Transcript Ndërmarrja - Ekonomia e Ndermarrjes

FAKULTETI I SHKENCAVE TE APLIKUARA TE BIZNESIT - PEJE
Lënda: EKONOMIA E NDERMARRJES
Driton Sylqa
Mars, 2012
Pejë
1
EKONOMIA E NDERMARRJES
Ekonomia, mjedisi / shoqëria
dhe ndërmarrja
2
Ekonomia, mjedisi dhe ndërmarrja
Ndërmarrja
Mjedisi
Ndërmarrja mbijeton nëse:
 prodhon apo kryen
 shërbime përkatëse dhe
 çmimet e tyre janë atraktive/tërheqëse
3
Ekonomia
Ekonomi = oikonomia = rend shtëpiak
(ekonomizim)
“Të përfitosh vlerë përkatëse për paratë e
angazhuara/investuara”
“Të fitosh para të mjaftueshme për të mbuluar
shpenzimet e jetës”
4
Ekonomia
Për individ dhe familje
(rend / ekonomi shtepiake):
Ekonomizim = shkathtësi ekonomike të
fitosh para ashtu që ato të jenë të
mjaftueshme për të gjitha dhëniet:
(ushqimi, veshmbathja, banimi / strehimi, etj)
5
Ekonomia
Për ndërmarrjen:
Ekonomia = shkathtësia të ekonomizojë me
Resurset e siguruara/pajisura (të punësuarit,
makinat, lënden e parë,etj), ashtu që
produktet dhe shërbimet e fituara të
mundësojnë vlerë të shtuar përkatëse dhe
fitim përkatës.
6
Ekonomia
Dituria, koha dhe informacioni
‘’ Koha është para ‘’
7
Varësia e ndërsjellë shoqëri - ndërmarrje

Shoqëria është pjesëmarrëse e rëndësishme e cila
përcakton klimën e ndërmarrjes;

Klima e ndërmarrjes, supozimet dhe kushtet që
shoqëria i ofron ndërmarrësve në formë:
◦ të legjislacionit,
◦ sistemit fiskal dhe infrastrukturës (psh. sistemi
telekomunikativ dhe informativ, sistemi i rrugëve,
hekurudhave, posta, furnizimi me energji dhe ujë, etj)
◦ Anëtarësimit në asociacione ndërkombëtare;
◦ Kushtet globale ekonomike;
◦ Lëvizjet valutore dhe financiare botërore;
◦ Tregu dhe valuta e përbashkët evropiane;
8
Varësia reciproke Ndërmarrje - Mjedis
Ndërmarrja
Mjedisi
9
Ndërmarrja – formë për pjesëmarrje
ndaj qëllimit ekonomik
Ndërmarrja është formë e përgjithshme
juridike/ligjore për kryerjen e organizuar të
afarizmit të organizatës së caktuar.
 Ndërmarrja është fisnikëruese e resurseve;
 Duke prodhuar produkte, shërbime dhe vlera
ndërmarrjet sendërtojnë BPN;
 Ndërmarrja si sistem afarist i takon sferës së
sistemeve shoqërore që krijon vlera:

◦ CD e zbrazët = 2€;
◦ CD me një program kompjuterik = 2,000 €
10
Klasifikimi i ndërmarrjes sipas veprimtarisë
Varësisht nga qëllimi i veprimtarisë dallohen 3 grupe te
ndërmarrjeve:
1. Ndërmarrjet industriale dhe xehetare, prodhojnë
produkte të ndryshme ose ndërmarrje të materialit
reprodukues,psh. Industia e drurit, nderm.xehetare,
përpunuese, indust. e makinave, etj.
2. Ndërmarrjet tregtare, të cilat blejnë dhe shesin mallëra,
si tregtia me shumicë dhe tregëtia me pakicë
3. Ndërmarrjet shërbyese, kryejnë shërbime të ndryshme,
psh.shërbimet e transportit, shërbime të sigurimit, byro
kontabiliteti, etj.
11
Klasifikimi sipas distribucionit

