Transcript Document
موضوع مقایسه اثر رژیم درمانی کوتاه و بلند مدت آزیترومایسین با رژیم درمانی مترونیدازول و آموکسی سیلین در در مان پریودنتیت مزمن متوسط بزرگساالن بیان مساله پریودنتیت یکی از مشکالت جدی نسوج اطراف دندان در بزرگساالن است .حتی در کشورهای پیشرفته حدود %20افراد بزرگسال که بهداشت خوبی هم دارند به این بیماری مبتال هستند .درمان های مختلفی در این مورد وجود دارد ،که به همراه درمان اصلی ( مکانوتراپی ) به عنوان درمان کمکی استفاده می شود .درمان کمکی مترونیدازول آموکسی سیلین به طور معمول برای درمان پریودنتیت مزمن مورد استفاده قرار می گیرد .آزیترومایسین نیز یکی از داروهایی است که به تازگی برای درمان پریودنتیت استفاده می شود .این مطالعه جهت مقایسه رژیم های درمانی کوتاه مدت و بلند مدت آزیترومایسین و مترونیدازول آموکسی سیلین انجام می شود .با توجه به این که دفعات مصرف آزیترومایسین کمتر از مترونیدازول آموکسی سیلین است چنانچه تاثیر قابل مقایسه ای مشاهده شود می توان برای راحتی بیماران از این دارو استفاده شود. هدف اصلی: مقایسه اثر رژیم کوتاه و بلند مدت آزیترومایسین با رژیم درمانی مترونیدازول و آموکسی سیلین در درمان پریودنتیت مزمن متوسط بزرگساالن . اهداف فرعی: -1تعیین اثر رژیم درمانی مترونیدازول +آموکسی سیلین در فاکتور PPD ،GI ،CALدر مبتالیان به پریودنتیت مزمن متوسط بزرگساالن -2تعیین اثر رژیم درمانی کوتاه مدت آزیترومایسین در فاکتور PPD ،GI ،CALدر مبتالیان به پریودنتیت مزمن متوسط بزرگساالن -3تعیین اثر رژیم درمانی بلند مدت آزیترومایسین در فاکتور PPD ،GI ،CALدر مبتالیان به پریودنتیت مزمن متوسط بزرگساالن -4تعیین اثر رژیم درمانی مترونیدازول +آموکسی سیلین در مقایسه با آزیترومایسین به صورت کوتاه و بلند مدت در فاکتور PPD ،GI ،CALدر مبتالیان به پریودنتیت مزمن متوسط بزرگساالن تعریف واژه ها: پریودنتیت مزمن متوسط (Moderate chronic periodontitis): مترونیدازول Metronidazol: مترونیدازول یک ترکیب نیترومیدازول است .این دارو در مورد ارگانیسم های بی هوازی باکتریوسید است. مترونیدازول به صورت کلینیکی در درمان ژنژیویتANUG ،و پریودنتیت مزمن و پریودنتیت مهاجم استفاده می شود .شایعترین رژیم تجویز شده ،mg250سه بار در روز به مدت 7روز است. آموکسی سیلین Amoxicillin پریودنتیت مزمن شایعترین فرم پریودنتیت می باشد .پیشرفت بیماری روندی آهسته دارد و در بزرگساالن شیوع بیشتری دارد .پریودنتیت مزمن موجب درجات مختلفی از تخریب بافت پریودنتال می شود .سرعت پیشرفت این بیماری از آهسته تا متوسط همراه با دوره های پیشرفت سریع متغیر است .پریودنتیت مزمن بر اساس میزان Attachment lossبه سه گروه تقسیم می شود. -1خفیف (بین 2 – 1میلی متر) -2متوسط (بین 4-3میلی متر) -3شدید (بیشتر یا مساوی 5میلی متر) یک پنی سیلین نیمه صناعی با طیف اثر وسیع ضدمیکروبی شامل باکتری های گرم مثبت و گرم منفی می باشد .آموکسی سلین به همراه مترونیدازول در درمان پریودنتیت مزمن و مهاجم استفاده می شود. دوز پیشنهادی آموکسی سیلین 3 ،mg 250با در روز به مدت 7روز است. آزیترومایسین Azithromycin: تعدادی از آزالیدها از خانواده ماکرولیدها هستند .این دارو بر علیه باکتری های بی هوازی و باسیل های گرم منفی استفاده می شود .