مدیریت فناوری - سایت اطلاع رسانی و تحلیلی شفیعا
Download
Report
Transcript مدیریت فناوری - سایت اطلاع رسانی و تحلیلی شفیعا
روندتحول مدیریت فناوری,نقشه راه و نگاه به
آینده ,فناوری های نوظهورو مدرن
محمدعلی شفیعا-استاد دانشکده مهندس ی صنایع ومدیریت اجرایی
دانشگاه علم وصنعت ایران
[email protected]
www.iust.ac.ir
نگاه به توسعه فناوري
تحليل پروژه هاي محوري نهادهاي حساس اجتماعي نشان داده که ,با
اهميت ترين نقطه ضعف در تالش ها ،ريسک هاي اجرايي حيطه
فني است که خطرآفرين تلقي شده اند.
به اثبات رسيده که در بسياري از موارد ،عوامل فني با اهميت ترين
علل تاخيرها در بسياري از پروژه ها به شمار رفته اند.
2
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
مدیریت فناوری باید دست به این کارها بزند
.1
.2
.3
.4
.5
3
بهره برداری:ازفناوری هایی که هم اکنون بخش ی از فناوری بنگاه را
تشکیل می دهند
انتخاب :فناوری های مستعدی که باید توسط بنگاه پشتیبانی
شده و ارتقاء یابند
شناسایی :فناوری های جدیدی که می توانند تاثير قابل مالحظه
ای بر فعالیت های جاری یا آتی بنگاه داشته باشند
کسب :فناوری های الزمی که باید توسط بنگاه جذب شوند
محافظت :از فناوری,دانش ,مهارت یا خبرگی موجود در بنگاه
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
این نقش ها را باید ایفا کند
بخش ي از مديريت پروژه و مهندس ي سيستم ها ،متمرکز بر فهم و
کاستن از ريسک فناوري ها ،به خدمت گيري فرصت هاي فناورانه و
طرح ريزي براي بلوغ فناوري است.
فعاليتي که سرتاسر عمرسازمان ادامه دارد.
ارزيابي پختگي سيستم وفناوري است که از طريق ابزارهاي ارزيابي در
اختيارصورت مي گيرد.ترسيم نقشه راه.
کاستن ريسک لغزش به دليل بالغ نبودن فناوري.
4
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
مدیرفناوری پنج اصل را دنبال مي کند
.1شناسايي فرصت هاي فناورانه در پروژه هاي مختلف.
.2مديريت ريسک در فناوري هاي مختلف.
.3طرح ريزي مشترک فناوري منابع و نتايج.
.4تجهيز کردن نيروي کار به توان اجرايي.
.5کارکردن توام صنعت و تيم ها.
5
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
روند تاریخی توسعه مدیریت فناوری
طبق گفته IEEE Transactionحدود 50سال قبل شناسایی موضوع
آغازشده .در ژورنال مدیریت مهندس ی در 2004و در ژورنال مدیریت
فناوری در 2007بحث مدیریت فناوری برای اولين بار بطور جدی
طرح شده وطی 20سال اخيربا شکلگيری نهادهای معتبری
مثل IAMOT-PICMET-EITIMرشته ای خود پایدارشده.
تعداد انتشارات و برنامه های تحصیلی مدرک دار در حوزه مدیرت
فناوری از 1980به بعد سریعا رشد کردند.
مطالعات اولیه نگاهی محدود به فعالیت ها و فرآیندهای مدیریت
فناوری داشتند .تمرکز اصلی بر تحقیق و توسعه بنگاه ها.
6
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
تدریجا مدیریت فناوری از مدیریت تحقیق و توسعه در سه حوزه
مختلف به مدیریت راهبردی مدیریت فناوری توسعه داده شد:
-1تحقیق و توسعه با تمرکز بنگاهی و راهبردی
-2منظر فناوری به عنوان ابزار ,نظام یا منبع ارزش برای کسب و کار
-3موضوعات مرتبطی همچون توسعه محصول ,توسعه دیگر فناوری
ها و مجتمع سازی فناوری ها
تحول در مدیریت فناوری از وضعیت قابل پیش بینی ای در درون واحد
تحقیق و توسعه ,به شرایطی نامداوم و غيرقابل پیش بینی که در
سطح راهبردی رخ می دهد ,اتفاق افتاد.
7
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
مشاهده توسعه در تغیيرات درشاخه تحصیلی مدیریت فناوری در دوره
1996تا , 2008به وضوح نشان می دهد که نوآوری حوزه پیش تاز
مدیریت فناوری بوده است
مقاالت ژورنال Technovasionدو حوزه محوری نوآوری فناوری %84و
مدیریت فناوری %16که به عنوان ساختار سازمانی در تسهیل تالش
های نوآورانه ایفای نقش می کند را نشان می دهند.