Klasifikimi sipas blerësve:
- Mallrat prodhuese, i blejnë dhe i shfrytëzojnë ndërmarrjet
- Mallrat e konsumit, i blejnë dhe i shfrytëzojnë konsumatorët

Klasifikimi sipas qëndrueshmërisë së mallit:
- Mallrat kapitale, kanë kohë të gjatë të shfrytëzimit, psh.vetura,
aparatet shtëpiake, etj.
- Mallrat e konsumit të gjerë, kanë kohë të shkurtë të shfrytëzimit,
psh. qumështi, mishi, shamponët,etj.

Klasifikimi sipas asaj sa shpesh blehen:
- Mallrat ditore, të cilat blihen shpesh: buka, shtypi ditor, etj.
- Mallrat speciale, kryesisht blihen rrallë: këpucët, tv, mobileri
12
Klasifikimi i ndërmarrjes sipas integrimit
Integrim horizontal, ndërmarrjet në mes
veti integrohen me pozitë të njejtë në rrjetin
distributiv.
 Integrim vertikal, ndërmarrja e zgjeron
fushën e veprimtarisë në kuadër të lëmit të
vet.

13
Klasifikimi i ndërmarrjes sipas shkallës
së internacionalizimit
Procesi i internacionalizimit, ndërmarrja që është
pjesëmarrëse në tregun e vendit pas një kohe të
caktuar bëhet pjesëmarrëse edhe në tregun
ndërkombëtar, dmth. bëhet eksportuese.
Ndërmarrja koncern
ndërmarrje bija
/
ndërmarrja
nënë
me
Volvo & Ericson
14
Klasifikimi i ndërmarrjes sipas veprimtarisë
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Bujqësia,pylltaria, gjuetia dhe peshkataria
Xehetaria
Industria prodhuese
Prodhimi, distribuimi i energj.elektrike, ujit,etj.
Ndërtimtaria
Tregtia, hotelieria dhe turizmi
Komunikacioni / transporti
Veprimtaritë e shërbimeve prodhuese
Shërbimet intelektuale
15
Klasifikimi i ndërmarrjes sipas madhësisë
Klasifikimi i ndërmarrjes sipas madhësisë bazohet në:






Kapitali aksionar (private/publike)
Numri i të punësuarve dhe mesatarja gjatë vitit
Qarkullimi vjetor.dmth, te hyrat totale vjetore në njesi
monetare (para)
Kapitali total.dmth.vlera kontabël e pasurisë së ndërmarrjes
Matja e ndryshme e fitimit.psh.bruto fitimi, të hyrat, etj.
Treguesit tjerë, psh. rentabiliteti, likuiditeti, etj.
16
Klasifikimi i ndërmarrjes sipas madhësisë
Në kuadër të BE ekziston definicioni për NVM-të:
Ndërmarrjet mesatarisht të mëdha: 50-250 të
punësuar dhe qark.vjetor nën 40 mil €
 Ndërmarrjet e vogla: nën 50 të punësuar dhe
qrk.vjetor nën 7 mil €
 Ndërmarrjet mikro: ndërmarrjet e vogla me më
pak se 10 punëtorë

17
Klasifikimi i ndërmarrjes sipas pronësisë
Ndërmarrja private
 Ndërmarrja kooperative
 Ndërmarrja publike (komunale ose shtetërore)

18
Klasifikimi sipas formës së organizimit

Sipas formës së organizimit ndërmarrjet dallojnë:
◦ Sipas numrit të pronarëve; Sipas përgjegjësisë; Kapitalit fillestar;
Shpërndarjes së fitimit, etj

Varësisht nga këto dallime, ndërmarrjet mund të marrin formën:
◦ Personi fizik (firma private), nënkuptohet qenia njerëzore. dmth. njeriu,
personi privat;
◦ Personi juridik, nënkupton bashkimin e përsonave, d.m.th. ndërmarrje
aksionare, partnerësh, komanditore, etj. Megjithatë, për përfaqësimin e saj
nevojitet gjithmonë një person fizik.

