Transcript makroekonomi i ligjrata 2

Makroekonomia I – ligjërata 2
Fadil ALIU, PhD Kandidat
15 Tetor 2010
Hyrje








Sistemet e Ndryshme Ekonomike
Lakorja e mundësive te prodhimit
Mekanizmi i çmimeve
Modelet
Ceteris Paribus
Kostoja Oportune
Formulimi Pozitiv
Formulimi Normativ
SISTEMET E NDRYSHME EKONOMIKE


Problemi i pamjaftueshmërisë dhe adresimi
tij nga shoqëritë/ shtete e ndryshme
Roli i shtetit ( tipi dhe vëllimi i intervenimit)



Ekonomia e komanduar
Ekonomia e tregut tërësisht të lirë
Ekonomia e përzier
NATYRA E INTERVENIMIT SHTETEROR






Plani
Prona publike/ shteterore
Rregullimi
Tatimet
Subvencionet
Politikat e tjera ekonomike
SEKTORI JOFORMAL I EKONOMISE




Individet që kryejnë biznes marrin vendime ( nuk janë
në treg as ne qeveri)
Puna ne shtëpi
Prodhimi për nevoja vetiake/ vetembajtje ( ushqim dhe
veshmbathje)
Pa involvim të parasë
EKONOMIA E KOMANDUAR






Sistemi socialist : kapitali dhe toka janë në pronësi
kolektive/shtetërore
Shpërndarja dhe angazhimi i burimeve ( konsum dhe investime) i
planifikuar sipas planit/ strategjisë
Mardhenia midis sektorëve e degëve ekonomike dhe firmat (
analiza input –autput)
Shpërndarja e autputeve sipas gjykimit/ vlerësimit të nevojave të
konsumatorëve
Kufizime dhe nxitje
Problemet e paraqitura
EKONOMIA E LIRE E TREGUT




Individet janë të lirë të marrin vendimet e
tyre
Konsumatorët/ blerësit se çfarë të blejnë me
paratë/ të ardhurat që disponojnë
Firmat jan te lira per te prodhuar
Komunikimi nëpërmjet çmimeve /
mekanizmi i çmimeve
EKONOMIA E LIRE E TREGUT: mekanizmi i
çmimeve







Nryshimi në çmimi varësisht nga kërkesa dhe oferta
Mungesa dhe tepricat në treg
Mungesa (nga zvoglimi i prodhimit/ rritje e kërkeses)çmimi rritet derisa
të tejkalohet mungesa
Teprica (nga zvogëlimi i kerkeses / rritje e prodhimit) çmimi bie
derisa te eliminohet teprica
çmimi ku barazohen oferta dhe kërkesa – ekuilbrumi/ drejtëpeshim/
baraspeshë
Shembuj për mall, apo tregu i punes...
Nxitësit/ stimujt ( profiti, fitimi), sinjale...
EKONOMIA E LIRE E TREGUT :
NDËRVARËSIA






Ndryshimet në kërkesë dhe ofertë dhe shfrytëzimi i burimeve
Ndryshimet në shfrytëzimin e burimeve varsisht nga çmimet dhe
kostoja e tyre relative
Ndjekja e profitit
Ndryshimet në ofertë dhe kërkesë dhe përshtatjet në treg ( Figura
1.7.)
Ndikimet reciproke të ndryshimeve në tregun e mallrave dhe burimeve
(faktorëve)
Rritja e çmimit – blerja orientohet kah alternativa
EKONOMIA E LIRE E TREGUT: Rregullimi
automatik




Perdorimi efikas (nën presionin e konkurrencës) i
burimeve te pamjaftueshme në baze të nevojave të
konsumatorëve
Mundësitë e kufizuara të konkurrencës dhe roli i shtetit
në disa fusha
Pushteti dhe prona (shpërndarja e fuqise)
Nevojat sociale (firmat dhe shteti)
EKONOMIA E PERZIER





