مواد شیمیایی - گروه بهداشت حرفه ای قم
Download
Report
Transcript مواد شیمیایی - گروه بهداشت حرفه ای قم
سيد محمدحسن رضوي اصل
كارشناس بهداشت حرفه اي
جهت مبارزه با حشرات و حيوانات موذي
به عنوان شوينده
به عنوان گندزا و پاك كننده
در بنايي و دكوراسيون
در لوازم مصرفي و الكتريكي
انتقال توسط شخص ثالث بدون اطالع
جيوه
ظروف تفلونی
تركيبات سرب در رنگها
سموم حشرهكش و غيره در منزل
منو اکسيدکربن
تركيبات شيميايی در نتيجه پخت و پز در منزل
دود ناشی از سيگار در منزل
مواد شيميايی مورد استفاده در لكه زدايی موكت ،لباسشويی ،جالدهنده در
ظرفشويی
استفاده از مواد ضدعفونی کننده و گندزدا در منزل
تركيبات شيميايی در مواد غذايی
جيوه موجود در المپهای كم مصرف ،دماسنج و فشارسنج در حالت عادی
مشکلی ندارد اما بعد از شكسته شدن ،امكان متصاعد شدن بخارات جيوه در منزل
وجود دارد و بايد نکات بهداشتی زير را رعايت کرد.
-1المپ شكسته شده بر روی زمين را هيچگاه با استفاده از جارو برقی تميز نکنيد.
-2از ماسك و دستكش استفاده کنيد
-3هنگام ترکيدن المپ ،خردههای المپ را
در ظرف شيشهای دربدار يا دو اليهای پالستيك
بگذاريد.
-4هرگز نبايد المپهای كم مصرف سوخته را نگه داشت.
(تحويل به مراكز بازيافت)
جيوه بر روی سيستم اعصاب ،عملكرد مغز ،بينايی و همچنين در باروری افراد،
اثرات زيانباری دارد .همچنين جيوه از طريق مواد غذايی مثل ماهی ،می تواند
وارد بدن شود و باعث اثرات جبران ناپذيری شود.
سرب در همه رنگها وجود دارد .مواجهه با سرب در كودكان بيشتر اتفاق می
افتد چون كودكان و نوزادان با دست ديوار را لمس می كنند و بر حسب عادت در
دهان می گذارند.
مواجهه با سرب در روزهای اوليه نقاشی ديوار ،درب و پنجره و غيره بيشتر
اتفاق میافتد.
امكان مواجه با سرب در مهد کودکها و مدارس ابتدايی بيشتر از منزل می باشد.
سرب باعث آسيب به بدن انسان می شود .در خصوص كودكان ،والدين بايستی
مراقب بوده و تا حد امکان از دست زدن كودك به رنگ چه در حالت خشك و يا
در روزهای اوليه نقاشی اجتناب کنند.
کليه نکات بهداشت فردی بايد رعايت شود.
شستشوی دست و صورت كودك مان در
هنگام غذا خوردن يا بعد از آن انجام شود.
از حضور در محل تازه رنگ شده تا زمان
بر طرف شدن بوی رنگ ،اجتناب شود.
برخی از ظروف تفلونی که حاوی مواد شيميايی (پلی فلورينه PFCS
)باشد در طی حرارت باعث توليد سم خطرناکی میشوند .توصيه می
شود هنگام حرارت دادن اين ظروف احتياط کنند.
در هر بار غذا خوردن ممکن است مقداری تفلون وارد بدن فرد شود
و به مرور زمان باعث ايجاد بيماریهای کليوی و کبدی شود.
همچنين احتمال وجود کادميوم در ظروف تفلونی وجود دارد.
خراش در ظروف تفلونی باعث ورود اين مواد به بدن انسان می شود.
استیل (فوالد ضد زنگ) :در ايران آن را به نام مختصر «استيل
»میشناسيم ،از تركيب آهن و فلزات ديگر ساخته شدهاند.
