلیسرول ‪:‬‬
‫تری آسیل گلیسرول(تری‬
‫گلیسرول ‪ 3 +‬اسیدچرب‬
‫گلیسرید)‬
‫کامال یر قطبی یا هیدروفوب است‬
‫اسیدهای چرب یکسان یا متفاوت هستند‬
‫تری گلیسریدها )‪ (TG‬یا تری آسیل گلیسرول(‪:)TAG‬‬
‫‪‬‬
‫مهمترین چربی های ذخیره ای هستند‬
‫‪‬‬
‫هموژن ( هرسه اسید چرب آن یکسان باشد) یا هتروژن( اسید های چرب‬
‫یکسان نباشند) که معموال هتروژن هستند و اسید چرب شماره ‪ 2‬آنها‬
‫البا یر اشباع ودر وضعیت ‪ L‬قرار دارد‬
‫‪‬‬
‫در گرسنوی های طوالنی فعالیت های شدید فیزیکی و دیابت تامین‬
‫کننده انرژی هستند و توسط لیپاز تجز یه شده وبه خون می ریزند تا‬
‫مصرف شوند‬
‫‪‬‬
‫پس از صرف ذا از سلول های مخاطی روده سنتز شده و چون‬
‫هیدروفوب هستند به صورت ترکیب لیپو پروتئینی هیدرو فیل در آمده و‬
‫به خون میریزند و بعلت اینکه درشتند سببب تیرگی خون می شوند‬
‫‪‬‬
‫افزایش آنها در خون سبب بیماری(ارثی یا اکتسابی)هیپرتری گلیسریدمی‬
‫می گردد ‪.‬مادار ‪ TG‬در فرد ناشتا ‪ mg/dL 150-50‬است‬
‫استروئید ها‬
‫جز لیپید های حلاوی بوده که الکل آنهاکلسترول‬
‫است‪ .‬اگر یامل هیدروکسیل کربن شماره‪3‬‬
‫توسط اسید چرب استریفیه شود کامال‬
‫هیدروفوب شده وازترکیبات ذخیره ای است‬
‫مادارکلسترول تا (‪ )Total‬در یک فرد ناشتا ‪ mg/dL 280-150‬که قسمت‬
‫یمده آن فر استریفیه است‬
‫‪ ‬کلسترول پیش ساز هورمون های استروئیدی ویتامین‪ D‬ونمک های صفراوی است‬
‫‪ ‬ارگوسترول از استرول های گیاهی است که پیشساز ویتامین ‪ D2‬است‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫کوپروسترول استرول مدفوع است که ازتجزیه کلسترول توسط‬
‫باکتری روده تولید می شود‬
‫‪ -3‬مو ها یا سریدها یا واکس ها‬
‫‪ ‬این ترکیبات از یک اسید چرب با زنجیره بلند و یک الکل‬
‫مونوهید ریک با وزن مولکولی باالتشکیل شده است‬
‫‪ ‬کامال یر قابل نفوذ هستند‬
‫‪ ‬یمل حفاظتی بعهده دارند و انسان قادر به سنتز آن نیست‬
‫‪ ‬در روین کوسه ماهی در گیاهان و روی بدن بعضی‬
‫حشرات و ماهی ها وجود دارند‬
‫‪ R1-COOH+ R2-OH‬‬
‫‪R1-CO-O-R2‬‬
‫‪ + H2O‬‬
‫‪ -4‬ترپن ها ‪:‬‬
‫به میزان جزئی در سلول وجود دارند که از واحد های تکراری ایزوپرن تشکیل‬
‫شده اند که بنام مونو‪ ،‬دی ‪ ،‬تر ‪..... ،‬ترپن خوانده میشوند‪.‬‬
‫ترپن ها پیشساز ویتامین های محلول در چربی مانند ویتا مین های ‪ A, E, K‬و‬
‫کاروتن و برخی از اسانسها می باشند و غیر صابونی شدن هستند‬
‫لیپید های مرکب‬
‫در این ترکیبات یالوه بر ات های ‪ C,H,O‬ات های دیور مانند فسفات و ازت‬
‫نیز وجود داردکه براین اساس به دو دسته تاسی می شوند‪:‬‬
