Transcript مدیریت توسعه خوشه صنعتی

www.BCDM.ir
‫ساختار بحث‪:‬‬
‫صنایع کوچک و متوسط‬
‫‪1‬‬
‫خوشه های صنعتی‬
‫‪2‬‬
‫فرآیند پروژه توسعه خوشه های صنعتی‬
‫‪3‬‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫میزان‬
‫فروش‬
‫میزان‬
‫دارایی‬
‫صنایع کوچک و متوسط‬
‫تعداد‬
‫کارکنان‬
‫معیارهای مطرح برای تعریف‬
‫در کشورهای مختلف‬
‫ظرفیت های‬
‫تولیدی‬
‫میزان‬
‫سرمایه گذاری‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫کشور‬
‫تعریف صنایع کوچک و متوسط‬
‫معیار طبقه بندی‬
‫اندونزی‬
‫صنایع کوچک و‬
‫متوسط‬
‫کمتر از ‪ 100‬نفر کارمند‬
‫تعداد کارمندان‬
‫مالزی‬
‫صنایع کوچک و‬
‫متوسط‬
‫کمتر از ‪ 150‬نفر کارمند و گردش فروش ساالنه کمتر از‬
‫‪ 25‬میلیون رینگیت (واحد پول مالزی=‪)RM‬‬
‫تعداد کارکنان‬
‫و میزان فروش‬
‫صنایع خرد‬
‫سرمایهگذاری حداکثر ‪ 50‬هزار دالر‬
‫صنایع کوچک‬
‫میزان سرمایهگذاری بین ‪ 50‬هزار تا ‪ 1‬میلیون دالر‬
‫صنایع متوسط‬
‫میزان سرمایهگذاری بین یک تا دو میلیون دالر‬
‫صنایع خرد‬
‫کمتر از ‪ 10‬نفر شاغل و حجم گردش مالي ساالنه کمتر از ‪ 1‬میلیون لیره‬
‫هند‬
‫ترکیه‬
‫صنایع کوچک‬
‫صنایع متوسط‬
‫صنایع کوچک‬
‫ایتالیا‬
‫صنایع متوسط‬
‫اندازه و میزان سرمایه گذاری‬
‫بین ‪ 10‬تا ‪ 50‬نفر شاغل و حجم گردش مالي ساالنه کمتر از ‪ 8‬میلیون تعداد کارکنان و حجم گردش‬
‫لیره‬
‫مالي ساالنه‬
‫بین ‪ 50‬تا ‪ 200‬نفر شاغل‪ ،‬حجم گردش مالي ساالنه کمتر از ‪40‬‬
‫میلیون لیره‬
‫کمتر از ‪ 50‬نفر‪ ،‬حجم گردش ساالنه کمتر ‪ 7 .5‬میلیون یورو و‬
‫ارزش دارائیها و بدهیها كمتر از ‪ 10‬ميليون يورو‬
‫تعداد كاركنان‪ ،‬حجم گردش‬
‫مالي ساالنه بنگاه و میزان‬
‫دارايي و بدهیهای آن‬
‫بین ‪ 50‬تا ‪ 250‬نفر‪ ،‬حجم گردش ساالنه کمتر از ‪ 20‬میلیون و‬
‫ارزش دارائیها و بدهیهای كمتر از ‪ 75‬ميليون يورو‬
‫آملان‬
‫صنایع کوچک و‬
‫متوسط‬
‫کمتر از ‪ 500‬کارمند‬
‫تعداد کارکنان‬
‫آمریکا‬
‫صنایع کوچک و‬
‫متوسط‬
‫کمتر از ‪ 500‬کارمند‬
‫تعداد کارکنان‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫• تعريف صنایع كوچك در‬
‫ایران ‪:‬‬
‫‪ ‬در ایران با توجه به شاخص تعداد کارکنان‪ ،‬بنگاه های زیر ‪ 50‬نفر شاغل جزو بنگاه های کوچک و‬
‫بنگاه های بین ‪50‬تا ‪150‬نفر شاغل جزو بنگاه های متوسط محسوب می شوند‪.‬‬
‫‪( ‬کارگاه یا بنگاه صنعتی مکان مشخص و ثابتی است که در آن ‪ ،‬مجموعه ای از سرمایه و نیروی کار به منظور تولید‬
‫یک یا چند محصول صنعتی به کار گرفته شده است‪).‬‬
‫• جایگاه صنایع کوچک در توسعه صنعتی‬
‫‪ %92 ‬واحدهای صنعتی و ‪ %45‬نیروی شاغل در بخش صنعت متعلق به صنایع کوچک و متوسط است‪.‬‬
‫ایران‪:‬‬
‫شرکت شهرکهای صنعتی استان قزوین ‪ -‬معاونت صنایع کوچک‬
‫• جایگاه صنایع کوچک در توسعه صنعتی چند کشور صنعتی و در‬
‫توسعه ‪:‬‬
‫حالکشور‬
‫ویژگی های صنایع کوچک و متوسط‬
‫نام‬
‫ردیف‬
‫‪1‬‬
‫ژاپن‬
‫‪ %89‬صنایع کشور‪ %67،‬نیروی شاغل بخش صنعت‪ %33،‬ارزش افزوده بخش‬
‫صنعت‪%80،‬ارزش تولیدات و ‪%60‬صادرات صنعتی متعلق به صنایع کوچک و متوسط است‬
‫‪2‬‬
‫تایوان‬
‫‪ %97‬صنایع کشور‪ %70 ،‬اشتغال صنعتی‪%50 ،‬ارزش افزوده بخش صنعت‪ %50،‬کل ارزش‬
‫تولیدات و ‪ %67‬کل صادرات کشور متعلق به صنایع کوچک و متوسط است‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫هند‬
‫‪ %79‬واحدهای صنعتی‪ %82 ،‬اشتغال صنعتی‪%40 ،‬ارزش افزوده بخش صنعت‪ %55 ،‬کل‬
