مقاله: اخلاق اداری
Download
Report
Transcript مقاله: اخلاق اداری
بسم اهلل الرحمن الرحيم
با نام تو می شود به صحراها زد
با نام تو می شود به دریاها زد
ما اهل گذشته ایم و امروز ولی
با نام تو می شود به فرداها زد
همه مردم ،مثل هم هستند .اين تنها عادت هاواخالقهاي
آنهاست كه موجب تفاوت ميان آنها مي شود.
كنفوسيوس
مروري برمطالب دوره:
مقدمه
معاني ومفاهيم اخالق
انواع اخالق
علم اخالق و فلسفه اخالق
رابطه اخالق باسايرعلوم
فضايل و رذايل اخالقي
رابطه اخالق فردي ،خانوادگي،اداري واجتماعي
اخالق كارگزاران
منشور اخالقی سازمان
اخالق حرفه اي
مسئوليتهاي اخالقي سازمان ها و موسسه ها
معني لغوي اخالق:
در فرهنگ معين اخالق به معني خلق و خوي ها ،طبيعت باطني ،سرشت
دروني معني شده است.
تعریف اخالق
ُُ
ُْ
اخالق جمع خلق و خلق مي باشداين دو واژه در اصل به يك ريشه باز مي
گردد.
ُُ
.خلق به معناي هيات و شكل و صورتي است كه انسان با چشم مي بيند .
ْ
و ُخلق به معناي قوا و سجايا و صفات دروني است كه با چشم دل ديده مي
شود.
تعریف اخالق
ملكهاى است پايدار در نفس آدمى كه سبب مىشود،
كارها به آسانى انجام پذيرد بدون نياز به انديشه و نگرش .
تعریف اخالق
• «خلق» ،كار خارجى نيست .چه بسا كس ى در نهاد ،بخشنده باشد،
اما بخشش نداشته باشد؛ چرا كه مال ندارد و يا براى بخشندگى
او ،باز دارندهاى وجود دارد و چه بسا كس ى بخيل باشد ،ولى بر
خالف ميل و خلق خود ،از روى ريا مالى را ببخشد.
• بنابراين« ،خلق» ،آن حاالت و صفات پايدار نفسانى را در بر
مىگيرد كه خاستگاه رفتار آدمى است.
اخالق :حاالت درونی انسان است که در کردار و رفتار تجلی
می یابند.
علم اخالق
امروز در تعريف علم اخالق تمام توجه به رفتار بايسته آدمياست.
ژكس ميگويد:
علم اخالق ،عبارت است از تحقيق در رفتار آدمي بدان گونه كه
بايدباشد.
استاد مطهري ميفرمايد:
علم اخالق عبارت است از علم زيستن ،يا علم چگونه بايد زيست.
مالصدرا نيز در تعريف علم اخالق به دو جهت:
آگاهي به خويها وتوجه به رفتار پسنديده ،اشاره كرده است.
تعاريفي كه از اخالق شده است ،دو مقوله دروني بودن و سروكار داشتن با
ارزشها در اخالق نهفته است.
اخالق بيشتر امري اجتماعي است تا فردي و در واقع بستر مناسب اجتماعي است كه
وابستگي و پاي بندي به ارزش ي خاص را فراهم مي كند .
اخالق اداري نقطه تالقي علم اخالق و سازمان است
انواع اخالق :
-1اخالق فطري و طبيعي :
صفات فطري ،غرايز و احساسات و استعدادهايي است كه در طبيعت انسان آفريده
شده و اختيار و عمل در تحصيل آن هيچگونه دخالتي ندارد .مانند حس خداجويي،
كنجكاوي ،عدالتخواهي و ّ
حب كمال و . . .
-2اخالق اكتسابي و اختياري :
صفات اكتسابي آن گونه صفاتي را گويند كه در مقام عمل و اختيار به تدريج براي
انسان حاصل ميشود .چنانچه از استعدادها و صفات خدا داده خوب بهرهبرداري
نشود ،صفات اكتسابي بد خواهد شد .در اين مرحله ،صفات و ملكات خوب را
فضايل و مكارم اخالق و صفات وملكات بد را رذايل اخالق مينامند.
اخالق اكتسابي و اختياري است كه انسان ميتواند با توجه به
تالشهاي معنوي ،آن را اصالح كرده و بهبود بخشد.
• اخالق از علوم اجتماعى و انسانى است و از چگونه بودن و چگونه
زيستن انسان سخن مىگويد و بر تعديل غرائز و تصحيح رفتار
آدمى ،پا مىفشرد .
• موضوع اصلى علم اخالق ،نفس انسانى است ،كه خويهاى نيك و بد را
مىپذيرد .و سبب انجام كارهاى پسنديده و ناپسند مىگردد« .تهذيب اخالق»،
«تهذيب نفس» و «تزكيه نفس» بيان ديگرى است از علم اخالق.
