Transcript 26-04-2553-ไฟล์นำเสนอที่1

การเก็บตัวอย่างส่งตรวจ
และวินิจฉัย
โรคเท้าช้างทาง
(Lymphatic
filariasis)
ห้องปฏิ
บต
ั ก
ิ าร
Thiraphot Singtohin M.Sc. (Medical Science)
การสอบสวนโรค/การตรวจทาง
ห้องปฏิบต
ั ก
ิ าร
แรงงานพม่า
โรงพยาบาลพบ microfilaria
ต่างเวลา/ ต่างตัวอย่าง/ ต่างส
Inter-laboratory
่
โรงพยาบาลอืน/หน่
วยงานทีร่ ับผิดชอบ
Yes/No
immunology
molecular
confirms
2
่ าคัญของไทย
โรคเท้าช้างทีส
่
พยาธิโรคเท้าช้างทีพบในประเทศไทยมี
ชนิ ด
2
บรู เกีย มาลาไย (Brugia malayi) เป็ นชนิ ดที่
ทาให้เกิดอาการ แขน ขาบวมโต พบมากทาง
ภาคใต้ ได้แก่ จังหวัดสุราษฎร ์ธานี
นครศรีธรรมราช และนราธิวาส
วูเคอเรอเรีย แบนครอฟไต (Wuchereria
่ าให้อว ัยวะเพศบวมโต หรือ
bancrofti) เป็ นชนิ ดทีท
ขาโต ตลอดขา พบมากในจังหวัดชายแดนไทย –
พม่า เช่น จังหวัดแม่ฮ่องสอน ตาก กาญจนบุร ี
ราชบุร ี
3
ยุงพาหะ
้
รถ่ายทอดเชือพยาธิ
ฟิลาเรีย จะมียุงบางชนิ ดเป็ นพ
ยุงลายป่ า ยุงราคาญ และยุงก้W.
นปล่
bancrofti
อง
ยุงเสือ ยุงลายป่ า B. malayi
ยุงลายป่ า
ยุงเสือ
ยุงราคาญ
4
Wolbachia spp.
ELEPHANTIASIS
(Lymphatic filariasis)
พยาธิตวั กลมในระบบหมุนเวียนโลหิต และน้ าเหลือง
5
การตรวจวินิจฉัยโรคเท้าช้าง
1
2
ซ ัก
ประวัติ
ThemeGallery is a
Design Digital
Content & Contents
mall developed by
Guild Design Inc.
3
ตรวจ ช ันสู ตร
ร่างกาย
โรค
ThemeGallery is a
Design Digital
Content & Contents
mall developed by
Guild Design Inc.
ThemeGallery is a
Design Digital
Content & Contents
mall developed by
Guild Design Inc.
้
้ อม
การตรวจชินเนื
อต่
น้ าเหลือง
Ultrasound
6
่
หลักการทางห้องปฏิบต
ั ก
ิ ารทัวไป
หาต ัวให้
พบ
Ab
Ag
้
เชือหรื
อพยาธิผลิตอะไรออกมา
้
ก็ตรวจหาอ ันนัน
Ab
หาทางตรง Antigen
้
เชือหรื
อพยาธิทาให้รา่ งกายตอบสนอง
้
อะไร ก็ตรวจหาอ ันนัน
หาทางอ้อม Antibody
Ag
7
หลักการตรวจโรคเท้าช้าง
Molecular
Filariasis
Microscopic
Gold Standard Method
Immunology
8
การตรวจวินิจฉัยโรคเท้าช้าง
ซ ักประวัติ และ ตรวจร่างกาย
ผู ป
้ ่ วยไม่แสดงอาการ (70-80%)
พบ microfilaria
ไม่พบ microfilaria
ในกระแสเลือดในกระแสเลือด
ผู ป
้ ่ วยปรากฏอาการ (20-
พบ microfilariaไม่พบ microfilar
ในกระแสเลือด ในกระแสเลือด *ส
9
การตรวจวินิจฉัยโรคเท้าช้าง
(Filariasis) ในปั จจุบน
ั
 การตรวจด้วยกล้องจุลทรรศน์ (microscopic
examination)
thick blood smear
 การตรวจทางภู มค
ิ ม
ุ ้ กันวิทยา (Immunology)
ตรวจหาแอนติเจน circulating filarial antigen
(CFA)
ELISA, ICT card test
ตรวจหาแอนติบอดี
ELISA
 การตรวจระด ับอณู ชีวโมเลกุล (Molecular
microbiology)
PCR , RFLP
10
่ องการคาตอบ
คาถามทีต้
 เก็บตัวอย่างอะไรส่งตรวจ ?
