Transcript Universiteti i Prishtinës Fakulteti Ekonomik Studimet pasdiplomike / Master Lënda: Mikroekonomi e avancuar Tema (07): Sruktura e tregut dhe diskriminimi i çmimeve.

Universiteti i Prishtinës
Fakulteti Ekonomik
Studimet pasdiplomike / Master
Lënda: Mikroekonomi e avancuar
Tema (07): Sruktura e tregut dhe
diskriminimi i çmimeve
1. Maksimizimi i fitimit në periudhë afatshkurtër dhe
afatgjatë në:
•
•
•
•
Konkurrencë të plotë
Monopol
Konkurrencë monopolistike
Oligopol
2. Diskriminimi i çmimeve
Tiparet e formave të tregut
Karakteristikat
Numri i firmave
Llojet e produkteve
Kushtet e hyrjes
Kurba e kërkesës së
firmës
Profiti afatgjatë
Konkurrenca
e plotë
Monopoli
Konkurrenca
monopolistike
Oligopoli
Shumë
Një
Shumë
Disa
Homogjene
Të diferencuar
Të diferencuar
Dif. jodifer.
E lehtë
E pamundur
Relativisht e
lehtë
E vështirë
Horizontale
E pjerrtë
E pjerrtë
E pjerrtë
Zero
Po
Zero
varesisht
1. Maksimizimi i fitimit për firmat çmim-pranuese
(konkurrenca e plotë)
Firma në konkurrencë të plotë nuk mund të përcakton çmimin,
por mund të përcakton nivelin e prodhimit që maksimizon
fitimin e saj.
Shembull:
Për të ilustruar problemin e firmës në zgjedhjen e nivelit të
prodhimit që maksimizon fitimin, supozojmë se firma “A” ka
vlerësuar se çmimi i tregut për produktin x do të jetë P=1$ për
njësi.
Tabela në vijim tregon të ardhurat e tërësishme (TR), kostot e
tërësishme (TC) dhe fitimin (π) për nivele të ndryshme të
prodhimit.
Të ardhurat e tërësishme, kostot e tërërsishme dhe
fitimi për firmën “A”
Q
TR
TC
π
(mijë trëndafila në
muaj)
(mijë $ në muaj)
(mijë $ në muaj)
(mijë $ në muaj)
0
0
0
0
60
60
95
-35
120
120
140
-20
180
180
145
35
240
240
150
90
300
300
210
90
360
360
300
60
420
420
460
-40
Fitimi maksimal arrihet në Q=300.000 njësi muaj. ATC=0.7
MR=MC
(q) = TR (Q) – TC(Q),
TR =PxQ
Të ardhurat marxhinale paraqesin ndryshimin në të
ardhurat totale, kur prodhimi ndryshon me një njësi.
MR(q) = {TR(Q + Q) - TR(Q)} / Q =  TR / Q
(PXQ) / Q = P…..“përfitimi marxhinal" nga shitja.
MR=P
TR=PXQ, AR= TR/Q, AR=PxQ/Q
AR=P
Në konkurrencë të plotë, p=d = MR = AR
Meqenëse MC=P, atëherë kushti maksimizimit të fitimit
është MC=MR
Te ardhurat totale, kostot totale, fitimi total
TR
TC
Fitimi
maksimal
Fitimi total
1
P=MC
Fig. 1. Maksimizimi i fitimit nga firma çmim-pranuese
(a) Firma maksimizon fitimin në Q=300.000
(b) Firma maksimizon fitimin në P=MC për Q=300.000, kurse për Q = 60.000 fitimin minimal.
Nëse P > MC, fitimi rritet nëse niveli prodhimit rritet.
Nëse P < MC, fitimi bie nëse niveli prodhimit rritet.
Kështu , kushti maksimizimit të fitimit për firmë
çmimpranuese është P = MC.
Maksimizimi fitimit në periudhë
afatgjatë:
P* = MC(Q*)
Fitimi ekonomik zero
P* = AC(Q*)
Kërkesa barazohet me ofertën
Qd(P*) = n*x Q* …apo…
n* = D(P*) / Q*
(n*- numri i firmave)
2. Maksimizimi i fitimit në firmën monopol
2.1. Kurba e kërkesës për firmën monopol
Konk.e plotë
Monopoli
P
P
12$
10
7
P0
2
5
Q
2 5
12
Q
Të ardhurat totale, kostot totale dhe fitimi për firmën monopol
Q
P
TR
TC
π
0
12
0
0
0
1
11
11
0.50
10.50
2
10
20
2.00
18.00
3
9
27
3.00
22.50
4
8
32
8.00
24.00
5
7
35
12.50
22.50
6
6
36
18.00
18.00
7
5
35
24.50
10.50
8
4
32
32.00
0
9
3
27
40.50
13.50
10
2
20
50.00
-30.00
MR=MC
Monopolisti maksimizon fitimin në nivelin e prodhimit Q= 4 milion
njësi, kur MR=MC. Për sasi më të vogla MR>MC, për sasi më të
mëdha MR<MC .