نظريه جدايى اخالق از سياست
غرض
مدار اخالق حق و حقيقت است ،حال آن كه
ِ
سياست ،منفعت و مصلحت مىباشد.
ساده انديشانه است كه بتوان سياست را از اخالق
جدا دانست و هم چنان از مردم توقع داشت كه در
روابط خود با يكديگر و با حكومت ،اخالقى رفتار
كنند.
علم اخالق و فلسفه اخالق
• علم اخالق به خوب و بد و بايدها و نبايدهاي اخالقي
ميپردازد.
• اما فلسفه اخالق به سؤاالت ديگري پاسخ ميدهد از قبيل
اين كه مالك خوب و بد و خير و شر چيست ؟ چرا آنها خوب
يا بد هستند؟ منشاء اعتبار بايدها و نبايدها چيست ؟ آيا
امور اخالقي نسبي هستند يا مطلق ؟ زيبايي چطور؟
• فلسفه اخالق بمعنى اخص كلمه درباره شناخت اين است
كه چرا فضائل اخالقى يعنى عدالت و نيكوكارى خوب و رذائل
اخالقى بمعنى ظلم و فساد بد است
اخالق و روان شناس ى
• از آن جا كه در علم اخالق ،از زيست شايسته و رفتار بايسته سخن مىرود،
شايد تصور شود كه اخالق ،با روانشناس ى يكى هستند؛ چرا كه هر دو
علم ،به كاوش در رفتار آدمى مىپردازند .ولى بايد توجه داشت كه اين دو
علم ،دو حوزه كارى جداى از يكديگر دارند .روانشناس ى در رفتار موجود
اشخاص تحقيق مىكندو اخالق از رفتار بايسته سخن مىگويد.
• اخالق ،از بايدها سخن مىگويد و روانشناس ى هستها را پىگيرى مىكند.
اخالق كارگزاران
اخالق كارگزاران :
يكي از زواياي مهم اخالقي كه درسطح جامعه به منظور ايجاد
ارتباط منطقي و صحيح ميان مردم و مسئولين و در جهت
نيل به اهداف نظام مردمساالري ديني مورد توجه بوده و هر
ُ ُ
كدام از اقشار جامعه بنا به فرموده رسول اكرم (ص) كلكم
َُ ُ
َ
ٌ
ُ
َ
َّ
َ
ر ٍاع وكلكم مسئول عن ر ِعي ِته ،موظف به رعايت آن هستند ،
بحث اخالق كارگزاران ميباشد.
• رفتارهايي را كه نفس در جهت كمال خود بداند و آنها را
زيبا و مورد پسند تشخيص بدهد ،انجام آنها را الزم
ميبيند (بايدها) و رفتارهايي كه برخالف كمال نفس و
مورد نفرت او باشد ،ترك آنها را الزم ميشمارد (نبايدها).
فضايل و رذايل اخالقي
• فضايل اخالق سرمايه نجات و رستگاري انسان و رساننده او به
سعادت جاويد است ،و رذايل اخالق مايه بدبختي و شقاوت
هميشگي وي است.
• پس پاك ساختن نفس از رزايل و آراستن آن به فضايل از مهمترين
واجبات است ،و بدون آن دست يافتن به زندگاني حقيقي محال
است.
• آدمي تا از صفات و اخالق رذيله پاك نشود به صفات و اخالق
فاضله آراسته نخواهد شد و نفس ،آماده درك فيوضات و بهره هاي
قدس ي نخواهد گشت.
خوشخويى
خوشخويى
• از رموز موفقيتحضرت رسول(ص) در دعوت و رسالتخويش ،اخالق
نيكو و برخورد شايسته و جذاب با مردم بود.
• «حسنخلق» آن حضرت ،امتياز بارز آن مظهر رافت و رحمتبود .با
همين«اكسير اعظم» دلها را جذب مىكرد ،دشمنان را دوست مىساخت،
كينههارا به مهربانى مبدل مىكرد ،الفت مىآفريد و پيوند مىداد ،دلها را با
دلها،دستها را با دستها! و به همين سبب مدال « َوإ ِ َّن َك َل َع َلى خلق َعظِ يم» از
خداىعظيم دريافت كرد.
• كالم نرم ،رفتار شايسته ،گفتار مؤدبانه و جاذبهدار ،تحمل فراوان وحلم و
بردبارى و چهره گشاده و بشاش ،از مظاهر و جلوههاى «حسنخلق» است.
خوشخويى
• پيامبر اكرم(ص) رابطه مؤمن با مؤمن و برخوردشان را با هم،همچون
رسيدن يك تشنه به آب سرد و گوارا مىداند كه با آن سيرابىمىشود:
• «ان املؤمن ليسكن الى املؤمن كما يسكن قلب الظمان الى املاء البارد.».
