Transcript shkarko - Ligjerata.info

Lënda: Mikroekonomia I
Tema 09: MONOPOLI
Dr. Florentina Xhelili Krasniqi


Tiparet e monopolit
Kurba e kërkesës dhe maksimizimi i fitimit në
firmën monopol;

Minimizimi i humbjes në firmën monopol;

Efiçenca në kushtet e monopolit dhe kritika e tij
(humbja neto);

Diskriminimi i çmimeve në kushtet e monopolit

Politikat shtetërore për kontrollin e monopolit.
Format e tregut / Tiparet e monopolit
Karakteristikat
Konkurrenca
e plotë
Monopoli
Shumë
Një
Shumë
Disa
Llojet e produkteve
Homogjene
Të
diferencuara
Të diferencuar
Dif.
jodifer.
Kushtet e hyrjes në
degë
E lehtë
E pamundur
(Pengesat e
hyrjes)
Relativisht e
lehtë
E vështirë
Horizontale
E pjerrtë
E pjerrtë
E pjerrtë
Zero
Po
Zero
Varesisht
Numri i firmave
Kurba e kërkesës
së firmës
Profiti afatgjatë
Konkurrenca Oligopoli
monopolistike
Mungesa
e zëvendësuesve të afërt (EAB=0)
Firmat
monopol janë çmim-përcaktuese, pra mund të
ndikojnë mbi çmimin e produkteve që ofron në treg.
Firma merr vendime lidhur me sasinë e prodhimit dhe
zgjedh nivelin e prodhimit që maksimizon fitimin e saj.
(MR=MC).

Pengesat
e hyrjes:
- Kontrolli mbi inputin bazë (psh. ALCOA –
Aluminium Company of America)
- Monopoli që mbështetet në pengesat
ligjore (patenta, e drejta e autorit, liçenca)
- Monopolet natyrore (Ekonomia e shkallës: energjia
elektrike, uji, transporti lokal, etj.)
Të ardhurat totale (TR), kostot totale (TC) dhe fitimi për
firmën monopol (π)
Q
P
TR
TC
π
0
12
0
0
0
1
11
11
0.50
10.50
2
10
20
2.00
18.00
3
9
27
4
8
32
8.00
24.00
5
7
35
12.50
22.50
6
6
36
18.00
18.00
7
5
35
24.50
10.50
8
4
32
32.00
0
9
3
27
40.50
13.50
10
2
20
50.00
-30.00
MR
3.00
MC
MR>MC
22.50
MR=MC
MR< MC
Monopolisti maksimizon fitimin në nivelin e prodhimit Q= 4 milion
njësi, kur MR=MC. Për sasi më të vogla MR>MC, për sasi më të
mëdha MR<MC .
Kurba e kërkesës për firmën monopol
Çmimi
Çmimi
Konk.e plotë
10
7
P0
A
Monopoli
12$
B
C
A
Q Q+1
B
2 5
Niveli prodhimit
10
Niveli prodhimit
Kurba e kërkesës që ndesh firma monopol
Kurba e kërkesës
në firmën monopol
me pjerrësi
zbritëse ndeshet
me kufizimet që
rrjedhin nga kurba
e kërkesës.
P
D=AR
Q
Kurba e kërkesës së firmës monopol dhe e ardhura margjinale

Kurba MR shtrihet poshtë kurbës së kërkesës.
Kurba MR ka të njejtën ndërprerje vertikale
sikurse kurba e kërkesës, por pjerrësia e saj është
dy herë më e madhe se pjerrësia e kurbës së
kërkesës (gjysma e segmentit prej D)

Kurba e kërkesës së firmës monopol (D)
dhe kurba e të ardhurës margjinale (MR)
P
MR>0
MR=0
TR
MR<0
Q
TR = max
TR = max
Q
Maksimizimi i fitimit në firmën monopol
MR=MC
P>ATC
P>MC
Fitimi ekonomik
P
MC
A
P1
OQ1BC – kostot mesatare
ATC
B
C
MR=MC
D=AR
MR
O
Q1
Q
OQ1AP1-Të ardhurat e monopolistit.
Minimizimi i humbjes në firmën monopol
Humbja minimale
MR=MC
Kurba ATC mbi kurbën e kërkesës
P<ATC
Firma vazhdon prodhimin (- π < AFC),
P>AVC
P
Humbja minimale
MC
C1
P1
B
ATC
AVC
E
E
MR
O
Q1
D=AR
Q
OQ1EP1-të ardhurat
e monopolistit
OQ1BC1-kostot mesatare
Për monopolistin nuk ka kurbë oferte
Konkurrenca e plotë
MR=MC
MR = P
MC = P
Monopolisti
MR=MC
MR ≠ P
sepse P përcaktohet nga kurba e kërkesës
Efiçenca në kushtet e monopolit dhe kritika e tij

Në konkurrencë të plotë
MR=MC
P = MC
Pareto efiçiente
Firmat veprojnë në minimumin e ATC
 Në monopol
MR=MC
P > MC
Pareto jo efiçiente
Firmat nuk veprojnë në minimumin e ATC
Inefiçenca X – Firmat janë jo efiçiente
në mungesë të konkurrencës
Humbja neto – pakësim i mirëqenies
shoqërore dhe objekt i kritikave ndaj
monopolit
Humbja neto dhe kritikat ndaj monopolit
APcB - teprica konsumatore
në konkurencë të plotë)
APmC- teprica konsumatore
në monopol)
PmCEPc - fitimi ekonomik për
monopolistin
CEB – humbja neto
A
C
Humbja neto
Pm
B
Pc
S=ΣMC(konkurenca e plotë)
ACm=MCm(monopol)
E
MR
Qm
D=AR
Qc
Avantazhet e monopolit
 Ekonomizimi
 Mundësia
i shkallës
e nxitjes së progresit
teknologjik (rritja e produktit total)
Diskriminimi i çmimeve