‫‪ -1‬فسفولیپید‬
‫‪ -2‬اسفنوو لیپید‬
‫‪ -1‬فسفولیپید ها‬
‫از چربی های مه‬
‫شا ی سلول‬
‫می باشند و در پالسما و زرده تخ مرغ و حبوبات نیز وجود دارند‬
‫ودر ساختمان آن ها فسفات بکار رفته است‬
‫اجزای اصلی ساختمان فسفولیپیدها‪:‬‬
‫اسید فسفاتیدیک یا فسفاتیدیل است‬
‫که از یک مولکول گلیسرول فسفات و دو‬
‫اسید چرب تشکیل شده اند وبر حسب ‪X‬‬
‫ساختمان ‪ X‬دارای انواع مختلف‬
‫می باشد که یبارتند از ‪:‬‬
‫الف‪ -‬فسفاتیدیل کولین (لسیتین)‬
‫لسیتین‬
‫کولین ‪ +‬فسفاتیدیل‬
‫کولین یک الکل آمین دار است که‬
‫در ‪ pH=7‬بدون بار است ودر‬
‫شای سلول قرار دارد و ‪69%‬‬
‫فسفولیپید خون را تشکیل می دهد‬
‫‪= X‬کولین در ‪ 7=pH‬دارای بارمثبت با ‪13=pK‬است‬
‫ب –لیزولسیتین‬
‫لسیتین در اثر آنزیمی بنا لسیتین کلسترول‬
‫آسیل ترانسفراز (‪ )LCAT‬درمحل کربن‬
‫شماره ‪ 2‬گلیسرول پیوند استری‬
‫هیدرولیز شده و یک ملکول اسید چرب‬
‫جدا می شود وتبدیل به لیزولسیتین‬
‫می شود که می تواند در ساختمان شا سلول وارد شود وبا توسط آلبومین به کبد منتال شود و‬
‫‪ %7‬فسفو لیپیدهای خون را تشکیل می دهد‬
‫ج ‪-‬فسفاتیدیل اتانول آمین(سفالین)‬
‫ازترکیب اسید فسفا تیدیک با الکل آمین دار‬
‫مانند اتانول آمین تشکیل می شود که در‬
‫سیست یصبی و مغز به وفور یافت می شود‬
‫ولی در خون ک بوده و ‪%5‬فسفولیپیدهای‬
‫خون را تشکیل می دهد ‪.‬‬
‫اتانول آمین=‪ X‬در ‪ pH=7‬دارای بار مثبت با‬
‫‪pK=10‬است‬
‫د‪ -‬فسفاتیدیل سرین‬
‫از ترکیب اسید فسفا تیدیک با اسید آمینه‬
‫الکل دار سرین تشکیل می شود که به‬
‫همراه فسفاتیدیل اتانول آمین دیده میشود‬
‫‪ =X‬سرین‬
‫ه‪ -‬فسفاتیدیل اینوزیتول‬
‫از ترکیب اسید فسفاتیدیک با یک مولکول‬
‫الکل حلاوی تشکیل می شود که در واکنش‬
‫های هورمونی شاها ناش دارد‬
‫اینوزیتول=‪X‬‬
‫خ‪ -‬پالسمالوژن‬
‫فسفولیپیدی است که بجای اسید چرب در محل‬
‫کربن شماره ‪ 1‬آلدئید چرب(معموالآلدئید پالمیتات )ست) )قرار می گیرد‬
‫و ‪ %10‬فسفولیپیدهای مغز و ماهیچه را تشکیل‬
‫می دهد‬
‫‪= X‬اتانول آمین دارای بار مثبت در ‪pH=7‬‬
‫با ‪pK =10‬‬
‫ذ‪ -‬کاردیولیپین‬
‫(دی فسفاتیدیل گلیسرول)‬
‫از یک گلیسرول که دارای‬
‫دومولکول اسید فسفاتیدیک‬
‫است تشکیل ولکول شده است و در شا میتوکندری باکتر ی ها و‬
‫کلروپالست یافت می شود ایتااد بر این است که بعلت داشتن ساختمان‬
‫درشت دارای خاصیت آنتی ژنی می باشد کاردیو لیپین=‪X‬‬
‫ر‪-‬فسفاتیدیل تره اونین‬
‫از یک مولکول اسید فسفاتیدیک و‬
‫و یک مولکول اسید آمینه‬
‫تره اونین که توسط پیوند استری‬
