Transcript Shkathtësitë e Menaxhimit të Karrierës gjatë gjithë jetës

Shkathtësitë e Menaxhimit të Karrierës (ShMK) si
një fushë e qartë e kompetencave në arsimin e
përgjithshëm – implikimet e praktikës së orientimit
gjatë gjithë jetës dhe politikës zhvillimore
Raimo Vuorinen, Ph.D.
Koordinator i RrEPOGjJ (ELGPN)
Instituti Finlandez për Hulumtim në Arsim
Universiteti i Jyväskylä, Finlandë
Konferenca Ndërkombëtare e Shkencës Ekonomike të Arsimit në
Kosovë
17-18 shtator 2013, Prishtinë, Kosovë
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Temat për diskutime
• Karriera?
• Zgjerimi i paradigmës së ’orientimit gjatë gjithë
jetës’
• Opsionet për integrimin e ’shkathtësive të
menaxhimit të karrierës në arsimin e përgjithshëm’
• Konkludime dhe reflektime
• …
• Më shumë informata rreth politikave të BE-së mbi
orientimin gjatë gjithë jetës tek:
– http://elgpn.eu
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Karriera?
Zgjedhja e karrierës
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
Ndërtimi i karrierës
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Ndryshimi i paradigmës paralele?
Zëri i ofruesve:
Zëri i përdoruesve:
Arsimi dhe trajnimi
Të mësuarit gjatë
gjithë jetës
Këshillimi në karrierë
dhe orientimi në karrierë
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
Zhvillimi i karrierës
Bashkë-zhvillimi i
karrierës?
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Përkufizimi i orientimit gjatë gjithë jetës?
• Çfarë? Aktivitete: për shembull ofrimi i informatave, këshillave,
këshillimit, vlerësimit, mësimdhënies, avokimit.
• Për kë/Me kë? Të gjithë qytetarët
• Kur? Në çfarëdo moshe apo kohe në jetën e tyre.
• Fokusi? Bërja e zgjedhjes domethënëse në jetë për mësimnxënien
dhe punën. Fuqizimi për të menaxhuar mësimnxënien dhe karrierën.
• Karriera? Shtigjet individuale të mësimnxënies, punës dhe
rrethanave të tjera, ku këto kapacitete dhe/apo kompetenca
mësohen dhe përdoren.
• Ku? Arsim, trajnim, punësim, komunitet, jetën private
– Rezoluta e Këshillit të Ministrave të BE-së e vitit 2004 për orientimin
gjatë gjithë jetës.
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Zhvillimi i politikave
policy
LLGLLG
policy
dhe ofrimi i
development
and
development
and
shërbimeve të
service
provision
are
service
provision
are
OGjGjJ-së filtrohet
filtered
through
filtered
through
përmes kulturës,
culture,
economic
and
culture,
economic
and
kushteve ekonomike
political
situations
in
political
conditions
in
dhe politike në secilin
each
country….
each
country….
shtet ….
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Zhvillimi ekonomik
dhe social
Rezultatet e
pritura të
orientimit gjatë
gjithë jetës në
nivele të
ndryshme?
