Transcript dr farsi biosafety

‫دکترشهال فارس ي‬
‫مديرايمني وبهداشت آزمايشگاه مرجع سالمت‬
‫دبيرکميته کشوري ايمني وامنيت زيستي آزمايشگاهي‬
‫شناسايي اصول ايمني درزمينه مديريت ايمني وطراحي ساختاربرنامه‬
‫ايمني واجراي آن درآزمايشگاه‬
‫شناسايي فرآيندضدعفوني وسترون سازي ودستگاههاي مربوطه‬
‫وبررس ي صحت فرآينددرفورواتوکالوواجراي آن درآزمايشگاه‬
‫شناسايي برنامه مديريت پسماند واجراي آن درآزمايشگاه‬
Occupational infections USA
> 10 000 (1983)
< 400 (2001)
Biosafety Management
Laboratory acquired infections, LAI
SARS 2003-04: 4 lab staff, 7
secondary cases
Ebola 2004: 46-y women, dead,
Russia
Tb 2004: 3 cases from leaky
aerosol chamber, USA
Legionella 2003: pneumonia in
BMA, SMI, Sweden
Cutaneous antrax 2002: lab
technician, Texas
Vaccinia 2002: 26-y lab
technician,
Brazil
West Nile virus 2002: 2
cases, USA
Melioidosis 2000:
microbiologist, USA
Herpes B encephalitis 1997:
23-y woman, dead
‫مسئوليت کارکنان‪:‬‬
‫مسئول تامين ايمني خود ‪ ،‬همکاران ‪ ،‬خانواده و محيط زيست‬
‫مطالعه تمامي دستورالعملهاي الزم درزمينه حفاظت وپيشگيري و‬
‫دريافت آموزشهاي الزم ازمسئول ايمني )‪(Safety Officer‬‬
‫رعايت اصول ايمني درحين کار‬
‫استفاده از وسايل و تجهيزات ايمني‬
‫گزارش حوادث به مسئول ايمني ومسئول بخش وثبت آن‬
‫تهيه فرم مخصوص ودريافت امضاءازکارکنان مبني برآموزش برنامه ايمني‪ ،‬دريافت‬
‫دستورالعملها واستفاده ازوسايل حفاظتي‬
‫مديريت ايمني زيستي‬
‫پذيرش ‪،‬آگاهي و اجراي برنامه ايمني توسط تک تک افراد (نيروهاي فني ‪،‬‬
‫خدماتي و غيره)‬
‫‪Management responsibilities:‬‬
‫مسئوليت مدير ارشد‪:‬‬
‫تعيين و استقرار خط مش ي ايمني‬
‫تهيه مکان کاري ايمن‬
‫تامين بودجه مورد نياز‬
‫مسئوليت استقرار برنامه ايمني‬
‫تهيه مواد و تجهيزات مورد لزوم‬
Elements of Safety Program
Safety policy
‫خط مش ي ايمني‬
Safety officer
‫مسئول ايمني‬
Safety manual
‫راهنماي ايمني‬
Elements of Safety Program
Safety oriented
employees
‫مطلع نمودن کارکنان از اجراي‬
‫برنامه ايمني‬
Safety committee
Safety training
Accident report
‫کميته‬
‫آموزش ايمني‬
‫گزارش حوادث‬
‫ايمني‬
Elements of Safety Program
Incorporate safety
into procedures
‫اجراي کامل برنامه ايمني‬
‫در روشهاي کاري‬
Safety checklist
‫چک ليست ايمني‬
(Continious improvement)
Documentation
‫مستندسازي‬
‫‪Safety Officer‬‬
‫مسئول ايمني ‪:‬‬
‫طراحي ساختار برنامه ايمني بر اساس وسعت و فضاي کاري‪ ،‬تعداد‬
‫کارکنان‪ ،‬تعدادبخشها و تنوع فعاليتها‬
‫برخورداري شخص از توانائي علمي و فني و احاطه بر کليه فعاليتها‬
‫(سوپروايزر‪ ،‬مسئول کنترل کيفي ‪ ،‬و‪)..‬‬
‫اطمينان از گذراندن دوره هاي آموزش ي الزم توسط کارکنان‬
‫تهيه مواد و تجهيزات ايمني مورد نياز‬
‫‪Safety Officer‬‬
‫اطمينان از دريافت کتابچه هاي راهنما و دستورالعملها توسط‬
‫تمامي کارکنان‬
‫بررس ي و پيگيري حوادث‬