پس از مصرف دوز خوراکی mg500به مدت 7تا 10روز میزان قابل توجهی از آزیترومایسین در بیشتر بافت ها قابل مشاهده است .در رژیم درمانی طوالنی مدت آن می توان از دوز mg250 1بار در روز به مدت یک ماه استفاده کرد. فرضیات هر سه رژیم درمانی آزیترومایسین کوتاه و بلند مدت و مترونیدازول آموکسی سیلین تاثیر قابل توجهی در بهبود پریودنتیت مزمن متوسط دارند. اثر رژیم های درمانی آزیترومایسین کوتاه و بلند مدت در درمان پریودنتیت مزمن متوسط بارزتر از مترونیدازول آموکسی سیلین می باشد. مقدمه پریودنتیت شایعترین نوع بیماری پریودنتال است. این بیماری به سه گروه تقسیم می شود: .1 .2 .3 پریودنتیت مزمن پریودنتیت مهاجم پریودنتیت مرتبط با بیماریهای سیستمیک پریودنتیت مزمن شایعترین فرم پریودنتیت است .پیشرفت بیماری روندی آهسته دارد و در بزرگساالن شیوع بیشتری دارد .سرعت پیشرفت این بیماری از آهسته تا متوسط همراه با دوره های پیشرفت سریع متغیر است .در این بیماری عوامل باکتریایی متعدد و جرمهای زیر لثه ای دیده می شوند .سرعت پیشرفت بیماری می تواند تحت تاثیر عوامل موضعی (مانند پالک) و سیستمیک (مانند دیابت) و فاکتورهای محیطی مانند سیگار و استرس قرار گیرد .پریودنتیت مزمن بر اساس میزان attachment lossبه سه گروه تقسیم می شود. .1 .2 .3 خفیف ( بین 1-2میلی متر) متوسط (بین 3-4میلیمتر) شدید(بیشتر یا مساوی 5میلیمتر) درمان بیماریهای پریودنتال هدف اصلی درمان پریودنتال جلوگیری از ازدست رفتن اتصاالت بیشتر در آینده می باشد .این هدف با حذف جرمهای باال و زیر لثه ای برای کاهش میزان باکتریها امکان پذیر است. علی رغم این درمان از دست رفتن اتصاالت در بعضی از بیماران به صورت پیش رونده مشاهده می شود. درمان مکانیکی: در برگیرنده روشهای جراحی و غیر جراحی است: جرمگیری ((SRP جراحی پریودنتال جرمگیری)(SRP دبریدمان مکانیکی جرم و بیوفیلم دندانی و حذف فاکتورهای تحریک کنندة موضعی ،اساس درمان اولیه پریودنتال را تشکیل می دهند .کارآیی این اثر با مشاهدة از بین رفتن سمپتوم ها ،کاهش و یا حذف پاتوژن پریودنتال و بازگشت مجدد فلور باکتریایی مفید مشخص می گردد . کاربرد آنتی بیوتیک ها به علت ماهیت باکتریایی پریودنتیت استفاده از آنتی بیوتیک ها به همراه سایر درمان های معمول مکانیکی توصیه می شود . آنتی بیوتیک ها می توانند به دو شکل موضعی و یا سیستمیک استفاده شوند کاربرد سیستمیک آنتی بیوتیک آنتی بیوتیک هایی که به صورت سیستمیک استفاده می شوند از طریق سرم به داخل بافت های پریودنتال و پاکت نفوذ می کنند .بنابراین می توانند به میکروارگانیسم هایی که توسط Scalingو آنتی بیوتیک های موضعی کشته نشده اند دسترسی پیدا کنند. یکی از مزیت های استفاده از آنتی بیوتیک به صورت سیستمیک اثر همزمان بر روی تعداد زیادی دندان است که موجب کاهش هزینه برای بیمار می شود. انواع مختلفی از آنتی بیوتیکها جهت درمان به کار برده شده است .