• اسالمى بودن اخالق هر مسلمان را بايد در نحوه معاشرتش باديگران
جستجو كرد .خوش خلقى ،دين و مرام مسلمانى است .بهفرموده حضرت
رسول(ص)« :ايمان كس ى كاملتر است كه اخالقش بهترباشد ،كس ى به پيامبر
شبيهتر و به او نزديكتر است كه خوش خلقتر باشد» و بهتعبير امام
صادق(ع):
• «پس از عمل به واجبات الهى ،محبوبترين كارها نزد خداوند ،آن است
كهانسان اخالقى سازگار با مردم داشته و اهل «مدارا» باشد.».
• بارى ...گفتار و رفتار ما «آيينه شخصيت» ماست ،بكوشيم هر چهروشنتر و
شفافتر باشد.
هدف بعثت پيامبر (صلى هللا عليه وآله وسلم)
• پيامبر اسالم هدف بعثت خود را كامل كردن ارزش هاى
اخالقى اعالم كردند :
َ
َّ ُ ْ ُ ُ َ
َ
َ
َ
ّ
• إنما ب ِعثت ِالُت ِمم مكا ِرم األخال ِق .
• من فقط براى كامل كردن مكرمت ها و ارزش هاى اخالقى به
پيامبرى برانگيخته شده ام .
حسن خلق
حسن خلق
• از علل بسيار مهم و پرارزش ى كه در زيبايى باطن نقش بسزايى دارد و در سالم سازى
حاالت و حركات سهم قابل توجهى را داراست ،حسن خلق است ،كه پيامبر بزرگ
اسالم از آن تعبير به برگ درخت دين كرده است .
• اخالق نيكو از حقايق عظيم است.
• از هيچ حكمى از احكام فقهى در قرآن مجيد با وصف عظيم ياد نشده است .در قرآن
صوم عظيم ،صالة عظيم ،جهاد عظيم و حج عظيم نيامده است ،ولى صفت عظيم
همراه اخالق ذكر شده است :
َ َّ َ َ َ َ ُ ُ
َ
• ( و ِإنك لعلى خلق ع ِظيم ) .
• و راستى كه تو را خويى واالست .
ََ ْ ُ َ َ ًّ َ َ ْ َ ْ َ َ
َ
ُّ
ْ
َ
ْ
• ( ولو كنت فظا غ ِليظ القل ِب النفضوا ِمن حو ِلك ) .
• و اگر بداخالق و سنگدل و خالى از رأفت و رحمت و رفق و مدارا بودى ،هر آينه از
پيرامونت پراكنده مى شدند
حسن خلق
• پيامبر اسالم (صلى هللا عليه وآله وسلم) كه خود داراى حسن خلق بود
و به شدت از بداخالقى و مفاسد نفس ى و زشتى حاالت نفرت داشت ،در
رواياتى در رابطه با اخالق نيك و اخالق زشت مى فرمايد :
َ ُ ُ ُ
َ
َ
َ
ُ
َ
ُ
ُ
• ّ
َ
ل
بد يوم ال ِقيام ِة حسن خل ِق ِه(. )1
الع
ان
ز
مي
فى
ع
وض
ي
ا
م
أو
ِ
ِ
اول چيزى كه روز قيامت در ترازوى عبد مى نهند حسن خلق اوست.
ُ ُ ُ َ ٌ َ َْ
نب ال ُيغفر .
لق ذ
• سوء الخ ِ
حسن خلق
• بداخالقى گناهى غير قابل آمرزش است .
ُ
ّ
ُ
ُ
• الخلق ِوعاء الدين .
• اخالق ظرف دين است .
• دين آنجا قرار مى گيرد كه حسنات اخالقى وجود داشته باشد .به عبارت ديگر حسنات اخالقى
و دين ،الزم و ملزوم يكديگرند .
َّ
الجنة.
أعمال
األخالق ِمن
• َمكا ِرُم
ِ
ِ
• ارزش هاى اخالقى از روش هاى بهشتى است .
ُ ُ ُْ
ُ
صف ّ
ين .
الد
ن
ق
ل
الخ
• حسن
ِ ِ
ِ
• حسن خلق نيمى از دين است .
َ ُُ ُْ ً
ّ
هللا أحسنهم خلقا .
•
أحب ِ
هللا إلى ِ
عباد ِ
• محبوب ترين بندگان خدا نزد خدا خوش اخالق ترين آنهاست .
ّ ُ َ ُ ُ ُ َ َ
الشمس َ
يئة َكما ُ ت ِذ ُ
َ
الجليد .
يب
لق يذيب الخ ِط
• إن حسن الخ ِ
• به راستى حسن خلق گناه را آب مى كند همان گونه كه خورشيد يخ را آب مى كند .