TR,TC,π
TC
a) Maksimizimi I fitimit arrihet
në Q=4 milion njësi
24$
Fitimi
P
TR
4
Q
MC
b) Maksimizimi I fitimit arrihet
kur MR=MC.
MR
4
MR dhe MC ndërpriten kur
fitimi total arrin maksimumin.
D
Q
Kur P=7, Q= 5, TR=35$
P
35$
TR
P
12
Q
10
ΔP
7
P= AR = kërkesa e tregut
2
ΔQ
2
MR
5 6
D=AR
Q
Kushti i maksimizimit të fitimit për monopolistin
P
12
Maksimizimi i fitimit në
Q=4 milion. Kjo sasi do të
shitet me çmimin 8$.
MC
TR=PxQ apo sipërfaqja
B+E+F.
A
8
AC
B
Kostot totale të
monopolistit janë AC x Q
apo sipërfaqja F.
Fitimi i monopolistit
është B+E+F – F= B+E
4
E
2
MR
F
D
0
4
Q
E ardhura marxhinale dhe elasticiteti kërkesës
lidhur me çmimin për kurbën e kërkesës lineare
P
a
Monopolisti nuk ka kurbë oferte
Zona elastike ( < -1), MR > 0
Elasticiteti njësi (unitar) (=-1), MR=0
Zona joelastike (0>>-1), MR<0
MR
a/2b
D
a/b
Q
3. Maksimizimi i fitimit - kartelet
MC e kartelit eshtë
kurbë agregate e MC të
firmave të veçanta.
MC e firmës 1
MC e firmës 2
Çmimi fitim
maksimizues.
6.25$
MC e
përbashkët
MC e kartelit
MR=MC
MR
1,25 2.5
3.75
(1) (2)
Niveli i prodhimit fitim
maksimizues
D
Q
Monopoli natyror
Çdo nivel prodhimi më pak se 10.000 njësi mund të
prodhohet më lirë nga një firmë e vetme. Psh. Një
firmë prodhon 9000 njësi me AC prej 1$ për njësi. Dy
firma që prodhojnë nga 4500 njësi do të kenë AC prej
1.20 $ për njësi. Dy firma do të prodhojnë edhe
12.000 njësi me kosto totale më të ulët, por nuk do të
jetë profitabil sepse çmimi P12 me të cilin do të
kërkohen 12.000 njësi është më i ulët se niveli
minimal i AC.
P
1.2
AC
1
D
P 12
4.5
6
9 10
12
Q ( në 000 njësi)
4. Maksimizimi i fitimit te monopsoni
W
($/orë
punë)
MCL
SL
12
10
8
I
3
4
5
Në fillim monopsonisti punëson
4000 orë punë në javë. Për ta rritë
sasinë e punës në 5000 orë punë,
duhet të rritë pagat prej 10$ në
12$. Kostot shtesë të punës kanë
dy komponente: I-kostot shtesë e
orëve shtesë të punës dhe IIkostot shtesë të orëve të mëparme
të ofruara të punës. Monopsonisti
maksimizon fitimin kur MRPL =
MCL, pra 3000 orë punë në javë me
8$ për orë të punës.
MRPL
QL (000 orë punë /javë)
5. Diskriminimi i çmimit
Të diskutohet:
Ticket Price
Çmimi
i
biletave
Number of
Nr.pasagjePassengers
rëve
 $2000
18
$1000-$1999
15
14 days
14
ditë
$800-$999
23
32 days
32 ditë
$600-$799
49
46 days
46
ditë
Llojet:
$400-$599
23
65 days
65 ditë
• Diskriminimi i çmimit të shkallës së parë
$200-$399
23
35 ditë
days
35
$1-$199
34
26 days
26 ditë
$0
19
-
Çfarë nënkupton diskrimini i çmimit?
Shembull: Biletat për udhëtim me
aeroplan
• Diskriminimi i çmimit të shkallës së dytë
• Diskriminimi i çmimit të shkallës së tretë
Average
Rezervimi
Advance
Purchase
12 days
12 ditë
5.1. Diskriminimi i çmimit të shkallës së parë
Çdo njësi shitet tek ai individ që e vlerëson atë më
shumë, me çmimin maksimal që ai është i gatshëm
të paguajë për të (çmimi i rezervimit). Nuk ka asnjë
tepricë konsumatore në një treg të tillë. E gjithë
teprica shkon te prodhuesi. Monopolisti që
diskriminon plotësisht çmimin duhet të prodhojë
në një nivel produkti ku P=MC. Nëse P>MC atëherë
ndonjë individ do të paguante më shumë se sa
kushton prodhimi i njësisë shtesë të prduktit dhe
monopolisti do të prodhonte këtë njësi shtesë.
P
20
11
Diskriminimi i plotë i çmimit nga një monopolist
shpie në një rezultat Pareto-efiçinet.
MC
2
9
18
D
20
P=MC
Q
5.2. Diskriminimi i çmimit të shkallës së dytë