‫صادرات و ‪ %90‬نوآوری های صنعت‪ ،‬متعلق به صنایع کوچک و متوسط است‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫اندونزی‬
‫‪ %94‬واحدهای صنعتی‪ %87 ،‬اشتغال صنعتی‪%45 ،‬ارزش افزوده صنعتی‪ %40،‬تولیدات‬
‫صنعتی متعلق به صنایع کوچک و متوسط است‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫سنگاپور‬
‫‪ %94‬واحدهای صنعتی‪ %76 ،‬اشتغال صنعتی‪%29 ،‬ارزش افزوده صنعتی و ‪ %90‬کل صادرات‬
‫متعلق به صنایع کوچک و متوسط است‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫مالزی‬
‫‪ %93‬واحدهای صنعتی‪ %38 ،‬ارزش افزوده صنعتی و ‪ %53‬ارزش تولیدات صنعتی متعلق به‬
‫صنایع کوچک و متوسط است‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫کره‬
‫جنوبی‬
‫‪ %73‬واحدهای صنعتی‪ %57 ،‬اشتغال صنعتی‪%43 ،‬ارزش افزوده بخش صنعت‪ %47،‬ارزش‬
‫تولیدات و ‪ %39‬صادرات صنعتی متعلق به صنایع کوچک و متوسط است‪.‬‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫ایجاد فرصت های شغلی فراوان‬
‫‪ ‬قدرت باال در جذب و بومی کردن تکنولوژی‬
‫‪ ‬برتری در صرفه جویی در مقیاس‬
‫‪ ‬قابلیت تراکم دانش بیشتر درفرآیند تولید‬
‫‪ ‬قدرت باال در تربیت کارآفرینان و مدیران اقتصادی‬
‫‪ ‬کاهش عدم تعادل های بخش ی و منطقه ای در اقتصاد‬
‫‪ ‬قدرت تصمیم گیری سریع و انعطاف بذیری باال در مدیریت و در شرایط‬
‫متغییر بازار‬
‫‪ ‬ایجاد شبکه اقماری با صنایع بزرگ در جهت بهم پیوستگی بیشتر صنعتی‬
‫‪ ‬قابلیت باال در اسخگویی به نیازهای جدید توسعه صنعتی‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫‪ ‬نداشتن قانون خاص حمایت از صنایع کوچک ( عدم ثبات قوانین‪ ،‬ناهماهنگ و نا‬
‫متقارن بودن قوانین و مقررات با ساختار صنایع کوچک در حوزه های مختلف نظیر‬
‫گمرک‪ ،‬تامین اجتماعی‪ ،‬کار و ‪)...‬‬
‫‪ ‬متفاوت بودن رویکرد و مدل های توسعه صنایع کوچک از صنایع بزرگ‬
‫‪ ‬عدم همکاری بین این صنایع و صنایع بزرگ برای استفاده از مزایای هم افزایی و‬
‫تکمیل زنجیره ارزش و زنجیره تولید‬
‫‪ ‬توان علمی و مدیریتی اندک صاحبان صنایع کوچک‬
‫‪ ‬عدم تامین مالی مورد نیاز صنایع کوچک و نامناسب بودن ساختار بانکی و تامین‬
‫منابع مالی در کشور‬
‫‪ ‬عدم وجود ساختار اطالعاتی و آمار دقیق و به روز شده در حوزه صنایع کوچک‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫‪‬در اجرای بند یک اصل ‪ 110‬قانون اساس ی‪ ،‬سیاستهای کلی‬
‫بخش«صنعت» از سوی مقام معظم رهبري(معظمله)مصوب و‬
‫ابالغ گرديد كه در بند‪ 9‬و بعنوان آخرين سياست ابالغي عنوان‬
‫گرديده است‪:‬‬
‫ایجاد خوشه های صنعتی‪ ،‬از طریق تقویت صنایع‬
‫کوچک و متوسط و برقراری پیوند آنها با صنایع بزرگ‬
‫به منظور هم افزایی صنعت و ارتقاء توان رقابتی‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫‪ ‬مفهوم رایج خوشه های کسب و کار‪ ،‬به دهه ‪1990‬مربوط است‪.‬‬
‫‪ ‬این اصطالح با نام پورتر شناخته شده است‪ :‬نظریه مزیت رقابتی را نیز در همین راستا مطرح نمود که اعتقاد‬
‫داشت‪ ،‬همه ی کشورها و مناطق جغرافیایی در یک صنعت ویژه‪ ،‬به رقابت تمایل دارند‪.‬‬
‫‪ ‬معتقد است که کشورها نه در صنایع مجزا از هم‪ ،‬بلکه در خوشه هایی از صنایع مرتبط‪ ،‬از طریق روابط افقی و‬
‫عمودی موفق می شوند‪.‬‬
‫‪ ‬کشورها و مناطق جغرافیایی(استان ها) تمایل به تخصص ی شدن در صنایع مرتبط دارند که در آن مزیت نسبی‬
‫دارند‪.‬‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫به مجموعهی فعال در يك گرايش از كسب وكار گفته‬