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
Efektiviteti i sistemit
të arsimit dhe tregut
të punës
Rezultatet mësimore
Shkathtësitë individuale
të menaxhimit të
karrierës
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Dobitë individuale të orientimit
Rezultatet mësimore
• Qasje më të madhe në mësimnxënie dhe trajnim
• Pjesëmarrje më të madhe në mësimnxënie dhe trajnim
• Shkalla e përmirësuar e mbajtjes së nxënësve në arsim
dhe trajnim
• Niveli më i mirë i arsimit dhe trajnimit dhe shkathtësitë e
nivelit më të lartë
• Përmirësimi i motivimit dhe prandaj i nivelit të arsimit dhe
trajnimit
Efektet e mësimnxënies
• Nivelet më të larta të pagave përmes arritjes së
kualifikimeve më të larta
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Dobitë ekonomike të orientimit
Rezultatet ekonomike
• Nivelet më të larta të pjesëmarrjes në punësim
• Nivelet më të ulëta të papunësisë
• Zotërimi më i mirë i vendit të punës përmes motivimit
të rritur në punë
• Një fuqi punëtore më reaguese dhe fleksibile
• Përmirësimet në gjasat e punësimit të individëve
Ndikimet ekonomike
• Nivelet më të larta të pagave
• Produktiviteti i përmirësuar
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Dobitë sociale të orientimit
Rezultatet sociale
• Vetëbesimi i shtuar
• Mirëqenia e shtuar e cila kontribuon në dobitë e
shëndetit për shoqërinë
• Zvogëlime në krim dhe sjellje cenuese
• Nivele më të larta të përfshirjes sociale
Ndikimet sociale
• Zvogëlime në fitimet e humbura dhe produktivitet më
të ulët përmes arsimimit dhe trajnimit të humbur
• Zvogëlime në sigurinë sociale, shpenzimet e
shëndetit publik dhe shpenzimet e tjera publike
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Rëndësia e shkathtësive dhe aftësive të ndryshme gjatë punësimit
të të diplomuarve me arsim të lartë – Numri gjithsej
Shumë të rëndësishme
Të rëndësishme
Të parëndësishme
Aspak të rëndësishme
Shkathtësitë e punës ekipore
Shkathtësitë specifike sipas sektorit
Shkathtësitë e komunikimit
Shkathtësitë kompjuterike
Aftësia për t’u përshtatur dhe vepruar
në situata të reja
Shkathtësitë e mira të leximit/shkrimit
Shkathtësitë analitike dhe të zgjidhjes
së problemeve
Shkathtësitë planifikuese dhe organizative
Shkathtësitë e vendim-marrjes
Të zot në numra
Shkathtësitë e gjuhëve të huaja
Eurostat (2010)
Flash
EBFlash
No 304
Eurostat
(2010)
EB
nr. 304
– Perceptimi i
– Employers’
punëdhënësve lidhur me
perception of
mundësitë e punësimit të
graduate
të diplomuarve.
employability
Q3.2 Ju lutem t’i notoni shkathtësitë dhe kompetencat në vijim në kuptimin e asaj
se sa janë të rëndësishme gjatë punësimit të të diplomuarve me arsim të lartë në kompaninë tuaj
Baza: Të gjitha kompanitë, % gjithsej
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Korniza Evropiane e kompetencave kyçe për
mësimin gjatë gjithë jetës
1. Komunikimi në gjuhën amtare;
2. Komunikimi në gjuhët e huaja;
3. Kompetenca në matematikë dhe kompetenca bazë në shkencë dhe
teknologji;
4. Kompetenca digjitale;
5. Të mësuarit për të mësuar;
6. Kompetencat sociale dhe qytetare;
7. Ndjenja e iniciativës dhe ndërmarrësisë;
8. Vetëdija për kulturën dhe të shprehurit.
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Masat për promovimin e mundësisë së
punësimit (Eurofound 2012)
Rruga drejtë punësimit
Masat të cilat
intervenojnë
para se faktorët
e rrezikut të
ndodhin
Masat të cilat
synojnë parandalimin
e lëshimit të hershëm
të shkollës (LHSh)
Masat të cilat
synojnë t’i kthejnë të
rinjtë në arsim apo
trajnim
Masat të cilat
synojnë riintegrimin
e nxënësve të
cilët lëshojnë
herët shkollën
(LHSh)
Masat për lehtësimin
e kalimit në punësim
Masat të cilat
lehtësojnë kalimin
nga shkolla në
punë
masat (trajnimi) të cilat
synojnë të rritin
gjasat e punësimit
tek të rinjtë
Masat që kujdesen
për gjasat e
punësimit tek
të rinjtë
Masat për t’i ndihmuar
grupet me vështirësi të
caktuara në punë
Masat për largimin
e pengesave praktike/
logjistike dhe
stimulimet për
punësim
MASAT TË CILAT SYNOJNË PËRMIRËSIMIN APO REFORMIMIN E SHËRBIMEVE NË DISPOZICION PËR TË RINJTË
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Kompetencat
sociale
Kompetencat
profesionale
Kompetencat kyçe
dhe të tërthorta
Rimendimi i:
Kompetencat
personale
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
Shkathtësive të
Menaxhimit të
Karrierës gjatë
gjithë jetës si një
kompetencë kyçe
e të mësuarit
gjatë gjithë jetës
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Shkathtësitë e Menaxhimit të
Karrierës gjatë gjithë jetës (ShMK)
• “Shkathtësitë e menaxhimit të karrierës thirren
në një vistër kompetencash të cilat sigurojnë
mënyrat e strukturuara për individët dhe grupet
që të grumbullojnë, analizojnë, sintetizojnë dhe
organizojnë vetvetiu informatat e arsimit dhe të
profesioneve, si dhe shkathtësitë për të marr
dhe zbatuar vendimet dhe fazat e tranzicionit.”
