Transcript فايل متن
عغلعههتخفب ایمنی زیستی آزمایشگاه laboratory Biosafety ایمنی زیستی Biosafety واژه ای است که برای توصیف اصول محدودسازی ،فن آوری ها و نیز عملیاتی که برای جلوگیری از تماس غیر عمدی با پاتوژن ها ،توکسین ها و مواد شیمیایی و یا انتشار اتفاقی آنها به کار گرفته می شود. اولین نکته درایمنی وظایف مسئول ايمني Safety Officer (1طراحي ساختار برنامه ايمني بر اساس وسعت و فضاي کاري ،تعداد کارکنان، تعدادبخشها و تنوع فعاليتها (2برخورداري شخص از توانائي علمي و فني و احاطه بر کليه فعاليتها (سوپروايزر ،مسئول کنترل کيفي ،و).. (3اطمينان از گذراندن دوره هاي آموزش ي الزم توسط کارکنان (4تهيه مواد و تجهیزات ايمني مورد نياز مسئول ايمني Safety Officer (5اطمينان از دريافت کتابچه هاي راهنما و دستورالعملها توسط تمامي کارکنان (6بررس ي و پيگیري حوادث (7اطمينان از اجراي فرآيند آلودگي زدائي دربروز حوادث، (8مديريت پسماند (9بازرس ي دوره اي و متناوب در مورد چگونگي اجراي برنامه ايمني مسئوليت کارکنان: مسئول تامین ايمني خود ،همکاران ،خانواده و محيط زيست مطالعه تمامي دستورالعملهاي الزم درزمينه حفاظت وپيشگیري وایمنی دريافت آموزشهاي الزم ازمسئول ايمني رعايت اصول ايمني درحین کار استفاده از وسايل و تجهیزات ايمني گزارش حوادث به مسئول ايمني ومسئول بخش وثبت آن تهيه فرم مخصوص ودريافت امضاءازکارکنان مبني برآموزش برنامه ايمني ،دريافت دستورالعملها واستفاده ازوسايل حفاظتي واکسیناسیون واکسن HBV تزریق واکسن در سه نوبت 6 ، 1 ، 0 توصیه می شود که میزان آنتی بادی تا سه ماه بعد از کامل شدن نوبت های تزریق واکسن اندازه گریی شود تزریق واکسن بطور کامل تا 95درصد موارد اجیاد آنتی بادی می کند دریک مطالعه 314نفر1380 13.7% ab<10 37.9% 10<ab<100 48.4% > 100 43نفر بدون ایمنی 119نفر ایمنی نسبی 152نفر ایمنی کاملی حداقل های جعبه کمک های اولیه بتادین سرم فیزیولوژی پماد سوختگی پنبه استریل گاز استریل باند چسب زخم قیچی پنس -درجه تب آموزش استفاده از لوازم امینی فردی و جتهیزات اساسی امینی از قبیل هود ها ،چشم شو... ، حوادث مخاطره آمیزآزمایشگاه مخاطرات عفونی مخاطرات شیمیایی آتش سوزی مخاطرات الکتریکی روش های انتقال عفونت -1آسیب های پوستی با سوزن آلوده -2پاشیدن خون و ترشحات به غشاء مخاطی -3ورود عامل بیماری زا از راه تنفسی Needle Stick احتياطات استاندارد جهت پيشگیري از مواجهه شغلي HIV – HBV – HCV .1دستها را به دفعات و به طور كامل قبل و بعد از مراقبت بيمار با آب و صابون بشوئيد. .2از وسايل حفاظت فردي مناسب با وضعيت مراقبت از بيمار استفاده نمائيد(.استفاده از دستكش – گان – چكمه – عينك محافظ و ماسک براي مواردي كه خطر پاشيدن خون و ترشحات وجود دارد. .3در زمان هر گونه رگ گیري شامل شرياني يا وريدي بايد دستكش بپوشيد. .4همه كاركنان مراقبت بهداشتي بر عليه HBVواكسينه شوند و آزمايش پاسخ به واكسن HBVرا سه ماه بعد از تكميل دوره انجام دهند. .5در هنگام كار كردن با وسايل تیز و برنده به موارد ذيل توجه كنيد: فراهم كردن فضاي امن با دسترس ي راحت به ظرف مخصوص Safety Box دور انداختن وسايل نوك تیز و برنده در Safety Box عدم سرپوش گذاري مجدد سوزنها استفاده از وسايل ايمني مايعات بالقوه عفونت زا عبارتند از : خون – مايع مغزي نخاعي – مايع سينوويال – مايع پلور – مايع صفاقي – مايع پريكارد – مايع آمينوتيك – مني و ترشحات واژن. میزان خطر انتقال شغلي : در اثر وقوع نيدل استيك احتمال انتقال هپاتيت Bبسته به وضعيت فرد منبع از 1تا 30درصد ،احتمال انتقال هپاتيت Cبطور متوسط 8/1درصد و احتمال انتقال ايدز./3درصد مي باشد .