‫به متصل شده اند تشکیل شده است‬
‫‪= X‬تره اونین‬
‫خواص فسفو لیپید ها‬
‫‪-1‬جامد سفید ودر مجاورت هوا تیره می شوند‬
‫‪ -2‬در الل های یر قطبی حاوی کمی آب محلولند‬
‫‪ -3‬قابل استخراج از سلول توسط مخلوط کلروفر و اتانول می باشند‬
‫‪ -4‬قطبی ترین فر لیپید هستند و در ‪ 7=pH‬بار الکتریکی دارند‬
‫‪-5‬اختالف در ابعاد شکل و بار الکتریکی فسفو لیپید ها ناش مهمی در‬
‫ساختمان میسل ها تک الیه ها و دوالیه های لیپیدی و ساختمان لیپو پروتئن‬
‫های طبیعی و شاهای سلولی بعهده دارند‬
‫هیدرولیز فسفولیپید ها‬
‫هیدرولیز فسفولیپیدها‪:‬‬
‫از هیدرولیز ضعیف فسفو لیپیدها فاط اسید های چرب به صورت صابون جدا می شوند و‬
‫آخرین جسمی که در اثر هیدرولیز با قلیا یا اسید قوی جدا می شود گلیسرول فسفات است‬
‫هیدرولیز آنزیمی فسفولیپیدها‬
‫در بدن چهارآنزی به نا فسفو لیپاز(‪(PL‬‬
‫وجود دارد که هریک در ناطع خاصی‬
‫از مولکول فسفولیپید اثر می گذارد‬
‫و محصول هیدرولیز بترتیب زیر می باشد‪:‬‬
‫‪PLA1 -1‬اتصال استری کربن ‪ 1‬گلیسرول را قطع کرده و چرب اسید ‪ R1-COOH‬جدا‬
‫میشود‬
‫‪ PLA2 -2‬اتصال استری کربن ‪ 2‬گلیسرول را قطع کرده و اسید چرب‪ -COOH2 R‬جدا می‬
‫شود و باقیمانده مولکول لیزو فسفاتید نامیده می شود که در س مار وجود دارد‬
‫‪PLC -3‬اتصال استری کربن ‪ 3‬گلیسرول را قطع کرده و باز آلی فسفریله را از ‪1‬و‪ 2‬دی آسیل‬
‫گلیسرول جدا می کند‬
‫‪PLD -4‬الکل ترکیبی)‪ (HO-R3‬را از فسفات جدا می کند‬
‫‪ -2‬اسفنوو لیپید ها‬
‫از ترکیب یک الکل آمیدی بنا اسفنووزین‬
‫تشکیل شده که توسط یامل آمینی خود‬
‫با یامل کربوکسیل یک اسیدچرب پیوند‬
‫آمیدی ایجاد می کند که جس حاصل را سرامید‬
‫می نامند‬
‫اسفنوو لیپید‪X‬‬
‫سرامید ‪X +‬‬
‫برحسب نوع ‪ X‬انواع اسفنوو لیپیدها در شا سلولی حیوانی گیاهی مغزو ایصاب‬
‫وجود دارند که مهمترین آنها یبارتند از‪:‬‬
‫الف ‪ -‬اسفنوو فسفولیپید ‪:‬‬
‫اسفنوو فسفولیپیدکه مهمترین آنهااسفنوو میلین‬
‫سرامید ‪ +‬ترکیبات فسفر دار‬
‫است‬
‫اسفنوو میلین‬
‫اسفنوومیلین‬
‫مثال‪ :‬سرامید‪ +‬فسفو کولین(‪)X‬‬
‫که ازمهمترین اسفنوولیپیدهاست و به مادار فراوان از شا سیست یصبی و‬
‫بخصوص بافت میلین دار بدست آمده است و ‪ %19‬فسفو لیپید های خون را‬
‫تشکیل می دهد‬
‫‪ -2‬اسفنوو گلیکو لیپید ها‪:‬‬
‫سرامید ‪ +‬قند(‪)X‬‬
‫اسفنوو گلیکولپید‬
‫اتصال قند به یامل الکلی نوع اول سرامید از نوع اوزیدی می باشد‬
‫اسفنووگلیکو لیپید ها برحسب نوع قند بدو دسته تاسی می شوند‪:‬‬
‫الف ‪ -‬سربروزید ها‬
‫ب‪ -‬گانولیوزید ها‬
