Transcript D - Ligjerata.info

Lënda: Mikroekonomia I
www.Ligjerata.Info
OLIGOPOLI
Definimi:
Oligopoli përfaqëson atë lloj tregu ku
sundojnë një numër I vogël firmash,
vendimet e të cilave janë të ndërvarura.
•
Format e tregut / Oligopoli
Karakteristikat
Konkurrenca e
plotë
Monopoli
Shumë
Një
Shumë
Disa
Llojet e produkteve
Homogjene
Të
diferencuar
Të
diferencuar
Të dif &
jo të
difer.
Kushtet e hyrjes në
degë
E lehtë
E pamundur
Relativisht e
lehtë
E
vështirë
Horizontale
E pjerrtë
E pjerrtë
E pjerrtë
Zero
Po
Zero
varësisht
Numri i firmave
Kurba e kërkesës
së firmës
Profiti afatgjatë
Konkurrenca Oligopoli
monopolistike
Tiparet e oligopolit
1. Ekzistimi i një numri të vogël të frimave
•Ndërvarësia e firmave
2. Standartizimi ose diferencimi i produkteve
•Oligopolet ku ofrohen produktet e njejta ose
pothuajse të njejta (shumica e pordukteve metalike
si çelik, bakër, zink dhe produkte të tilla si çimento,
mëndafsh artificial, disa materiale ndërtimi etj.)
•Oligopolet ku ofrohen produktet të diferencuara
(industrinë automobilistike , ate të naftës,
kompjuterëve,degët e prodhimit të mallrave të
konsumit, etj.)
3. Ndërvarësia në kontrollin e çmimeve
4. Konkurrenca përmes reklamës dhe cilësisë
(sidomos te oligopolet që prodhojnë pordukte të
diferencuara)
5. Hyrja me vështirësi në degë
•Ekonomizimi i shkallës
•Kosto e diferencimit të produktit
•Pengesa të tjera si liçencat, kontrolli mbi inputin
bazë (rasti i degëve të përpunimit të mineraleve,
lëndës së drurit), etj.
Firmat në oligopol mund të kenë:
• sjellje kooperative (Marrëveshja)
• sjellje jokooperative (Konkurrenca)
Kur anëtarët e Oligopolit bëjnë marrëveshje për vëllimin,
për kuotën e ofertës, për lartësin e çmimeve, atëherë ajo
gjendje në treg i ngjan MONOPOLIT.
Rasti tjetër është kur pjesëtarët e Oligopolit bëjnë gara në
mes veti në mënyrë që njëra firmë ta përvetëson një pjesë
të tregut nga një firmë tjetër. Kjo do të arrihet nëse firma
e cila dëshiron ta përvetson një pjesë të tregut nga firma
tjetër ndërmerr ndonjërën nga këto veprime :
• Të rrit cilësinë e prodhimeve
• Të rrit cilësinë e shërbimeve
• Të ofroj në treg produkte të reja
• Të zbaton reklama më agresive.
Shembulli i duopolit
Duopoli është oligopoli me vetëm dy
anëtarë. Është forma më e thjeshtë e
oligopolit.
•
Modele të oligopolit
•
Kurba e kërkesës me kënd
•
Marrëveshjet e fshehta (kartelet)
•
Modeli i firmës sunduese
1. Kurba e kërkesës me kënd
Kur një firmë ulë çmimin e produkteve të
ofruara, firmat e tjera në degë do të veprojnë
në të njëjtën mënyrë për të shmangur humbjet
e klientëve , ndërsa kur firma rrit çmimin për
produktet e ofruara atëherë firmat e tjera nuk e
ndjekin , duke shpresuar që të tërheqin klientët
e saj.
•
Paraqitja grafike - Kurba e kërkesës me kënd
Kurba DD – kur rivalët
nuk do të pasojnë
ndryshimin në çmim
(elastike).
P
P
D’
D
P0
E
D
a
D’
b
MR’
Q0
Kurba D’D’ – kur rivalët
do të pasojnë
ndryshimin në çmim (më
pak elastike)
MR
Q
Q
Kurba DED’ – kurba e
kërkesës me kënd.
Paraqitja grafike – Modeli i kurbës së kërkesës
me kënd (MR=MC)
2. Marrëveshja e fshehtë (karteli)
Karteli është një marrëveshje midis firmave të
pavarura për të koordinuar vendimet lidhur me sasinë e
prodhimit dhe çmimit.
Karteli sillet si monopolist dhe maksimizimi I
fitimit për kartelin arrihet njëlloj si për firmat
monopoliste, sipas rregullit MR=MC.
Vështirësia qëndron në përcaktimin e kurbës
MC, sepse ajo është kurbë agregate e kurbave MC të
firmave të veçanta (shiko grafin në vijim).