‫مي شود كه در يك منطقه ي جغرافيايي متمركز شده ‪،‬‬
‫امكان همكاري در تكميل فعاليت هاي يكديگر را داشته‬
‫و از چالش ها و فرصتهاي مشترك برخوردار باشند‪.‬‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫‪‬رويكرد خوشهاي مشكالت آنها را ناش ي از اندازه نميداند بلكه‬
‫آن را ناش ي از ايزوله بودن و نداشتن ارتباطات مناسب و‬
‫شبكهاي ميداند‪.‬‬
‫‪‬همكاري و فعاليت جمعي به عنوان يك ابزار كليدي‬
‫‪‬توجه به نقش ويژه نهادهاي پشتيبان‬
‫‪‬فهم منافع تمامي بازيگران‬
‫‪‬دستيابي به اقتصاد مقياس‬
‫موجوديت مجازي است و رويكردي است براي حل‬
‫يك‬
‫خوشه‬
‫‪‬‬
‫‪12‬‬
‫‪‬نزديکی به منابع و مواد اوليه‬
‫‪ ‬وجود نیروی کار ماهر و بومی‬
‫‪ ‬وجود و رشد مناسب خدمات توسعه کسب و کار‬
‫‪ ‬رشد متناسب زيرساختها‬
‫‪ ‬وجود تامین کنندگان کافی‬
‫‪ ‬شرايط مناسب اقتصاد محلی‪،‬ملی و بین املللی‬
‫‪ ‬پیشینه ی تاریخی تقریبا مشترک‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫بنگاههاي هاي توليد كننده يك كاالي‬
‫مشابه‬
‫بنگاه هاي توليد كننده كاالي و‬
‫خدمات مكمل‬
‫نهادهاي پشتيبان بنگاه ها‬
‫خوشه‬
‫حلقه هاي زنجیره ارزش‬
‫مصرف‬
‫بازاريابي و فروش‬
‫فرآوري و توليد‬
‫طراحي‬
‫تأمین نهادها و عوامل‬
‫توليد‬
‫خدمات پس از فروش‬
‫بازاريابي و فروش‬
‫فرآوري و توليد‬
‫تحقيق و توسعه و‬
‫طراحي‬
‫تأمین نهادها و عوامل‬
‫توليد‬
‫تمركز جغرافيايي واحدهاي كسب و كار‬
‫تمركز واحدهاي كسب و كار در توليد كاالهاي مشابه‬
‫وجود ارتباطات تكميل كنندگي بین واحدهاي كسب و كار‬
‫وجود فرصتها و چالشهاي مشترك براي واحدهاي كسب و‬
‫كار‬
‫رقابت‬
‫همکاری‬
‫خوشه توسعه یافته‬
‫جستجو برای حلقه مفقوده‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫افقي ‪ /‬عمودي‬
‫صنعت‪ /‬خدمات‪ /‬صنايع دستی‬
‫جهاني شده‪ /‬خوشههاي محلي‬
‫خوشههاي شهري‪ /‬غیرشهري‬
‫خوشه به عنوان يك سيستم متشکل از ذینفعان مختلف‬
‫تولید و ارائه یک محصول یا خدمت مشابه‬
‫تمرکز جغرافیایی تولید کنندگان‬
‫محيط سياستگذاري‬
‫موسسات و نهادهاي پشتيبان( دولتي و خصوص ي)‬
‫خریداران‬
‫تأمین کنندگان‬
‫سيستم توليد‬
‫نمايندگي هاي‬
‫فروش‬
‫بنگاه‬
‫بنگاه‬
‫تأمین كنندگان‬
‫مواد خام‬
‫بنگاه‬
‫بنگاه‬
‫تآمین كنندگان‬
‫ماشین آالت‬
‫مصرف‬
‫كنندگان‬
‫بنگاه‬
‫بنگاه‬
‫بنگاه‬
‫ارائه دهند گان خدمات توسعه كسب و كار‬
‫(طراحان‪ ،‬آزمايشگاهها‪ ،‬حمل و نقل‪ ،‬موسسات مالي‪ ،‬و‪)...‬‬
‫وجود روابط و همکاری بین بنگاهها‬
‫محيط بین املللي‬
‫چالشها و فرصت های مشترک برای بنگاهها‬
‫شهرکهاي صنعتي؟‬
‫نواحي صنعتي؟‬
‫پارکها و شهرکهاي فناوري؟‬
‫شرکتهاي مادرتخصص ي و شركتهاي زير مجموعه آنها ؟‬
‫مجموعه اي متشكل از پيمانكاران اصلي و فرعي‬
‫ً‬
‫سيستمهای نسبتا بهره ورتر اقتصادی هستند‪.‬‬
‫امکان نگاه کردن به کل سيستم به جای بخشهايی از آن را‬
‫فراهم می آورد‪.‬‬
‫امکان یکپارچه سازی حمایتها با تمرکز بر کل سيستم را‬
‫فراهم می آورد‪.‬‬
‫دسترس ی به مقیاس را امکان پذیر می سازد‪.‬‬
‫امکان مواجهه بهتر با مسائل ریشه ای‬
‫ صرفه هاي (‪ )PASSIVE‬كه از تمركز بنگاهها در يك منطقه نشأت‬‫مي گیرد‬
‫جذب شركتهاي خدماتي‬
‫جذب حمايت نهادهاي دولتي‬
‫ايجاد جذابيت براي مشتريان ‪ ،‬تأمین كنندگان و نیروي كار‬
‫ صرفه هاي(‪ )ACTIVE‬كه از همكاري بین واحدهاي كسب و كار‬‫نشأت مي گیرد‬
‫بازاريابي مشترك‬
‫برگزاري نمايشگاه‬
‫مبارزه با محدوديتهاي قانوني ملي و بیناملللي‬