‫الف –سربروزید ها‬
‫سرامید ‪ +‬قند گلوکز یا گا الکتوز‬
‫گلوکوسربروزید در تما سلول هاست‬
‫گاالگتو سربروزید یا کرازین در مغز است‬
‫گلوکو( گاالکتو) سربروزید‬
‫ب‪ -‬سولفاتیدها‬
‫سربروزید هایی هستند‬
‫که دارای قند های سولفاته‬
‫می باشند و ‪ %15‬قند‬
‫قسمت سفید مغزاز ‪ β‬سولفو گاالگتو سربروزید تشکیل شده است ‪ .‬در‬
‫بافتهایی نظیر کبد کلیه بیضه و دد بزاقی نیز یافت می شوند‬
‫ج‪ -‬گانولیوزیدها(سربروزید های مرکب)‬
‫گانولیوزید‬
‫سرامید ‪ +‬قند (متفاوت)‬
‫در گانولیوزید ها قند های متفاوت وجود‬
‫دارند مانند ‪ :‬گلوکز گاالکتوز ‪-N‬استیل‬
‫گاالگتوز آمین ‪-N‬استیل نورامینیک اسید‬
‫)‪ (NANA‬و اسید سیالیک هستند‬
‫میسل ها‬
‫لیپیدها داری خاصیت‬
‫هیدروفوبی ( آب گریز)‬
‫وهیدروفیلی ( آبدوست)‬
‫هستند و برحسب درصد‬
‫و نوع ترکیبات تشکیل‬
‫دهنده آنها خواص معینی‬
‫دارند‪:‬‬
‫ هر چه درصد جز هیدروفیلی آنها بیشتر باشد مولکول کوچکتر و حاللیت آنها‬‫در آب و حال لهای قطبی بیشتر می شود و بریکس‬
‫ اگر لیپید ها در آب قرار گیرند به صورت ذرات ریز بنا میسل درمی آیند که‬‫سرهای قطبی آن ها در محیط آبی و د یر قطبی آنها بسمت داخل و دور از‬
‫آب قرار می گیرد‬
‫امولسیون‬
‫اگر لیپید ها در محیط آبی قرار گیرند بعلت داشتن گروهای یر قطبی‬
‫بصورت ذرات بزرگ قابل رویت بنا امولسیون در میایند‬
‫لیپوزو‬
‫اگر لیپیدهای هیدروفیل در محیط مائی توسط امواج صوتی شکسته شوند‬
‫بصورت یک مولکول دو الیه لیپیدی در می آیند و در این صورت مایع قطبی‬
‫( محیط) بطرف مرکز مولکول راه پیدا می کند و تعدادی از سرهای قطبی‬
‫بسمت آن کشیده می شوند که به آن لیپوزو می گویند ‪ .‬از لیپوزومها برای‬
‫انتاال داروها که شیره معده بر آنها اثر دارند استفاده می شودیا کپسول برخی‬
‫از آنتی بیوتیک ها از جنس لیپوزو است‬
‫لیپوپروتئین ها‬
‫‪ ‬پس از مطالعه این بخش مطالب زیر را باید فرا گیرید‬
‫‪ ‬اهمیت و ناش بیولوژیکی لیپوپروتئین ها‬
‫‪ ‬اجزا تشکیل دهنده لیپو پروتئین ها‬
‫‪ ‬طباه بندی و انواع لیپو پروتئین ها‬
‫تعریف و اهمیت لیپو پروتئین ها‬
‫چربی ها پس از سنتز در کبد وروده برای انتاال به خون وسپس به سایر بافتها‬
‫بعلت یر محلول بودن باید به ماکرو مولکول های بزرگ و پیچیده ای بنا لیپو‬
‫پروتئین تبدیل شوند‬
‫تعریف لیپوپروتئین ها‬
‫ذرات کروی حاوی چربی های یرقطبی (تری گلیسریدوکلسترول استر)‬
‫در مرکز و چربی های قطبی (فسفولیپید کلسترول آزاد) و یک یا چند‬
‫پروتئین بنا آپو لیپوپروتئین ( آپو پروتئین)درسطح مولکول هستند‬