پیرکس نشکن :بیخطرترين ظروف قابل استفاده میباشد.
مس :اگر ظروف مسی با اليه ای از يك فلز ديگر مثل قلع يا فوالد
ضد زنگ پوشانده شوند ،از ورود مس به غذا جلوگيری می شود .و
جزء ظروف بیخطر محسوب میشوند.
چدن
گاز مونواكسيدكربن يك گاز بسيار خطرناك است كه قابل ديدن نيست و
بیبو و بیطعم میباشد.
منواكسيدكربن عامل اصلی خفگی در رابطه با استفاده از بخاری و وسايل
گرم كننده در خانههاست.
وقتی منواكسيد كربن وارد بدن می شود با هموگلوبين موجود در خون
تركيب شده و موجب كاهش اكسيژن رسانی به بافتهای بدن می شود.
مغز حساسترين بافت بدن میباشد كه زودتر از همه در اثر كمبود اكسيژن
آسيب میبيند.
اين گاز از سوختن ناقص موادی مثل بنزين ،زغال يا چوب حاصل میشود.
مسموميت با گاز منوكسيد كربن كشنده ترين مسموميت غيرعمدی در كشور
ما است و شيوع آن در فصل زمستان بسيار باال می باشد.
بخاری های بدون دودكش غير استاندارد
تنورهای نانوايی
اجاق های گازی
موتورهای بنزينی و گازوئيلی
كباب پز زغالی
شومينه
نصب سيستم تهويه هوا در محيط
با بررسی دائمی ،هميشه از سالمت و استاندارد بودن دستگاههای
گرمازا و وسايل غذاپزی اطمينان حاصل شود.
سعی شود وسايل و موتورهای احتراقی را با وسايل الكتريكی و
وسايلی كه با باطری كار می كنند جايگزين کنيد.
ترکيبات آلی فرار به شکل گاز بوده و از جامدات و مايعات مشخصی متصاعد می
شوند.
اين ترکيبات شامل مواد شيميايی هستند که تأثيرات کوتاه يا طوالنی مدت بر روی
سالمتی افراد دارند.
مقدار اين ترکيبات در داخل ساختمان بيش از مقدار آنها در فضای باز خارج
ساختمان است .هر چند در شهرهای آلوده تفاوت چندانی بين فضای بيرون و
خارج ساختمان وحود ندارد.
ترکيبات آلی فرار از هزاران محصول که در زندگی روزانه مصرف می کنيم
متصاعد می شود .مثل رنگ ،الک و الکل ،مواد شوينده ،مصالح ساختمانی،
لوازم منزل ،تجهيزات اداری مانند دستگاههای کپی و پرينتر ،غلطگيرها ،کاغذ
کپی ،لوازم تحرير مانند چسب ،ماژيک ،و محلول های عکاسی و مواد شيميايی
به طور گسترده در لوازم خانگی مورد استفاده قرار میگيرند.
رنگها مواد جال دهنده و انواع واکسها ،شويندهها ،مواد ضدعفونی کننده ،لوازم
آرايشی ،حاللهای چربی و اسباببازیها همگی دارای مواد آلی هستند.
مهمترين گاز آلی آالينده هوای داخل خانه ،فرمالدئيد میباشد در حالی که
غلظت آن در هوای باز بسيار کم میباشد.
منابع عمده اين گاز در خانه شامل:
چسب در تختههای چند اليی و تختههای ساختمانی
دود سيگار
پارچه های فشرده با دوام
لوازم چوبی که از چند اليه چوب فشرده ساخته شده اند و معموال به عنوان
مصالح ساختمانی مثل کابينت و دکوراسيون استفاده مي شوند
از مواد سنتزی حاوی رزين های فرمالدئيد میباشد که در اسفنج اوره
فرمالدئيد برای عايقبندی به کار میرود.
اين گاز نامرئی است اما بوی تند و قابل تشخيص دارد.