‫نبود همکاری بین واحدها‬
‫وجود رقابت شکننده در قیمت‪،‬به جای رقابت در کیفیت‬
‫تولید و نوآوری‬
‫ناکافی بودن زیر ساخت ها وحمایت ها از کسب و کار‬
‫نبود گفت و گو و ارتباط با بخش دولتی‪/‬عمومی‬
‫‪ -‬درونگرایی‬
‫‪ ‬در سطحي كمتر از سطح اسمي فعاليت دارند‪.‬‬
‫از منظر بازار‬
‫‪ ‬رقابت متمركز بر رقابت قيمتي است و نه روي نوآوري‬
‫‪ ‬توليد كنندگان در يك بازي باخت ‪ -‬باخت در حال رقابت با يكديگر ميباشند‪.‬‬
‫‪ ‬توزيع نامتوازن سود در طول زنجیره ارزش‬
‫از منظر ساختاری‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫ايزوله بودن بنگاهها و كمبودن تعداد ارتباطات‬
‫سيستمهاي ضعيف اطالعات بین شركتهاي اصلي‬
‫عدم دسترس ي به ‪ BDS‬ها و شركتهاي مشاورهاي كسب و كار‬
‫كمبود قابليتهاي نوآوري در خوشه‬
‫‪24‬‬
‫‪‬توليد در حداكثر ظرفيت‬
‫‪‬تأسيس و رشد كسبوكارهاي جديد (شركتهاي‬
‫جديد)‬
‫‪‬تخصص ي شدن پيوسته فعاليتها‬
‫‪‬وجود قابليت نوآوري‬
‫‪ ‬افزايش فرصتها و كاهش تهديدها‬
‫‪25‬‬
‫‪ ‬شركتها و بازيگران با يكديگر صحبت نميكنند‪.‬‬
‫‪ -‬عدم وجود اعتماد و عدم اشتراك اطالعات‬
‫‪ ‬كارآفرينان همديگر را نميبينند‪.‬‬
‫ تعداد اندک نشست ها‪ ,‬سمينارها و كنفرانسها‬‫‪ ‬سازماندهي كم بازده بین شركتها‬
‫‪ ‬عدم ارتباط بین شركتهاي اصلي و شركتهاي مشاورهاي‬
‫‪ ‬درخواست مشتركي از دولت در مورد توسعه ندارند‪.‬‬
‫‪ ‬اعتقادي به كار مشترك ندارند‪.‬‬
‫‪‬و به طور کلي‪:‬‬
‫سرمايه اجتماعي توسعه نيافته است‪.‬‬
‫‪26‬‬
‫ملی‬
‫صنعت ‪N‬‬
‫بنگاه‪N‬‬
‫‪.....‬‬
‫‪.....‬‬
‫صنعت ‪3‬‬
‫بنگاه‪3‬‬
‫بنگاه‪2‬‬
‫صنعت ‪2‬‬
‫بنگاه‪1‬‬
‫دارای‬
‫صنعت ‪1‬‬
‫•مسئله‪/‬هدف‬
‫مشترک‬
‫•مشخصات‬
‫مشترک‬
‫‪ ‬در حوزة صادرات‪:‬‬
‫کنسرسيوم صادراتي‬
‫‪ ‬در حوزة اعتبارات‪:‬‬
‫کنسرسيوم هاي اعتياري تضمین متقابل‬
‫‪ ‬در حوزة فناوري‬
‫ مشارکت صنعت‪-‬دانشگاه‬‫ مبادلة تجربيات موفق‬‫‪ -‬مشارکت تأمین کنندگان ماشین آالت و صنايع‬
‫‪ ‬در حوزة نوآوري‪:‬‬
‫ بهبود فرآيندها‬‫ طراحي هاي جديد‬‫‪ ‬در حوزة کاهش هزينه ها‪:‬‬
‫ کنسرسيوم هاي خريد مشترک‬‫ اشتراک ظرفيتهاي توليدي‬‫‪ -‬تأمین کنندگان مشترک خدمات کسب و کار‬
‫• مطالعه شناختي‬
‫• اعتماد آفريني و ايجاد سرماية اجتماعي‬
‫• تدوين چشم انداز در خوشه و تدوين سند برنامه‬
‫عمل‬
‫• پياده سازي برنامه عمل‬
‫• پايش و ارزيابي و خروج عامل توسعه‬
‫‪29‬‬
‫فاز ‪1‬‬
‫فاز ‪2‬‬
‫فاز ‪3‬‬
‫فاز ‪4‬‬
‫فاز ‪5‬‬
‫مدل توسعه خوشه های صنعتی‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫بمنظور تحليل وضعيت موجود خوشه و فضاي ملي و جهاني حاكم بر كسب وكار مربوطه‪ ،‬مطالعه اي‬
‫ً‬
‫ً‬
‫كتابخانه اي و ميداني صورت پذيرفته كه صرفا يك مطالعه تئوريك نبوده و مي بايست دقيقا‬
‫معطوف به مختصات خوشه و مبتني بر سرفصل هاي ذيل الذكر جهت ارائه روش ها و راهكارهاي رفع‬
‫توصیفیخوشه به سطح مناسبي از توسعه يافتگي باشد‪.‬‬
‫بخشو ارتقای‬
‫مشكالت‬
‫الف‪-‬‬
‫ب‪ -‬بخش تحلیلی‬
‫ج‪ -‬بخش تجویزی‬
‫‪ -1‬بررس ی روندهای بین املللی و منطقه ای ‪ -1‬تحلیل کسب و کار سطح صنعت‬
‫‪ -1‬برنامه عمل‬
‫در کسب و کار خوشه‬
‫‪ -2‬تحلیل کسب و کار سطح بنگاه‬
‫خوشه‬
‫‪ -3‬تحلیل زنجیره ارزش خوشه‬
‫‪ -2‬بررس ی روندهای ملی در کسب و کار‬
‫‪ -2‬نقشه اتی خوشه‬
‫خوشه‬
‫‪ -4‬تحلیل سرمایه اجتماعی خوشه‬
‫‪ -5‬تحلیل وضعیت نهادی خوشه‬
‫‪ -3‬بررس ی روندهای سطح خوشه‬
‫‪ -6SWOT‬ارائه جدول‬
‫‪ -4‬تحلیل فعاالن اصلی خوشه‬