بررس ی مقاالت IEEE Transactionدر حوزه مدیریت مهندس ی ,تالش های
مدیریت فناوری را روی توسعه فرآورده جدید ,همجوش ی ,نوآوری و
توسعه محصول نشان می دهد.
نوآوری تمامی بخش های نشریات علمی را پر می کند.
8
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
فراگيرشدن مبحث نوآوری
نوآوری تقریبا تمامی نواحی مدیریت و نيز مدیریت فناوری را تحت سیطره
خویش در می آورد .برتری یک واژه سبب آغاز نشان دادن نادرست
حوزه و نهایتا مخلوط شدن مفاهیم می شود .روتين ها ,فرآیندهای
بکارگرفته شده توسط مدیران فناوری پيرامون فرآیندهای نوآوری از
آن جمله اند .نهایتا فرآیندهای مدیریت فناوری در سه خانواده فرآیندی
نوآوری دسته بندی می شوند-1:تولید دانش علمی و فنی -2,انتقال
دانش به آثارکاری که نشان از این داشتند که دانش و فناوری الزاما
منجر به امکان پذیری اجرایی نخواهد شد ,و -3تطبیق آثارکاری با
خواست های مصرف کننده ,ونيز روتين های سازمانی.
9
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
نواحی خاص تمرکز درمدیریت نوآوری
.1تحقیق و توسعه
.2توسعه فرآورده جدید مدیریت فناوری ,فرآیندی شامل طرح
ریزی ,هدایت کنترل و هماهنگی توسعه و
.3تجاری سازی نوآوری
پیاده سازی توانمندی های فناورانه
.4عملیات و تولید
برای شکلگيری و تحقق اهداف راهبردی
.5همکاری های فناورانه
و عملیاتی سازمان.
.6راهبرد فناوری
استفاده ازمدیریت فناوری در مدیریت نوآوری بصورت حوزه های
قابل تبدیلی نظيرمدیریت دانش هم ظاهر شده است.
10
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
مدیریت دانش یا تمرکز برسرمایه های فکری
ساختاري :شامل دانش ي كه در سازمان جاي گرفته مثل دانش در
سيستمهاي فناوري اطالعات ،اختراعات ،مستندات،حقوق مالکیت
هاوغيره .اساسا شامل تمامی مواردی ميشود كه اگر كارکنان سازمان را
ترك كنند ،براي سازمان به جا خواهد ماند.
ارتباطي:شامل دانش در موردمجاری بازار و ارتباط با مشتريان ،تأمين
كنندگان و كليه ذينفعان ،نامهاي تجاري ،عناوين تجاري و شهرت و آوازه
سازمان ميشود.
انساني:شامل دانش،مهارتها و تواناييهاي كاركنان است .تواناييهاي
انساني سازمان براي حل مشكالت تجاري و كسب و كار .در ذات افراد
نهفته است و سازمان نميتواند مالك آن باشد.
11
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
پیوند مدیریت فناوری و مدیریت نوآوری
کاربرد فزاینده مدیریت فناوری و مدیریت نوآوری در قالبی قابل تبدیل
نيز در عمل مشاهده شده BP.فرآیند نوآوری ای را توسعه داده که
گروه EPTآن یا مهندس ی و فناوری تولید در سال 2000با هم کار می
کردند .این گروه یک هیئت مدیره نوآوری شکل داد تا بتواند ایده
های نوآورانه را از هرعضو EPTجذب کند .ایده ها پس از حمایت
برای توسعه ,بصورت پروژه ای تعریف می شدندکه ارزش کافی برای
توسعه توسط برنامه های تحقیق و توسعه رسمی ,یا کاربرد اجرایی
درواحد کسب و کاری بیابند.
مدیریت فناوری و نوآوری بسیار بهم پیوند خوردند.
12
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
حرکت به سوی مراکزنوآوری باز
تحلیلی از 50سال اخير نشان می دهد که آزمایشگاه های مرکزی تحقیق
و توسعه هنوز هم در قرن جدیدحیاتی تلقی می شوند.
آنها با نام های مراکز تحقیق و توسعه جهانی یا مراکز نوآوری جهانی
شناخته شده اند.
نظام های نوآوری باز نيز این نکته را تقویت کردند .ایده محوری این
نظام ها چنين است:در جهانی که دانش آن بسیارگسترده شده,
شرکت ها نمی توانند تنها با اتکاء به تحقیقات خویش ادامه دهند
بلکه باید از تمامی فرصت های جهانی بصورت لیسانس یا گرفتن
پاتنت برای توسعه بهره برداری کنند .