่ กต้องทาอย่างไร ใช้
 การเก็บต ัวอย่างทีถู
อะไรบ้าง ?
่ กต้องทาอย่างไร ?
 การเตรียมต ัวอย่างทีถู
การตรวจ
คาตอบที่
ถูกต้อง
่ อ
น่ าเชือถื
ตรวจ
ยืนยันผล
การสอบสวน
่
โรคทีดี
มีมาตรฐาน
ป้ องกันควบคุม
โรค
11
การเก็บตัวอย่าง
พยาธิตวั กลมในระบบหมุนเวียนโลหิต และน
้
 เลือด---->ปลายนิ ว,
เส้นเลือดดา
 ปั สสาวะ
้
้ อมน้ าเหลือง
 ชินเนื
อต่
(พยาธิวท
ิ ยา)
12
การเก็บตัวอย่างเลือดในผู ป
้ ่ วยโรค
เท้าช้าง
รายละเอียด
ฟิ ลาเรีย
1. ชนิดแผ่นฟิ ลม
์ โลหิตสง่ ตรวจ
แผ่นฟิ ลม
์ โลหิตชนิดหนา 2 แผ่น
2. เวลาในการเจาะเลือด
เวลากลางคืน ตัง้ แต่เวลา
22.00-24.00 น.
เวลากลางวัน
สามารถเจาะเลือดได ้ หลังจาก
รับประทานยา
Diethylcarbamacine citrate
(DEC) 45 นาที
ตามขนาด 2 มก. ต่อน้ าหนักตัว 1 กก.
13
อุปกรณ์เจาะเลือด
่
1. Slide ทีสะอาด
2. สาลีแห้ง สะอาด ปลอดเชือ้
3. 70% Alcohol สาหร ับฆ่า
เชือ้
4. Blood lancets
5. Syringe และเข็มเจาะเบอร ์
21
6. หลอดเลือด EDTA blood
7. สายยางร ัดแขน
8. ดินสอเขียนหลอดและ
สไลด ์
14
การเจาะเลือด & Thick blood
smear
- 70% Alcohol ทาความสะอาดสไลด ์ที่
่
เขียนชือ
ผู ป
้ ่ วย ลาด ับ
วันที่ เรียบร ้อย
- 70% Alcohol ทาความสะอาดผิว
่
บริเวณทีจะเจาะเลื
อด
- รอจนแอลกอฮอล ์แห้งแล้วจึงเจาะโลหิต
้ อน
- ใช้เช็ดเลือดหยดแรกทิงก่
15
ตาแหน่ งการเจาะเก็บตัวอย่าง
เลือด
ผู ใ้ หญ่
เด็ก
16
การเจาะเลือด & Thick blood
smear
่
เจาะโลหิตในระด ับความลึกทีโลหิ
ตออกได้โดยไม่
้ ใช้
่ งานน้อย เช่น นิ วนาง
้
ต้องบีบ เจาะนิ วที
และ
้
นิ วกลาง
17
นาย ก
1
19/3/5
3
การเจาะเลือด & Thick blood
smear
Smear เลือด
18
การเจาะเลือด & Thick blood
smear
19
การย้อมสี
 สีทใช้
ี่ ยอ
้ มมีหลายชนิ ด
เช่น
สี Giemsa *
สี Wright’s
สี Leishman’s
 เตรียมสียอ้ ม/Buffer
- สีชนิ ดผง ผสมเอง
- ชุดย้อมสีสาเร็จรู ป
20
วิธย
ี อ
้ มสี Giemsa
Stock
Giemsa/Buffer
้
1:9
หยดสียอ
้ มลงบนสไลด
์ ทิงไว้
ประมาณ 8-10 นาที
ล้างด้วยน้ าสะอาด หรือ บัฟเฟอร ์
ตากสไลด ์ให้แห้ง
21
้
ตัวอย่างเชือจากกล้
อง
จุลทรรศน์
Microfilariae of W. bancrofti in thick blood smears stained with Giemsa
22
Dr. Thomas C. Orihel, Tulane University, New Orleans,
LA.