ُ ُ َ ّ ُ ُ ُ َ َ َ ُ ُ َ
َ
َ
ُّ
فسد الخل العسل .
فسد العمل كما ي ِ
• الخلق السيىء ي ِ
• بداخالقى عمل را فاسد مى كند ،همان گونه كه سركه عسل را فاسد مى نمايد .
حسن خلق
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
پيامبر (صلى هللا عليه وآله وسلم) فرمود :
َ
ُ
َْ َ
ُ
َ
ُ
سن الخ ِلق .
ح
ن
م
ل
ق
ث
أ
يزان
مل
ا
ى
ف
ىء
ش
ن
م
ا
م
ِ
ِ
ِ
ِ
ِ
ِ
چيزى در ترازوى سنجش سنگين تر از حسن خلق نيست .
َ ُْ
ُ ْ َ َّ ُ َ ُ ْ
ََ ُ
َ َّ َ
ََ ّ ُ َ ُ َ ُْ َ ّ
ُ
ْ
عليكم ِبحس ِن الخل ِق ; فإن حسن الخل ِق ِفى الجن ِة ال محالة .وإياكم وسوء الخل ِق ; فإن سوء الخل ِق
ََ
ّ َ
ِفى الن ِار ال َمحالة .
بر شما باد به حسن خلق زيرا حسن خلق ناگزير در بهشت است .و از سوء خلق حذر كنيد زيرا
سوء خلق بناچار در دوزخ است .
حضرت صادق (عليه السالم) در تفسير آيه ى شريفه ى
ُّ ْ َ َ َ َ ً
َ َّ َ َ
َ
( ربنا آ ِتنا ِفي الدنيا حسنة و ِفي ..مى فرمايد :مراد از حسنه ى آخرت رضا و خشنودى خدا
و بهشت است .و مراد از حسنه ى دنيا فراخى رزق و معاش و حسن خلق است .
حضرت على (عليه السالم) به يكى از يارانش به نام نوف فرمود :
ُ ّ ُ
َ ّ ُ
هللا فى ُعمر َ
صل َ ح َمك ُ
َ
يزيد ُ
َ
خفف هللا ِحساب .
ي
ك
لق
خ
ن
س
وح
،
ك
ِ
ِ
ِ رِ
ِ
ِ
ِ
صله ى رحم كن تا خدا به عمرت بيفزايد و اخالقت را نيكو گردان تا خدا حسابت را بر تو آسان
گيرد .
حسن خلق
• پيامبر اسالم (صلى هللا عليه وآله وسلم) فرمود :
َ ُ ْ ُ ُُ َ َ َ ُ ُ ُُ
• من َ
امل
ة
عاد
س
رء حسن الخل ِق و ِمن شقاو ِت ِه سوء الخل ِق .
ِ ِ
ِ
• از خوشبختى مرد حسن خلق و از بدبختى اش بدخلقى است .
َ ُ
ٌ
َ
َ
ُ
أفضل َعمل ُيؤ ِتى ِبه َي َوم ال ِقيام ِة خلق حسن.
•
• برترين عملى كه روز قيامت آورده مى شود اخالق نيكوست .
َ ُ َ ُ َ ُ َ ُ
ٌ
َ
َ
عطى املس ِلم خلق حسن .
• أفضل ما ا ِ
• برترين چيزى كه به مسلمان عطا شده اخالق نيكوست .
َ
َ ً ََ َ ُ ً َ ً
َّ
سنا َ ،وإذا أبغضَ
ّ
هللا ،فإذا أحب هللا عبدا منحه خلقا ح
• إن ِ
هذ ِه األخالق منا ِئح من ِ
ً
ُ َ ً ََ َ ُ ً
هللا عبدا منحه خلقا سيئا .
• اخالق عطاياى خداست ،هنگامى كه خدا بنده اى را دوست بدارد خلق حسن به او
عطا مى كند و هنگامى كه بنده اى را دشمن بدارد خلق زشت به او مى دهد
مصاديق حسن خلق
• آيات قرآن و روايات اين حقايق را از مكارم اخالق و ارزش هاى رفتارى و از
مصاديق حسن خلق دانسته اند :راستى در گفتار ،بذل و بخشش به تهي
دست ،تالفى كردن خوبى ديگران ،حفظ امانت ،صله ى رحم ،حفظ عهد
و امان و ضمان و حرمت و حق همسايه و رفيق ،حيا ،شجاعت ،صبر ،
مهماندارى ،وفاى به عهد ،نرمى ،مدارا ،مالطفت ،حفظ آبروى مردم ،
گذشت از كسانى كه به انسان ستم روا داشته اند ،انس و الفت با مردم ،
آسان گرفتن به ديگران ،انصاف ،عدالت ،قناعت ،احترام به بزرگ تر ،
ّ
ترحم به كوچك تر ،رعايت ايتام ،خيرخواهى ،دور بودن از حسد و تجاوز
و حرص و تكبر و ريا و خشم و سخت دلى و . . . .