13
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
ایده های بالاستفاده درونی بنگاه ها
فرآیند انتقال نوآوری های داخلی که به هر دلیلی در بنگاه مورد
استفاده قرار نمی گيرند به خارج از آن مدیریت می شود.
این ایده ها ,از طریق فروش لیسانس,سرمایه گذاری ریسک پذیر
مشترک موسوم به جوینت ونچریا سرمیاه گذاری ریسک پذیر ,فراریزSpin Off
یاپاجوش مورد بهره برداری قرار داده می شوند.
در چنين فضایی ,مفاهیم نوآوری ,دانش و فناوری به هم پیوند خورده
و حالت مخلوطی را به خود می گيرند که نیاز به شفاف سازی پیدا
می کنند.
14
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
نوآوری کاری جدید مثل فرآیند ,فرآورده یا خدمت را سبب می شود .نو
بودن محدود به جهان یا بازار نبوده و به فناوری هم محدود نمی
شود.آنها می توانند سازمانی تلقی شده ولی از منابع مختلفی کسب
شوند .مثال شرکتی چونآموزون کتابی را ارایه می کند که از طریق
اینترنت عرضه می شود .این یک نوآوری مرتبط با خدمات است
چون فناوری و دانش مفاهیم مختلفی را با خود به همراه دارد.
دانش نه تنها دانستن چیستی را در برمی گيرد ,بلکه ظرفیت اقدام که در
داخل ذهن است را هم شامل می شود .مدیریت دانش در پی این
است که از طریق دانش یا تجربه بیشتر در داخل یا خارج سازمان
ارزش خلق کرده یا برآن ارزش بیافزاید.
15
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
تدابيری که مدیران برای بقاء اخذ می کنند
ترغیب نوآوری،
بهبود بخشیدن به فعالیتها،
داشتن راهبرد فناوری یا
متنوع ساختن فرآورده ها و خدمات،
تعیين اولویتهای سرمایه
ارتقا کیفیت،
گذاری در زمینه توسعه
صرفه جویی اقتصادی،
فناوری با توجه به راهبرد
سازمان الزامی می شود
مشتری مداری،
حفظ مزیت رقابتی،
آموزش و بهسازی کارکنان در راستای تحقق توسعه.
16
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
منظردید مدیریت با توجه به فناوری
نحوه خلق فناوری؛
نحوه بهره برداری از آن به طوری که فرصت خلق کند؛
نحوه یکپارچه کردن راهبرد فناوری با راهبرد کسب و کار؛
نحوه استفاده از فناوری برای کسب مزیت رقابتی؛
نحوه افزایش انعطاف پذیری سیستم های تولیدی و خدماتی به وسیله
فناوری؛
نحوه تعامل ساختارهای سازمانی با تغیيرات فناورانه,
زمان استفاده و عدم استفاده از فناوری.
17
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
رویکردهای تکامل یافتن فناوری
ـ تکامل فناوری روی خط سير متمایز (منحنی (S
ـ ارتباط متقابل فناوری های محصول و فرآیند
ـ ظهور فناوری های جدید و خط سير آنها
ـ اثر قابلیت سازی یا تخریب قابلیت ها با ظهور فناوری های جدید
اقدام راهبردی :رفتار بنگاه در مواجهه با فناوری های نوظهور
موقعیت یابی راهبرد :بنگاه بدون در نظر گرفتن منابع و توانمندی های در
دسترس ،برای خود جایگاهی را در صنعت متصور شده و برای دستیابی
به آن برنامه می ریزد.
رویکرد منبع محور :بر مبنای توانمندی و دارایی های بنگاه
18
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
فرآیند تدوین راهبرد فناوری در مدل پورتر
1؛ شناسایی تمام فناوریها و زیرفناوریهای یک زنجيره ارزش.
2؛ شناسایی فناوریهای مشابه در سایر صنایع یا فناوریهایی که هنوز
مراحل توسعه را میگذرانند و از این پتانسیل برخوردارند که در
زنجيره ارزش مورد استفاده قرار گيرند.
3؛ تعیين الگوهای تحوالت فناورانه.
4؛ شناسایی فناوریهایی که درکسب مزیت رقابتی ضروری اند.
5؛ ارزیابی توانمندیهای بنگاه و سرمایهگذاریهای مورد نیاز برای
توسعه فناوری.
6؛ تدوین راهبرد فناوری برای تقویت جایگاه رقابتی.