‫اطمينان از اجراي فرآيند آلودگي زدائي دربروز حوادث‪،‬‬
‫دفع ايمن پسماندها(مديريت پسماند)‬
‫بازرس ي دوره اي و متناوب در مورد چگونگي اجراي برنامه ايمني‬
‫آموزش برنامه ايمني‬
‫مسئول ايمني‬
‫نيازسنجي آموزش ي‬
‫اجراي برنامه آموزش ي درتمامي سطوح ورده هاي شغلي‬
‫(کارکنان فني وخدماتي و‪)....‬‬
‫نظارت برحسن اجراي برنامه وارزيابي اثربخش ي آن‬
‫مستندسازي ونگهداري سوابق مربوطه‬
‫گزارش حوادث‬
‫گزارش حادثه توسط کارکنان به مسئول ايمني ومسئول بخش‬
‫ارائه کمک به مصدوم توسط کارکنان ودرصورت لزوم ارائه کمکهاي اوليه‬
‫ونيزمشاوره با پزشک مشاورمرکزويا پزشک متخصص عفوني‬
‫انجام اقدامات الزم جهت آلودگي زدايي درمواردبروز حادثه ريختن موادآلوده‬
‫وياشکستن ظروف محتوي موادآلوده ونيزمديريت الزم درمواردريختن‬
‫)‪(Spill Management‬پيگيري مواردفوق‬
‫موادشيميايي‬
‫توسط مسئول ايمني‬
‫مستندسازي ونگهداري سوابق‬
‫انجام اقدامات اصالحي وپيشگيرانه وبحث وتبادل نظر پيرامون حادثه به وقوع‬
‫پيوسته درکميته ايمني‬
‫مسئوليت کارکنان‪:‬‬
‫مسئول تامين ايمني خود ‪ ،‬همکاران ‪ ،‬خانواده و محيط زيست‬
‫مطالعه تمامي دستورالعملهاي الزم درزمينه حفاظت وپيشگيري و‬
‫دريافت آموزشهاي الزم ازمسئول ايمني )‪(Safety Officer‬‬
‫رعايت اصول ايمني درحين کار‬
‫استفاده از وسايل و تجهيزات ايمني‬
‫گزارش حوادث به مسئول ايمني ومسئول بخش وثبت آن‬
‫تهيه فرم مخصوص ودريافت امضاءازکارکنان مبني برآموزش برنامه ايمني‪ ،‬دريافت‬
‫دستورالعملها واستفاده ازوسايل حفاظتي‬
‫کميته ايمني‪:‬‬
‫تشکيل و ساختار بر اساس طراحي برنامه ايمني(مدير ارشد‪،‬مسئول‬
‫ايمني ونماينده کارکنان )‬
‫ارائه مشکالت اجرائي برنامه به مسئول ايمني‬
‫ارائه پيشنهادات وتوصيه هاي الزم به مدير ارشد جهت بهبود‬
‫ارائه پيشنهادات‪ ،‬روشهاي اجرائي وسياستگذاريهاي الزم در مورد‬
‫اجراي برنامه ايمني وارجاع آن به کارکنان‬
‫‪Laboratory hazards‬‬
‫خطرات بيولوژيک بامنشأ خون و مايعات بدن‬
‫موادعفوني‬
‫موادراديواکتيو‪،‬موادشيميايي‪،‬موادآتش زا موادسرطان زا‪،‬‬
‫جريان الکتريسيته‬
‫سوختگي‬
‫پسماندهاي خطرناک‬
‫‪Route of Exposure or‬‬
‫‪Mode of Entry‬‬
‫فرو رفتن سوزن آلوده در پوست‬
‫برداشت مايعات با پي پت بوسيله دهان‬
‫( بلع مواد شيميايي و مواد آلوده )‬
‫ريختن و پاشيدن مواد شيميائي و مواد آلوده‬
‫بريدگي پوست با شيشه آالت شكسته‬
‫بريدگي پوست با وسايل تيز و برنده‬
‫‪Route of Exposure or‬‬
‫‪Mode of Entry‬‬
‫تماس مستقيم با مخاط (چشم‪،‬بيني ودهان) ويا پوست‬
‫تنفس مواد شيميائي و گازهاي سمي بخصوص در مواقع ريختن و يا‬
‫شكستن ظروف حاوي آنها‬
‫بلع وتنفس ذرات معلق (آئروسل) در مواقع مخلوط كردن‪ ،‬خالي‬
‫كردن محتويات پي پت و يا شكستن لوله هاي محتوي مواد آلوده‬
‫گاز گرفتگي وايجاد خراش توسط حيوانات آزمايشگاهي‬
Aerosols are generated from
most laboratory tasks
Aerosols can spread through a
building and effect many people
Contamination is often heaviest in
work areas and on worker hands