خوش رويى
خوش رويى
• از خصلت هاى بسيار زيبا كه غم و اندوه را از دل ديگران مى زدايد
نشان دادن خوش رويى است ،كارى كه براى انسان هيچ هزينه اى
ندارد .
• چقدر شايسته است انسان هنگامى كه مى خواهد با زن و فرزند ،
پدر و مادر ،اقوام و خويشان و همه ى مردم برخورد كند همه ى
غم و اندوهش را در پس پرده ى باطن پنهان نمايد و همه ى نشاط
و سرسبزى و خرمى اش را در چهره ظاهر كند و با خوش رويى كامل
با همگان ديدار كند .
خوش رويى
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
اميرالمؤمنين (عليه السالم) وقتى خصلت هاى مؤمن را مى شمارد مى فرمايد :
المُؤ ِمنُ بِش ُرهُ فِى َوجهِ ِه َوحُز ُن ُه فِى َق ْلب ِ ِه .
مؤمن شادى و خرمى اش در چهره اش نمايان و غم و اندوهش در دلش پنهان است .
ال َبشا َش ُة إحسان .
خوش رويى احسان و نيكى نسبت به مردم است .
ال َب ُ
حبا َل ُة ال َمو ّدة .
شاشة ِ
خوش رويى ريسمان محبت و عشق است .
نار المُعا َندة .
البِش ُر يُطفِ ُئ َ
خوش رويى آتش دشمنى و كينه ورزى را خاموش مى كند .
البِش ُر ِشي َم ُة ال ُح ّر .
خوش رويى خصلت آزاده است .
ف َخلقِك .
فسك َو َتوا ُ
ض ِعك يُنب ِ ُئ َعن شري ِ
بِش ُر َك َيد ُّل َعلى َك َر ِم َن ِ
خوش روييت دليل بربزرگوارى نفست وفروتنى خبردهنده ىاخالق بلند مرتبه مى باشد .
شر َوال َعطي ُّة َوفِع ُل الب ِ ّر َوبذ ُل ال َتح ّي ِة داع إلى محب َّة ال َبريّة(. )2
طال َق ُة َ
الوج ِه بِالب ِ ِ
گشاده روييت با خوش رويى و دست دهنده ات و كار نيكت و سالم كردنت كشاننده ى تو
به سوى محبوبيت نزد همه ى مردم است .
اخالق
ا-خالق سرمايه و بهترين و عاليترين دارايي ما است.
-2اخالق خوب ،اختصاص به طبقه اي ندارد ،در هر طبقه و صنفي پيدا شود
مورد احترام واقع مي گردد.
-3اخالق خوب مانند آب جاري است كه موجب حاصل خيزي كشتزارها مي
شود.
-4اخالق باالتر از قوانين است ،زيرا قوانين هميشه همراه انسان نيست ولي
اخالق هميشه با او است.
-5اشخاص عاقل و با اخالق هرگز كالمي بر زبان نمي آورند كه احساسات
ديگران را جريحه دار سازند.
-6انحطاط اخالقي هميشه پيشاهنگ انقراض تمدنها است.
اخالق
-7بد اخالق در دست دشمني گرفتار است كه هر جائي برود از چنگ عقوبت او
رهايي نيابد.
-8بهترين ميراثي كه پدران براي فرزندان خود مي گذارند تربيت خوب است .
-9به هر كس كه مي خواهد موفق شود بگوييد :اخالق نيك را درخود پرورش
ده.
-10خط مستقيم نه تنها در هندسه بلكه در اخالقيات هم كوتاه ترين راه است.
-11صاحبان اخالق ،روح جامعه خود هستند.
-12مردان قانون وضع مي كنند و زنان اخالق به وجود مي آورند.
اخالق
-13وظيفه زن تهذيب اخالق مرد است.
-14پيش از مسافرت ،از خصوصيات اخالقي و سوابق رفيق راهت پرس و جو
كن و پيش از خريد خانه ،همسايه ات را بشناس .
-15ارزش هاي معنوي و اخالقي حمايتگرند ،نه محدوديت آفرين .
-16اخالق بايد بر هنر حكومت كند .
-17اخالق و عظمت مردان بزرگ ،در طرز رفتارشان با افراد كوچك معلوم مي
شود.
-18آداب و عادات به آساني و سرعت به صورت اخالق در مي آيد.
-19اخالق اگر با اندگي هوش توأم باشد هزار مرتبه بر تحصيل زياد بدون
هوش و بدون اخالق ترجيح دارد.