19
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
ارتباط میان اجزاء مختلف راهبرد فناوری
آینده نگاری کسب و کار
انتخاب
راهبرد
فناوری
دستیابی
20
زمانبندی
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
راهبردفناوری پایه ای برای تصمیمات راهبردی
وجود کدام شایستگیها و قابلیتهای فناورانه ممتاز ،جهت کسب مزیت
رقابتی پایدار ضروری است؟
برای تولید محصوالت محوری ،چه فناوریهایی باید به کار گرفته شده و
چطوردر محصوالت متبلورشوند؟
سطح سرمایه گذاری برای توسعه فناوری در چه حدی است؟
فناوریهای مختلف چگونه باید تأمين شوند؟
چگونه و در چه زمانی فناوریهای جدید باید به بازار معرفی شوند؟
نوآوری و فناوری چگونه باید مدیریت و سازماندهی شوند؟
21
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
مدیریت راهبردی فناوری
مدیریت تعامل فعالیت های فناورانه با زیرساخت های فناورانه شرکت و
محیط اقتصادی -اجتماعی آن جهت تدوین و اجرای راهبرد فناوری
همسو با راهبرد کسب و کاربرای کسب مزیت رقابتی پایدار .راهبرد
فناوری در پی این است که به چنين سواالتی پاسخ دهد:
.1مزیت رقابتی پایدار بنگاه تکیه برچه فناوریهایی دارد؟
.2آیا همه این فناوری ها در دسترس هستند؟
.3راههای مناسب دستیابی به آنها کدامند؟
.4چگونه می توان بیشترین منافع را از دارایی ها و قابلیت های فناورانه
بنگاه کسب کرد؟
22
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
سطوح راهبرد
.1راهبرد بنگاه :کدام مجموعه از کسب و کارها می بایست در سازمان
مورد توجه قرار گيرند؟
.2راهبرد کسب و کار :سازمان چگونه می تواند در فضای هر کسب و
کار ،رقابت کند؟
.3راهبرد وظیفه ای یاکارکردی :هر حیطه وظیفه ای ،چگونه می تواند
در رسیدن سازمان به مزیت های رقابتی ،مؤثر و سهیم باشد؟
23
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
قدم برداشتن برای استفاده از اندیشه
گسترش بازار محصوالت دانایی محور و دانش بنیان؛
ایجاد و توسعه شرکت های دانش بنیان؛
فراهم شدن ضوابط برای ایجاد فضای کسب و کار دانایی محور؛
تحقق زنجيره کامل از ایده تا محصول تجاری در کشور؛
افزایش نقش حمایتی دانشگاه /مراکز تحقیقاتی در تسهیل روند رسیدن
دستاوردهای مخترعان /نوآوران به بازار؛
تقویت همکاری بين نهادهای علمی و فناوری با مراکز صنعتی ،تولیدی و
خدماتی و سرمایه گذاران؛
24
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
چیستی نقشه راه فناوري
استعاره اي راحت براي فرآيندهاي پيش بيني وطرح ريزي توام با درایت
فناوری است درجهت:
– شناسايي نيازهاي آتي در درون يک گستره فني خاص,
– شناسايي توانايي هاي جاري و نيز مواردي که الزم است تا با
عنايت به وابستگي هاي بين آنان ،نيازمندي ها برآورده شوند.
– عرضه پيشنهاداتي که اجازه بدهدنياز هاي مطرح شده برآورده
گردند.
25
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
مزایای تدوین نقشه راه
-1افزايش جايگاه رقابتي و سهم بازار
-2مديريت موثر فناوري در بنگاه
-3تمرکز بهتر بر آموزش در زمينه فناوري
-5کمک به رشد پايدار شرکت و ارتقاي سطح همکاري در درون
سازمان
نقشه راه براي چه کساني :سياست گذاران ,محققين ,سرمايه گذاران
و تامين کنندگان مالي ,صنعت
26
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
سواالت قبل از شروع نقشه راه
چگونه تخصص داخلی رابرای اجرای این پروژه می توان ایجاد کرد؟
چگونه بهترین کاربرد برای راه حل های توانمندساز برگزیده به خدمت
گرفته شوند؟
چگونه و از کجا باید شروع کرد؟
آیا توانمندی وظرفیت داخلی برای تخیصیص نفرات به این کار دراختیار
هست؟
چه کس ی چه کاری در این پروژه انجام خواهد داد؟
27
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
سواالت قبل از شروع نقشه راه
هزینه های این پروژه چقدر خواهند بود؟
چگونه می توان هزینه ها را پائين نگاه داشت؟
چگونه پروژه وریسک های مطرح آن را مدیریت کرد؟
چگونه اطمینان از موفقیت دراجرای این پروژه می توان داشت؟
28
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
نمايش ي تصويري از نقشه راه
نموداري با اليه هاي بازار،فرآورده و فناوري اطالعات
بازار
فرآورده/خدمت
فناوري
29
زمان
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
مراحل تدوين
بررس ي ،شناخت ،تحليل سازمان وفناوری هاي موجود
بررس ي و نهايي نمودن ماموريت ،چشم انداز ،اهداف و راهبردهای
فناوری سازمان
تجزیه وتحلیل SWOTدر حوزه فناوری
مطالعه تطبيقي
تعیين وضع مطلوب
تجزيه و تحليل فاصله
تهيه نقشه راه
30
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
مراحل تدوین و پیاده سازی نقشه راه
آماده سازی اولیه
تدوین طرح اولیه یا برنامه کار
ادراک کامل پروژه
آماده سازی نهایی
پشتیبانی پروژه
دگرگونی کنترل شده
31
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
ترسيم نقشه راه
يکي از ابزارهاي کليدي مديريت فناوري که شرکت ها را قادر مي سازد
توانايي هاي فناورانه خود را با طرح هاي فرآورده و تجارت مرتبط
سازند به نحوي که راهبرد و توسعه فناوري با هم پيش بروند.