استفاده از دستگاههای تصفيه و تهويه
استفاده از مواد شيميايی حداقل يکبار در طول روز به جز روزهای آلوده
شهر
استفاده از گلهای زينتی در منزل
خودداری از باز گذاشتن درپوش ظروف رنگ و چسب
توجه به دستورالعمل نوشته شده بر روی مواد شوينده
استفاده ازجريان هوای تازه در هنگام استفاده از اين مواد از طريق باز
گذاشتن دربها و پنجرهها
مواد را به اندازه مورد نياز خريداری کنيد و از نگه داشتن آنها در منزل
خودداری کنيد .
اين مواد را از دسترس کودکان و حيوانات دور نگه داريد .
هرگز اين مواد را با مواد شيميايی ديگر مخلوط نکنيد مگر اينکه در
دستوالعمل آن ،انجام اين عمل بالمانع باشد.
دود ناشی از سوختن سيگار مخلوطی از 4000نوع ماده شيميايی
زيان آور بوده که مونو اکسيد کربن ،نيکوتين ،فرمالدئيد ،هيدروژن و
سيانيد هيدروژن از آن جمله هستند.
اين مواد از عوامل ايجاد سرطان و بيماری های
دستگاه تنفسی انسان هستند.
عالئم برونشيت ،ذات الريه ،عفونت دستگاه تنفسی،
گوش درد (عفونت گوش) و آسم در کودکانی
که در معرض دود قرار دارند بيشتر از ديگر کودکان ديده می شود.
تعدد عفونت مستقيما به مقدار دود موجود در منزل بستگی دارد.
کودکانی که والدين آن ها سيگاری هستند بيشتر از کودکانی که يکی
از والدين آنها سيگاری هستند به عفونت های ريوی مبتال می شوند.
ضدعفونی کننده ها دستهای از مواد شيميايی هستند که با اثر بر
باکتریها ،ويروسها ،قارچها ،اسپور باکتری ها و ساير اورگانيسمها،
آنها را از بين میبرند و يا از رشد آن ها جلوگيری میکنند.
از آب ژاول جهت کلر زنی آب استفاده میشود.
ماده اصلی موجود در آب ژاول ،هيپوکلريت سديم است و ترکيبی
فوقالعاده قوی است که درصد خيلی کم از آن ( 5درصد) را در آب
حل میکنند و با نامهای مختلف تحت عنوان سفيد کننده به بازار
عرضه میکنند و برای ضدعفونی کردن لگن و وان حمام ،لباسها،
ديوارهای حمام ،توالت و آشپزخانه مناسب است.
عدم مخلوط كردن وايتكس با مواد شوينده
عدم مخلوط کردن وايتکس با جوهر نمک (اسيد کلريدريک)
رقيق کردن در زمان استفاده
روشن بودن تهويه در هنگام استفاده از آب ژاول
استفاده از دستکش در زمان استفاده
شستشوی فوری در صورت تماس با بدن
نگهداری از آب ژاول در ظروف مات و سربسته
آمونیاک :از آمونياک جهت تميز کردن وسايل استفاده می شود .آمونياک
باعث سوزش چشم ،بينی ،دستگاه تنفسی و التهاب گلو مي شود.
ممکن است روی تنفس تاثير بگذارد.
از تهويه مناسب استفاده کنيد و آن را از دسترس کودکان دور نگه داريد.
افزودن آمونياک برمواد سفيد کننده باعث توليد تر کيبات خطرناک میشود.
پرکلرو اتیلن :يک ماده پاک کننده بوده و در خشک شويی به کار می رود
يكی از كاربردهای شايع حالل ها ،استفاده از پركلرواتيلن در خشكشويیها
می باشد.
مواجهه با اين ماده شيميايی می تواند ايجاد اثرات منفی بر روی كبد ،كليه،
اعصاب و قلب داشته باشد.
پرکلرو اتيلن در غلظت بيش از حد استاندارد يک ترکيب سرطان زا است .