از جمله تتراسایکلین ،مینوسایکلین ،پنی سیلین ،آموکسی سیلین، مترونیدازول ،سیپروفلوکسازین ،آنتی بیوتیک های خانواده و ماکرولیدها از رژیم های درمانی رایج در درمان پریودنتیت مزمن متوسط بزرگسال رژیم درمانی مترونیدازول آموکسی سیلین است. به تازگی مطالعات نشان داده اند که مصرف آزیترومایسین سیستمیک به صورت کوتاه مدت نیز می تواند در درمان این بیماری موثر باشد. مروری بر مقاالت Herreaو همکارانش ()2002 • Rooneyو همکارانش ()2002 معین تقوی و همکارانش ()2007 • Kanerو همکارانش ()2007 Valenzaو همکارانش ()2009 • Smithو همکارانش ()2002 Selfonو همکارانش ()2005 • Gomiو همکارانش ()2007 Dastoorو همکارانش ()2007 • Hajjafeeو همکارانش ()2008 Hassو همکارانش ()2008 • Kimو همکارانش ()2008 مواد و روشها نوع مطالعه این مطالعه یک مطالعه نتیجۀ تجربی با نمونه گیری به صورت غیر تصادفی بوده است. جمیت مورد مطالعه و خصوصیات آن ها 75 بیمار ( 34زن و 41مرد) مبتال به پریودنتیت مزمن متوسط بزرگساالن در محدودۀ سنی 35تا 50سال مراجعه کننده به بخش پریودنتولوژی دانشکده دندانپزشکی بابل و درمانگاه مرکزی بابل با حداقل یک پاکت با عمق 4-6میلی متر و Attachment lossبین 3و 4میلی متر در هر کوادرانت ،عدم مصرف سیگار، فاقد هر گونه بیماری سیستمیک و عدم قرارگیری تحت درمان دارویی دیگر که فاقد آبسه نیز باشند انتخاب شدند و مورد بررسی قرار گرفتند. وسایل و موارد مورد استفاده -1کپسول آموکسی سیلین ( 250میلی گرم) ساخت شرکت کوثر -2قرص مترونیدازول ( 250میلی گرم) ساخت شرکت تهران شیمی -3کپسول آزیترومایسین ( 250میلی گرم) ساخت شرکت تولید دارو -4کپسول آزیترومایسین ( 250میلی گرم) ساخت شرکت داروسازی فارابی -5پروب پریودنتال جویا (ایران) -6آینه دندانپزشکی -7سوند معاینه -8دستکش – ماسک -9مدل دندان (جهت آموزش بهداشت) -10مسواک Oral B -ساخت شرکت Oral Bچین -11خمیردندان Crest -ساخت شرکت Oral Bآلمان -12قرص آشکارساز -13دستگاه جرمگیری )Frossایران) و سر قلم (dentsplyآمریکا) شاخصهای مورد مطالعه برای یکسان سازی ایندکس plaque index (O´Leary index) ایندکس پالک مبنا Loe and silness روش، Gingival Index (GI) شاخص لثه ای Modified Papillary Bleeding Index شاخص تغییر یافته خونریزی از پاپیال (MPBI) Barnett بر پایه روش پیشنهادی Plaque Index (PLI) شاخص پالک and Loe silness بر پایه روش Probing Pocket Depth (PPD) عمق پاکت Attachment loss (AL) روش کار 75بیمار شامل مبتال به پریودنتیت مزمن متوسط بزرگساالن (باشرایط ذکر شده) انتخاب شدند .بعد از تکمیل رضایت نامه توسط بیماران شاخص لثه ای )،(GI شاخص تغیر یافته خونریزی از پاپیال ) ،(MPBIشاخص پالک ) ،(PLIعمق پاکت )(PPD و ) Attachment loss (ALدر دندان های رمفورد در هر بیمار محاسبه شد (در صورت فقدان هر یک از دندان های مورد نظر مقابل یا مجاور در نظر گرفته می شد). سپس برای ایجاد ایندکس مبنا در بیماران و حذف اثر تداخلی PIبه تمامی بیماران مسواک زدن با روش Bassآموزش داده شد( .به بیماران مسواک Oral Bو خمیردندان Crestداده شد) .پس از دو هفته طی مراجعه مجدد میزان PIدر این افراد اندازه گیری می شود ،در صورتی که میزان آن کمتر از %30بود افراد وارد مطالعه می شوند .یک بار دیگر میزان AL ،MPBI ،PLI ،GI ،PPDاندازه گیری شده، برای بیماران جرمگیری و تسطیح سطح ریشه ) (SRPانجام شده و بیماران در 3گروه با رژیم دارویی متفاوت تقسیم می شوند .