Transcript E drejta bisnesore NORMA JURIDIKE

E DREJTA BIZNESORE
LIGJERATA
SHTETI DHE E DREJTA
- E drejta bisnesore
NORMA JURIDIKE
Semestri dimëror
2013/2014
Fakulteti Ekonomik
Salla S 5
1
SHTETI, KARAKTERISTIKAT DHE RËNDËSIA

Për të kuptuar konceptet, nocionet, institucionet dhe
institutet e shtetit dhe të së drejtës në përgjithësi, të
drejtës biznesore në veçanti, parësisht lypset poseduar
njohuri përkitazi me shtetin , shtetin e së drejtës si dhe
organizmat e institucionet e tjera shoqërore të një vendi.
2
SHTETI
. Shteti gjatë këtij procesi të gjatë, specifik e të ndërlikuar,
do të përcillet me luftë të ashpër dhe të vazhdueshme në
mes të klasave, kategorive dhe shtresave të caktuara
shoqërore,rrethana dhe faktorë të ndryshëm, sa interesant
aq edhe kompleks.
3
NOCIONE PËR SHTETIN
Nocionin, definicionin dhe karakteristikat sipas:
-
-
Hegelit –shtetin nuk e konsideron që është produkt hyjnor,
por është kreaturë e shoqërisë klasore, është instrument
për zgjidhjen ose zbutjen e kundërthënieve shoqërore.
Digit dhe Lokut – shteti është krye procesori dhe krye
koordinatori i mekanizmave relevantë.
4
H. KELZEN PËR SHTETIN
Shteti - ”personifikim i rendit juridik”,
çdo veprim i pushtetit shtetëror, duhet të jetë paraprakisht
i rregulluar me të drejtën (me normë juridike)
5
TJERË PËR SHTETIN
Andrassi - funksioni shoqëror i të cilit është
mbajtja dhe ruajtja e mënyrës së caktuar të
prodhimtarisë, e cila i përgjigjet më së miri
eksponenteve të klasës sunduese në pushtet;
Engelsi- shteti -një produkt të vetëdijes.
6
VEÇORITË KRYESORE TË SHTETIT
organizatë shoqërore e nivelit të lartë;
 organizatë specifike e shoqërisë, sepse ka forcën më të
organizuar brenda territorit të vet;
 forca apo dhuna që ka shteti në dispozicion vëhet në lëvizje
kurdo që i duhet shtetit;

7
VEÇORITË TJERA
funksion kryesor nga aspekti shoqëror ka zhvillimin e
procesit të prodhimit dhe ruajtjen e tij;
 Organizatë shoqërore e cila ushtron dhe zhvillon edhe
shërbime të ndryshme publike në interes të përgjithshëm
(sipas prof.Dr. Osman Ismaili )

8
ELEMENTET KRYESORE TË SHTETIT
Pushteti shtetëror (sovran)
 Popullsia dhe
 Territori i caktuar

9
RËNDËSIA E SHTETIT
- Shteti sot nuk është represent dhe as prototip i dhunës.
- mbronë të drejtat natyrore të individit. * e drejta në jetë,
në liri dhe e drejta në pasuri.
Idea e Rusosë për rrolin e shtetit në kontratën shoqërore pothuajse është pranuar në të gjitha demokracitë
perëndimore.
10
E DREJTA DHE RENDI JURIDIK
-
E drejta është:
sistem i normave të domethënies së veçantë logjike;
rend i veçante i imponimit apo dhunës.
Në teorinë juridike dhe filozofike e drejta përcaktohet, jo
vetëm si dukuri ideale (si tërësi e mendimeve), por edhe si
fenomen real.
11
E DREJTA – FENOMEN REAL

Si fenomen real e drejta është e lidhur me apo
për njerëzit, psiken e tyre si dhe për shoqërinë e
tyre.
12
E DREJTA - FENOMEN SHOQËROR
E drejta është:

tërësi e normave,

koncepteve psikologjike,

koncepteve logjike- linguistike.
pra është sistem i rregullave dhe normave shoqërore, që
rregullojnë marrëdhëniet në mes të njerëzve.
13
E DREJTA - ASPEKTE TË NDRYSHME
juridik-teknik, e drejta është tërësi e normave juridike,
 politik, e drejta është vullnet i klasës sunduese, e drejta e një
shteti është tërësi e rregullave të detyrueshme të sjelljes të
cilat i ka përcaktuar (sanksionuar) nga shteti e të cilat e
bëjnë një tërësi të harmonizuar-sistemin juridik të shtetit
përkatës.