‫و به همین دلیل بصورت محلول در محیط مائی هستند( اتصال بین‬
‫لیپیدها و پروتئین ها ضعیف است) و چر بی های بین لیپو پروتئین های پالسما و شا سلولی در‬
‫حالت تبادل هستند‪.‬‬
‫شکل و اندازه لیپو پروتئین ها به درصد ترکیب لیپیدی و پروتئینی آنها بستوی دارد‪:‬‬
‫هرچه در صد لیپید های هید روفوب آنها بیشتر و پروتئین آنها کمتر باشد حجی تر یر محلول‬
‫تر و سبکتر هستند و بریکس‬
‫اهمیت لیپو پروتئین ها‬
‫‪ -1‬در شای سلولی همه سلول ها وجود دارند‬
‫‪ -2‬در ایجاد آتراسکلروزیز و آترماتوزیز ناش دارند‬
‫‪ -3‬در جریان خون انتاال لیپید های خنثی ( هید رو فوب) را بعهده دارند‬
‫‪ -4‬انتاال لیپید های مواد ذایی و داخلی به بافتهای محیطی مانند بافت ماهیچه‬
‫ای( برای تامین انرژی) و به بافت چربی( برای ذخیره) به وضعیت فیزیولوژی‬
‫و هورمونی بستوی دارد و کنترل می شود برای مثال‪:‬‬
‫افزایش سنتز چربی( لیپوژنز) و کاهش تجزیه چربی ( لیپولیز) پس از صرف ذا‬‫ افزایش لیپولیز در گرسنوی‬‫ در صورت ید کنترل های مذکورانواع بیماری هامانندچاقی و آترواسکلروزیز‬‫ایجاد می شود‬
‫ساختمان لیپو پروتئین ها شامل دو جز هستند‪:‬‬
‫الف‪ -‬جز لیپیدی شامل‪:‬‬
‫کلسترول و کلسترول استر آسیل گلیسرول یا گلیسرید انواع فسفو لیپید ها‬
‫ب‪ -‬جز پروتئینی ( آپو پروتئین= ‪ )Apo‬شامل‪:‬‬
‫‪ :Apo A‬یمدتا در ‪HDL‬وجود دارد و در انتاال کلسترول از بافت محیطی به کبد ناش‬
‫مهمی دارد‬
‫‪ :Apo B‬ناش مهمی در ترشح شیلو میکرون و ‪ VLDL‬دارد‬
‫‪ : ApoC‬در تما لیپو پروتئین ها وجود دارند و در فعالیت برخی از آنزیمهای موثر در‬
‫متابولیس لیپوپروتئین دارند که شامل انواع ‪ ApoCI , ApoCII, ApoCIII‬هستند‬
‫‪ : ApoE‬در تما انواع لیپو پروتئین ها دیده می شود ودر متابولیس شیلو میکرونها‬
‫و باقی مانده ‪VLDL‬دارد‬
‫‪ :ApoD‬ناش آن بخوبی شناخته نشده است و احتماال در انتاال لیپید ها ناش دارند‬
‫انواع ‪ Apo‬ها در ساختمان با یکدیور تفاوت دارند که منجر به تفاوت در ناش آنها می‬
‫گردد‪.‬‬
‫انواع لیپو پروتئین ها و طباه بندی آنها‪:‬‬
‫طباه بندی لیپو پروتیئن ها براساس وزن مخصوص آنها صورت میویرد که‬
‫بروش های مختلف صورت می گیرد که شامل ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫در یک محلول کلرید سدی با وزن مخصوص ‪ g/ml1/036‬در ‪ Cо 26‬و‬
‫سریت شناور شدن ‪ cm/sec/dyne/g 10-3‬توسط دستواه‬
‫اولتراسانتریفوژ براساس وزن مخصوص جدا می شوند ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫جدا سازی لیپو پروتئین ها بروش رسوبی سولفات هپارین در حضور یون‬