Loop microincinerators, disposable loops
Episodes of Single-source,
Multiple Laboratory Infections
Number
Persons
Infected
Disease
Probable Source
of Infection
Maximum Distance
From Source
Brucellosis
Centrifugation
Basement To 3rd floor
94
Coccidioidom
ycosis
Culture transfer
solid media
2 Building floors
13
Coxsackle
Virus
infection
Spilled tube of infected
mouse tissue on floor
5 feet (estimated)
2
‫مديريت درمواردريختن موادآلوده وياشکستن ظروف حاوي موادآلوده‬
‫مديريت درمواردريختن موادآلوده وياشکستن ظروف حاوي موادآلوده‬
‫آموزش کليه کارکنان دراين مورد‬
‫مطلع نمودن مسئول ايمني‬
‫ً‬
‫بالفاصله لباسهاي آلوده شخص رادرآوريدوفورا همه افراد را از محل دور‬
‫کنيد وتازمان خروج ازمحل کمترتنفس کنيد‬
‫درمحل راببنديد ومدتي صبر کنيد ًتا آئروسلها ته نشست حاصل‬
‫کنند‪(.‬حداقل ‪ 15‬دقيقه وترجيحا ‪ 30‬دقيقه) وبانصب نوشته ”واردنشويد“‬
‫ازورودافراد جلوگيري نماييد‪.‬‬
‫لباسها و پوششهاي حفاظتي را بپوشيد‪.‬‬
‫محل رابا حوله کاغذي ويا تنزيب بپوشانيد‪.‬‬
‫از محلول ضدعفوني کننده مناسب استفاده کنيد‪.‬‬
‫مديريت درمواردريختن موادآلوده وياشکستن ظروف حاوي موادآلوده‬
‫جهت جلوگيري از ايجاد آئروسل‪ ،‬محلول را به آرامي ودرمقاديرکم تقسيم‬
‫نموده وازکناره ها به صورت دايره دورمحل بريزيدتا تمام منطقه‬
‫رابپوشاند‪.‬‬
‫مدتي صبر نمائيد‪(.‬در ارتباط با نوع محلول)‬
‫بوسيله پنس و يا فورسپس پارچه وقطعات شيشه را در داخل ظروف ايمن (‬
‫‪ )Safety Box‬قرار دهيد‪.‬‬
‫سپس محل راتميز نموده ودر صورت لزوم مجددا با ماده ضدعفوني عمل‬
‫فوق را تکرار نمائيد‪.‬‬
‫وسايل الزم درترو لي اضطراري ‪:‬دستکش‪ ،‬ماده ضدعفوني کننده مناسب‪ ،‬الکل‬
‫‪،%70‬ماسک ووسايل کمک تنفس ي‪ ،‬روپوش آزمايشگاهي‪ ،‬نوشته“‬
‫واردنشويد“‪ ،‬روکش کفش‪ ،‬پنس و‪...‬‬
‫)‪(Precleaning, Cleaning‬‬
‫تميز نمودن ‪:‬‬
‫حذف آلودگيهاي مرئي مانند گردوغبار‪،‬خون‪ ،‬موادپروتئيني‪ ،‬آلي و‪....‬‬
‫بر روي سطوح وقسمتهاي مختلف ابزار‪ ،‬وسايل و تجهيزات‬
‫بوسيله آب و مواد شوينده مانند صابون ودترجنت(به طريق‬
‫دستي مانندبرس زدن وزدودن گردوغبارباوسايل مکانيکي) که آن را‬
‫جهت جابجائي ويا مراحل آلودگي زدائي بعدي آماده مي کند‪.‬‬
‫سترون سازي )‪:(Sterilization‬فرآيندي که باعث از بين‬
‫رفتن ويا حذف همه رده هاي ميکروارگانيسمها و حتي اسپور‬
‫باکتريها مي گردد‪،‬تا به سطح اطمينان از استريل شدن برسد‪.‬‬
‫ضدعفوني ‪ :(Disinfectant):‬دراين فرآيندهدف ازبين بردن‬
‫ً‬
‫ميکروارگانيسمهااست اماضرورتا همه‬
‫ميکروارگانيسمهاونيزاسپورباکتريهاازبين نمي روند‬
‫سترون سازي‬
‫جداسازي ‪ ،‬جمع آوري ‪ ،‬وبسته بندي مناسب وسايل‬
‫(تفکيک وسايل يک بارمصرف ووسايلي که دوباره بايدواردچرخه‬
‫شوند درکيسه هاي مخصوص اتوکالوبه طورجداگانه)‬
‫انتخاب روش مناسب برحسب نوع مواد‬
‫رعايت شرايط سترون سازي به روش استاندارد‬
‫کنترل صحت عملکردروش سترون سازي‬