14
E DREJTA DHE RENDI JURIDIK
E drejta paraqet vullnetin e shtetit, e shprehur përmes
akteve të përgjithshme (kushtetuta, ligji, aktet nënligjore)
dhe përmes akteve të veçanta juridike.
 Rendi juridik praraqet tërësi ose grumbull të normave
juridike dhe ka:
- Elementin faktik, manifestimi real i verpimeve njerëzore
- Elementin normativ, normën juridike

15
SISTEMI JURIDIK
Elementet e sistemit juridik janë:
Dega e së drejtës,
 Norma juridike (rregulla juridike),
 Institutet juridike etj.

16
MARRËDHËNIET JURIDIKE
Marrëdhëniet juridike janë pjesë e marrëdhënieve
shoqërore të rregulluara nëpërmjet normave juridike.
Ato janë edhe pjesë e rendit juridik dhe krijohen sipas
normës së përgjithshme dhe asaj lë veçantë juridike.
Marrëdhëniet juridike, në parim janë marrëdhënie të
vullnetshme
17
MARRËDHËNIET JURIDIKE
Mirëpo, ato mund të krijohen dhe sendërtohen edhe në
mënyrë imperative urdhëruese- të pavullnetshme. Psh.
relacionet në mes të organit të administratës tatimore.
Dëmi duhet kompenzuar,
18
ELEMENTET E MARRËDHËNIEVE JURIDIKE
Autorizimet dhe detyrimet;
 Të drejtat, detyrimet,
 subjektet e së drejtës dhe
 objekti i së drejtës

19
NORMA
Rregull e sjelljes së njerëzve
20
ELEMENTET KRYESORE TË NORMËS JURIDIKE
Dispozicioni, pjesa kryesore e normës juridike - kërkesa
(urdhëri) i dedikohet subjekteve të së drejtës;
Sanksioni i normës juridike, paraqet një pjesë të normës
– që parasheh pasojat në rast të mosrespektimit apo edhe të
mosekzekutimit (moszbatimit) të normës
21
NORMAT JURIDIKE–TRI ELEMENTE KRYESORE
HIPOTEZA (SUPOZIMI)
Normat juridike kushtëzuese
Elementin përshkrues – që në fakt nuk është pjesë
normative, sepse përshkruan situatën faktike në
mënyrë që të gjejë zbatim dispozicioni – e që këtë
pjesë nuk e kanë normat juridike jokushtëzuese.
Hipoteza e dispozicionit
Hipoteza e sanksionit
22
HIPOTEZA/SUPOZIMI
ELEMENTI I NORMËS JURIDIKE KUSHTËZUESE
Hipoteza e dispozicionit
Pjesë e normës së përgj.juridike ku në
mënyrë tipike bëhet përshkrimi i ndonjë
ndodhie /sjelljeje , nga e cila varet
dispozicioni.
Pra hipoteza përmban përshkimn e
fakteve të cilat duhet të ekzistojnë në
mënyrë që të zbatohet dispozicioni.
Shembulli:
“ e drejta e votës”
23
HIPOTEZA E SANKSIONIT
Paraqet pjesën jonormative të normës juridike,
që në fakt përshkruan ndonjë sjellje e cila është
kundër kërkesës kryesore-dispozicionit, pra
paraqet shkeljen e rregullës parësore- (një pjesë e
autorëve e konsiderojnë elemet përbërs të n.j)
24
NORMA JURIDIKE ME ELEMENTET E SAJ
-
-
-
Kush ka pasuri të patundshme
1- HIPOTEZA E DISPOZICIONIT
Duhet të paguaj tatimin, (fakti i ekzistimit te pasurisë
paraqet ndërtimin e rregullës parësore)
2 - DISPOZICIONI
Nëqoftëse kështu nuk veprohet, do të pësojë dënimi (sjellja e
kundërt mospagimi i tatimit-borgjit paraqet faktin tjetër, pra kjo
paraqet:
HIPOTEZA E SANKSIONIT
(sjellja kundërt – mospagimi i tatimit/borgjit, paraqet faktin
tjetër, pra hipotezen e saksionit që mundëson zbatimin e
sanksionit, pra dënimi paraqet sanksionin)
25
4 - SANKSIONI
NDARJA E NORMAVE JURIDIKE
-SIPAS DISPOZICIONITURDHERUESE
I kërkohet
subjektit në formë
urdhëruese që të
sillen në mënyrën
e caktuar-
Sigurimi i
mbrojtjes së
punëtoreve në
punë
NDALUESE
AUTORIZUESE
I ndalohet
subjektit kryerja e
ndonjë veprimi:
Ndalohet trafikimi
me qenie njerëzore;
Ndalohet puna e
detyrueshme- e
dhunshme
Subjekti
autorizohet për të
ndërmarë veprime
të caktuara:
Ndërrmarrjet mund
te përdorin ne firmen
e tyre – në formë të
shenjës- firmën e
shkurtë.
26
NDARJA E NORMAVE JURIDIKE
- SIPAS PËRMBAJTJESABSTRAKTE
KONKRETE
Shtrihen dhe aplikohen në të
gjitha rastet – pra në të gjitha
situatuat që duhet të vijnë
(ndodhin)
Kanë të bëjnë me situata
konkrete ose specifike
“ndalohet vrasja”
“te gjithe qytetarët duhet paguar
tatimin”
“nn.personit i merret licenca e
punës”
“Ndalohet qarkullimi i mallrave te
kontrabanduara”
27
NDARJA E NORMAVE JURIDIKE
- SIPAS RËNDËSISËNorma imperative/cogente, zbatohen pavarësisht
dëshirës së njeriut.
“Ndalimi i marreveshjeve te org.eko.qe kane qellim arritjen e marreveshjeve monopolistike”