Diskriminimi i çmimit të
shkallës së dytë njihet ndryshe
edhe rasti i çmimit jolinear,
përderisa kjo do të thotë që
çmimi për njësi produkti nuk
është I pandryshueshëm, por
varet nga sasia që blejmë.
Shembull:
• P = 100 - Q
• MC = AC = 10
Le të jetë Q1 sasia e parë më e
madhe
në të cilen vendoset
çmimi. Kështu p1(Q1) = 100 - Q1.
Le të jetë Q1 sasia e dytë më e
madhe
në të cilen vendoset
çmimi kështu që çmimi vendoset
mes Q1 dhe Q2 kështu që p2(Q2)
= 100 - Q2
P
P
100
D
D
450
70
1012.5
55
450
40
2700
10
0
30
2025
450
60
100Q
0
1012.5
45 MR
MC
100
Q
Diskriminimi i çmimit të shkallës së dytë mund të bëhet edhe sipas
shfytëzimit të një shërbimi dhe abonimit psh. te shërbimet e
telefonit.
5.3. Diskriminimi i çmimit të shkallës së tretë
Monopolisti shet tek njerëz të ndryshëm me çmime të ndryshme,
por tek një grup i caktuar njerëzish çdo njësi e mallit shitet me
çmim të njejtë. Shembull kishin me qenë uljet e çmimit për të
moshuarit për barnat mjekësore, uljet e çmimit për studentët etj.
P
Tregu 2
Tregu 1
120
Kërkesa 1
80
60
Kërkesa 2
50
20
0
MR1
100
Q
0
20 MR240
Q
6. Maksimizimi i fitimit në konkurrencë monopolistike:
Ekuilibri në periudhë afatshkurtër
P
P>AC
43$
MC
AC
MR
57
D
Q
Maksimizimi i fitimit në konkurrencë monopolistike:
Ekuilibri në periudhë afatgjatë
P
43$
AC
20
D’
47
57
D
Q
7. Maksimizimi i fitimit: Oligopoli
Udhëheqja e sasisë (modeli Strackelberg)
Udhëheqja e çmimit
Përcaktimi i njëkohshëm i sasisë (modeli Cournot)
Përcaktimi i njëkohshëm i çmimit (modeli Bertrand)
Me produkte homogjene
Oligopoli
Me produkte të diferencuara
Modeli Cournot dhe modeli
Bertrand


