Transcript E DREJTRA E SHOQËRIVE TREGETARE

E DREJTA BIZNESORE
LIGJERATA:
E DREJTA TREGËTARE
Format e shoqërive tregëtare
Semestri veror
2013/2014
Fakulteti Ekonomik- Qendra Mitrovicë
Salla S-0
1
E drejta tregëtare
 Vështirë se mund të përcaktohet se kur ka filluar
përpjekjet për themelimin e së drejtës tregëtare, por
burimet e shkruara juridike datojnë që nga viti 1963,
me Dekretin për Tregëtinë Tokësore të Francës.
 Revulucioni Borgjez Fracez i vitit 1879, krijoi
parakushtet për zhvillimin e të drejtës tregëtare, e së
këndejmi edhe të shoqërive tregëtare.
2
Formacionet dhe organizatat
biznesore
 Formacionet dhe organizatat biznesore veprojnë dhe
funksionojnë në vende të ndryshme dhe në harqe të
ndryshme kohore, dhe pa dyshim edhe me
terminologji të ndyshme si: organizata
bisnesore/komercile, kopani, ndërmarrje, shoqëri,
firma, ortakëri, partenritet e shumë të tjera.
 Megjithëkëtë llojllojshmëri të emërtimeve në kuptimin
e përgjithshëm të fjalës këto janë numër apo grup i
caktuar i individëve që bashkohën vullnetarisht për
zhvillimin të përbashkët të një aktiviteti, pune apo
ndërmarrësie bisnesore.
3
Veprimataria
e organizatave biznesore
 Llojet dhe format e organizatave biznesore që
verprojnë duhet dhe mund të themelohen vetëm
atëherë ku zhvillojnë dhe operojnë me veprimtari të
ligjshme – pra kur ato janë të themelura në pajtim me
ligjin dhe duhet të jenë të regjishtruara.
4
Format/llojet
e shoqërive tergëtare
I - Tregëtari individual/ndërmarrësi/biznesi vetanak
II- Ndërmarrjet publike - ato që kryejnë veprimtari me
interes të përgjithshëm dhe që i themelon shteti apo njësia
e qeverisjes lokale.
 Qëllimi është plotësimi i nevojave publike, dhe
karakterizohen me:
 Kryerjen e veprimtarive me interes të përgjithshëm
 Kanë cilësinë e personit juridik
 Kanë pasuri dhe përgjigjen për detyrimet
 Akti jurdik më i lartë - statusi.
5
Biznesi individual/vetanak
është formë e organizimit biznesor, pa cilësi të personit juridik.

individi është pronar i një ndërmarrje individuale,

ka përgjegjësi të pakufizuar personale, për të gjitha
borxhet dhe detyrimet tjera, të shkaktuara, të imponuara nga ligji
ose kontrata .
Përgjegjësia e plotë dhe e pakufizuar përfshinë pronën dhe të gjitha
llojet e tjera të mjeteve dhe kapitaleve, të cilat personi përgjegjës i ka në
pronësi të drejtpërdrejt ose të tërthortë.
6
Shoqëria kolektive / partneritetit të
përgjithshëm- ortakëror
 Juridikisht mund të ekzistojë dhe veprojë kur dy e më shumë persona
dhe/ose shoqëri, bashkëpunojnë në mes tyre me qëllim të ushtrimit të
veprimtarisë biznesore, e mbështetur në një kontratë të shkruar, një marrëveshje
gojore apo në mirëkuptim.
 Natyra juridike - biznesore e interesit në shoqërinë kolektive përfshinë:
 të drejtën e ndarjes së fitimit, shpërndarjen si dhe të drejtat tjera të ortakut të përgjithshëm dhe
 të drejtat dhe detyrimet e ortakut të përgjithshëm.
 Numri i ortakëve të përgjithshëm, mund të jetë dy ose më shumë persona
dhe/ose shoqëri/org.biznesore.
 Parimi i përgjegjësisë në shoqërinë kolektive