Maksimizimi i fitimit te karteli
Karteli vepron si
monopol nëse është i
qëndrueshëm mes
anëtarëve.
MC e firmës 1
MC e firmës 2
Çmimi fitim
maksimizues.
6.25$
MC e
përbashkët
MC e kartelit
MR=MC
MR
1,25 2.5
3.75
(1) (2)
Niveli i prodhimit fitim
maksimizues
D
Q
3. Modeli i firmës sunduese
Firma sunduese përcakton çmimin (është çmimpërcaktuese) dhe firmat e tjera e pranojnë atë, pra
veprojnë si çmimpranuese.
Ky model jep shpjegim të mjaftueshëm për
situata afatshkurta, ndërsa për situata afatgjata, ku
ekziston mundësia e hyrjes së fimave të reja, firma
sunduese mund të humb pozicionin e saj.
Paraqitja grafike - Modeli i firmës sunduese
P
P
D
S=∑MC
MC
Po
E
P1
P1
E
D
Q2
Q*
Q
ED
MR
Q1
Q*=Q1+Q2
Q
Zgjedhja e një strategjie
Udhëheqja e sasisë (modeli Strackelberg)
Udhëheqja e çmimit
Përcaktimi i njëkohshëm i sasisë (modeli Cournot)
Përcaktimi i njëkohshëm i çmimit (modeli Bertrand)
Koncepti i ekuilibrit Nash
Ekuilibri Nash ngjan kur secili lojtar zgjedh
strategjinë që i ofron përfitim më të madh nën
kushtet e strategjive të dhëna të lojtarëve të
tjerë në lojë.
Dilema e të burgosurit
Ekuilibri Nash nuk përputhet me rezultatin që
maksimizon interesin e përbashkët të lojtarëve .
Individi
A
Individi
B
Pranon
Moho
n
Pranon
-5, -5
-10,0
Mohon
0, -10
-1, -1
Situatat janë:
• Nëse Individi A pranon fajin atëherë individi B do të
denohet me 5 vjet burg nëse e pranon fajin dhe me 10
vjet burg nëse mohon fajin.
•Nëse Individi B pranon fajin atëherë individi A do të
denohet me 5 vjet burg nëse e pranon fajin dhe me 10
vjet burg nëse mohon fajin.
Ekuilibri Nash: strategjia pranim-pranim.
Pareto Efiçiente: strategjia mohim-mohim.
Dilema e të burgosurit ilustron konfliktin mes interesit
individual dhe interesit të përbashkët të lojtarëve.
Në ekuilibrin Nash të lojës “dilema e të burgosurit”çdo
lojtar zgjedh veprimin “mosbashkëpunim” edhe pse
është në interes të përbashkët të lojtarëve për të
bashkëpunuar.
Mësimi kryesor nga dilema e të burgosurit është se
prirja individuale për maksimizimin e fitimit nuk do të
rezultojë domodo në maksimizimin e fitimit të
përbashkët të grupit të lojtarëve.
Nëse loja përsëritet, rezultatet do të ndryshojnë.
“Dilema e të burgosurit” e përsëritur
Nëse loja përsëritet disa herë, ekuilibri Nash do të jetë për
të dy lojtarët “bashkëpunim”. Si arrihet kjo?
Lojtari 1
Mashtrim
Lojtari 2
Mashtrim
Bashkëpunim
5, 5
1, 14
Bashkëpunim
14, 1
10, 10
Të merret një shembull për aplikimin praktik të dilemës së të burgosurit
në ekonomi (shembulli i reklamave).
Mundësia “bashkëpunim” në lojën e përsëritur të
dilemës së të burgosurit arrihet në këto situata:
• Lojtarët janë të durueshëm,
• Bashkëpunimi mes lojtarëve është i shpeshtë,
• Mashtrimi zbulohet lehtë,
• Përfitimi nga një mashtrim është relativisht i
vogël.
Situatat e kundërta do të zvogëlojnë mundësinë e
arritjes së bashkëpunimit në mes të lojtarëve.
Mësimet e nxjerra nga dilema e të burgosurit
Në strategjinë konkurruese firma duhet të parashikojë
reagimet e konkurrentëve;
•
Nese firma është në bashkëveprim me grupin e njejtë
të konkurrentëve duhet të parashikojë edhe reagimin e
të tjerëve ndaj sjelljes së saj (“mashtrim”, ulja e
çmimeve);
•
Duke injoruar mundësinë e reagimit të konkurrentëve,
firma ndjek rrezikun e mbivlerësimit të përfitimit të
mundshëm nga format e ndryshme të
mosbashkëpunimit.
•