نقشه هاي راه فناوري چارچوبي تصويري براي کشف وتبادل وطرح هاي
راهبردي بوجود مي آورند .آنها از نمودارهاي اليه اي مبتني به زمان،
مرتبط به بازار،مبتني بر اطالعات فرآورده و فناوري بوده و اين فرصت
را پديد مي آورند تا فرصت هاي بازاري و شکاف هاي فناورانه را
بتوان شناسايي نمود.
32
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
زمان
بازار
انتظار
شريک داشتن
طرح اصلي
فناوري
طرح درازمدت؟
33
فرآورده
خدمت
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
روش شناس ی کار
گزارش وضع مطلوب
گزارش نقشه راه
مطالعه تطبیقی
نقشه راه
تدوين وضع مطلوب
تجزيه و تحليل
شكاف
گزارش تجزیه و
تحلیل شکاف
مطالعه وضع موجود
گزارش وضع موجود
34
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
گزارش
روش هاي
ارزمحور
توانايي فنی قابل انتقال
شدت احتمال بومي
شدن فناوري
نياز به رعايت ابعاد سه
گانه فني ،بازرگاني و حقوقي
ليسانس
متوسط
کم
زیاد
قرارداد كليد در دست
کم
بسیار کم
متوسط
سرمايه گذاري مستقیم
خارجي
کم
کم
زیاد
قراردادهاي بيع متقابل
متوسط
متوسط
زیاد
سهام اقلیت
کم
متوسط
متوسط
کمک فنی و خدمات
مهندس ی
متوسط
متوسط
__
اتحاد
متوسط
زیاد
زیاد
35
سرمایه گذاری مشترک
صنایع-
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسیزیاد
زیاد
پیشرفت
زیاد
محورنبودن پول درتبادالت
جاسوس ی صنعتی
(مهندس ی معکوس)
استخدام کارکنان فني
ريسک پذيري
انتقال کامل
زیاد
هزينه ها
وابستگي هاي
فناورانه
کم
کم
زیاد
کم
کم
برگزاري كنفرانسها
زیاد
کم
زیاد
مدل فرت يا جستجوگري
درآزمايشگاههاي ملي
تحقیق و توسعه مشترک
و(شبکه سازی)
قرارداد تحقیق و توسعه
متوسط
کم
کم
کم
متوسط
زیاد
کم
متوسط
زیاد
کم
متوسط
کم
نام روش
36
مدل پارکهای علمی -
آموزش ی
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
مواردي که در ترسیم نقشه راه مشارکت مستقيم
نيروهاي دروني را مي طلبد
37
– گردآوري داده
– اعتباربخش ي داده ها
– انباشت
– بازيافت
– محاسبات
– تحليل ها
– يکپارچه سازي
– تخصيص
– آرشيو
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
ساختار تیم پژوهش ی برای نقشه راه
رئیس تیم تحقیقاتی
تیم فناوری
تیم E
38
مدیرپروژه
تیم D
تیم C
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
تیم تدوین نقشه راه
تیم B
تیم A
شرح راهكار
زمانبندي راهكار
بودجه راهكار
تعريف راهكار
سازمان راهكار
صاحبان راهكار
محدوده راهكار
عاملين كليدي راهكار
اهداف راهكار
تخصيص منابع راهكار
موفقيت معيارهاي
برآورد ميزان كار و هزينه
سنجش راهكار
محدوديتهاي راهكار
نقاط مهم شروع و خاتمه برنامه راهكار ها
پيش نيازها
زمانبندي ريز فعاليتها ()Gantt
عوامل كليدي موفقيت
ليست فرآورده هاي راهكار
برنامه ريزي راهكارها
ارزيابي ريسك راهكار
استاندارد راهكار
39
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-مدلسازي
پیشرفت
نمونه ای از برنامه زمانبندی
23
24
1022
1 2 3 4 5 6 7 8 9
مرحله
گزارش مطالعات مقدماتی
تهیه طرح اولیه
ادراک پروژه
آماده سازی نهایی
نظارت بر اجرایی پروژه
گزارش نهایی و پشتیبانی پروژه
40
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
عواملی که باعث تحول در نقشه راه می شوند
تغیيرات راهبرد تجاری
روندهای