گروه ( )1تحت درمان با مترونیدازول 250 میلی گرم (ساخت شرکت داروسازی تهران شیمی) 3بار در روز به مدت 7روز و آموکسی سیسیلین ( 250 mgساخت شرکت داروسازی کوثر) نیز 3بار در روز به مدت 7روز ،گروه ( )2تحت درمان آزیترومایسین ( 500 mgساخت شرکت داروسازی فارابی) دوبار در روز به مدت 7روز و گروه ( )3تحت درمان با آزیترومایسین 250میلی گرم (ساخت شرکت داروسازی تولید دارو) یک بار در روز به مدت یک ماه قرار گرفتند. پس از SRPو تجویز دارو بیماران در هفته های 6 ،4 ،2و ماه های 2و 3مورد پی گیری قرار گرفتند و شاخص های ذکر شده در دندان های رمفورد اندازه گیری شد. آنالیز آماری: پس از جمع آوری داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS و آزمون های ANOVA و Repeated measuresداده های مربوط با هم مقایسه گردید و اختالف کمتر از P>0/05معنی دار در نظر گرفته شد. متغیر ها روش جمع آوری نام متغیر نقش نوع مقیاس واحد اندازه گیری روش درمان مستقل کیفی اسمی -1درمان با SRPو مترونیدازول +آموکسی معاینه کلینیکی شماره دندان زمینه ای کیفی اسمی اطالعات سیلین -2درمان با SRPو آزیترومایسین کوتاه مدت -3درمان با SRPآزیترومایسین طوالنی مدت دندان های رمفورد معاینه کلینیکی PLI وابسته کمی گسسته کسری از سطح دندان معاینه کلینیکی GI وابسته کمی گسسته نرمال -خفیف -متوسط -شدید معاینه کلینیکی MPBI وابسته کمی گسسته ثانیه معاینه کلینیکی PPD وابسته کمی نسبتی میلی متر معاینه کلینیکی AL وابسته کمی نسبتی میلی متر معاینه کلینیکی یافته ها این مطالعه بر روی 75بیمار در سه گروه 25نفری دریافت کنندۀ آنتی بیوتیک به شرح زیر انجام شد: (1 گروه دریافت کننده مترونیدازول +آموکسی سیلین متشکل از 12زن و 13مرد با میانگین سنی (68/43)63/4 (2 گروه دریافت کننده آزیترومایسین کوتاه مدت متشکل از 11زن و 14مرد با میانگین سنی (52/42)72/4 (3 گروه دریافت کننده آزیترومایسین بلندمدت متشکل از 11زن و 14مرد با میانگین سنی (92/40)28/5 1.40 PLI 1.20 1.00 Metro+Amoxi Short Azt 0.60 PLI Score 0.80 Long Azt 0.40 0.20 0.00 100 80 40 60 20 0 )Time (day نمودار :3-1میانگین ایندکس پالک ) (PLIدر گروه های مورد مطالعه در زمان های مختلف در تمامی جلسات معاینه تفاوت معنی داری بین دو گروه آزیترومایسین بلند مدت با گروه های مترونیدازول – آموکسی سیلین و آزیترومایسین کوتاه مدت دیده شده است ولی در هیچ یک از موارد تفاوت معنی داری بین دو گروه مترونیدازول -آموکسی سیلین و آزیترومایسین کوتاه مدت وجود نداشته است. بر طبق تست Repeated measuresمقادیر زیر به دست آمدهاست .یعنی تفاوت معنی داری بین گروه های مختلف و هم چنین بین جلسات مختلف معاینه در هر گروه درمانی دیده شده است. 1.6 GI 1.4 1.2 1.0 Short Azt 0.6 Long Azt 0.4 0.2 0.0 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 )Time (day نمودار 3-2میانگین شاخص لثه ای )(GIدر گروه های مورد مطالعه در زمان های مختلف GI Score Metro+Amoxi 0.8 همان طور که از نتایج فوق بر می آید تفاوت معنی داری در GIبین گروه های مختلف در روز درمان و روز (28هفته دوم پس از درمان) وجود نداشته است .و تنها موردی که تفاوت معنی داری بین دو گروه مترونیدازول – آموکسی سیلین و آزیترومایسین کوتاه مدت وجود داشته است .