ويروس هپاتيت ب در خون در دماي اتاق به مدت يك هفته و ويروس HIVتا چند ساعت باقي مي ماند و خطر انتقال بيماري وجود دارد. عوامل موثر بر میزان خطر انتقال پس از نيدل استيك : وجود خون واضح بر روي وسايل فرو رفتن مستقيم سوزن در شريان يا وريد جراحت عميق بيماري پيشرفته با بار ويروس ي باال در فرد منبع فرو رفتن سوزنهاي تو خالي (سوزن و )...در مقايسه با سوزنهاي توپر (سوزن بخيه و )... تزريق – آنژيوكت : PEP پيشگیري بعد از تماس Post exposure prevent پس از وقوع نيدل استيك اقداماتي بايد صورت گیرد كه به مراحل شش گانه PEP نامگذاري شده است و شامل : مداواي محل مواجهه ثبت و گزارش دهي ارزيابي مواجهه ارزيابي منبع مواجهه مديريت عفونت ها و پيشگیري مي باشد. -1مداواي محل مواجهه : محل مواجهه با مايعات بالقوه عفوني را با استفاده از آب معمولي و صابون شستشو دهيد. غشاهاي مخاطي غیر چشم مواجهه يافته را با آب معمولي فراوان شستشو دهيد. چشم مواجهه يافته را با محلول نرمال سالین يا آب سالم فراوان شستشو دهيد. از هر گونه دست كاري و فشردن محل مواجهه خودداري كنيد. از مواد گندزدا يا ضد عفوني كننده كه مي تواند باعث ايجاد سوزانندگي و التهاب شوند استفاده نكنيد. -2ثبت و گزارش دهي : موارد مواجهه شغلي را سريعا به كارشناس كنترل عفونت بيمارستان و در صورت عدم حضور وي به سوپروايزر گزارش دهيد .چگونگي و جزئيات وقوع نيدل استيك و اقدامات صورت گرفته ثبت مي گردد. -3ارزيابي مواجهه : احتمال انتقال ايدز و هپاتيت با توجه به نوع ترشحاتي كه مواجهه با آن اتفاق افتاده راه و شدت مواجهه ارزيابي شود. عواملي كه بايد در ارزيابي مدنظر باشند: )1نوع مواجهه : * آسيب پوستي * مواجهه غشاهاي مخاطي * مواجهه پوست ناسالم )2نوع مايع /بافت : *خون *مايعات حاوي خون قابل رويت *مايعات يا بافت بالقوه عفوني *تماس مستقيم با ويروس در آزمايشگاه )3شدت مواجهه : *مقدار خون يا ترشحات*عمق مواجهه در تماس هاي پوستي * حجم ترشحات در تماس هاي مخاطي )4ارزيابي اوليه فردي كه دچار مواجهه شده است : * سابقه عفونت HIV – HBV – HCV * سابقه واكسيناسيون هپاتيت Bو وضعيت پاسخ آن -4ارزيابي منبع مواجهه : بيمار از نظر HIV Ab , HCV Ab , HBS Agبررس ي شود در صورتي كه نتايج اين آزمايشات در سوابق بيمار موجود نيست براي اطالع از وضعيت منبه هر چه سريعتر اقدام شود. افراد ذيل در گروههاي پرخطر قرار مي گیرند: مصرف كنندگان مواد مخدر تزريقي افراديكه سابقه رفتارهاي جنس ي پرخطر دارند همسر يا شريك جنس ي هر يك از گروههاي فوق -5مديريت عفونتها : مواجهه با : HBVبايد طي 24ساعت اول و حداكثر ظرف 7روز شروع شود. درمان بر اساس وضعيت آلودگي فرد منشا واكسينه نشده است آغاز دوره واكسيناسيون همراه با يك دز ايمنوگلوبولين G آغاز دوره واكسيناسيون آغاز دوره واكسيناسيون پاسخ ايمني كافي نياز به درمان پيشگيري نيست نياز به درمان پيشگيري نيست نياز به درمان پيشگیري نيست پاسخ ايمني ناكافي آغاز دوره دوم واكسيناسيون همراه با يك دز ايمنوگلوبولین Gيا دو دز ايمنوگلوبولین G به فاصله يك ماه نياز به درمان پيشگیري نيست واكسينه شده است سابقه ايمني HBS Ag+ HBS Ag- ناشناخته در صورتيكه فرد منبع در گروه پر خطر است مشابه مورد HBS Agمثبت عمل مي شود. مواجه با : HCV در حال حاضرهيچ توصيه اي براي پروفيالكس ي بعد از تماس براي HCVوجود ندارد .