‫‪ -7‬نقشه فعلی خوشه‬
‫تحلیل سایر فعاالن خوشه‬
‫‪ -8‬تحلیل نقاط فشار و مسائل استراتژیک خوشه‬
‫‪31‬‬
‫نظر به اينكه فرآيند توسعه نيازمند سطح مناسبي از سرمايه‬
‫اجتماعي و تعامل مثبت بین اعضاي خوشه و همينطور اعضاي‬
‫خوشه و ساير مراكز دولتي و غیردولتي (مثل نهادهاي پشتيبان) مي‬
‫باشد‪ ،‬ضروري است از طرق مختلف علمي و عملی از جمله انجام‬
‫پروژه هاي اعتمادساز و كوتاه مدت مانند"حمایت ازشرکت در‬
‫نمایشگاه و انجام بازدیدهای مشترک و ‪ ، "...‬نسبت به ارتقاء سطح‬
‫اعتماد ذينفعان خوشه اقدام شود‪.‬‬
‫فرايند اعتمادسازي از زمان آغاز پروژه شروع و تا پايان آن ادامه‬
‫‪.‬‬
‫داشت‬
‫خواهد‬
‫‪32‬‬
‫برنامة عمل به چشم انداز‪ ،‬استراتژي ها و برنامه هاي عملياتي كوتاه مدت‬
‫خوشه كه در پايان مطالعه شناختي وسپس مقاطع حداكثر يكسالة بعدي‬
‫از سوي عامل توسعة خوشه تدوين و ارائه و تحت عنوان سند برنامه عمل‬
‫به تأييد شوراي راهبري خوشه مي رسد‪ ،‬گفته مي شود‪ .‬پس از اتمام دورة‬
‫زماني پروژة توسعه و در خوشه هاي توسعه يافته‪ ،‬انجام اين فرآيند بر‬
‫شناختی مراحل ذيل مي باشد‪:‬‬
‫مطالعهكه شامل‬
‫خوشههایميباشد‬
‫شبكة فر‬
‫بندیاگیرتحلیل‬
‫عهدة‪‬جمع‬
‫‪‬تحلیل نقاط فشار و مسائل استراتژیک خوشه‬
‫‪‬تدوین یک چشم انداز مناسب‬
‫‪‬طراحی استراتژی مناسب جهت رسیدن به چشم انداز‬
‫تدوین شده‬
‫برنامه های عملیاتی همراستا با استراتژی طراحی‬
‫‪‬استخراج ‪33‬‬
‫اين فاز از فرآيند توسعه كه پس از مطالعه شناختي آغاز و بيشترين زمان‬
‫پروژة توسعه را به خود اختصاص مي دهد‪ ،‬شامل اجراي عملياتي همة ريز‬
‫پروژه هاي تعريف شده در برنامة عمل خوشه ميباشد‪.‬‬
‫از جمله اين ريز پروژه ها مي توان به انجام پروژه هاي معطوف به توسعة‬
‫بازار‪ ،‬ارتقای سطح تكنولوژيك‪ ،‬بهبود كيفيت‪ ،‬توسعة منابع انساني‪ ،‬تأمین‬
‫مواد اوليه و ‪ ،...‬در قالب شبكه هاي ثبت شده و نشده اشاره نمود‪.‬‬
‫و تائيد شوراي راهبري و با ‪CDA‬كليه ريز پروژه ها بنا به تشخيص‬
‫حمايت مالي و يا غیرمالي نهادهاي پشتيبان به اجرا در مي آيند‪.‬‬
‫‪34‬‬
‫در صورت حصول به سطح مناسبي از توسعه يافتگي و خود اتكايي‬
‫اعضاي خوشه در تعريف و راهبري پروژه هاي مورد نياز خوشه‪،‬‬
‫‪ CDA‬به تدريج و طي ‪ 4‬تا ‪ 6‬ماه پس از اعالم آن‪ ،‬از خوشه خارج‬
‫مي شود‪.‬‬
‫‪35‬‬
‫به كليه سازمانهاي دولتي و غیر دولتي داراي مأموريت ارائه خدمات و تسهيالت زير‬
‫ساختي‪ ،‬آموزش ي‪ ،‬بازرگاني و ‪ ...‬به واحدهاي خوشه‪ ،‬نهاد پشتيبان گفته مي شود‪ .‬كليه‬
‫سازمانهايي كه نقش توسعه اي در سطح استان ها و يا كشور دارند‪ ،‬مي توانند اين‬
‫نقش را ايفاء نمايند‪ .‬نهادهای پشتیبان می توانند به طرق مختلف در فرایند توسعه‬
‫خوشه همکاری‬
‫نمایند‪:‬مینه فراهم آوردن اطالعات صحیح و مورد نیاز برای عامل توسعهی‬
‫‪.1‬‬
‫مؤثر در ز‬
‫مشارکت‬
‫خوشه به ویژه درمرحلهی مطالعه شناختی‬
‫‪ .2‬مشارکت موثر در جلسات شورای راهبری خوشه‬
‫‪ .3‬مشارکت در تأمین منابع مالی مورد نیاز برای فعالیت های تعریف شده ذیل سند برنامه‬
‫عمل خوشه‬
‫‪ .4‬تسهیل فضای حقوقی و قانونی کسب و کار خوشه متناسب با مأموریت نهاد پشتیبان‬
‫‪ .5‬سایر حمایت ها بنا به اقتضا و نیاز خوشه و بنا به مأموریت ذاتی نهاد پشتیبان‪.‬‬
‫‪36‬‬
‫مدیریت و توسعه خوشه های صنعتی‬
‫مهارت‬
‫فنی‬
‫مهارت‬
‫انسانی‬
‫مهارت های چندگانه مدیریت‬
‫توسعه خوشه های صنعتی‬
‫مهارت‬
‫طراحی‬
‫مهارت‬