جدید بازار
فرصت های
تجاری
نقشه راه
فناوری
منابع مالی
41
اقتصاد
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
تغیير استاندارد صنعتی
و شرایط رقابتی
فناوری در
دسترس
فن آوری های نوظهور و مدرن
42
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندسی صنایع-
پیشرفت
جهت حركت بشر در طول زمان
محدوده فناوریهاي رايج
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
43
فناوریهاي منسوخ
فناوریهاي سطح پائين
فناوریهاي سطح مياني
فناوري هاي سطح باال
دنياي خالقيت هاي سطح باال
دنياي دانشهاي نوين
دنياي ناشناخته
طيف فناوریها
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
فن آوری های نوظهور
بر اساس گزارش تحقیقاتیای که اخيرا مرکز اداره بيناملللی نوآوری منتشر
کرده ،نوآوری یکی از مهمترین عناصر مباحث نوظهور اقتصاد جهانی
به شمار میآید.
کشورهای توسعه یافته در پی تحوالت سریع و بیسابقهي اقتصاد جهانی،
حمایتهای سیاس ی خود را از صنایع سنگين به سمت فناوری نانو،
زیستفناوری ،موسسات دیجیتالی و راهحلهای انرژی معطوف
ساختهاند.
44
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
آثار فن آوری های نوظهور
تجربه آثار فناوريهاي گذشته ،نشانگر تأثير بالقوه چشمگير فناوري نو بر
حوزههاي گوناگون اجتماع از اقتصاد گرفته تا بهداشت ،محيط
زيست ،امنيت ،رفاه و آموزش است.
همگام با آثار مثبت و حیاتی فن آوری های نو برای حوزه های مختلف،
همواره عوارض جنبی و ناخواسته نيز بروز کرده اند.
وجود ابعاد مثبت و منفی در استفاده از فن آوری های نو لزوم بررس ی و
نقد این فن آوری ها را متذکر می شود.
45
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
نمونه فن آوری های نوظهور
• فناوري اتمي
• فناوري زيستي
• فناوري اطالعات
46
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
مميزه های فناوری سطح باال
ّ
ر
فناو ي هاي سطح باال با مجموعه اي از ويژگي هاي زير شناخته مي
شوند:
به نسبت ،جديد /جوان هستند.
معموالدر اختيار معدودي از كشورها يا شركتها هستند.
در معرض واگذاري قرار ندارند و اگر هم واگذار شوند قيمت آنها بسيار
بسيار باالست.
به كشور يا شركت مالك آن ،قدرت خاص ي مي بخشد .اين قدرت
ممكن است نظامي ،اقتصادي ،اطالعاتي و ...باشد .دستيابي به اين
قدرت ،يكي از انگيزه هاي اصلي وارد شدن به حيطه يك فناوري
سطح باالست.
47
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
نمونه هایی از فناوری سطح باال
فناوري حفرچاه واستخراج نفت از حوزه هاي نفتي كف درياها
فناوري فضانوردي
فناوري ساخت قطعات اصلي كامپيوتر مانند مادربرد
فناوري نانو
فناوري سالحهاي پيشرفته الكترومغناطيس ي
ْ
فناوري اليروبي كف سدهاي تامين كننده آب آشاميدني شهرها و بازيافت
رسوبات ارزشمند وگران قيمت آنها
فناوري هسته اي
فناوري توسعه سلولهاي بنيادي
48
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
پيش نيازهاي ضروري براي مالكيت فناوری سطح
باال
داشتن متخصصين سطح باال(انسانهاي جهان اول) در يك يا چند
حيطه تخصص ي.
برخورداري از عقبه علمي قوي (مثال :نقش علوم پايه در دستيابي
آمريكا و شوروي به علوم و فناوري فضائي)
داشتن بستري منسجم از فناوري هاي ديگر.
داشتن يا اختصاص دادن بودجه باال.