ايمنوگلوبولین واكسن نیز وجود ندارد .براي كاركنان مواجهه يافته بايد مشاوره مناسب آزمايش و پيگیري انجام شود. مواجهه با : HIV معيارهاي شروع پروفيالكس ي HIVعبارتند از : مواجهه در 72ساعت اخیر اتفاق افتاده باشد. فرد مواجهه يافته مبتال به عفونت HIVنيست يا در زمان تصميم گیري وضعيت نامشخص دارد. مخاط و يا پوست آسيب ديده در تماس با مايعات بالقوه عفوني بدن قرار گرفته اند. منبع مبتال به عفونت HIVاست و يا جز گروههاي پر خطر قرار دارد. پروفيالكس ي بعد از تماس با HIVبايد بالفاصله شروع شود و حداكثر در 72 ساعت اول توصيه مي گردد. خماطرات شیمیائی هشدارها و عالئم ايمني Dangerous For The Environment خطرناك براي محيط زيست Oxidizing اكسيد كننده Irritant تحريك كننده Corrosive خورنده Harmful مضر Highly Flammable قابليت اشتعال زياد Very Toxic خيلي سمي Extermely Flammable بشدت قابل اشتعال Toxic سمي Explossive قابل انفجار ارزیابی خطر مواد شیمیایی هنگامیکههه بهها مههواد شههیمیایی کههار مههی شههود امکههان بههروز حههوادث مختلههف نظیههر تمههاس پوس ه ههتی ،بل ه ههع ،استش ه ههمام ،آزاد ی ه هها ریخت ه ههه ش ه ههدن م ه ههواد در مح ه ههیط و ...وج ه ههود دارد بنابراین داشتن اطالعات کافی از مواد شیمیایی برای مواجهه با چنین مهواردی الزامهی اس ههت .ب ههرای آگ ههاهی از ای ههن خط ههرات و چگ ههونگی برخ ههورد ب هها آنه هها در هنگ ههام خری ههد م ههواد شیمیایی باید برگ اطالعات ایمنی مواد را از شرکت سازنده آن ماده را بخواهیم. برگ اطالعات ایمنی مواد (Material Safety Data Sheet) MSDS (1اطالعات محصول (2عناصر خطرزا (3اطالعات فیزیکی ی ه ه ه ه ههک MSDSخ ه ه ه ه ههوب بای ههد ش ههامل م ههوارد زی ههر باشد : (4خطر حریق و انفجار (5اطالعات واکنش پذیری (6خصوصیات سم شناس ی /اطالعات خطرات بهداشتی (7کمک های اولیه (8پیشگیری (9اطالعات تهیه کننده MSDS برگ اطالعات ایمنی مواد (Material Safety Data Sheet) MSDS )1اطالعههات محصههول :شههامل نههام محصههول و شههرکت سههازنده بههوده کههه بایههد بهها شناسههه روی برچسب محصول یکی باشد . )2عناصههر خطههرزا :بایههد تمههام عناصههری کههه دارای پتانسههیل خطرزایههی هسههتند در MSDS لیست شوند )3اطالعات فیزیکی :در این بخش اطالعات فنی در مورد وزن مخصوص ،فشار بخار ، دانسیته بخار ،میزان تبخیر ،نقطه جوش و انجماد PH ،و ...را به ما می دهد. )4خطر حریق و انفجار :که به کمک آن می توان برای تعیهین محهل مطمهان انبهار سهازی و پیشگیری از حریق و انفجار با احتیاطات الزم برنامه ریزی کرد . برگ اطالعات ایمنی مواد (Material Safety Data Sheet) MSDS (5اطالعههات واکههنش پههذیری :بههه کمههک ایههن اطالعههات مههاده را از عههواملی کههه باعههث تجزیههه و ناپایدار شدن آن و نیز خطرات بعدی مانند گرما ،نور خورشید و ...