Ekonomitë reale janë ekonomi të përziera ( është i pranishëm një
intervenim shtetëror)
Qeveria mund të kontrollojë : (çmimet, të ardhurat, prodhimin dhe
konsumin , taksat, buxhetin, emisionin e parave, tregëtinë e jashtme ,
kursin valutor
Andaj ndikon në papunësi, inflacion, rritje ekonomike, bilanc tregëtar
etj...ë
Dështimet e tregut
Intervenimet shtetërore si masa korrigjuese ( – instrumentet e poltikave
ekonomike ( taksat, perfitimet, subvencionet, ligjet, licencat),
Lakorja e mundësive te prodhimit
Përmirësimi ne teknologjinë e veturave
Efekti i rritjes se resurseve
KOSTO OPORTUNE
Mekanizmi i Çmimit: efektet e rritjes se kërkesës
Modelet në ekonomi

Për të shpjeguar ose parashikuar, ekonomistët
ndërtojnë modele të ekonomisë ose pjesëve të
ekonomisë.

Këto modele tregojnë lidhje të thjeshtësuara në mes
fenomeneve të ndryshme ekonomike.

Megjithëse shumica e modeleve mund të paraqiten
gojarisht, ato zakonisht mund të paraqiten më
saktësisht me anë të grafikut ose në formë
matematike.
Ndërtimi i modeleve

Modelet ndërtohen duke bërë hipoteza të
përgjithshme sa i përket shkaqeve të fenomeneve
ekonomike.

Këto hipoteza zakonisht bazohen nga vështrim i
asaj që ndodhë në realitet.

Ky proces i nxjerrjes së formulimit të përgjithshëm
nga një vështrim i një dukurie të caktuar njihet si
induksion.
Përdorimi i modeleve

Shpjegimi. Modelet shpjegojnë duke treguar se si gjërat
shkaktohen: çfarë janë shkaqet e inflacionit, ose pse punëtorët e
disa industrive marrin paga më të mëdha se të tjerët, etj.

Parashikimi. Modelet nganjëherë përdoren për të bërë
parashikime të thjeshta: për shembull, inflacioni do të jetë nën 5
përqind vitin tjetër. Mirëpo, zakonisht, parashikimet janë të llojit
‘nëse...atëherë...’: për shembull, nëse kërkesa për mallin x rritet,
çmimi i tij do të rritet.

Ky proces i nxjerrjes së konkludimeve (përfundimeve) nga modeli
quhet deduksion.
Ceteris Paribus

Ceteris Paribus në latinisht do të thotë ‘nëse të
gjitha të tjerat mbesin pa ndryshuar (konstante)’. (në
gjuhën angleze: ‘other things being equal’)

Kur bën deduksione të tilla duhet të supozohet që
asgjë tjetër që mund të ketë ndikim në rezultat nuk
ka ndryshuar në ndërkohë.

Për shembull, nëse kërkesa për mallin x rritet, çmimi
i tij do të rritet duke supozuar që kostoja e prodhimit
të këtij malli nuk është zvogëluar apo rritur.
Ekonomiksi dhe Politikat

Ekonomistët luajnë rol shumë te rëndësishëm
ne ndihmën qe ofrojnë për qeverinë ne
hartimin e politikave te ndryshme ekonomike.

Ne mënyrë që të konsiderojmë këtë rol, është
shume e nevojshme te bëjmë ndarjen ne mes
te formulimeve pozitive dhe normative.
Formulimi Pozitiv

Formulimi Pozitiv – paraqet një formulim te
fakteve. Ai mund te jete i sakte apo i gabuar,
mirëpo saktësia e tij mund te testohet duke i
përdorur faktet.

“Papunësia po rritet”. “Nëse qeveria ul taksat,
importet do te rriten”. Te gjithë këta shembuj
janë shembuj te formulimeve pozitive.
Formulimi Normativ

Formulimi Normativ – është formulim i vlerave:
formulim rreth çka duhet ose çka nuk duhet te
behet, rreth asaj se çka është mire ose keq, e
dëshirueshme ose e padëshirueshme.

“Është e drejtë te taksohen me shumë te pasurit se
te varfrit”. “Qeveria duhet te ule inflacionin”. Këta
janë te gjithë shembuj te formulimeve normative. Ato
nuk mund te aprovohen ose mos-aprovohen me
përdorim te thjeshte te fakteve.
Ju faleminderit per vëmendje!
Pyetje dhe Komente?