(ELGPN 2010)
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Elementet e ShMK-së
(Sultana 2011)
Zgjedhjet personale dhe shkathtësitë
– Njohja e vetvetes, vetë-vlerësimi, vendim-marrja, tranzicionet,
veprimi në një ambient të shumëllojshëm kulturor.
Lidhjet ndërmjet arsimit dhe punës
– Kurset dhe mundësitë e vendeve të punës, kërkesat, hulumtimi i
mundësive në karrierë, shkathtësitë e të mësuarit
Tregu i punës
– Të drejtat dhe detyrat në punë, mundësitë e barabarta, vlerat e
stileve të ndryshme të jetës
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Opsionet e realizimit të orientimit
(Zelloth 2009)
MODELI I
KURRIKULIT
MODELI I
QENDRËS
MODELI
INDIVIDUAL
MODELI
VIRTUAL
APO I RRJETIT
(1) ‘Edukimi në karrierë’ i lëndëve të detyrueshme apo të ngjashme
(2) Pjesa e detyrueshme e lëndës(ve) të tjera
(3) Parimi i kurrikulit të detyrueshëm (të gjitha apo disa lëndë)
(4) ‘Edukimi në karrierë’ i lëndëve zgjedhore apo të ngjashme
(5) Pjesë e lëndës(ve) tjetër(a) zgjedhore
(6) Pjesë e aktiviteteve kurrikulare (p.sh. programi i orientimit)
(7) Pjesë e aktiviteteve jashtëkurrikulare (p.sh. panairet e karrierës)
(1) Qendra brenda shkollës/universitetit
(2) Qendra jashtë shkollës/universitetit, posaçërisht për studentët
(3) Qendra për të papunët në kuadër të shërbimeve publike për punësim
(4) Qendra për të gjithë qytetarët – brenda apo jashtë strukturave arsimore apo të
tregut të punës
(1) Specialistë në kuadër të shkollës / universitetit / shërbimeve të punësimit
(këshillues i shkollës, psikologu apo pedagogu i shkollës, punëtori social,
specialisti i orientimit në zyrat e punësimit)
(2) Gjysmë-specialistë në kuadër të shkollës / universitetit / shërbimeve të punësimit
(p.sh. Mësimdhënësi i klasës, mësimdhënësi i lëndës, (zëvendës) drejtori,
këshilluesi i punësimit, koordinatori i përgjithshëm për karrierë apo këshilltari për
karrierë)
(1) Objektet për vet-ndihmë në shkolla / shërbimet publike të punësimit / komunitetet
lokale
(2) Ndërveprimi i bazuar në rrjet (individi përmes internetit)
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Rasti:
Zbatimi i orientimit në kuadër të
arsimit të përgjithshëm në Finlandë
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
SISTEMI ARSIMOR I FINLANDëS
1)
3)
5
4
4
3
3 UNIVERSITETET
2
1
E SHKENCAVE
2 Të
UNIVERSITE
TET
1 APLIKUESHME
PËRVOJA E
PUNËS
3 ARSIMI I
2 PËRGJITHSHËM
I MESËM I
1
LARTË
1)
16
A
r
s
i
m
i
i
15
D
e
t
y
r
u
e
s
h
e
n
14
13
12
11
10
9
8
7
6
MOSHA
2) 3
ARSIMI DHE TRAJNIMI
2 PROFESIONAL
I MESËM I LARTË
1
KUALIFIKIMET E
SPECIALIZIMIT
PROFESIONAL
2)
KUALIFIKIMET E
MËTEJME
PROFESIONALE
PËRVOJA E
PUNËS
10
9
8
7
6
5
ARSIMI
FILLOR
3)
4
3
2
1
ARSIMI PARAFILLOR
VITET E
SHKOLLIMIT
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
4)
Viti i 10-të shtesë është vullnetar, i
cili ju ofron nxënësve një mundësi
për t’i përmirësuar notat e tyre dhe
qartësuar planet për karrierën e
tyre.