Norma dispozitive, ruajne lirine personale
Norma alternative, kur lihet mundësia e zgjedhjes
- mbiemri te kurorizimi
- debitorit i lihet mundesia e pageses me të holla apo me mall.
28
NORMAT JURIDIKE
Të përgjigjshme
Vlejnë për të gjithë
qytetarët në teritorin
shtetëror.
U përkasin numrit të
pacaktuar të rasteve.
Të veçanta
Vlejnë për grupet e vecanta-ose
personin e caktuar.
Shembull –Ligji i avokatinë, kur
rregullohen raportet e shërbimit
të avokatise.
Apo nn.personi për vperën e
kryer dënohet me gjobë.
Ndalohet vrasja, e drejta
për shkollim, të gjithë
qyetetarët duhet të
paguajnë tatim
29
AKTI JURIDIK
Akti juridik
E drejta pozitive
Tërësia e normave juridike.
Akti juridik:
•Kompetenca
•Procedura dhe
•Materializimi i aktit juridik
Kur në një vend apo një shoqëri,
- rregullat dhe
- aktet e përgjithshme juridike
janë në funksion dhe zbatim nga
subjektët e saj.
30
E DREJTA BIZNESORE
- disiplinë shkencore, e paraqitur relativisht vonë - në
dekadat e fundit të shekullit XX-të.
Fillet e para shtytëse dhe paraprirës të kësaj disipline
shkencore, janë paraqitur dhe konsoliduar në SHBA. në
vendet tjera me zhvillim ekonomik
31
ZHVILLIMI I DREJTËS BIZNESORE
Zhvillimi i hovshëm i së drejtës biznesore varësisht ka qenë
i ndërlidhur me proceset tejet intensive, dinamike dhe
gjithnjë e më shumëdimensionale të zhvillimit ekonomik
dhe të biznesit të fushave të ndryshme.
- E drejtë biznesore, fillimisht është shfrytëzuar si sinonim
për të drejtën tregtare;
32
E DREJTA BISNESORE
- paraqet një tërësi të rregullave juridike, normave dhe
institucioneve, me të cilat përfshihen:
 faktet,
 veprimet dhe
 aktivitetet,
Pra realisht dhe objektivisht është tërësi e dispozitave
normative.
33
E DREJTA BISNESORE NGËRTHEN
të gjitha fazat e biznesit apo afarizmit:
 Prodhimin;
 Distribuimin, qarkullimin;
 Konsumin.
Caku përfundimtar – PROFITI/FITIMI
34
BIZNESI
Biznesi ose afarizmi përfshinë çdo lloj:
 pune,
 aktiviteti,
 veprimi/veprimtarie pozitive, dhe
 akti juridik
që ndërmerret nga PJ dhe PF brenda subjektit biznesor,
përkatësisht ekonomisë dhe shoqërisë së një vendi.
35
OBJEKT I RREGULLIMIT JURIDIK TË BIZNESIT
AFARIZMIT
Kontratat
Transaksionet komerciale
Të drejtat e kreditorit dhe bankrotimi
Organizatat biznesore
Rregulativa shtetërore
Pasuria dhe mbrojtja e saj
Çështjet apo objektet e veçanta
36
EMËRTIMI I TË DREJTËS BIZNESORE
Business Law;
Commercial Law;
Economic Law;
Merchantile Law.
E drejta biznesore:
Disiplinë e veçantë shkencore
 Degë komplekse e së drejtës

37
LIDHJA ME DEGET E TJERA
Kushtetuese
 Administrative
 Financiare
 Sigurimit social
 Penale
 Civile
 Detyrimore
 Pronësisë intelektuale
 Ekonomike dhe tregtare
 Elektronike-bisnesore – pagesa/nesnhkrime, mbotjetn e soft.hardwer,

38