دور ساخت . (6خصوصیات سم شناس ی:راههای مواجهه با مواد و اثرات مضر آن را توصیف می کند. (7کمک ههای اولیهه :مهواردی را کهه بهرای زنهده نگهه داشهتن مصهدومین بسهیار ضهروری اسهت را قید می کند. قواعد عمومی در خصوص ناسازگاری مواد شیمیایی مواد اصلی شيميايی مواد ناسازگار با آنها فلزات قلیایی نظیر سدیم ،پتاسیم ،سزیم دی اکسید کربن،هیدروکربن های کلر دار ،آب هالوژن ها آمونیاک،استیلن،هیدروکربن ها اسید استیک ،اسید سولفوریک اسید نیتریک ،پرمنگنات،پراکسید انواع و کاربری کپسول های آتش نشانی نوع کاربری آب کاغذ ،چوب ،پارچه عدم کاربری آتش سوزی برق ،مایعات قابل اشتعال دی اکسید کربن ( )CO2گازها و مایعات قابل اشتعال ،آتش سوزی برق فلزات قلیایی،کاغذ پودر خشک گازها و مایعات قابل اشتعال ،آتش سوزی برق ،فلزات قلیایی لوازم و تجهيزات قابل استفاده مجدد مایعات قابل اشتعال آتش سوزی برق کف ()foam تاثریات زیان بار پرتو های یون ساز تاثیرات سوماتیک شامل انواع سرطانها مانند سرطان خون،استخوان،ریه،پوست که ممکن است عالم چندین سال پس از پرتو گیری نمایان شود تاثیرات وراثتی این اثرات معموال در نسل های بعدی و فرزندان کسانی که پرتوگیری کرده اند رخ می دهد و شامل آسیب های غدد تناسلی ،آسیب های کروموزمی و جهش ژنتیک است اصول کلی حفاظت در برابر پرتو های یون ساز حفاظت در برابر این پرتو ها برچهار اصل استوار است -1کاهش زمان قرار گرفتن در معرض پرتو – 2افزایش فاصله از چشمه تابشی یا منبع پرتو زا – 3استفاده از حفاظ مناسب میان فرد و چشمه پرتوزا – 4استفاده از سایر روش های جایگزین به جای استفاده از مواد پرتوزا اصول امینی در کار با کیت های پرتوزا – 1ایجاد بخش مجزا برای انجام آزمایشات هورمون شناسی – 2محل آزمایش و روی میزکار از جنس غیر قابل نفوذ ،قابل شستشو – 3کار با موادپرتوزا باید در داخل یک سینی حاوی پوشش جاذب یک بار مصرف انجام گیردو کاغذ جاذب پس از خاتمه کار ،به عنوان پسماند تلقی شود – 4انجام آزمایش در زیر هود – 5خوردن ،آشامیدن .... ،اکیدا ممنوع – 6مواد جاذب یک بار مصرف باید به سادگی و سرعت در آزمایشگاه قابل دسترس باشد فرآورده هاي کلر دار خون،مايعات بدن ومواد دفعي مايع سفيدکننده خانگي 1/10 5گرم در ليتر (کلرفعال)%5 %0/5 هيپوکلريت کلسيم 7گرم در ليتر کف،زمین ،ديوار،لباس 1/50 1گرم در ليتر %1 1/4گرم در ليتر کلرفعال%70 محلول هيپوکلريت سديم(کلرفعال)%5 100ميلي ليتردر ليتر 20ميلي ليتردر ليتر طراحی درون آزمایشگاه (1فعالیت های یکسان در یک محل باشد . (2مح ههل نگه ههداری اق ههالم س ههنگین بهت ههر اس ههت در نزدیک ههی درب ورودی آزمایش ههگاه و نزدیک آسانسور باشد . (3برای مواد آتش زا یک محل جداگانه در نظر گرفته شود . (4انب ههار بای ههد ط ههوری طراح ههی ش ههود ک ههه ب ههه راحت ههی بت ههوان ب ههه تم ههام م ههواد دسترس ه ی داشت و توصیه می شود که %5-7فضای آزمایشگاه مخصوص انبار باشد . (5برای خوردن و آشامیدن و همچنین برای روپوشها و وسایل شخصه ی کارکنهان فضایی جداگانه در نظر گرفته شود . طراحی درون آزمایشگاه (6سطح دیوار ،سقف و کف آن باید صاف و بدون شهکاف و سهورا ، ،قابهل شستشهو و غیر قابل نفوذ به مایعات و مواد باشد . (7اگر در آزمایشگاه کار آموزش ی انجام می شود فضای الزم در نظر گرفته شود . (8بهت ههر اس ههت راه ههرو ه هها اوال دارای هن ههایی باش ههند ک ههه عب ههور و م ههرور از آنه هها آس ههان و راح ههت باشه ه ههد ثانیه ه هها خیله ه ههی هه ه ههن نباشه ه ههد که ه ههه محه ه ههل جمه ه ههع آوری و انبه ه ههار یه ه ههک سه ه ههری وسه ه ههایل باشند.