در برخي از موارد داشتن مجوزهاي خاص
49
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
نگرش هاي جديد ارزيابي فناوري نو
اضافه کردن ابعاد قانوني ،اخالقي ،زيست محيطي و اقتصادي به مسئله
ارزيابي
50
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
اهميت همزماني مطالعه اثرات فناوري
با توسعه آن
خطر ناديده گرفتن مالحظات اجتماعي در توسعه
خطر تحريم و توقف اجباري توسعه فناوري
51
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
روش رايج در مطالعات اثرات فناوري
بررس ي تجربه فناوري هاي برتر نوظهور پيشين و مقايسه آن با وضعيت
کنوني و آينده احتمالي فناوري نانو
52
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
ابزار قضاوت فن آوری های نوظهور
-1آینده نگاری
از آنجا كه مبحث نوآوري به ويژه در عرصه علوم و فناوري از جدي ترين
مباحث براي توسعه كشورهاست و بدون انجام پژوهش دستيابي به
نوآوري ممكن نمي شود ،لذا پرداختن به اهميت مباحث مطرح در
تحقيق و توسعه و روش ها و ابزارهاي آينده نگاري نوآوري در حوزه
علم و فناوري و نيز بررس ي تطبيقي تجربيات انجام شده در سطح دنيا
مي تواند قدم مناسبي براي جدي تر گرفتن مباحث آينده نگاري در
حوزه نوآوري در كشور تلقی شود.
53
ابعاد وجودی انسان:
جسم,جان,ذهن,روح
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
ابزار قضاوت فن آوری های نوظهور
-2محیط زیست
پخش بي مالحظه محصوالت فناوري
زيستي
مهاجرت بذرهاي دستکاري ژنتيکي شده به
زمين هاي ديگر
ناتواني در کنترل عامل بيماري جنون گاوي
54
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
تعهد ما نسبت
به محیط
زیست مان
ابزار قضاوت فن آوری های نوظهور
-3مسائل امنیتی و دفاعی
کاربردهاي نظامي
امنيت عمومي
حريم خصوص ي
55
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
ابزار قضاوت فن آوری های نوظهور
-4مسائل حقوقي -قانوني
حقوق مالکيت فکري
مقررات بهداشتي و زيست
محيطي
قانون و سياست عمومي
56
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
ابزار قضاوت فن آوری های نوظهور
-5مسائل اجتماعي -اخالقي
اهداف اجتماعي و مالحظات اخالقي
جهت دهي تحقيقات به سوي اهداف اجتماعي
مالحظات اخالقي در کاربردهاي پزشکي ،بهداشتي و امنيتي
رابطه با عموم
نحوه اطالع رساني به عموم
درک عموم از خطرات و نگراني هاي فناوري
نحوه اثر فناوري بر جامعه
57
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
ابزار قضاوت فن آوری های نوظهور
-6مسائل آموزش ي -علمي
آموزش بين رشته اي و همکاري چند رشته اي
آموزش دانشجويان و ترغيب آنها به تحصيل در رشته نانو
آموزش به عموم
يکپارچگي آموزش در علوم
توانايي اندک کشورهاي درحال توسعه در آموزش
همگرايي فناوري ها
بیو فن آوری
فن آوری اطالعات
هوش مصنوعی
روباتیک و
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
58
پیشرفت
دسته بندي روش ها و فنون آينده پژوهي
دسته اول :پايش الگوهاي نوظهور
دسته دوم :برون يابي
دسته سوم :تحليل هاي چرخه اي
دسته چهارم :تحليل هدف
دسته پنجم :همگرايي شهودي
59
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
پايش الگوهاي نوظهور
اين دسته در برگيرنده فنون پيمايش ،پايش ،ردگيري و شبيه سازي است.
فصل مشترك و شالوده آنها ،مفهوم غير قابل پيش بيني بودن آينده
است .در واقع آينده ازتعامل نيروهاي فراواني به وجود مي آيد و يك
پيش بيني ساده نمي تواند با واقعيت هاي در حال دگرگوني تطابق كامل
داشته باشد .از اين رو فرآيند برنامه ريزي راهبردی بايد بسيار انعطاف
پذير باشد چرا كه مسير حركت سازمان به سمت آينده به طور مداوم در
حال تغيير است و فعل و انفعاالت نيروهاي مختلف و حوادث غير
منتظره آنرا قطعا منحرف مي كنند.
بهترين شيوه آماده شدن براي آينده ،پايش مستمر و دقيق تحوالت
وپيشرفت هاي فنآورانه ،فرهنگي ،سياس ي و اقتصادي است.
60
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
برون يابي
فرض مي شود كه آينده ادامه منطقي گذشته است و نيروهاي پيشران كليدي كه
غير قابل تغييرند به شيوه اي پيش بيني پذير مسير رويدادهاي آينده را تعيين مي
كنند.