้
ตัวอย่างเชือจากกล้
อง
จุลทรรศน์
Report:
Microfilaria found
Not found
23
Blood Smear - Microfilaria
 Dark blue
structures are
nuclei
 Tail end tapering
(no nuclei)
 Sheath covering
worm.
24
Blood Smear - Microfilaria
 Head end of the
worm – rounded
(no nuclei)
 (Sheath is not
clearly seen)
25
ข้อแตกต่าง Thick & Thin
blood smear
Thick blood
smear
Thin blood
smear
้
โอกาสพบเชื
อน้
อย
้
โอกาสพบเชือมาก
้
ดู
ล
ก
ั
ษณะของเชื
อ
้
ดูลก
ั ษณะเชือยาก
ง่ าย รู ปร่างช ัดเจน
ต้องใช้ความชานาญ
ใช้เวลาในการดูเชือ้
ใช้เวลาในการดูเชือ้
มาก
น้อย
การ smear ทาได้
การ smear ทาได้
ยากต้องใช้ความ
ชานาญ
ง่ าย
26
การเจาะเลือดเส้นเลือดดา
• EDTA blood ปริมาณ 3-5 มล.
่
่
• เลือดทีเจาะจากเส้
นเลือดดา ต้องใส่ในขวดทีมี
สารกันเลือดแข็งชนิ ด EDTA แล้วเขย่าขวดใส่
่
เลือดเบาๆ เพือให้
เลือดกับสารกันเลือดแข็ง
้
ผสมกัน ป้ องกันการแข็งต ัวของเลือด จากนัน
นาส่งห้องปฏิบต
ั ก
ิ ารทันที
27
การเจาะเลือดเส้นเลือดดา
่
วิธก
ี ารเขย่า ( mix) เลือดก ับสารทีเคลื
อบอยู ่ใน
หลอด ( Additive) ในหลอดเก็บเลือดสู ญญากาศอย่างถู ก
วิธ ี โดยเอียงหลอดพลิกกลับไปมาในแนว 180 องศา ไม่ควร
เขย่าหลอดแรงๆ เพราะจะทาให้เกิด hemolysis
28
การเก็บตัวอย่างปั สสาวะ
ปั สสาวะปริมาณอย่างน้อย 10 มล.
่ ดใน
มีโอกาสตรวจพบพยาธิได้มากทีสุ
่ บหลังตืนนอนตอนเช้
่
ปั สสาวะทีเก็
า จึง
่
ควรเก็บปั สสาวะหลังตืนนอนตอนเช้
า
29
Hydrocele
ก
ก
ข
่
สภาวะการคังของของเหลว
ในถุงอ ัณฑะ
http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/imagepages/19667.htm
http://www.ispub.com/ostia/index.php?xmlFilePath=journals/ijs/vol9n1/hydrocele.xml
30
การเก็บตัวอย่างปั สสาวะ
Normal Urine
ก
Chyluria
ข
http://nfstc.org/workshop/pdi/Subject0
2/pdi_s02_m02_11.htm
http://www.ghettodriveby.com/chyluria
31
/
การตรวจทางภู มค
ิ ม
ุ ้ ก ัน
(Immunology)
 หา circulating filarial antigen
(CFA)
 Monoclonal antibody-based
ELISA assay
•ใช้ Og4C3 monoclonal antibody
• W. bancrofti
•เจาะเลือดเวลาใดก็ได้
ส่วน B. malayi ยังไม่ม ี monoclonal
่ าเพาะ
•ความไว
และ ความจ
าเพาะ 100%
antibody
ทีจ
32
การตรวจทางภู มค
ิ ม
ุ ้ ก ัน
(Immunology)
 หา circulating filarial antigen
(CFA)
ชุดตรวจ Immunochromatographic
W.