‫انتقال و نگهداري صحيح وسايل تازمان مصرف‬
‫روشهاي فيزيکي سترون سازي ‪:‬‬
‫سوزانيدن‬
‫فيلترکردن (آنتي بيوتيکها‪،‬واکسنها)‬
‫اشعه گاما ‪( :‬يونيزاسيون ‪، DNA‬طول موج کوتاه و انرژي زياد)‪ ،‬وسايل‬
‫پالستيکي يکبار مصرف(سرنگ ‪،‬کاتتر)‬
‫حرارت مرطوب ‪:‬اتوکالو ‪ -‬تخريب آنزيمها و پروتئينهاي ساختماني ‪ -‬پسماندهاي‬
‫عفوني ‪ -121 °c‬حداقل ‪ 30‬دقيقه تا يک ساعت‬
‫حرارت خشک‪:‬فور‪160-180-‬درجه سانتيگراد به مدت‪2‬تا‪ 4‬ساعت‬
‫روشهاي شيميايي سترون سازي ‪:‬‬
‫موادشيميايي ‪:‬مضر جهت انسان ومحيط زيست ‪-‬استفاده‬
‫ازوسايل حفاظتي درموقع رقيق سازي و‪.............‬‬
‫استفاده ازگازاتيلن اکسايد(وسايل حساس به حرارت)‬
‫گلوتارآلدئيد ‪ -‬اسيد پر استيک (سترون سازي سطوح وسايل‬
‫پزشکي)‪ -‬هيدروژن پراکسيد‬
‫روشهاي فيزيکي ضدعفوني نمودن ‪:‬‬
‫جوشانيدن در ‪100 °c‬به مدت ‪ 30‬دقيقه(به جز باکتريهاي‬
‫اسپوردار)‬
‫ اشعه غيريونيزان‪UV:‬‬‫طول موج زيادوانرژي کم‪-‬قدرت نفوذ کم‪-‬تخريب پيوند‬
‫هيدروژني‪-DNA‬آلودگي زدائي سطوح کاري‬
‫عوامل موثربرفرآيندضدعفوني‬
‫نوع ارگانيسم ‪ -‬تعداد ارگانيسم ‪ -‬دماو‪ - PH‬غلظت ماده ضد‬
‫عفوني کننده ‪ -‬حضور و ميزان موادي مانند خون‪ ،‬موکوس‪،‬چرک‬
‫وغيره ‪ -‬جنس سطوح(خلل وفرج وخوردگي و‪ - )....‬مدت زمان‬
‫تماس ‪-‬نوع آب مصرفي ‪-‬رطوبت‬
‫قرار دادن در‬
‫شست وشوي اوليه وسايل )‪)Cleaning‬‬
‫ماده ضدعفوني‬
‫(کاهش ميزان آلودگي ‪ ،‬کاهش ناسازگاري ‪،‬جلوگيري از رقيق شدن‬
‫ماده ضد عفوني کننده)‬
‫فراورده هاي کلر دار ‪:‬هيپوکلريت سديم (‪ -)NAOCL‬محلول سفيدکننده خانگي (بليچ)‬
‫خون‪،‬مايعات بدن ومواد دفعي‬
‫مايع سفيدکننده‬
‫خانگي‬
‫‪10/1‬‬
‫‪ 5‬گرم در ليتر‬
‫(کلرفعال‪)%5‬‬
‫‪%5/0‬‬
‫هيپوکلريت کلسيم‬
‫‪ 7‬گرم در ليتر‬
‫کف‪،‬زمين ‪،‬ديوار‪،‬لباس‬
‫‪50/1‬‬
‫‪ 1‬گرم در ليتر‬
‫‪% 1/0‬‬
‫‪ 4/1‬گرم در ليتر‬
‫کلرفعال‪%70‬‬
‫محلول هيپوکلريت‬
‫سديم(کلرفعال‪)%5‬‬
‫‪ 100‬ميلي ليتردر‬
‫ليتر‬
‫‪ 20‬ميلي ليتردر ليتر‬
‫اتانول(اتيل الکل( = )‪)C2H5OH‬‬
‫بيشترين اثردرغلظت ‪%70‬‬
‫شست وشوي دست ‪:‬‬
‫محلول‪ 3/2‬مايع صابون‪3/1+‬الکل ‪%70‬‬
‫تماس الکل ‪ %70‬باپوست به مدت ‪2‬دقيقه‬
‫‪ %90‬باکتريهاي پوست‬
‫تماس باسطوح ‪3‬دقيقه يابيشتر‬
‫باعث تخريب‬
‫يدويدوفور‪( 10%) - Iodine&Iodophors‬‬
‫فرمالدييد )‪: )HCHO‬غلظت‪ %5‬درآب‬
‫گلوتارآلدهيد ‪:‬محلول ‪ %2‬يا‪ 20‬گرم درليتر(‪ 30‬دقيقه) ‪3-10 -‬ساعت‬
‫جهت باکتريهاي اسپوردار‪ -‬فعال نمودن با پودر يا بافر قليائي بي‬
‫کربنات‬
‫ترکيبات فنل ‪:‬ترکيب ‪ - %5‬مانع ازرشداسپور‬
‫هيدروژن پراکسيد(‪(H2O2‬‬
‫غلظت ‪ - %30‬تهيه رقت ‪5/1‬ورقت ‪10/1‬‬
‫غلظت ‪ %3‬موثربرعليه باکتريهاي رويش ي (سطوح)‬
‫غلظت ‪ %6‬به مدت ‪ 30‬دقيقه (سترون سازي)‬
‫اسيدپراستيک = ‪PAA‬‬
‫پراکسيداسيداستيک ‪ -‬توانايي سترون سازي (ازبين برنده‬
‫اسپورباکتري)‬
‫ً‬
‫بايد سطوح کاري‪،‬فورا بعداز آلودگي با نمونه يا بعدازاتمام کارروزانه‬
‫با موادضدعفوني کننده مانندمحلول سفيد کننده خانگي که به‬