Secili ortak dhe të gjithë ortakët janë përgjegjës për të gjitha borxhet dhe
detyrimet e tjera.
7
Shoqëria (kompania)
me përgjegjësi të kufizuar
 Natyra juridike – biznesore, - është person juridik, juridikisht dhe
ligjërisht e ndarë dhe e dallueshme nga pronarët e saj. Pronari i saj nuk
është bashkëpronar dhe nuk disponon me interesa të transferueshme,
në pronën e shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar.
 Kapitali themelor, duhet të jetë të paktën 1000 euro, dhe duhet
paguar shoqërisë në fjalë brenda 14 ditësh, nga dita e regjistrimit.
 Parimi i përgjegjësisë, kjo shoqëri është përgjegjëse, për të gjitha
borxhet dhe detyrimet e tjera të saj; me të gjitha mjetet (asetet), duke
përfshirë edhe kapitalin themelor.
 Konstituimi, - themeluesi duhet të nënshkruaj dhe dorëzojë në Zyrën
e Regjistrimit, Statutin e organizatës biznesore (shoqërisë aksionare).
8
Shoqëria komandite /
partneritetit të kufizuar
 Natyra juridike - biznesore e shoqërisë komandite përbëhet:
 së paku nje ortak (partner) i përgjithshëm dhe nga
 së paku nje ortak i kuflzuar.
 nuk ka cilësi të personit juridik, por mund të posedojë pronë, mund të lidhë kontratë dhe të
padisë të tjerët në emër të saj dhe të jetë e paditur nga të tjerët.
Ortaku i përgjithshëm është bashkërisht dhe personalisht përgjegjës për borxhet dhe detyrimet e
saj.
Ortaku i kuflzuar nuk përgjigjet për borxhet.
 Themelimi i shoqërisë komandite, bëhet në përputhje me dispozitat ligjore.
 Marrëveshja e shoqërisë komandite, duhet ta ketë marrëveshjen e saj si një
dokument relevant për veprimin dhe funksionimin të saj.
 Kufizimet lidhur me përgjegjësinë e ortakëve të kufizuar
9
Shoqëria aksionare
 Natyra juridike- biznesore , është person juridik, në pronësi të
aksionarve të saj, juridikisht e ndarë dhe e veçantë nga aksionarët që nuk
janë bashkëpronarë dhe nuk kanë interesa të transferueshme në pronën ose
mjetet (asetet) e shoqërisë aksionare.
 Kapitali themelor i shoqërisë aksionare- duhet të jetë të paktën 25000
euro, ose shuma gjithëmbarshme e vlerës nominale të të gjitha aksioneve.
 Parimi i përgjegjësisë, është përgjegjëse për të gjitha borxhet dhe
detyrimet e tjera, me të gjitha mjetet (asketët) dhe pasurinë e saj.
 Udhëheqja e shoqërisë aksionare, përmes organeve drejtuese.