‫کلسی نیز صورت می گیرد‪ .‬بدین ترتیب که لیپو پروتئین های سبکتر با وزن‬
‫مخصوص کمتر رسوب کرده و لیپو پروتئین های سنوین تر بصورت محلول‬
‫باقی می مانند ‪ .‬بدین ترتیب ‪ 6‬نوع لیپو پروتئین جدا شده اند که شامل ‪:‬‬
‫‪ -1‬شیلومیکرون ‪:‬‬
‫شامل‪:‬‬
‫‪ %2-1 ‬آپو پروتئین(‪ (A-I, B-48,C-I, CII,CIII‬و‪ %99-98‬لیپید(یمدتا تری گلیسرید‬
‫ذایی )‬
‫‪ ‬هیدروفوب حجی و درشت و یر محلول در پالسما و بایث کدورت آن می گردد و پس از‬
‫صرف ذا در پالسما دیده می شود و در حالت ناشتا وجود ندارد‬
‫‪ ‬وزن مخصوص ‪g/ml∠0.95‬‬
‫‪-2‬لیپو پروتیئن های خیلی سبک ‪ (VLDL)Very Low density lipoprotein‬شامل ‪:‬‬
‫‪ %10-7 ‬آپوپروتئین های( ‪)B-100,C-I, C-II, C-III, E‬و لیپید(تری گلیسریدداخلی‬
‫‪ ‬نسبتا حجی با وزن مخصوص ‪(g/ml ) 1/006-0/95‬‬
‫‪ ‬در کبد به مادار زیاد و کمی در روده ساخته می شود و ‪ %12‬کل لیپوپروتئین ها را شامل می‬
‫شود‬
‫‪ -3‬لیپو پروتئین سبک)‪(LDL‬‬
‫‪ ‬شامل ‪ %21-11‬آپو پروتئین ( ‪ )B-100‬و ‪ %89-79‬چربی ( کلسترول که یمدتا استریفیه‬
‫شده با اسید های چرب)‬
‫‪ ‬باوزن مخصوص‪(g/ml)1/019 -1/063‬‬
‫‪ ‬محصول کاتابولیس ‪ VLDL‬در جریان خون می باشدو متابولیس آن داخل سلولی است و‬
‫‪ %50‬لیپو پروتئین های تا را تشکیل می دهد‬
‫‪-4‬لیپو پروتیئن های سنوین‪(HDL)High density lipoprotein‬‬
‫شامل ‪:‬‬
‫‪ %50 ‬آپو پروتئین اختصاصی)‪ (AI, A-II‬و ‪ %50‬لیپید اختصاصی ( یمدتا کلسترول و فسفو‬
‫لیپید)‬
‫‪ ‬وزن مخصوص ‪(g/ml)1/21-1/063‬‬
‫‪ ‬در کبد سنتز می شود‬
‫‪ ‬در جریان خون به ‪ HDL2, HDL3‬تبدیل می شود‬
‫‪ ‬ناقل کلسترول بافت های محیطی به کبد است‬
‫‪ %38-%37 ‬لیپوپروتئین تا را تشکیل می دهد‬
‫‪ -5‬لیپو پروتئین خیلی سنوین)‪(VHDL‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫بیش ا ز ‪ %60‬از ساختمان آنها پروتئین است‬
‫وزن مخصوص ‪(g/ml)1/21/1/25‬‬
‫ناش بیولوژیکی آن مشخص نیسب‬
‫‪ -6‬لیپو پروتئین ‪(La) a‬‬
‫‪ ‬یک پروتئین آتروژن حاوی‪Apoa‬است که به ‪ ApoB100‬متصل می شود‬
‫‪ ‬وزن مخصوص ‪(g/ml)1/130-1/040‬‬
‫‪ ‬بین لظت پالسمایی و لظت بافتی آن در ضایعات آترواسکلروزیز رابطه‬
‫مستای است‬
‫‪ ‬بهمراه ‪ LDL‬در آترواسکلروزیز افزایش می یابد‬
‫‪ ‬ساختمان شبیه به پالسمینوژن دارد‬
‫‪ ‬فعالیت فعال کننده بافتی آنزی پالسمینوژن را مهار کرده و بایث مهار‬
‫فیبرینولیز می گردد‬
‫‪ ‬باتشکیل سلول های کف مانند توسط ماکروفاژها در تشکیل پالک های آترو‬
‫ناش دارد‬
‫تقدیم به شما امید های آینده همیشه برقرار‬
‫ایران اسالمی‬