‫نسبت ‪ 10/1‬رقيق شده باشد‪،‬ضدعفوني گردد‪.‬‬
‫بايد تمام وسايل آزمايشگاهي به طور مرتب تميز شده وطبق برنامه‬
‫تعيين شده ضدعفوني گردند‪.‬‬
‫بايدوسايل وتجهيزات‪ ،‬قبل از انتقال به بيرون ازمرکز‬
‫جهت تعميروياتعمير در داخل مرکز با مواد ضدعفوني کننده‬
‫مناسب‪ ،‬ضدعفوني گردند‪.‬‬
‫بررس ي صحت عملکرد بااستفاده ازانديکاتورهاي شيميائي و‬
‫بيولوژيکي ومستندسازي آن‬
‫انديکاتورهاي (يابرچسب ها) تشخيص ي ‪ :‬براي تشخيص اينکه کدام‬
‫بسته ها داخل اتوکالورفته اند‬
‫عدم کنترل صحت فرايندسترون سازي توسط اين برچسب ها‬
‫انديکاتورهاي چندپارامتره شيميايي شامل‪:‬‬
‫حرارت مرطوب ‪ :‬اتوکالو‬
‫‪Time,Steam.Tempreture =TST‬‬
‫نوارهاي‬
‫بررس ي پارامترهاي زمان‪ ،‬درجه حرارت‪ ،‬ميزان اشباع بخار‬
‫حرارت خشک ‪ :‬فور‬
‫بررس ي پارامترهاي دماوزمان باويالهاي مخصوص‬
‫انديکاتورهاي بيولوژيک ‪:‬‬
‫باسيلوس استئاروترموفيلوس جهت کنترل بيولوژيک اتوکالو‬
‫باسيلوس سوبتيليس جهت کنترل بيولوژيک فور‬
‫ً‬
‫درارتباط باتعداددفعات استفاده (معموال هرهفته)‬
‫مستندسازي وبايگاني نتايج بررس ي صحت عملکرد‬
‫مديريت پسماندهاي عفوني‬
‫بايددرهرآزمايشگاه برنامه مديريت پسماند دررابطه با عملکرد ووسعت کاري آزمايشگاه‪،‬‬
‫تعدادبخشها وتنوع فعاليتها طراحي گرددوسعي گردد که توليد پسماند به حداقل‬
‫برسدوباعث آلودگي افراد ومحيط زيست نشود‪.‬‬
‫طبق قانون توليدکننده پسماندمسئوليت مديريت پسماند وبي خطرسازي آن رابه عهده‬
‫دارد‪.‬‬
‫مسئوليت اجراي مراحل مديريت پسماندبه عهده مسئول ايمني آزمايشگاه مي باشد‪.‬‬
‫کاهش توليدپسماند‪:‬‬
‫استفاده بيشترازوسايلي که دوباره واردچرخه کاري مي شوند‪ -‬جلوگيري ازتکرارنمودن‬
‫آزمايش‪-‬کاهش حجم نمونه مايعات بدن درفرآيندنمونه گيري‪ -‬جلوگيري ازبروزاشتباه‬
‫درنمونه گيري‬
‫بازيافت‬
‫موسسه مجري برنامه حمل ونقل پسماند‬
‫دريافت مجوزهاي الزم ‪ -‬تفکيک ‪ -‬جمع آوري ‪ -‬بسته بندي وحمل ونقل تهيه‬
‫مستندات الزم دراين زمينه جهت ارائه به توليدکننده ويا موسسه مجري‬
‫دفع نهايي‬
‫موسسه مجري برنامه دفع پسماند‬
‫دريافت مجوزهاي الزم ‪ -‬دريافت پسماندازموسسه مسئول حمل ونقل ويا مرکز‬
‫توليدکننده پسماند‪ -‬تهيه مستندات الزم مربوط به دفع نهايي پسماندبه‬
‫توليدکننده وياموسسه حمل کننده‬
‫موسسه مجري برنامه حمل ونقل ودفع نهايي پسماند‬
‫انواع پسماند‬
‫پسماندهاي عادي وياخانگي ‪:‬که حجم زيادي ازپسماندهاي توليدي راتشکيل مي‬
‫دهند‪.‬بايددر محل توليد ازپسماندهاي عفوني تفکيک شوند‪.‬درغير اين صورت کليه‬
‫پسماندهاي توليدي جزء پسماندهاي عفوني محسوب‬
‫مي شوند‪.‬‬
‫پسماندهاي عفوني‪ :‬مي توانند حاوي انواع باکتري ‪ ،‬ويروس ‪ ،‬قارچ ‪،‬انگل و‪......‬به ميزاني‬
‫باشد که درميزبان موجب بيماري گردد‪ .‬مانندسرم‪ ،‬ساير مايعات آلوده بدن وغيره ‪،‬‬
‫کشتهاي ميکروبي‪ ،‬اجسام تيزوبرنده آلوده‪ ،‬حيوانات آزمايشگاهي آلوده درآزمايشگاههاي‬
‫تحقيقاتي‬
‫پسماندهاي تيزوبرنده‪ :‬مانندسرسوزن‪ ،‬تيغه اسکالپل‪ ،‬شيشه هاي شکسته‪ ،‬الم والمل‪،‬‬