I propozuar nga Augustin Cournot.
Ky model vë në pah ndërvarësinë mes
firmave.
• Firmat maksimizojnë fitimin nën
supozimin se rivalet e tyre në treg nuk do
të ndryshojnë sasinë e prodhimit.
Modeli Bertrand
• Firmat supozojnë se rivalët e tyre në treg
nuk do të ndryshojnë çmimet.
Modeli Cournot

Shembull
• Dy firma (duopoli)
• Produkte identike
• Kosto margjinale është zero (MC=0)
• Në fillim firma A ka një monopol në treg
e pastaj firma B hyn në treg.
Modeli Cournot

Procesi i përshtatjes
• Me hyrjen e firmës B në treg zvogëlohet
kërkesa për produktet e firmës A.
• Firma A reagon duke zvogëluar prodhimin, që
ndikon në rritjen e kërkesës për produktet e
firmës B.
• Firma B reagon duke rritur prodhimin duke
zvogëluar kërkesën për produktet e firmës A.
• Firma A pastaj zvogëlon edhe më shumë
prodhimin.
• Kjo vazhdon derisa të arrihet ekuilibri
(1/3 e shitjes)
Si e arrijnë firmat ekuilibrin Cournot?
Q2 Niveli i prodhimit të
Firmes A (njësi në vit)
Secila firmë maksimizon fitimin duke
i marrë të dhëna parashikimet e saj
lidhur me vendimin e firmës tjetër për
nivelin e produktit.
Ekuilibri Cournot (30, 30) arrihet kur
priten të dy kurbat e kundërveprimit.
90
45
33,75
•
30
Ekuilibri
Cournot
R2
Kurba e kundërveprimit te LG
(A)
R1
Kurba e kundërveprimit të
Samsung (B)
22.5
30
28.125
90
Q1 Niveli i prodhimit të
Firmes B (njësi në vit)
Modeli Cournot
1. Firma A , D=Da (Q=6, P=6)
Firma B, D=Db
1/3 = 4
(Q=3, P=3)
2. Firma A , D=Da’ (Q=4.5,
P=4.5)
Firma B, D=Db’ (Q=4.5, P=4.5)
3. Firma A, poashtu Firma B, pika E (Q=4, P=4)
Firma A + Firma B , pika E’ (Q=8, P=4)
Modeli Cournot

Ekuilibri
• Firmat janë duke maksimizuar fitimin
njëkohësisht.
• Tregu ndahet në mënyrë të barabartë mes
firmave.
• Çmimi është mbi ekuilibrin konkurrues dhe
poshtë ekuilibrit monopol.
• Sa më shumë firma hyjnë në treg, çmimi bie.
• Kur hyjnë shumë firma, nuk është oligopol dhe
fitimi ekonomik është zero (Konkurrenca e
plotë)
Modeli Bertrand

Dy firmat supozojnë se çmimet
mbesin konstante.
P2 çmimi / Pepsi
Si e arrijnë firmat ekuilibrin Bertrand?
R1
90
Kurba e
kundërveprimit/Coca-cola
Ekuilibri
Bertrand
Çmimi
monopol
10.14
8.26
R2
Sa më i ulët që të jetë çmimi I
rivalëve, firma duhet të ketë
çmim më të ulët. Sjellja
“agresive” nga një firmë (që ulë
çmimet) ndeshet me sjelljen
“agresive” të rivalëve. Kjo
dallon nga Modeli Cournot ku
sjellja “agresive” e një firme
(zgjerimi prodhimit) ndeshet me
sjelljen “pasive” të rivalëve
(zvoglimin e prodhimit).
Kurba e
kundërveprimit/
Pepsi
12.56
13.80
90
P1 çmimi / Coca-Cola

Çështjet e trajtuara gjenden në krerët:
9, 10, 12 dhe 13 në librin:
“Microeconomics: An Integrated
Approach” nga autorët: David A.
Besanko dhe Ronald R. Braeutigam.