اخالق
-20اخالق يكي از بزرگ ترين قواي محركه جهان است و در كمال تظاهرات
خود طبيعت انساني را در عاليترين شكل آن مجسم مي سازد.
-21اخالق ساخته شده و حاضر و آماده نيست ،بلكه ذره ذره ،روز به روز
َ
خلق و ايجاد مي گردد.
-22اخالق مي تواند جانشين علم ،مال ،مقام ،زيبايي و ساير مزايا باشد ،اما
هيچ نعمتي جاي آن را نمي گيرد.
-23در طبيعت و اخالق انساني ،هيچ ضعف و انحرافي نيست كه با تعليم
مناسب اصالح نشود.
-24ملت بدون اخالق ،اخالق بدون عقيده ،و عقيده ي بدون فهم ممكن
نيست.
انواع اخالق
فردي
خانوادگي
اداري
اجتماعي
رابطه اخالق فردي،خانوادگي،اداري واجتماعي
اخالق فردي:
نگه داشتن خود از آلودگي ها ،نيت در عمل هاي فردي و جمعي ،اخالص در عمل،
خشوع قلب ،ذكر ،آداب خوردن و آشاميدن و خوابيدن ،قناعت ،دنياطلبي ،جاه
طلبي ،عجب ،حالت هاي قلب ،حريص بودن ،شكر ،صبر ،خوف و رجا ،زهد،
توكل ،راض ي بون به قضا ،از جمله مسائلي است كه در اخالق فردي مطرح
هستند.
مقصود از اخالق فردي ايننيست كه اين ويژگيها هيچ گونه ارتباطي با مردم ندارند؛
بلكه به اين معنا استكه اين فضايل ،خوي و منش افرادمي باشد.
نگرش هاي منفي به كار
نگرش هاي مثبت به كار
چه بد ،امروز هم بايد كار كنيم.
روز ديگري براي تجربه آغاز شده.
كي كار كردن تمام مي شود تا راحت شويم؟
خدايا عمر مرا براي كار كردن طوالني
گردان.
كار فقط براي درآمد است.
بخش كوچكي از كار براي درآمد است.
ما مجبور هستيم كه كار كنيم.
ما براي كار خلق شده ايم و نياز طبيعي
ماست.
بايد شب و روز كار كنيم.
كار خود زندگي است و بايد زندگي كرد.
از كار خسته شديم.
از كار تجربه هاي فراواني اندوختيم.
كاش در زندگي همه چيز فراهم مي شد و نياز يكي از نعمت هاي خداوند توانايي كار كردن
است.
به كار نبود.
شر آن خالص
زود كار را تمام كنيم واز ّ
شويم.
اگر اين كار تمام شد براي خود كار ايجاد كنيم
ديگران از دسترنج و محصول توليدي ما
بيشتر استفاده مي كنند،كار مال ماست.
من از دسترنج ديگران بيشتر استفاده مي كنم
و خدا را شكر كه از دسترنج من استفاده
شود.
اين همه كار كرديم چي شد؟
در كارها رشد كرديم و تجربه اندوختيم.
اخالق خانوادگي
• زن و شوهر
• والدين و فرزندان
• خويشاوندان
• صله رحم
اخالق اجتماعي
• اخالق اجتماعي را ميتوان حسن معاشرت با ديگران دانست .بخش
اعظم زندگي انسان را ارتباطات انساني تشكيل ميدهد.
• زيستن در ميان مردم به گفته اميرمؤمنان (ع) بايد به گونه اي باشد كه
اگر انسان مرد برايش گريه كنند و اگر زنده ماند به او مهربانانه روي
آورند.
اخالق مثبت كارگزاران
- 1گذشت
- 2تهذيب نفس
- 3مردم داري
- 4جلوگيري از تملق و پرهيز از منش جباران
- 5رازداري
- 6پرهيز از خشم
- 7پرهيز از تكبر
- 8سعه صدر
- 9مدارا
- 10حلم و خويشتن داري
- 11عدالت
اخالق منفي گارگزاران
تبعيض و بيعدالتي تکبر و تفاخر عجب و خود پسنديرياست طلبي افزون طلبي حيف و ميل بيت املال رشوه -رانت خواري
منشور اخالقی سازمان
منشور اخالقي بر دو وجه استوار است :
.1كساني كه بعنوان مشتري و يا ارباب رجوع با سازمان ارتباط دارند .
.2كساني كه ارائه خدمت به مراجعان را بر عهده دارند .