‫سرسمپلر‪،‬قطعات نوک تيز پالستيکي ‪ ،‬چوبي وفلزي وغيره که‬
‫مي توانندآلوده وياغيرآلوده باشند‪.‬‬
‫انواع پسماند‬
‫پسماندهاي شيميايي‬
‫پسماندهاي آسيب شناختي‪ :‬مانند بافتها‪ ،‬قطعات واجزاي‬
‫بدن انسان و‪ ......‬که جهت آزمايشهاي آسيب شناختي به‬
‫آزمايشگاه ارسال مي گردد‪(.‬آلوده بودن بافتهاي فيکس نشده‬
‫درکرايواستت وهنگام پاساژنمونه)‬
‫پسماندهاي پرتوزا‬
‫پسماندهاي ترکيبي‬
‫مديريت پسماند‬
‫استفاده از وسايل حفاظتي بخصوص دستکش مقاوم و غير‬
‫قابل نفوذ ‪،‬ماسک‪ ،‬روپوش مخصوص و ‪ )...‬درتمامي مراحل فرآيند‬
‫برنامه مديريت پسماند شامل مديريت‪:‬‬
‫در مراحل تفكيك (جداسازي ) درمبداء توليد‪( ،‬مطابق باقوانين کشور‬
‫درکيسه هاي پالستيکي رنگي ونيزظروف ياسطلهاي پالستيکي رنگي)‬
‫برچسب گذاري ‪ :‬نوع پسماند(پسماندعفوني ‪-‬تيزوبرنده و‪)....‬‬
‫مقاوم به پارگي وآسيب ديدگي‪ -‬عالئم الزم ‪ -‬واضح وخوانا‪........‬‬
‫جمع آوري ‪:‬کيسه هاي پالستيکي ضخيم ومقاوم مطابق قوانين‬
‫کشور ‪-‬عفوني ‪ :‬زردرنگ ‪-‬معمولي ‪ :‬سياه رنگ ‪ -‬استفاده ازدوکيسه‬
‫دربعض ي ازموارد‬
‫پرشدن ظروف وکيسه تاحجم سه چهارم‪ -‬بستن درآنها‬
‫جمع آوري حداقل همه روزه‬
‫جابجائي پسماندها با دست‬
‫امکان پاره شدن و ترشح مواد‬
‫وسايل مکانيکي‬
‫حمل ونقل تامحل بي خطرسازي ‪-‬حجم زياد پسماند(استفاده ازچرخ‬
‫دستي مخصوص اين کار)‬
‫مرحله بي خطرسازي ياآمايش =تصفيه (‪(Treatment‬‬
‫ذخيره ‪(:‬درارتباط بامکان ‪،‬حجم پسماندوشرايط موجودقبل ازمرحله آمايش‬
‫ويابعدازآن درنظرگرفته مي شود)‬
‫درحداقل مدت زمان ذخيره شوند‪ -‬محل ذخيره داراي فضاي کافي بوده‬
‫وسيستم تهويه‪ ،‬فاضالب وامکان شست وشوي تمامي سطوح وآلودگي زدايي‬
‫وجودداشته باشد ‪-‬دورازمحلهاي عمومي باشد‪ -‬دورازدسترس‬
‫جوندگان‪،‬حشرات و‪ ....‬بوده و تابلوي واضح داشته باشد‪-‬درجه حرارت‬
‫مطلوبي داشته باشد‪ -‬محل نگهداري انواع پسماند به تفکيک درآن‬
‫مشخص شده باشد‬
‫بارگيري وحمل ونقل ‪ :‬استفاده ازوسايل حفاظتي توسط کارکنان درزمان حمل‬
‫ونقل‪ ،‬استانداردبودن خودروي حمل کننده ازنظرمشخصات محفظه حمل‬
‫ونقل و‪........‬‬
‫مرحله دفع نهايي‪:‬‬
‫دفن درزيرزمين‪ :‬ازبين رفتن عوامل بيماريزا دردماي بيشتراز‪ 55‬درجه و ‪PH‬‬
‫کمتراز‪( - 5‬شرايط اسيدي)‬
‫دفع پسماندمايع درسيستم فاضالب بهداشتي ‪ :‬صدورمجوزبراساس نوع‪،‬‬
‫مقداروغلظت توسط سازمان حفاظت محيط زيست‬
‫آمايش (تصفيه)‪ :‬فرآيندي که باعث کاهش ميکروارگانيسمها تا حدي مي‬
‫شودکه نتواندباعث بروزبيماري گردد‬
‫مکانيسم هاي آمايش‪:‬استفاده ازحرارت مرطوب يااتوکالوکردن‪ :‬بخارتحت فشار‬
‫خصوصيات فيزيکي ‪ -‬مقدارپسماندوتعدادکيسه ها‪-‬درجه حرارت‪ ،‬زمان وفشار‪-‬‬
‫ميزان خروج هوا ونفوذبخار‬
‫مکانيسم هاي آمايش‬
‫سوزانيدن‪- 1:‬درمحل )‪-2) on-site‬خارج ازمحل (‪ (off- site‬کاهش وزن‬
‫وحجم تا‪ -%95‬دفن خاکستردرزيرزمين‬
‫استانداردبودن پسماندسوز‪ -‬جلوگيري ازآلودگيهاي زيست محيطي‬
‫استفاده ازحرارت مرطوب وسوزانيدن ( پسماندهاي عفوني وپسماندهاي‬