از سرکه سفيد میتوان برای تميز کردن شيشه استفاده کرد .سرکه
بسياری از ميکروبها را میکشد.
برای از بين بردن زنگ ،میتوان از مخلوط ليمو و نمک استفاده کرد.
مقداری نمک بر روی جای زنگ زده بريزيد ،سپس ليمو را اضافه
کنيد تا خوب نمک را حل کند ،برای دو تا سه ساعت بگذاريد اين مواد
روی محل باقی بمانند.
از پارچههای فيبری میتوان برای از بين بردن گرد استفاده کرد ،هيچ
نيازی به موا ِد شيميايی نيست.
برای تميز کردن شيشه ،يک چهارم فنجان سرکه سفيد را با آب گرم
مخلوط کرده و بر روی شيشه اسپری کنيد .برای گرفتن بهترين نتيجه
با روزنامه ،شيشه را خشک کنيد تا درخشش شيشه را مشاهده کنيد.
کنترل کننده های آفات (شامل کک ،ساس و شپشکش ها):
حشرهکشهای حاوی ليندان (گامابنزن هگزاکلرايد) به شدت
خطرناک هستند .حشره کش ها بر روی اعصاب تاثير منفی گذاشته
و باعث ناراحتی های ريوی و آلرژی میشود .از حشره کشهای
برقی استفاده کنيد.
استفاده از توری
رعايت بهداشت در منزل (استفاده از ظرف زباله درب دار ،تميز
کردن زير گلدان)
واقعيت اين است که خوشبوکنندهها ،هوا را تميز نمی کنند ،بلکه مواد
شيميايی قوی موجود در آنها سبب می شود بوهای نامطبوع به مشام
نرسد.
خوش بوکننده های هوا ،حاوی فرمالدئيد و فنل هستند ،فنل باعث
اختالالت دستگاه عصب مرکزی می شود.
تحريک شديد مخاط چشم ،مجاری تنفسی فوقانی از ديگر اثرات آن
است.
مواد شيميايی موجود در خوشبوکنندههای مصنوعی می تواند برای
افراد مبتال به آسم ،تنگی نفس و بيماریهای تنفسی مانند آمفيزم و
برونشيت مزمن مشکالتی ايجاد کند.
مجبور نيستيد از خوش بو کننده استفاده کنيد.
همانند بتادين ،دتول ،كروزول ،ساولن که اغلب مواد خورنده و
تحريک برانگيز هستند و باعث آسيب به بدن انسان می شوند.
سفيدکننده ها باعث تحريک چشم ،آسيب به پوست و بخش فوقانی
دستگاه تنفسی می شوند.
- در هنگام مصرف دارو و يا استفاده از فرآورده های شيميايی حتما ً در نور کافی
برچسب روی بسته بندی را مطالعه نموده سپس مصرف نمائيد .استفاده از داروها و
مواد شيميايی در تاريکی می توانند خطرناک باشد.
- در هنگام استفاده از مواد شيميايی و فرآورده های شوينده و پاک کننده پنجره ها
را باز کنيد تا هوا به خوبی در محيط جريان داشته باشد.
- از اختالط مواد شيميايی مانند جوهر نمک با فرآورده های سفيد کننده جدا ً
خودداری کنيد .بخارات و گازهای ناشی از اين اختالل بسيار سمی و خفه کننده می
باشد.
- پس از مصرف مواد شوينده ،سفيد کننده ،جرم بر و لوله بازکن در محيط های
دربسته و کوچک مانند دستشويی و حمام،
به هيچ عنوان در اين مکان ها توقف نکنيد،
چرا که گازهای توليد شده
در اين محيط ها بدون تهويه مناسب،
خفه کننده و سمی می باشند.
پس از مصرف مواد شوينده ،سفيد کننده ،جرم بر و لوله بازکن در محيط های دربسته و
کوچک مانند دستشويی و حمام ،به هيچ عنوان در اين مکان ها توقف نکنيد ،چرا که
گازهای توليد شده در اين محيط ها بدون تهويه مناسب ،خفه کننده و سمی می باشند.