• محورهاي منشور اخالقي بر پايه :
1
2
3
4
5
6
–
–
–
–
–
–
نظم و انضباط در محل كار
آراستگي ظاهري
وقت شناس ي
برخورد خوب با ارباب رجوع و رعايت ادب و احترام و نزاكت
انجام امور بر اساس عدل و انصاف
انجام امور ارباب رجوع در كمترين زمان ممكن
خدمات دهندگان و خدمات گيرندگان با رعايت منشور اخالقي در انجام هر چه بهتر امور بر اساس
اهميت اخالق مديران
بنابراين در تحقق اخالق اداري در هر مجموعه اي ،بيش از هر
کس بايد بر اخالق مديران ارشد تأکيد شود ،و مديران
ارشد پيش از آنکه از ديگران انتظار رفتار و سلوک مبتني بر
اخالق اداري داشته باشند ،خود بايد جلوه گر چنين امري
باشند ؛ و نيز پيش از آنکه با زبان و فرمان خواهان اخالق
اداري باشند ،به کردار و رفتار خود چنين امري را سامان
دهنده باشند
ويژگيهاي رفتاري در ارتباطات از ديدگاه اسالم
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ويژگيهاي رفتاري در ارتباطات رئيس با مرئوس
ويژگيهاي ثبوتي:
وفق و مدارا و رفتار ماليم
مشورت
انتقادپذيري
قاطعيت
عفو و اغماض
ويژگيهاي سلبي:
تكبر و رياستطلبي
استبداد
دروغگويي
خشم و غضب
بيتفاوتي
ويژگيهاي رفتاري در ارتباطات از ديدگاه اسالم
• ويژگيهاي رفتاري در ارتباطات مرئوس با رئيس
• ويژگيهاي ثبوتي:
• رعايت سلسله مراتب
• حيا
• انتقاد و پيشنهاد
• ويژگيهاي سلبي:
• نافرماني
• تملق
ويژگيهاي رفتاري در ارتباطات از ديدگاه اسالم
• ويژگيهاي رفتاري ارتباطات كاركنان و كارمندان هم سطح با يكديگر
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ويژگيهاي ثبوتي:
محبت و الفت
اعتماد متقابل و حسن ظن به يكديگر
حرمت نگه داشتن
اگر به معروف و نهي از منكر
تعاون
تواص ي
سبقت در خيات
ويژگيهاي سلبي:
نفاق
عيبجويي
حسد
ويژگيهاي رفتاري در ارتباطات از ديدگاه اسالم
• ويژگيهاي رفتاري در ارتباطات كاركنان با اربابرجوع
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ويژگيهاي ثبوتي:
خدمت به مراجعان را نعمت تلقي كردن
رعايت حسن خلق
رعايت انصاف
وفاي به عهد
خويشتنداري در برابر درشتي
رسيدگي و اولويت به امور ضعفا و محرومان
ويژگيهاي سلبي:
احتجاب
تغافل از خطا
منت گذاشتن
تبليغات دروغين
تبعيض
جمود و خشكي بر مقررات
• پندار تبديل به گفتار مي شود
• گفتار تبديل به كردار مي شود
• كردار تبديل به عادت مي شود
• عادت شخصيت ما را مي سازد
• و شخصيت آينده را مي سازد.
اخالق حر فه اي
اهم مباحث
.1نقش استراتژيك اخالق حرفه اي در مو فقيت سازمان
.2سطوح چهار گانه اخالق و مفهوم سازي نوين از اخالق حرفه اي
.3مسئوليتهاي اخالقي سازمان ها و موسسه ها
.4وظايف اخالقي هيات مديره ،هيات امنا و هيات رئيسه
.5مهارتهاي تشخيص و حل مسايل اخالقي
.6تعارضات اخالقي
.7ترويج اخالق در سازمان (مباني ،فنون ،عوامل و موانع )
.8طلسم تغيير رفتار اخالقي
اخالق حرفه اي چيست ؟
اخالق چيست ؟
مسئوليت پذيري
چه نوع مسئوليت پذيري؟
گروه پژوهش اخالق حرفه اي دانشگاه تهران
کيفري
مسئوليت
حقوقي
فردي -شخصي
اخالقي
فردي -شغلي
سازمان
گروه پژوهش اخالق حرفه اي دانشگاه تهران
اخالق حرفهاي
مسئوليتهاي اخالقي سازمان در قبال حقوق محيط
گروه پژوهش اخالق حرفه اي دانشگاه تهران
درس اول
جايگاه استراتژيک اخالق حرفه اي در سازمان
در سازمان اصول اخالقي خوب از پيش شرطهاي مديريت استراتژيک خوب است و اصول اخالقي
خوب يعني شرکت خوب .