Arsimi dhe trajnimi profesional i
mesëm i lartë ofrohet në shkollat
profesionale (duke përfshirë së
paku gjashtë muaj të trajnimit pa
shkëputje nga puna) si dhe në
formën e trajnimit të praktikës. Të
rriturit mund t’i fitojnë kualifikimet
profesionale të arsimit të mesëm
të lartë gjithashtu edhe në testet e
kompetencave.
Ministria e Arsimit ka dhënë leje
për programet e diplomave pasuniversitare për disa universitete
të shkencave aplikative.
“Fillimi profesional” është viti
opsional pas arsimit
gjithëpërfshirës që nga viti 2007.
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Orientimi arsimor dhe profesional si agjent
ndryshimi në reformat e shkollave të Finlandës
• Arsimi gjithëpërfshirës i viteve të 70-ta dhe
arsimi i mesëm i viteve të 80-ta
– Edukimi në karrierë është integruar në kurrikulën e re
kombëtare si lëndë e detyrueshme për nxënësit
• Trajnimi i këshilluesve të parë me orar të plotë në shkollë
– Mbështetja për zbatimin e sistemit të ri
– Interpretimi i sistemit të ri tek nxënësit, prindërit si dhe
mësimdhënësve të tjerë
– Informatat lidhur me mundësitë e reja në tregun e
punës
– Konsensusi i fuqishëm politik mbi vlerën e shtuar të
këshillimit në shkollë
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Orientimi arsimor dhe profesional si agjent
ndryshimi në reformat e shkollave të Finlandës (2)
• Lëvizja drejtë programeve të mësimit individual në vitet e
90-ta
–
–
–
–
Lëvizja nga administrimi i centralizuar në administrimin rajonal
Kurrikula bërthamë kombëtare – përshtatjet lokale
Mundësitë më të shumta opsionale për mësim nga nxënësit
Bashkëpunimi më i madh ndërmjet instituteve të nivelit të
mesëm
– Themelimi i universiteteve të shkencave aplikative
– Recesioni ekonomik i viteve të 90-ta – shkurtime në buxhetet e
arsimit
– Kërkesa e shtuar për shërbimet e orientimit
-> zhvillimi i aktiviteteve ndër-ministrore
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Orientimi në legjislacion
Ligje për arsimin gjithëpërfshirës, të mesëm të lartë
dhe profesional:
• Nxënësit dhe studentët kanë të drejtë në orientimin
arsimor dhe profesional gjatë çdo ditë pune në shkollë
• Orientimi në karrierë/Edukimi në karrierë si një lëndë e
detyrueshme në orarin e nxënësit – fondi i caktuar i orëve
të ndara për aktivitetet e ndërlidhura me karrierën
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Orientimi në legjislacion (2)
Dekretet për arsimin gjithëpërfshirës, të mesëm të lartë
dhe profesional:
• Këshilluesit e nxënësve kujdesen për orientimin
profesional dhe arsimor
• Bashkëpunimi me jetën e punës – mundësia e pasjes
së kohës për përvojën e punës
• Orientimi dhe këshillimi në klasa, mundësia e pasjes së
këshillimit personal
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Udhëzimet shtetërore për ofrimin e shërbimit të
orientimit dhe edukimit në karrierë 2003 – 2004
- arsimi gjithëpërfshirës dhe i mesëm
•
•
•
•
Plani strategjik dhe operacional për ofrimin e këshillimit
Vlerësimi i rregullt i shërbimeve të prodhuara
Qasja gjithëpërfshirëse
Këshilluesi i nxënësve, secili mësimdhënës dhe drejtor
realizojnë shërbimet (përgjegjësitë) e këshillimit
• Bashkëpunimi i shumë profesioneve – grupet e ekspertëve
(kujdesi fetar, etj)