‫تحلیلی‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫‪ -4‬مدیریت و توسعه خوشه های صنعتی‬
‫مدیریت دانش‬
‫مدیریت فرایند کسب و کار‬
‫مدیریت یادگیری‬
‫مدیریت دارایی های فکری‬
‫مدیریت خالقیت و نوآوری‬
‫مدیریت ارتباطات‬
‫مدیریت‬
‫مدیریت انگیزش‬
‫مدیریت فرهنگ‬
‫مدیریت رفتار سیاس ی‬
‫مدیریت جلسات‬
‫مدیریت ‪.....‬‬
‫مدیریت تعارض‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫‪ -5‬مدیریت بازاریابی و خوشه های صنعتی‬
‫تجزیه و تحلیل فرصت های بازار‬
‫انتخاب بازارهای هدف‬
‫مدیریت بازاریابی‬
‫ترکیب عناصر بازاریابی‬
‫مدیریت تالش های بازاریابی‬
‫بسط بازاریابی‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫‪ -7‬رهبری و خوشه های صنعتی‬
‫مدير‬
‫رهبر‬
‫افراد را وادار میکند‪.‬‬
‫امر و نهي میکند‪.‬‬
‫كارها را تصحیح میکند‪.‬‬
‫ایدههای خود را مطرح میکند‪.‬‬
‫در قضاوت سریع است‪.‬‬
‫اول صحبت میکند‪.‬‬
‫مهلت تعیین میکند‪.‬‬
‫به مقام و اقتدارش وابسته است‪.‬‬
‫ایجاد ترس میکند‪.‬‬
‫تعیین میکند چه چیز مورد نیاز است‪.‬‬
‫همیشه میگوید ‪« :‬من»‪.‬‬
‫نشان میدهد چه كسي اشتباه میکند‪.‬‬
‫میگوید به من احترام بگذارید‪.‬‬
‫انگیزه میدهد‪.‬‬
‫ارشاد و تشویق میکند‪.‬‬
‫كارهاي صحیح را تأیید و هدایت میکند‪.‬‬
‫باعث ایجاد ایده میشود‪.‬‬
‫در فهم مطلب و شرایط موفق است‪.‬‬
‫اول گوش میدهد‪.‬‬
‫مهلت میدهد افراد برنامه ریزي كنند‪.‬‬
‫به شخصیت و اراده خود متكي است‪.‬‬
‫حمایت و پشتیباني میکند‪.‬‬
‫میپرسد چه چیز مورد نیاز است‪.‬‬
‫همیشه میگوید ‪« :‬ما»‪.‬‬
‫نشان میدهد چه چیزي غلط است‪.‬‬
‫میگوید به یكدیگر احترام بگذارید‪.‬‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫‪ -10‬عوامل موثر در توسعه خوشه های صنعتی‬
‫محیط جغرافیایی‪-‬فضایی‬
‫محیط فرهنگی‪-‬اجتماعی‬
‫محیط نهادی‬
‫‪ ‬عامل جغرافیایی از طریق بهبود زیرساختها و فراهم نمودن برخی شرایط برای کاهش هزینههای زیرساختی‪ ،‬در تمرکز بنگاهها نقش مهمی‬
‫ایفا میکند‪ .‬این زیرساختها میتواند شامل زیرساختهای فیزیکی و ارتباطی باشد‪.‬‬
‫‪ ‬هر چه برای یک بنگاه‪ ،‬دسترس ی به منابع فیزیکی‪ ،‬مهم مینماید‪ ،‬به همان مقدار نیز‪ ،‬برای آن بنگاه عامل هممکانی و دسترس ی به سایر بنگاههای‬
‫همکار و ارتباط با سایر بنگاهها نیز‪ ،‬مهم میباشد‪.‬‬
‫‪ ‬تسهیل در دسترس ی به مواد اولیه و محصوالت و خدمات مورد نیاز بنگاهها‪ ،‬و همچنین اقتصادی بودن هزینهی پرداختی برای دریافت آن ها‪ ،‬تنها در‬
‫صورتی که بنگاهها در یک مکان جغرایایی تمرکز داشته باشند‪ ،‬قابلیت توجیه دارد‪.‬‬
‫‪ ‬همجواری جغرافیایی‪ ،‬دسترس ی بنگاهها به یکدیگر و بازارهای هدف را نیز تسهیل میکند‪.‬‬
‫‪ ‬حمل و نقل را میتوان راهی برای دستیابی به بازارهای دور دانست‪.‬‬
‫‪ ‬موقعیت جغرافیایی و هممکانی بنگاهها‪ ،‬سرعت انتشار دانش‪ ،‬اشتراکگذاری منابع‪ ،‬دانش را افزایش و و قابلیتهای هر یک از بنگاهها را ارتقاء می‪-‬‬
‫بخشد‪.‬‬
‫‪ ‬محیط جغرافیایی‪ ،‬اعتماد و سرمایه اجتماعی را تقویت میکند‪.‬‬
‫‪ ‬کاهش هزینههای مبادلهای به واسطهی مجاورت جغرافیایی‪.‬‬
‫‪ ‬کاراتر شدن ابزارهای دستیابی و اشتراک اطالعات در حوزهی بازار و تغییرات تکنولوژی‪.‬‬
‫‪ ‬و‪....‬‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫‪ -10‬عوامل موثر در توسعه خوشه های صنعتی‬
‫محیط جغرافیایی‪-‬فضایی‬
‫محیط فرهنگی‪-‬اجتماعی‬
‫محیط نهادی‬
‫‪ ‬افزایش اعتماد به نفس و همبستگی اجتماعی میان عناصر خوشه و شاغلین بنگاه‪ ،‬از طریق تأمین نیروی کار از مناطق‬