Format e organizimit mund të jenë:
◦
◦
◦
◦
◦
Firma Private
Ndërmarrje partnerësh / ortakëri
Ndërmarrja komanditore
Shoqëria aksionare
Shoqata ekonomike
19
Firma private
Firma private është formë e ndërmarrjes ku
ndërmarrja nuk është e ndarë nga pronari.
 Me rastin e regjistrimit merr numrin personal/fiskal


Përparësitë, janë se lehtë themelohet dhe nuk
kërkohet shuma e caktuar e kapitalit fillestar.

Të metat, pronari personalisht përgjigjet ndaj
obligimeve të ndërmarrjes dhe se në rast falimentimi
goditet pasurija vetjake e pronarit.
20
Ndërmarrje partnerësh
Ndërmarrja partnerësh është person juridik ku
bashkëpronarët janë personalisht dhe në mënyrë
solidare përgjegjës me tërë pasurinë e tyre për
obligimet e ndërmarrjes;
 Ndërmarrja përfaqësohet nga tërë pronarët;
 Nëse një partner nënshkruan një kontratë, ajo i
obligon edhe partnerët e tjerë.
 Ekzistojnë këto lloje ndërmarrjesh:

◦ Ndërmarrje industriale
◦ Ndërmarrje tregtare
◦ Ndërmarrje shërbyese
21
Ndërmarrja komanditore
Ndërmarrja komanditore-regjistrohet dhe merr
numër të regjistrimit.
 Dallon nga ndërmarrja partnerësh vetëm përmes
kufizimit të përgjegjësisë personale
 Së paku një nga themeluesit duhet të ketë
përgjegjësi të pakufizuar me të gjithë pasurinë e vet
për obligimet e ndërmarrjes, ky person quhet
komplementar.
 Anëtarët tjerë janë komanditorët, të cilët
përgjigjen vetëm me pjesën e investuar të aksioneve

22
Ndërmarrja aksionare





Ndërmarrjen aksionare - mund ta themeloj një ose më
shumë themelues, persona fizik ose juridik;
Themeluesit e hartojnë dhe nënshkruajnë dokumentin
themelor i cili përmban rregullat e ndërmarrjes / statutin;
Me ligj përcaktohet shuma minimale e kapitalit aksionar;
Organi më i lartë vendim-marrës është kuvendi i
aksionarëve, i cili zgjedh këshillin drejtues, e pastaj këshilli
drejtorin menaxhues.
Shpërndarja e fitimit në mes të aksionarëve bëhet
përmes dividentës.
23
Shoqata ekonomike





Shoqata ekonomike-themelohet nga më së paku tre
persona fizik ose juridik;
Hartojnë statutin e shoqatës dhe regjistrohen pranë
organeve përkatëse;
Anëtarët e shoqatës kanë përgjegjësi vetem për kapitalin
e angazhuar e jo për obligimet e shoqatës;
Anëtarët e shoqatës zgjedhin udhëheqësinë dhe
emërojnë revizorin, i cili kontrollon punën e organeve
drejtuese të shoqatës;
Edhe kjo ndërmarrje duhet ta përpilojë bilancin me
llogari përfundimtare dhe bashkë me vlerësimin e
revizorit ta publikojë në gazetë zyrtare.
24
Ndërrimi i formës së ndërmarrjes dhe
pushimi së vepruari i ndërmarrjes




Të pushuarit e veprimtarisë së ndërmarrjes do
të thotë likuidimi i saj nga të gjitha regjistrat
zyrtar;
Kjo nënkupton se e tërë pasuria e saj shitet për
tu paguar obligimet e ndërmarrjes;
Mbetja u shpërndahet pronarëve;
Likuidimi inicohet në rast të falimentimit të
ndërmarrjes ose në rastet kur një hap i tillë
kërkohet me ligj.
25
Faleminderit për vëmendjen!
26