Organi kryesor i udhëheqjes - Këshilli i drejtorëve.
10
Aksionet




Aksionet janë letra specifike me vlerë të cilat pronarit të tyre i japin të drejtë që të
kenë pjesë në fitimin dhe në drejtim të shoqërisë e cila i ka emituar aksionet.
Llojet e aksioneve
Themeluese (aksione të thjeshta me të drejtë vote);
Aksionet e emisioneve pasuese
Sipas të drejtës në pjesëmarrje kemi:
Aksione të rëndomta (të rregullta),
Prioritare ose favorizuese, të cilat mund të jenë:
- Participative (që japin të drejtën e pagesës së dividendës që iu takon aksionarëve të aksioneve të
thjeshta;
- Kumulative (që japin të drejtën prioritare të pagesës së të gjitha dividendëve të cilat nuk janë
paguar, para pagës së bartësve të aksioneve të rëndomta) dhe
- Ndryshuese (konvertibile), të cilat i japin të drejtën titullarit, që ato aksione ti shendrojë në
aksione të zakonshme.
Ligji në fuqi parasheh llojet e aksioneve
të certifikuara dhe të pa certifikuara, të thjeshta dhe të privilegjuara.
11
Organet
e shoqërisë aksionare
 Kuvendi - organi më i lartë i udhëheqjes dhe organ i pronarëve të mjeteve, në të cilin përveç
aksioneve marrin pjesë edhe përfaqësuesit e të punësuarve në shoqërinë aksionare.
Ka disa lloje kuvendesh të shoqërive aksionare:
 Kuvendi themelues, Kuvendi i rregullt, Kuvendi i jashtëzakonshëm dhe
 Kuvendi special (të cilin e thërrasin aksionarët me aksione prioritare). (Ligji i Kosovës,
nuk e parasheh kuvendin si organ)
 Këshilli drejtues- organi drejtues i cili e emëron dhe shkarkon drejtorin, nxjerrë akte të
përgjithshme, përgatit propozim vendimet për punën e kuvendit, zbaton vendimet e kuvendit etj.
Ligji i Kosovës parashef Bordin e Drejtorëve si organ i domosdoshëm)
 Drejtori ose menaxheri ekzekutiv- organ punëdhënës është kompetent për organizimin
dhe udhëheqjen e proceseve të punës dhe afarizmit, si dhe të përfaqësimit të shoqërisë aksionare ndaj
personave të tretë. Për punën e vet të ligjshme e të suksesshme, drejtori i përgjigjet Kuvendit.
 Këshilli mbikëqyrës- organ mbikëqyrës i cili bën kontrolle të drejtpërdrejtë intern.
12
Shpërbërja e shoqërive akcionare
 Këshilli i drejtorëve i shoqërisë apo aksionarët e saj marrin vendimin mbi shpërbërjen
e shoqërisë aksionare, ose likuidimin e saj;
 Propozimi për shpërbërje i dorëzohet për miratim aksionarëve në mbledhjen vjetore
ose të jashtëzakonshme.
 Propozimi duhet të miratohet me votimin e së paku 2/3 të aksionarëve, që kanë të
drejtë vote.
 Pas shpërbërjes vullnetare, shoqëria aksionare vazhdon ekzistimin e saj, por nuk
mund të ushtrojë kurrfarë veprimtarie, përveç atyre që kanë të bëjnë me likuidimin
duke përfshirë:
 Mbledhjen dhe shitjen e pasurisë,
 Pagimin e kreditorëve dhe
 Shpërndarjen e pasurisë së mbetur ndërmjet anëtarëve të saj. Veprimtaritë e sipërpërmendura,
ushtrohen nga këshilli i drejtorëve dhe zyrtarëve tjerë kompetentë.
Shpërbehet në mënyrë: Vullnetare dhe të detyruar.
13
Shpërbërja e detyruar
e shoqërisë aksionare
 Mosdorëzimit të raportit vjetor;
 Urdhrit të gjykatës për shpërbërje, ngase nuk është e aftë për ta vazhduar
veprimtarinë e saj biznesore, si pasojë e paligjshmërisë, bllokimit në vendimmarrje ose shkaqe e arsye të tjera;
 -Paaftësisë pagimore (insolvences) apo falimentimit të shoqërisë dhe
shpërbërjes;
Shkaqet kryesore dhe parësore numërohen:
 Ekzistimi i bazës për likuidimin e shoqërisë;
 Mosekzistimi i kushteve natyrore;
 Skadimi i afatit të veprimtarisë dhe funksionimit;
 Përmbushja e qëllimit, synimeve dhe caqeve;
 Vendimi i organit kompetent;
 Mosekzistimi i kushteve ligjore në pikëpamje të anëtarëve, kapitalit.
14
Ndërmarrja/Sipërmarrja