ضمن استفاده از مواد شيميايی حتما ً از وسايل محافظت کننده مانند دستکش بلند ،کفش نفوذ
ناپذير ،لباس آستين بلند ،شلوار بلند و جوراب استفاده نماييد
- رعايت اصول ايمنی در محيط کار در پيشگيری از بروز مسموميت ها مۆثر است.
استفاده از وسايل ايمنی مانند ماسک ،دستکش و کفش ايمنی يکی از ساده ترين و در عين
حال مهمترين راههای پيشگيری از بروز مسموميت صنعتی می باشد.
- در صنايع شيميايی در صورت بروز هر حادثه ای ،مسئولين را آگاه سازيد.
- در هنگام کار با مواد شيميايی ،از خوردن و آشاميدن و استعمال دخانيات پرهيز کنيد.
- رعايت بهداشت فردی و استحمام
پس از کار با مواد شيميايی ،از انتقال آلودگی
به محيط خانه جلوگيری می کند.
آيا می دانيد راه تنفسی و پوستی مهم ترين راه های ورود سموم به بدن
در محيط های صنعتی می باشند؟
استفاده از متانول نه تنها سبب ضدعفونی شدن پوست نمی گردد،
بلکه جذب پوستی آن می تواند خصوصا در کودکان خطرناک باشد.
مسموميت ناشی از گاز سولفيد هيدروژن می تواند در گارگرانی که
در عمق زمين مانند چاه و قنات مشغول به کار هستند ،ايجاد خفگی و
مرگ نمايد.
عدم استفاده از وسايل حفاظتی مانند ماسک ،لباس نفوذ ناپذير و
دستکش در کشاورزان در هنگام سم پاشی مزارع و باغات ،می تواند
سبب بروز مسموميت گردد.
نخستين گام در برخورد با فردی که در تماس پوستی با ماده شيميايی
قرار گرفته اين است که مراقب خودمان باشيم .تماس با لباس و بدن
مصدوم ،ما را هم در معرض مسموميت قرار میدهد .پس قبل از
تماس با مصدوم از وسايل محافظتی مانند دستکش استفاده کنيد.
گام دوم درآوردن لباس مصدوم است .بايد لباسهای وی را درآورده،
درون کيسهای پالستيکی قرار دهيد و در آن را ببنديد.
گام سوم شستن تن فرد است .بهترين ماده شوينده ،صابون همراه با آب
فراوان است .به اين منظور بايد بيمار را تا حد امکان در دو نوبت با
مقدار زيادی آب و صابون شست و پس از شستن ،بيمار را بپوشانيد.
پانسمان زخم در برخورد با آسيبهای پوستی مرسوم است ،اما اين اقدام
درمانی در افرادی که تماس پوستی با ماده سمی دارند و هنوز سم روی بدن
آنهاست ،نهتنها مفيد نيست ،بلکه باعث جذب بيشتر و سريعتر سم میشود .
بنابراين تا بدن فرد را از سم پاک نکرديد ،پوست را پانسمان نکنيد.
يکی از اشتباهات رايج ،استفاده از مواد چرب و کرم روی محل آسيب
است .اين مواد باعث می شوند تا مواد سمی در محل آسيب مانده و جذب
بدن شوند .از طرفی ،شستن آنها دشوار بوده و سير درمان را مشکل
میکند.
بعضی تصور میکنند که بايد مواد اسيدی يا قليايی را با ماده متقابل آنها
خنثی کرد .اين تفکر اشتباه بزرگی است .زمانی که اسيدی با قليايی ترکيب
میشود ،توليد حرارت میکند که میتواند آسيب پوستی را تشديد کند
فراموش نکنيد که تمام مصدومان بايد به مرکز تخصصی مسمومان منتقل
شوند .گاهی الزم است که اقدامات حمايتی و پادزهر مخصوص برای
بيماران استفاده شود.