‫تيزوبرنده آلوده)‬
‫انواع موادشيميايي ‪:‬مانند(ماده سفيدکننده خانگي بارقت ‪ 10/1‬به شرط‬
‫اينکه داراي کلرفعال ‪ %5‬باشد)‬
‫اشعه‬
‫کليه پسماندهاي آلوده ميکروبي بايد درابتدا اتوکالوگردند‬
‫پسماندهاي تيز و برنده‬
‫جمع آوري پسماندهاي تيز و برنده در‬
‫ظروف ايمن‬
‫‪Safety Box‬‬
‫دفع اين ظروف قبل از پر شدن‬
‫کامل(حداکثرتاسه چهارم حجم‬
‫ظرف)‬
‫دفع بهداشتي از طريق اتوکالونمودن‬
‫و سوزانيدن‬
‫دکترشهال فارس ي‬
‫مديرايمني وبهداشت آزمايشگاه مرجع سالمت‬
‫دبيرکميته کشوري ايمني وامنيت زيستي آزمايشگاهي‬
‫آشنايي باموادشيميايي وراديواکتيووطريقه کارباآنها وبه کارگيري‬
‫اصول ذکرشده درحين کار‬
‫آشنايي وتوجه به عالئم ونشانه هاي هشداردهنده‬
‫آشنايي بابرگه اطالعات ايمني موادشيميايي(‪) MSDS‬‬
‫مديريت پسماندهاي شيميايي‬
‫مديريت پسماندهاي پرتوزا‬
‫موادشيميايي کم خطر (کيتهاي تشخيص ي) وپرخطر‬
‫(موادشيميايي قابل انفجار‪ ،‬قابل اشتعال‪ ،‬خورنده‪ ،‬سوزاننده‪،‬‬
‫سمي ‪ ،‬خيلي سمي ‪،‬واکنش زا‪ ،‬سرطان زا‪ ،‬التهاب زاومضر) که‬
‫درزمان ايجاد‪،‬کارودفع مي توانند‪،‬تهديدکننده سالمت افراد ‪،‬محيط‬
‫زيست وحتي جامعه باشند‪.‬‬
‫ميزان خريد(کيت‪ ،‬موادشيميايي) – حجم موادذخيره‬
‫درصورت ساخت موادترکيبي وياانتقال ازظرف اصلي به ظرف‬
‫ثانويه‪ :‬نام شخص‪ ،‬تاريخ ساخت‪ ،‬تاريخ انقضاء درصورت لزوم‪ ،‬درج‬
‫عالئم ونشانه هاي هشداردهنده‬
‫بايد معرف ها‪ ،‬موادشيميايي(اسيدها‪،‬بازها‪،‬و‪ )...‬در قفسه هايي با ارتفاع زير‬
‫سطح چشمي مطابق سازگاري ونوع آنها باحجم کم ذخيره شوند‪.‬‬
‫چيدمان محلولهاي فوق نبايد بر اساس حروف الفباباشد‪ .‬موادشيميايي‬
‫درحجم زياد بايد درخارج ازمحل کاري نگهداري شوند‪.‬‬
‫ً‬
‫بايد مخصوصادربخش هايي که اسيد‪،‬موادسوزاننده‪ ،‬خورنده وياديگر‬
‫موادشيميايي مورد استفاده قرارمي گيرند‪ ،‬جايگاه ثابتي را جهت شستشوي‬
‫چشم در نظر گرفت‪.‬‬
‫ً‬
‫بايد در آزمايشگاه دوشهاي اضطراري‪ ،‬مخصوصا در بخشهايي که از مواد‬
‫شيميايي سوزاننده استفاده مي شود‪،‬نصب گردند‪(.‬تعداد دوشهابستگي به‬
‫وسعت کاري وفضاي آزمايشگاه دارد)‬
‫نصب سيستم تهويه مطلوب (فرمالين و‪).....‬‬
‫استفاده ازوسايل حفاظتي کارکنان مانندعينک حفاظ دار‪،‬حفاظ‬
‫صورت‪ ،‬پي پت فيلر‪ ،‬دستکش مقاوم‪ ،‬ماسک(درمواردي ماسک‬
‫هاي مخصوص گاز وبخار)و‪....‬درزمان کار‪،‬رقيق سازي‪ ،‬خنثي‬
‫سازي و‪.......‬‬
‫استفاده ازهودبخارو‪.......‬جهت حفاظت کاربرومحيط‬
‫‪Fume hood-Ventilated tables‬‬
‫آشنايي با عالئم ونشانه هاي هشداردهنده ونحوه تفسيرآنها‬
‫تهيه برگه اطالعات ايمني موادشيميايي جهت کسب اطالعات بيشتردرموردماده‬
‫شيميايي‬
‫دريافت برگه ازتوليدکنندگان وياعرضه کنندگان موادشيميايي‬
‫اطالعات شامل ‪ :‬خصوصيات فيزيکي‪ ،‬خصوصيات شيميايي‪،‬‬
‫احتياطات الزم‪،‬حفاظت فردي‪ ،‬هشدارهاي الزم ازنظرايمني‬
‫نحوه انتقال موادو‪.........‬‬
‫تهيه فهرست موادشيميايي شامل‪:‬نوع ماده‪،‬فرمول شيميايي‪ ،‬کدشناسايي‬
‫‪،‬محل نگهداري ‪،‬برگه اطالعات ايمني موادشيميايي و‪........‬‬