‫و نواحی یکسان جغرافیایی‪.‬‬
‫‪ ‬محیط اجتماعی و فرهنگی خوشههای کسب و کار‪ ،‬از طریق افزایش تماسها‪ ،‬تعداد دفعات مراجعه‪ ،‬شهرت‪ ،‬اعتماد‬
‫قبلی (پیشینه اعتماد) تفسیر کارشناس ی‪ ،‬مجموعه اطالعات و مشارکت در پیوستگی با تولید و رقابت در شبکه و‪،...‬به‬
‫بهبود روابط اجتماعی میان اعضاء و اعناصر خوشه کمک فراوانی نماید‪.‬‬
‫‪ ‬وجود رویدادهای تاریخی مشترک میان بنگاههای خوشه و یا همکاریهای قبلی و نظایر آن‪ ،‬میتواند پیوستگی خوشه‪-‬‬
‫های کسب و کار را افزایش دهد‪.‬‬
‫‪ ‬محیط فرهنگی و اجتماعی‪ ،‬امکانات آموزش ی که توانایی تأمین منابع انسانی مطابق با نیاز بازار را مهیا میکند‪.‬‬
‫‪ ‬حرکت و جا به جایی نیروی کار بینبنگاهی‪ ،‬انتشار اطالعات و سرمایه اجتماعی را تحت تأثیر قرار میدهد‪.‬‬
‫‪ ‬محیط فرهنگی و اجتماعی‪ ،‬در افزایش سرمایه اجتماعی خوشه‪ ،‬میتواند نقش به سزایی داشته باشد‪.‬‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫‪ -10‬عوامل موثر در توسعه خوشه های صنعتی‬
‫محیط جغرافیایی‪-‬فضایی‬
‫محیط فرهنگی‪-‬اجتماعی‬
‫محیط نهادی‬
‫‪ ‬پنج عنصر اصلی در خوشه های صنعتی‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫‪ -10‬عوامل موثر در توسعه خوشه های صنعتی‬
‫محیط جغرافیایی‪-‬فضایی‬
‫محیط فرهنگی‪-‬اجتماعی‬
‫محیط نهادی‬
‫‪ -1‬نهادهای دولتی‬
‫ً‬
‫‪ ‬اقدامات نهاد دولتی زمانی مفید خواهد بود که اوال‪ :‬مشترینگری واحدهای تولیدی را تقویت کند (یعنی کمک کند که‬
‫ً‬
‫تولیدکنندگان نیازهای مشتری را بهتر و سریعتر تشخیص دهند)‪ ،‬ثانیا از گردهمایی صنعتی بنگاه هایی حمایت کند که‬
‫ً‬
‫سازمان یافته است نه از بنگاههای پراکنده و ثالثا ظرفیتسازی برای ارتقاء و بهبود عملکرد صنعتگران صورت گیرد ‪.‬‬
‫‪ ‬بر اساس اقدامات و مطالعات انجام شده‪ ،‬سیاستگذاری نهادهای دولتی‪ ،‬در زمینهی خوشه های کسب و کار را می‪-‬‬
‫توان در سه قالب سیاست «توسعه دهنده»‪« ،‬هموار ساز» و «بستر ساز» مطالعه نمود ‪.‬‬
‫نوع سياست‬
‫توسعه دهنده‬
‫هموار ساز‬
‫وضعيت خوشه‬
‫بالغ است‬
‫نوظهور است‬
‫بستر ساز‬
‫ظاهر نشده است‬
‫هدف سياست‬
‫هدایت خوشه به مسیر مطلوب‬
‫به بلوغ رساندن خوشه‬
‫مهیا کردن شرایط برای ظهور‬
‫خوشه‬
‫ارزش‬
‫مناسب است‬
‫نسبتآ مناسب است‬
‫مناسبترین است‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫‪ -10‬عوامل موثر در توسعه خوشه های صنعتی‬
‫محیط جغرافیایی‪-‬فضایی‬
‫محیط فرهنگی‪-‬اجتماعی‬
‫محیط نهادی‬
‫‪ -2‬نهادهای برای همکاری(‪IFC‬ها)‬
‫‪ . ‬این بخش‪ ،‬شامل‪ BDS‬ها‪ ،‬دانشگاهها‪ ،‬مراکز تحقیق و توسعه‪ ،‬بانکها و مؤسسات مالی‪ ،‬بنگاه ها و مشاوره های‬
‫غیر دولتی و‪ ...‬می باشد که اقدامات الزم را جهت تکمیل برنامه های نهاد دولتی انجام می دهند‪.‬‬
‫‪ ‬از جمله نهادهای مهم در توسعه خوشه های کسب و کار‪ ،‬نهادهایی برای همکاری (‪ )IFC‬می باشد‪ ،‬که عبارت از‬
‫عامالن رسمی و غیر رسمی در خوشه است‪ ،‬که جهت افزایش انگیزه عامالن مختلف و سازمان دهی آن‪ ،‬فعالیت می‬
‫کند‪ .‬البته بسته به شرایط هر خوشه‪ ،‬نقش ‪IFC‬ها‪ ،‬می تواند متغیر و متفاوت باشد‪ .‬آن ها نه تنها در داخل خوشه‬
‫فعالیت هایی انجام می دهند‪ ،‬بلکه رایزنی ها و فعالیت هایی را نیز در خارج از محیط خوشه‪ ،‬می توانند بر عهد داشته‬
‫ً‬
‫باشند‪IFC .‬ها همچنین می توانند سازوکارهای کامال جدیدی را بنا گذارند و به تبع‪ ،‬سازمان های متفاوت و متعددی‬