روز ( 74ماه دوم پس از درمان) بوده است. بر طبق تست Repeated measuresمقادیر زیر به دست آمدهاست که نشان می دهد تفاوت معنی داری بین گروه های مختلف و هم چنین در جلسات مختلف معاینه در یک گروه وجود داشته است 1.2 MPBI 1.0 0.8 Short Azt Long Azt MPBI Score Metro+Amoxi 0.6 0.4 0.2 0.0 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 )Time (day نمودار 3-3میانگین تغییر یافته شاخص خونریزی از لثه ) (BIدر گروه های مورد مطالعه در زمان های مختلف همان طور که مشاهده می شود در روز (28هفته دوم پس از درمان) تفاوت معنی داری در MPBIبین گروه آزیترومایسین بلندمدت با دو گروه آزیترومایسین کوتاه مدت و مترونیدازول -آموکسی سیلین دیده می شود .تفاوت معنی داری در روز ( 14روز درمان) و روز 42و ( 56هفته چهارم و ششم) دیده نشده است .در روز ( 74ماه دوم پس از درمان) تنها بین دو گروه آزیترومایسین کوتاه مدت و بلندمدت تفاوت معنی داری بوده است و در روز ( 104ماه سوم) تفاوت معنی داری بین هر سه گروه دیده شده است. بر طبق تست Repeated measuresبین گروه های مختلف و همچنین جلسات مختلف معاینه در هر گروه تفاوت معنی داری در میزان MPBIوجود داشته است. PPD 2.8 2.7 2.6 2.5 Metro+Amoxi Short Azt mm 2.4 2.3 Long Azt 2.2 2.1 2.0 100 80 60 40 20 0 )Time (day نمودار 3-4میانگین عمق پاکت ) (PPDدر گروه های مورد مطالعه در زمان های مختلف با توجه به نتایج فوق تفاوت معنی داری در PPDدر روز 74و 104 (ماه دوم و سوم) وجود نداشته است .در روز ( 14روز درمان) و روز 28 و (42هفته دوم و چهارم) تفاوت معنی داری بین گروه مترونیدازول – آموکسی سیلین با دو گروه آزیترومایسین کوتاه مدت و بلند مدت وجود داشته است .در روز 56 (هفته ششم) تنها بین دو گروه مترونیدازول – آموکسی سیلسن و آزیترومایسین بلند مدت اختالف معنی داری وجود داشته است. بر طبق تست Repeated measureمقادیر به دست آمده نشانمی دهد که تفاوت معنی داری بین گروه های مختلف و هم چنین بین جلسات مختلف معاینه در یک گروه وجود داشته است. 3.4 CAL 3.3 3.2 3.1 mm 3.0 Metro+Amoxi 2.9 Short Azt 2.8 Long Azt 2.7 2.6 2.5 2.4 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Time (day) در گروه های مورد مطالعه درAttachment loss (AL) میانگین3-5نمودار زمان های مختلف بر طبق آنالیز ANOVAتنها مورد معنی دار مشاهده شده در این مطالعه CALدر روز ( 104درمان سوم) و بین دو گروه مترونیدازول -آموکسی سیلین و آزیترومایسین بلند مدت ( )P=0/042بوده است. - بر اساس تست Repeated measureتفاوت معنی داری بین گروه های مختلف مورد مطالعه دیده نشده است. ولی بین جلسات معاینه در هر گروه تفاوت معنی داری وجود داشته است. - در هر گروه بین افراد مؤنث و مذکر در جلسات مختلف معاینه تفاوت معنی داری مشاهده نشد. بحث بر طبق مطالعات انجام شده درمان مکانیکی )(SRPبه تنهایی برای درمان پریودنتیت کافی نیست .به همیندلیل از درمان های کمکی مثل آنتی بیوتیک موضعی یا سیستمیک به عنوان درمان مکمل استفاده می شود تأثیر آنتی بیوتیک های مختلف در درمان پریودنتیت مورد بررسی قرار گرفته است تا دارویی مؤثرتر و در صورت امکان درمانی تک دارویی برای افزایش همکاری بیمار معرفی شود. در این مطالعه سه روش درمان با آنتی بیوتیک شامل ( )1مترونیدازول +آموکسی سیسیلیس ()2آزیترومایسین کوتاه مدت و ( )3آزیترومایسین بلندمدت به همراه درمان مکانیکی با هم مقایسه شده اند. نتایج به دست آمده نشان داد که در هر سه گروه درمانی پارامتر های مورد بررسی روند رو به بهبود داشته اند و بین گروه (1و )2و گروه ( )3روند بهبود اختالف بارزی نشان داد .