Kriteri gjeografik;

Koha kur realizohet shitja;

Parandalimi i mundësisë së rishitjes, etj.
Kur kërkesa është joelastike , çmimi që përcakton firma
do të jetë më I lartë sepse reagimi i konsumatorëve ndaj
ndryshimit në çmim është më I vogël,
Monopoli natyror
P
Çdo nivel prodhimi më pak se 10.000 njësi mund të
prodhohet më lirë nga një firmë e vetme. Psh. Një
firmë prodhon 9000 njësi me AC prej 1$ për njësi. Dy
firma që prodhojnë nga 4500 njësi do të kenë AC prej
1.20 $ për njësi. Dy firma do të prodhojnë edhe
12.000 njësi me kosto totale më të ulët, por nuk do të
jetë profitabil sepse çmimi P12 me të cilin do të
kërkohen 12.000 njësi është më i vogël se niveli
minimal i AC.
1.2
AC
1
D
P 12
4.5
6
9 10
12
Q ( në 000 njësi)
Politikat shtetërore për kontrollin e monopolit
Ligjet anitrust (Akti Sherman 1890, Akti Clayton 1914)

Metoda e vendosjes së çmimit sipas kostos
margjinale (MC)

Metoda e vendosjes së çmimit sipas kostos
mesatare (AC)

Metoda e caktimit të çmimit sipas kostos
margjinale (MC) plus subvencionimi shtetëror për
humbjen që pëson firma.
Indeksi Lerner






Indeksi Lerner ( sipas ekonomistit Abba Lerner) na mundëson
që të shohim se si ndikon elasticiteti i çmimit të kërkesës në
çmimin që e vendos monopolisti.
Indeksi Lerner (ose çmimi mbi kosto): raporti I diferencës mes
çmimit dhe kostos margjinale, mbi çmimin ( P-MC) /P.
Sa më e madhe të jetë diferenca mes P dhe MC, aq më I madh
është indeksi Lerner dhe aq më e madhe është aftësia e
monopolit për të vendosur çmimin mbi MC.
Indeksi ka vlera prej 0 deri në 1.
Një firmë konkurruese ka indeks të barabartë me zero, sepse
kurba e kërkesës është plotësisht elastike .
Monopolet që përballojnë kurba kërkese më pak elastike
vendosin çmime që janë shumëfish tëkostove margjinale dhe
kanënjë indeks të barabartë me 1.
Konkurrenca monopolistike
Konkurrenca monopolistike:
•Edward Chamberlin dhe Joan Robinson (vitet e 30-ta)
• Dixit dhe Stiglitz (vitet e 70-ta)
 Konkurrenca
monopolistike shtrihet
kryesisht në tregtinë me pakicë, në
industrinë e tekstilit, etj.
Botimi i librave, veshjeve, mobilet e
drurit, pikat e shpërndarjes së
karburantit, dyqanet e shitjes
ushqimore e të tjera, janë shembuj të
konkurrencës monopolistike.
Format e tregut / Tiparet e konkurrencës
monopolistike
Karakteristikat
Konkurrenc
a e plotë
Monopoli
Shumë
Një
Shumë
Disa
Llojet e produkteve
Homogjene
Të
diferencuara
Të diferencuara
Dif.
jodifer.
Kushtet e hyrjes në
degë
E lehtë
E pamundur
(Pengesat e
hyrjes)
Relativisht e
lehtë
E vështirë
Horizontale
E pjerrtë
E pjerrtë
E pjerrtë
Zero
Po
Zero
varesisht
Numri i firmave
Kurba e kërkesës
së firmës
Profiti afatgjatë
Konkurrenca Oligopoli
monopolistike
Diferencimi
i produkteve (vendosja, shërbimet,
ndryshimet e cilësisë, imazhi i produktit)
Kontrolli
i kufizuar i çmimit ( ekzistimi i zëvendësuesve të
afërt & shpenzimet e diferencimit të produktit)

Lehtësia relative e hyrjes (shpenzimet e diferencimit të
produktit)
Konkurrencë
jo vetë përmes çmimeve (cilësinë e
produktit, reklamën, shërbimet që shoqërojnë shitjen)
Maksimizimi i fitimit në firmën në konkurrencë
monopolistike në periudhë afatshkurtë
MR=MC
P>ATC
P>MC
Fitimi ekonomik
P
MC
A
P1
ATC
B
C
MR=MC
D=AR
MR
O
Në periudhë afatshkurtë firmat
kanë mundësi të marrin fitim
ekonomik
OQ1BC – kostot mesatare
OQ1AP1-Të ardhurat e monopolistit.
Q1
Q
Kërkesa është me elasticitet të
lartë në krahasim me monopolin
por jo plotësisht elastike si në
konkurrencë të plotë .
Minimizimi i humbjes së firmës në konkurrencë monopolistike
P<ATC
Kurba ATC mbi kurbën e kërkesës
P>AVC
Firma vazhdon prodhimin (- π < AFC),
Humbja minimale
P
MC
C1
P1
B
E
ATC
AVC
E
MR
O
Q1
D=AR
Q
OQ1EP1-të ardhurat
e monopolistit
OQ1BC1-kostot mesatare
Maksimizimi i fitimit në periudhë afatgjatë
P
LMC
P1
A
E
MRL
O
LAC
Q1
DL=ARL
Q
Krahasim: Konkurrenca e plotë dhe
konkurrenca monopolistike
 Konkurrenca
e plotë
(P=ATC në minimumin e saj)
 Konkurrenca
monopolistike
(P=ATC jo në minimumin e saj –
shpenzimet e diferencimit të
produktit)
Tema në vazhdim: Oligopoli