‫را تأسیس کنند‪ .‬آن ها می توانند بسته به شرایط هر خوشه‪ ،‬در قالب های بدیع و جدید ظهور یابند یا در قالب‬
‫نهادهای دیگر همچون اتاق های بازرگانی‪ ،‬اتحادیه های صنفی‪ ،‬حرفه ای‪ ،‬تجاری‪ ،‬نهادهای متولی انتقال فناوری‪،‬‬
‫مراکز کنترل کیفیت‪ ،‬رسانه ها‪ ،‬اتحادیه هیأت های علمی دانشگاه ها و غیره فعالیت کنند‪.‬‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫‪ -10‬عوامل موثر در توسعه خوشه های صنعتی‬
‫محیط جغرافیایی‪-‬فضایی‬
‫محیط فرهنگی‪-‬اجتماعی‬
‫محیط نهادی‬
‫‪ -3‬نهادهای آموزش ی و تحقیقاتی‬
‫‪ ‬این نهادها‪ ،‬شامل تأمین کنندگان آموزش و تحصیل‪ ،‬مؤسسات ‪ ،R&D‬مراکز فنی و حرفه ای‪ ،‬مراکز کارورزی و‬
‫آموزش نیروی انسانی متخصص و‪ ...‬می باشد‪ ،‬که در توسعه ی خوشه نقش فعالی دارند‪ .‬این نهادها با درگیر کردن‬
‫فناوری و اطالعات و زمینه های نوآوری و خالقیت‪ ،‬می توانند در رشد و توسعه خوشه مؤثر واقع شوند‪.‬‬
‫‪ ‬از جمله ی این نهادهای مهم آموزش ی و تحقیقاتی‪ ،‬می توان به رهیافت و نقش دانشگاه ها در توسعه خوشه ها اشاره‬
‫نمود‪.‬‬
‫‪ ‬به طور كلي هدف نهادهای آموزش ی و تحقیقاتی‪ ،‬انجام تحقيقات و آموزش های صنعتي است كه اين نهادها می توانند‬
‫در عرصه های مختلف صنعتي و خوشه های کسب و کار كاربرد پيدا کنند‪.‬‬
‫‪ ‬به طور كلي نهادهای آموزش ی و تحقیاتی‪ ،‬با تجاري سازي دستاوردهاي پژوهش ي خود‪ ،‬می توانند به ارزش آفريني و‬
‫خلق ثروت و در نهایت توسعه خوشه‪ ،‬كمك نمايند كه در اين راستا دو شيوه كلي وجود دارد ‪:‬‬
‫‪ ‬واگذاري دستاوردهاي تحقيقاتي به سرمايه گذاران مستقل يا صنايع موجود‪.‬‬
‫‪ ‬فراهم كردن امكان تجاري سازي دستاوردهاي تحقيقاتي توسط خود محققان‪.‬‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫‪ -10‬عوامل موثر در توسعه خوشه های صنعتی‬
‫محیط جغرافیایی‪-‬فضایی‬
‫محیط فرهنگی‪-‬اجتماعی‬
‫محیط نهادی‬
‫‪ -4‬نهادها و مؤسسات مالی‬
‫‪ ‬نهادها و مؤسسات مالی‪ ،‬شامل تأمین کنندگان مالی‪ ،‬بانک ها‪ ،‬صندوق های حمایتی‪ ،‬سازمان های همیار تجاری و‬
‫پیونددهنده ی بنگاه ها می باشند ‪.‬‬
‫‪ ‬نهادها و مؤسسات مالی خوشه های کسب و کار برای منطقه از اهمیت ویژه ای برخوردار است‪ ،‬چرا که نقش این‬
‫نهادها چشمگیرتر از دیگر نهادها می باشد و تأثیرات آن ملموس تر است‪ .‬بر همین اساس از ابتدایی ترین اقدامات برای‬
‫ارزیابی موفقیت خوشه های کسب و کار‪ ،‬سنجش بار اقتصادی و میزان رشد آن در طول دوره ی مشخص خواهد‬
‫بود‪.‬‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫‪ -10‬عوامل موثر در توسعه خوشه های صنعتی‬
‫محیط جغرافیایی‪-‬فضایی‬
‫محیط فرهنگی‪-‬اجتماعی‬
‫محیط نهادی‬
‫‪ -5‬بنگاه های خوشه‬
‫‪ ‬بنگاه ها‪ ،‬عناصر طبیعی و ضروری یا اجزاء سازنده ی خوشه ها هستند و در فرایند مدیریت توسعه ی خوشه های‬
‫کسب و کار‪ ،‬با بنگاه های متعدد و زیادی ارتباط داریم‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ ‬فعاالن خوشه های صنعتی بر اساس اهداف مختلف و گاها متضاد در فعالیت های توسعه خوشه ای شرکت می‬
‫کنند‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬ممکن است یک بنگاه به علت وجود فرصت هایی جهت دسترس ی به مهارت های مکمل در بنگاه‬
‫های اقتصادی دیگر‪ ،‬یا حضور یک سیاست گذار منطقه ای با رویکرد افزایش رشد علمی منطقه‪ ،‬و یا حضور یک‬
‫سیاستمدار به خاطر انتظار افزایش شهرت و کسب آرا بیشتر‪ ،‬تشویق شود‪.‬‬
‫‪www.BCDM.ir‬‬
‫با تشكر‬
‫‪49‬‬