ولی به طور کلی بین هر سه گروه تفاوت معنی داری وجود داشته است .از نتایج به دست آمده این گونه برمی آید که هر سه رژیم درمانی تأثیر کلینیکی مطلوبی بر روی درمان پریودنتیت داشته اند. میانگین شاخص کنترل پالک ) (PLIدر جلسات مختلف درمان در تمامی گروه ها کاهش معنی داری داشتهاست .اختالف بین گروه (1و )2با گروه ( )3نیز معنی دار بوده است و در گروه ( )3روند بهبود چشمگیرتری دیده شده است .با توجه به دستورات یکسان بهداشت دهان و استفاده از مسواک و خمیردندان یکسان در تمامی افراد؛ این کاهش بیشتر می تواند به دلیل توجه بیشتر به کنترل پالک به علت مصرف طوالنی مدت تر آنتی بیوتیک و یا به علت اثر ممانعتی مؤثرتر مصرف آزیترومایسین به صورت طوالنی مدت بر روی تشکیل بیوفیلم باشد که موجب کاهش شکل گیری پالک باکتریال می شود. در شاخص تغییر یافتۀ خونریزی از پاپیال )(MPBIو ) (GIهم کاهش معنی داری بین جلسات مختلف در هر گروه دیده شده است و تفاوت بین دو گروه (1و )2با ( )3چشمگیرتر بوده و در گروه 3کاهش بیشتری داشته است. کاهش عمق پاکت هم در هر سه گروه وجود داشته و به طور معنی داری در جلسات مختلف شاهد کاهش عمق پاکت بوده ایم .تفاوت بین گروه ()1 با گروه های ( 2و )3معنی دار بوده است .ولی بین گروه های ( )2و ()3 تفاوت معنی داری مشاهده نشده است. کاهش میزان clinical attachment levelنیز در جلسات مختلف درماندر هر گروه معنی دار بوده است .ولی بین گروه های مختلف تفاوت معنی داری دیده نشده است .تنها مورد اختالف معنی دار در روز ( 104ماه سوم) یا همان آخرین معاینه بین دو گروه ( )3و ()1بوده است که می تواند حاکی از تأثیر پایدارتر درمان آنتی بیوتیکی آزیترومایسین به صورت طوالنی باشد. Hajjafeeو همکارانش () 2008 Smithو همکارانش () 2002 Massو همکارانش ()2008 Dastoorو همکارانش ()2007 با توجه به نتایج به دست آمده پبشنهاد می شود که می توان به جای استفاده از رژیم درمانی رایج مترونیدازول -آموکسی سیلین پس از SRPآزیترومایسین بلندمدت برای بیماران پریودنتیت مزمن تجویز شود که عالوه بر تأثیر بیشتر به علت تک دوز بودن دارو سهولت مصرف بیشتری نیز برای بیمار دارد. همچنین به علت تأثیر نسبتا مشابه و در بعضی موارد بهتر آزیترومایسین کوتاه مدت و همچنین استفاده از یک نوع دارو به جای رژیم درمانی مترونیدازول -آموکسی سیلین که 2دارو و هر کدام 3بار در روز است ،می توان آزیترومایسین کوتاه مدت را جایگزین رژیم درمانی مترونیدازول -آموکسی سیلین به عنوان درمان کمکی پس از SRPکرد. نتیجه گیری نتایج به دست آمده از مطالعه حاضر حاکی از آن است که اثر آزیترومایسین بلند مدت (گروه )3در درمان پریودنتیت مزمن بهتر از اثر رژیم های درمانی مترونیدازول – آموکسی سیلین (گروه )1 و آزیترومایسین کوتاه مدت بوده است .بین دو گروه 1و2 تفاوت چندانی مشاهده نشد. مشکالت و محدودیت ها - یافتن 75بیمار مبتال به پریودنتیت مزمن با فاکتورهای مورد نظر - عدم اطمینان از عمل بیماران به دستورات رعایت بهداشت دهان و مصرف دارو و عدم مراجعه در زمان دقیق جلسات پیگیری )(follow up