توصیه می شود هنای راهرو ها 1/5-1/8متر باشد. طراحی درون آزمایشگاه )9کف آزمایشگاه لیز نبوده ،ترجیحا پله نداشته باشد. )10بهتر است محل اتصال دیوار و کف زاویه دار نبوده و گرد باشد . )11بهتههر اسههت درب هههای فضههای آزمایشههگاه پانههل داشههته باشههد کههه بتههوان از بیههرون فضههای داخل آزمایشگاه را دید تا اگر حادثه ای در آن ر ،دهد قابل دیدن باشد . )12بهتر است دربها خود به خود بسته شوند و با فشهار کهم بهه سهمت بیهرون (پرفشهار) بهاز شوند و هنای درب ها 91-100سانتی متر باشد. طراحی درون آزمایشگاه )13دوش اضطراری و چشم شو طهوری بایهد تعبیهه شهوند کهه در صهورت لهزوم در عهر 10ثانیه بتوان بهه آن رسهید (حهدود 5متهر فاصهله ) کهه بسهته بهه نهوع فعالیهت تعهداد آنهها متفاوت خواهد بود . بهت ههر اس ههت دوش ه هها پ ههرده داش ههته باش ههند ت هها در ص ههورت نی ههاز ف ههرد بتوان ههد لباس ههش را در بیاورد . دمههای آب دوش ههها در حههد معتههدل کههافی بههوده و بهتههر اسههت کههارایی آنههها در فواصههل زمههانی مشخص چک شود طراحی درون آزمایشگاه )14توص ههیه م ههی ش ههود کنت ههر ب ههرق و ش ههیر اص ههلی گ ههاز و آب در فض ههای خ ههار آزمایش ههگاه باشد تا در مواقع خطر و حادثه از بیرون بتوان آنها را قطع کرد . )15کپسول های آتش نشانی و دوش ها باید طوری تعبیه شوند که در معر و در دسترس باشند . دید طراحی درون آزمایشگاه )16توصیه می شود برای برق 30تا % 40بیشتر از نیاز پریز در نظر گرفته شود تا از سیم رابط کمتر استفاده شود. بهتر است برق حدود 2mاز شیر آب فاصله داشته باشد . توصیه می شود برای مواقع قطع برق المپ اضطراری در نظر گرفته شود تا در مواقع خطر پرسنل بتوانند خار شوند. سیستم روشنایی باید دارای نور کافی بوده و برای مواقع قطع برق یک ژنراتور تعبیه شود. توصیه می شود قسمت های مختلف آزمایشگاه فیوز های برق مجزا و با برچسب داشته باشد . طراحی درون آزمایشگاه )17هر اتاق آزمایشگاه بهتر است دو سینک وجود داشته باشد که یکی برای شستن دست ها و دیگری برای کار های آزمایشگاه باشد . سینک باید مقاوم به اسید و باز بوده و در نزدیک در تعبیه شوند و شیر آب با آرنج یا پا باز و بسته شوند و نیز باید آب سرد و گرم وجود داشته باشد . بهتر است برای یک روز کاری ذخیره آبی در نظر گرفته شود . طراحی درون آزمایشگاه )18سیلندر های گاز باید در محل مخصوص قرار داده شوند تا در مواقع خطر خود به خود جا به جا نشده و بهتر است دور از حرارت ،برق و مواد آتشزا باشند. بهتر است لوله کش ی گاز بیشتر در خار از آزمایشگاه باشد و در جایی که گاز نیاز است وارد فضای آزمایشگاه شود . طراحی درون آزمایشگاه )19میز ها بهتر است پرتابل باشند تا بسته به نیاز بتوان آنها را جا به جا کرد. میز و صندلی ها از نظر ارگونومی طوری باشند که در مواقع کار برای پرسنل ایجاد مشکل نکنند. توصیه می شود ارتفاع میز از زمین حدود 94cmو زیر میز 70cmو عمق 50cmو هنای 66cmبوده به طوریکه پاها به راحتی زیر آن قرار گیرد. فاصله میز ها از هم باید حداقل 1/5 mبوده تا افراد بتوانند براحتی از بین آنها تردد کنند .