bancrofti
Test
เจาะเลือดเวลาใดก็ได้
ใช้ polyclonal และ monoclo
ความไว = 100% ค่า ความจาเพาะ
ศิรช
ิ ัย พรรณธนะ และคณะ
33
การตรวจทางภู มค
ิ ม
ุ ้ ก ัน
(Immunology)
 หา แอนติบอดีตอ
่ microfilaria
 Enzyme-linked
immunosorbent assay (ELISA)
•แอนติเจนเตรียมจาก crude filarial
extract
----> cross-reaction
• พัตรวจได้
ฒนาให้
เ
ป็
น
Recombinant
้
ทงั W. bancrofti
antigen
Kumari s. et al. 199
และ B. malayi
Dissanayake s. et al
•ความไว และ ความจาเพาะ พยายาม
34
การตรวจทางภู มค
ิ ม
ุ ้ ก ัน
(Immunology)
 หา แอนติบอดีตอ
่ พยาธิฟิลาเรีย
 In direct Enzyme-linked
immunosorbent assay (ELISA)
•แอนติเจนเตรียมจาก crude filarial
extract
•หา antifilarial IgG4 ต่อ B. malayi
•ความไว
100%
และ
ความจ
าเพาะ
ตรวจ B. malayi
้
สู งขึน
ช ัยพร โรจนวัฒน์ศิรเิ วช และ
35
การตรวจทางอณู ชีว
โมเลกุ
ล
Polymerase chain reaction PCR
DNA in PCR to amplify W. bancrofti sequences
primer (5' biotin-CC CTC ACT
TAC CAT AAG ACA AC)
Boakye DA. et al. 2007
36
การตรวจทางอณู ชีว
โมเลกุล
Reaction–restriction fragment length polymorphism
(PCR-RFLP)–based method : RFLP
Internal transcribed sequence
Nuchprayoon S. et al. 2005
37
Ultrasound
The filarial dance sign
(FDS)
38
ชุดตรวจ: ฝี มือไทยท
รศ.ดร.สิ ร จ
ิา
ิต วงศ ก
์ าช ย
ั
Filaria DIAG
หัว ห น้ า โ ค ร ง ก า ร พั ฒ น า ชุ ด
ต ร ว จ วิ นิ จ ฉั ยโ ร ค เ ท้ า ช้ า ง
ภ า ค วิ ช า ป ร สิ ต วิ ท ย า ค ณ ะ
แพทยศาสตร ์ศิ ร ร
ิ าชพยาบาล
ม . ม หิ ด ล ก ล่ า ว ว่ า ชุ ด ต ร ว จ
วินิ จ ฉั ยโรคเท้า ช้า งส าเร็จ รู ปนี ้
ไ ด้ ร ั บ ค ว า ม ร่ ว ม มื อใ น ก า ร
จัด เตรียมตัวพยาธิเ ท้าช้าง จาก
ศ.เวช ชูโ ชติ ภาควิ ช าปรสิ ต
วิ ท ย า ค ณ ะ แ พ ท ย ศ า ส ต ร ์ ม .
เ ชี ย งใ ห ม่ ม า วิ จ ัย พัฒ น า ชุ ด
่ งาน
ตรวจจนเป็ นผลสาเร็จ ซึงใช้
ง่ า ย ได้ผ ลดี สามารถตรวจพบ
พ ย า ธิ ใ น ก ร ะ แ ส เ ลื อ ด แ ม้ จ ะ มี
จ านวนน้ อ ย และราคาถู กกว่ า
ต่างประเทศประมาณ 2 เท่า 39
ชุดตรวจ: ฝี มือไทยทา
การตรวจหา Antibody ของพยาธิ
ประกอบ ด้วย
• ซีร ัมควบคุม 3 ชนิ ด ลบ บวก
่ บวกค่าสู ง
ค่าตา
• น้ ายาคอนจู เกต
• น้ ายาซ ับสเตรท
+
• น้ ายาล้าง
• ซีร ัมตรวจ
N
LP
HP
40
ชุดตรวจ: ฝี มือไทยทา
วิเ คราะห ป
์ ระมาณ
่ั
2.10 ชวโมงต่
อคน แต่
สามารถตรวจคราว
เดียวกันได้ถงึ 93
คน
นอกจากนี ้ค่ า ใช้จ่ า ยใน
การตรวจเพี ย ง รายละ
50 บาท
มีความไวในการตรวจหาเชือ้ 97% มีความแ
41
ขอขอบคุ
ณ
Thiraphot Singtohin M.Sc. (Medical Science)
ข้อสาคัญในการเก็บตัวอย่าง
 เตรียมอุปกรณ์ให้
พร ้อมเสมอ
 เก็บชนิ ดตัวอย่าง
ถู กต้อง
 เก็บตัวอย่างถู ก
เวลา
 เก็บตัวอย่างถู กวิธ ี
“เก็
บ
ถู
ก
คน”
 นาส่งตัวอย่างถู ก
วิธ ี
51