Formë e veçantë dhe si person juridik specifik, paraqet një emërtim a
nocion përmbledhës, për forma dhe tipe (lloje) të organizatave
biznesore. Ka këto veçori:
Ekzistimi i organizimit të caktuar, - ka organizim të caktuar unik
dhe kompatibil midis pasurisë , themeluesit dhe punëtorëve.
Mvetësia- kusht që përmbushet permes ekzistimit të planifikimit të
pavarur, organizimit intern, çmimeve të prodhimeve vetanake, mallrave
dhe shërbimeve, disponimit - posedimit të të hyrave, natyrisht atyre të
hyrave që mbeten, pas përmbushjes së obligimeve ligjore
Fitimi (profiti)
Udhëheqja/pjesëmarrja në udhëheqje.
15
Funksionaliteti i Organizatave bisnesore
Format/llojet e organizatave biznesore do të mund të
themelohen, organizohen, veprojnë dhe operojnë në Kosovë,
vetem nese:
 zhvillojnë aktivitete dhe veprimtari të ligjshme;
 themelohen dhe regjistrohen nga çdo person fizik, shoqëri ose
grup i përbërë nga një ose më shumë persona ose modalitete
biznesore;
Aktiviteti biznesor sipas ligjit, nënkupton çdo lloj i aktivitetit
të rregullt ose i përsëritur i cili përfshinë ofrimin, sigurimin ose
prodhimin e mallrave, shërbimeve, pronës dhe/ose punëve për
cilindo person ose organizatë, në këmbim ose në pritje të
çfarëdo lloj pagese ose kompensimi, por me kusht që punëtori
i cili kryen shërbime për punëdhënësin e tij, të mos
konsiderohet se kryen sherbime binesore deri sa ai nuk
kompenzohet sipas kontrates.
16
Format e organizatave biznesore / afariste në Kosovë
Sipas dispozitave ligjore të Ligjit për Shoqëritë
Tregëtare: L nr.02/L-1232 dhe Lnr.04/L-006, në
Kosovë, përcaktohen format/ llojet e biznesit:
 Bisnes indidvidual/B.I.,më parë Ndërmarrje individuale/NI;
 Ortakëri e përgjithsme/O.P.-, më parë Shoqëri kolektive;
 Shoqëri komandite /SH.K.M, më parë SHKM;
 Shoqëri me përgjegjësi të kufizuar/SH.P.K më parë
SHPK
 Shoqëri aksionare /SH.A, më parë SHA
17
Organizatat ndërkombëtare
 Zhvillimi i aktiviteteve biznesore dhe perspektiva e
marrëdhënieve biznesore ndikojnë në trendet rapide
të zhvillimit të vet organizatave ndërkombëtare.
 Organizatat ndërkombëtare kanë subjektivitetin
juridik dhe ato paraqiten me rolin e dyfhisht në
marrëdhëniet ndëkombëtare në drejtim të:
- Krijimit të kornizave juridike dhe krijimit të kushteve
për marrëdhënie konkrete ndërkombëtare, dhe
- Pjesëmarrjes së drejtëpërdrejtë në marrëdhëniet
ndërkombëtare- rast tipik FMN-ja.
18
Organizata Botërore e Tregëtisë
WTO
 Organizatë ndërkombëtare e specializuar për
përkrahjen, avancimin dhe korridinimin e veprimtarie
për trendet e zhvillimit biznesor në botë – me 317
shtete të anëtarësura.
- Siguron mbarëvatjen e tregëtisë globale, pa
diskriminim;
- Siguron stabilitet global të tregut;
- Siguron aplikimin e sistemit – normave juridik edhe
përbrenda shtetit, pra aplikimi nacional i normave
ndërkombëtare;
19
OBT/WTO siguron:
- trasparencën, tregëtinë e lirë, prediktabilitet
-
-
(parashikueshmëri) dhe qasje liberale në tregje;
nxitjen e reformave eknomike;
Promovimin dhe afirmin e konkurevës jolojale –
sidomos eleminimi i eksporteve të paligjshme;
Sistem të përparuar të rregullave;
liberalizimin e tregut;
Zhvillim konkret, dinamik dhe etik të tregut, etj.
20
Funksionet e OBT/WTO
 Zbatimi dhe administrimi i objektivave dhe qëllimive të
marrëveshjeve tregëtare biznesore;
 Administrimi i procedurave dhe ecurive përkitazi me
zgjidhjen sa më të efikase të kontesteve;
 Bashkëpunimi me FMN dhe Organizatat ndërkombëtare
për krijimin e politikave globale ekonomike:
-
Tregëtia / biznesi dhe investimet,
Tregëtia dhe mbrojtja e ambientit,
Tregëtia dhe të drejtat e punëtorëve,
Biznesi elektonik, etj;
 Vendimet merren me shumicën e votave ose me konsensus.
21
Organet e OBT/WTO
 Konferenca e Ministrave – përbehet nga përf.e shtetve anëtare dhe
takohet 2 herë në vit, votohet me konsensus;
 Këshilli i Përgjithshëm – përbëhet nga përf.e shteteve anëtare,
ushtron punët në mes të dy sesisonve të konf.ministrave, dhe takohet
sipas nevojës, ndërsa mund të krijohen këshilla “ad hoc”.
 Këshillat e Përhershëm – (3),
1.
2.
3.
k.për tregëti dhe mallra.
k.për tregëti me shërbime,
k.për pronësinë intelektule;
 Komitetet e Përhershme – (3),
1.
2.
3.
K.për tregëti dhe zhvillim,
K.për restrikcione të pagesave/bilancit,
K.për buxhet, financa dhe administratë;
 Administrata – përbehet nga:
- Sekretariati/ Sekretari i OBT
- Drejtorinë e përgjithshme.
22