آينده چيزي جز تعميم گذشته نيست و با واژه ها و توصيف هايي همچون بهتر،
بيشتر ،باالتر و قوي تر شناخته مي شود .اگر چه برنامه ريزي برپايه سناريو نيز بر
نيروهاي پيشران كليدي تكيه دارد اما با روش هاي برون يابي دو تفاوت اساس ي
دارد.
نخست اينكه در برنامه ريزي برپايه سناريو چندين نيروي پيشران با يكديگر تركيب
شده و انواع مختلف تعامالت بين آنها مد نظر قرار مي گيرد.
دوم اينكه در برنامه ريزي برپايه سناريو سعي مي شود به جاي پيش بيني آينده از
طريق رويكرد هاي علت و معلولي با استفاده از رويكردهاي روائي چندين داستان
متمايز درباره آينده نوشته شود.
61
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
گونه های مختلف برون یابی
.1
.2
.3
.4
.5
62
تحليل روند فنآوري.
تحليل فيشر -پراي .يك فن رياض ي براي پيش بيني جايگزيني فنآوري هاي
قديمي با فنآوري هاي جديد است.
تحليل گومپرز .مشابه تحليل قبلی است و از آن براي پيش بيني مقبوليت
محصوالت مصرفي آينده استفاده مي شود .
تحليل محدوده هاي رشد .فنی رياض ي براي پيش بيني محدوده توسعه
فنآوري هاي بالغ است
فنون منحني يادگيري .آنهابر پايه اثرات اقتصادي يادگيري بر بهبود
فرآيندها استوار هستند و مي توان از آنها براي تعيين سطوح عملكردي
مطلوب ،به ويژه در مراحل مياني توسعه يك فرآيند يا فنآروي ،بهره برد.
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
تحليل هاي چرخه اي
اين نگرش از دكترين فيلسوف آملاني ،فردريش نيچه ،مبني بر " بازگشت جاودانه
همان" الهام گرفته است .در واقع براي درك آينده بايد الگوهاي مشابه را در
رخدادهاي گذشته و تاريخي شناسايي كرد.
.1تحليل تشابه .يعني به كاربردن چندين الگوي مشابه در گذشته براي توليد
چندين آينده ممكن به جاي يك پيش بيني مشخص
.2تحليل روند تاخيري .با استفاده از يك تاخير زماني سعي مي شود مراحل كاربرد
محصوالت نو بر اساس مراحل كاربرد محصوالت قديمي تر پيش بيني شود
.3ماتريس هاي ريخت شناس ي.
.4مدل هاي بازخورد.
63
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
تحليل هدف
اين دسته شامل مجموعه اي از فنون همچون تحليل محتوي ،تحليل تاثير،
تحليل پروانه هاي ثبت اختراع و تحليل سهام داران مي شود .تقريبا در همه اين
فنون فرض مي شود كه رخدادهاي آينده از طريق اقدامات عامل هاي گوناگون
شكل مي گيرند .از آنجايي كه اين عامل ها به صورت فردي يا سازماني به آينده
شكل مي دهند بايد اهداف و مقاصد اين عامل هاي فعال را ،بويژه آنهايي كه
قادر به ابداع يا حفظ روندها هستند ،مطالعه و تحليل كرد .در بين چهار فن
مذكور تحليل سهام داران شايد مفيدترين آنها باشد .زيرا شمارش تعداد
ارجاعات به يك موضوع خاص در رسانه هاي گروهي يعني تحليل محتوي يا
شمارش تعداد پروانه هاي ثبت اختراع شايد اطالعاتي ضعيف و گمراه كننده
براي تصميم گيري نهايي فراهم سازد.
64
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت
همگرايي شهودي
اين دسته شامل فنون پيمايش دلفي ،كنفرانس گروهي اسمي ،مصاحبه هاي
ساخت يافته و غير ساخت يافته ،و مديريت مزيت فنآوري مي شود .برخالف
برون يابي و تحليل چرخه اي در اين دسته فرض مي شود كه نمي توان آينده را
بر اساس هيچ رويكرد " عقالني” يعني مبتني بر خرد متعارف يا كامال آگاهانه و
هدايت شده درك و پيش بيني كرد.
در واقع آينده از همگرايي بسيار پيچيده و متغير روندهاي نيرومند ،اقدامات فردي،
و بخت و اقبال سر بر مي آورد .از اين رو بهترين شيوه براي تسلط بر آينده
عبارت است از گردآوري گسترده اطالعات و سپس تكيه بر فرآيندهاي
ناخودآگاه و شهودي پردازش اطالعات توسط انسان ها و در نتيجه دست يابي
به بينش ها و راهكارهايي براي عمل.
65
محمدعلی شفیعا استاد دانشکده مهندس ی صنایع-
پیشرفت