• Synimet e reja të udhëzimeve të kurrikulës
– Mbështetja e rritjes dhe zhvillimit personal
– Promovimi i zhvillimit të shkathtësive të studimit si dhe ofrimi i
ndihmës në vështirësitë për të mësuar
– Këshillimi dhe udhëzimi i nxënësve në orientimin arsimor dhe
profesional
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
ORIENTIMI NË SEKTORIN E ARSIMIT
(Kasurinen 2008)
UDHËZIMET E KURRIKULËS:
 Mbështeta psiko-sociale dhe shërbimet e mirëqenies së nxënësve
 Këshillimi i shkathtësive të studimit, dhe mësimi
 Këshillimi në karrierë
PËRCJELLJA TUTJE
Arsimi gjithëpërfshirës
RRUGA E STUDIMIT INDIVIDUAL
1
6
Mësimdhënësit
e klasës
TRANZICIONI
Opsionet
fleksibile
9
Këshilluesit e karrierës
Këshilltarët grupor
Zgjedhjet. vendimmarrja
BASHKËPUNIMI ME JETËN E PUNËS
NË ARSIMIM
TË
MËTEJMË
NË JETËN
E PUNËS
APO
ARSIMIM
TË MËTEJMË
Implikimet e politikave
Dizajnimi i ofrimit të trajnimit – Zhvillimi i ShMK-së
• ”Kurrikula është më shumë një mjet sesa një rregull”
Trajnimi i mësimdhënësve
• Kompetencat për të mbështetur drejtimet individuale mësimore
Trajnimi i praktikantëve të karrierës
• Kompetencat për realizimin e shërbimit dhe dizajnimin e
shërbimit
Trajnimi i udhëheqësve dhe menaxherëve të arsimit
• Udhëheqja për rrjetet
Kanalet më të diferencuara të realizimit
• Roli integruesi i teknologjisë informative dhe të komunikimit (TIK)
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Gjashtë faktorët që janë të rëndësishëm në
zhvillimin dhe zbatimin e politikës së ShMK-së
1. Rregulloret e ShMK-së janë të inkorporuara në arsim dhe
legjislacionin e punës
2. Financimi i qëndrueshëm i aktiviteteve të ShMK-së
3. Prania e një platforme ndikuese të komunikimit, e cila fokusohet në
formulimin dhe zbatimin e politikës së ShMK-së
4. Dizajnimi dhe zbatimi i politikës së ShMK-së si një proces
afatshkurtër dhe afatgjatë, i cili planifikohet dhe është gradual
5. Zbatimi i politikës mbështetet nga zhvillimi i përmbajtjes së
shëndosh, realizimi i shërbimit profesional, si dhe stafi i trajnuar
mirë
6. Monitorimi i procesit të zbatimit të politikës së ShMK-së
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Konkludime
• Sistemet e orientimit me funksionim të mirëfilltë
përmirësojnë efikasitetin dhe efektivitetin e arsimit,
trajnimit dhe të tregut të punës (niveli i ulët i braktisjes së
shkollës, produktiviteti më i lartë, adresimi i mangësive
në shkathtësitë dhe paraqitja e fushave të reja të
kompetencave)
• Roli dhe fokusi i orientimit gjatë gjithë jetës në këtë
aspekt duhet të pranohet më gjerësisht!
• Orientimi gjatë gjithë jetës si një e drejtë e qytetarëve si
dhe një element i kontratës sociale
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union
Ju faleminderit!
Për informata të mëtejme, ju lutem kontaktoni:
Raimo Vuorinen, Hulumtues i Lartë, Ph.D.
Koordinator i RrEPOGjJ-së (ELGPN)
Instituti Finlandez për Hulumtim në Arsim
P.O. Box 35
FI-40014 Universiteti i Jyväskylä
Telefoni. +358-50-3611909
Fax +358-14-617418
email: [email protected]
www: http://elgpn.eu/
Skype: vuorai
European Lifelong Guidance Policy Netëork
http://elgpn.eu
Coordinator: [email protected]
ëith the support of the
Lifelong Learning Programme
of the European Union