MSDS
Safety (MSDS) data for sodium azide
General
Synonyms: azium, azide
Molecular formula: NaN3
Physical data
Toxicology
Transport information
Environmental information
Personal protection
Stability
‫پسماندهاي شيميايي‪:‬موادومعرفهاي شيميايي وکيت هاي تشخيص ي و‪......‬‬
‫‪ -1‬کم خطر‪ :‬موادشيميايي که پرخطرنيستند‪(.‬کيت هاي تشخيص ي)‬
‫‪-2‬پرخطرشامل موادي که‪:‬‬
‫سمي )‪(Toxic‬باشندمانندفلزات سنگين‪ -‬فلزات وترکيبات سمي –سيانيدها‬
‫واکنش دهنده )‪ (Reactive‬باشند‪.‬مانند موادواکنش دهنده باآب‬
‫(سولفات ها‪ ،‬پراکسيدها)‬
‫خورنده )‪(Corresive‬باشند– اسيدهاي با‪ PH‬کمتراز‪(2‬اسيدهاي‬
‫معدني) ويا قلياهاي با ‪ PH‬بيشتراز‪12‬‬
‫قابل احتراق(‪) Flammable‬باشندمانندالکل‪ ،‬استون‪ ،‬نيتريت‬
‫ها‬
‫پسماندهاي ترکيبي‪(:‬راديواکتيو‪ -‬شيميايي‪ -‬عفوني)‬
‫پسماندهاي شيميايي ‪:‬‬
‫برنامه کاهش توليد پسماند‬
‫استفاده ازروشهاي تشخيص ي وياموادجايگزين کم خطر‬
‫دفع پسماند‪:‬‬
‫استفاده ازروشهاي خنثي سازي جهت دفع پسماند‬
‫استفاده ازروش رقيق سازي جهت دفع پسماند‬
‫(درمورداسيدها بايدبه آهستگي اسيدراروي آب ريخت وعمل عکس آن را‬
‫نبايدانجام داد)‬
‫دفع درسامانه فاضالب بهداشتي (براساس نوع‪،‬حجم وغلظت پسماندباتوجه‬
‫به استانداردهاي سازمان حفاظت محيط زيست)‬
‫موسسه مجري برنامه حمل ونقل ودفع‪-‬ذخيره سازي درظروف پالستيکي مقاوم‬
‫(حالل)وشيشه اي مقاوم (اسيدها)‬
‫کارباموادپرتوزا (يد‪-) 125‬کبالت ‪-57‬‬
‫کسب مجوزکارازسازمان انرژي اتمي ايران‬
‫شرکت دردوره هاي آموزش ي سازمان انرژي اتمي ايران جهت فراگرفتن اصول‬
‫ايمني و‪.........‬‬
‫استفاده ازروشهاي تشخيص ي ايمن ديگردرصورت امکان‬
‫درغيراين صورت‪:‬‬
‫کم نمودن تعداددفعات وزمان مواجهه باموادراديواکتيو‬
‫نگهداري منبع راديواکتيو درمحل مخصوص‬
‫رعايت حداکثر فاصله بين پرسنل ومنبع راديواکتيو‬
‫استفاده ازمحافظ پلکس ي گالس ودرصورت لزوم سربي‬
‫کاردرداخل هود‬
‫استفاده ازدودستکش‬
‫جلوگيري ازورود وخروج افرادمتفرقه به آزمايشگاه‬
‫مشخص شدن اطاق کاري باعالمت مخصوص‬
‫بررس ي تمامي سطوح کاري بادوزيمتر(سنجش گر)بعدازاتمام کار‬
‫پسماندهاي پرتوزا‪ :‬شامل پسماندهاي حاوي وياآلوده به موادراديواکتيوشامل‬
‫انواع موادووسايلي که درحين کارآلوده به موادپرتوزامي شوندونيزمايعات‬
‫بدن که حمل ونقل ودفع آنها به عهده سازمان انرژي اتمي مي باشد‪.‬‬
‫پسماندهاي باسطح پرتوزايي ناچيز(حاوي هسته هاي پرتوزا باپرتوزايي کمتراز‬
‫سطح پاکيزگي = خارج از نظارت واحد قانوني)‬
‫پسماندهاي باسطح پرتوزايي کم‬
‫پسماندهاي باسطح پرتوزايي کم ومتوسط(نيمه عمرکوتاه)‪ ،‬کم ومتوسط‬
‫(نيمه عمربلند)وپسماندهاي باپرتوزايي باال‬
‫دفع پسمانددرظروف پالستيکي مقاوم ‪،‬ظروف مقوايي مقاوم‬
‫وغيرقابل نفوذو‪.......‬طبق استانداردسازمان انرژي اتمي ايران‬
‫نگهداري درمحل مخصوص تازمان تجزيه کامل ويادفع‬
‫رقيق سازي باآب درصورت حالليت ودفع درفاضالب طبق‬
‫استانداردهاي سازمان انرژي اتمي ايران‬