( فرد ديويد ،ص )53
روز به روز اعتقاد سازمانها در اين مورد را سخ تر مي شود که ترويج اصول اخالقي و تقويت فرهنگ
معنوي موجب ايجاد مزيتهاي استرا تژيک خواهد شد
گروه پژوهش اخالق حرفه اي دانشگاه تهران
موفقيت آرمان همگاني
در زتدگي
فردي -شخص ي
در زتدگي
فردي -شغلي
در حيات سازمان
رمز و راز موفقيت چيست ؟
گروه پژوهش اخالق حرفه اي دانشگاه تهران
در حيات ملي
موفقيت معطوف به آينده
(اهداف سازماني)
افزايش
ضايعات
انرژي منفي
تنشهاي سازماني
تهديدهاي محيط
بهره وري
مزيت رقابتي
جذب منابع مالي
توان فن آوري
جذب منابع انساني حرفه اي
مشاركت
انگيزش
رضايت مشتري
كاهش
گروه پژوهش اخالق حرفه اي دانشگاه تهران
سازمان
چگونه مي توان عوامل مؤثر در موفقيت سازمان را افزايش
و موانع بازدارنده را كاهش داد ؟
رابطه آسان و درست محيط با سازمان
گروه پژوهش اخالق حرفه اي دانشگاه تهران
چگونه ميتوان به اعتماد اصيل ،راسخ ،فراگير و پايدار دست يافت ؟
.I
تبليغات ؟
.IIکيفيت توليدوخدمات؟
.III
اعتماد به مديران ؟
.IV
؟
گروه پژوهش اخالق حرفه اي دانشگاه تهران
نرخ اعتماد به سازمان با پيش بيني پذيري آن همبستگي دارد
اعتماد محيط به
سازمان
پيش بيني پذيري
سازمان
گروه پژوهش اخالق حرفه اي دانشگاه تهران
تعريف پيش بيني پذيري
خصلتـي در سـازمـان كه محيط را قـادر بر پيـش بيني عملكـرد
سازمان درخصـوص استيفـاي كليه حقـوق خود (محيط) مي كند
گروه پژوهش اخالق حرفه اي دانشگاه تهران
پيش بيني پذيري مفهوم مطلق و فراگير ندارد بلكه صرفا” معطوف به رعايت حقوق محيط است .
پيش بيني پذيري در اين مفهوم در واقع پيش بيني پذيري اخالقي است .
مراد از حقوق محيط ،فراگيرترين مفهوم آن است ؛ شامل جميع حقوق :
-
پيدا و پنهان ( نوشته و نا نوشته )
-
مادي و معنوي
-
فردي ،ملي ،منطقه اي و جهاني ( حقوق بشر )
-
قانوني و اخالقي
-
پولي و غير پولي
گروه پژوهش اخالق حرفه اي دانشگاه تهران
مثال :1زمان تحويل کاال
بنگاه : Aمشتري فقط پول را پرداخت مي كند
بنگاه : Bتحويل قبل از ظهر روز x
-
خسارت و تضييع حقوق مشتري
-
مراجعات به همه و اتالف وقت مديران ارشد
-
رشوه و مفا سد مالي و اداري ديگر
اضطراب و نگراني مشتري
در پي بنگاه ديگر
مثال :2حمل و نقل ( مانند خدمات مرسوله )
گروه پژوهش اخالق حرفه اي دانشگاه تهران
موفقيت
تسهيل و تصحيح ارتباط
محيط با سازمان
ريسك معقول
ايجاد اعتماد
پيش بيني پذيري
مسئوليت پذيري
سازمان
گروه پژوهش اخالق حرفه اي دانشگاه تهران
تكنيك تجزيه مساله:
.I
شرکت در قبال چه کساني ونهادهايي مسئوليت دارد ؟
.II
اين افراد ونهادها چه اولويتي دارند؟
.III
مسئوليت شرکت در قبال اين افراد چيست ؟
.IV
ً
انجام مسئوليتهاي شرکت در قبال افراد،دقيقا بر دوش چه کساني است ؟
گروه پژوهش اخالق حرفه اي دانشگاه تهران
منشور اخالق حرفه اي بنگاه
تعريف :
مجموعه فراگير وسازگار از تعهدات اخالقي سازمان
در قبال حقوق محيط
گروه پژوهش اخالق حرفه اي دانشگاه تهران
.1فراگير نسبت به همه عناصر محيط وابعاد بنگاه
.2قابل تحقق واجرا
.3عاري از ابهام در سه سطح زبان،مفاهيم ،ساختار
.4اولويت بندي در مسؤليتها
.5متالئم و سازگار
گروه پژوهش اخالق حرفه اي دانشگاه تهران
تدوين منشور اخالقي
سازمان
اعالم منشور به محيط
دروني و بيروني
پاي بندي به منشور
تبليغ پاي بندي
موفقيت در شرايط بحراني
نقش پاي بندي تخلف ناپذير به منشور اخالقي در موفقيت سازمان
اخالق حرفه اي
اخالق كاردرچهاربعدمادي ومعنوي اندازه گيري مي شود.
• ابعاد مادي اخالق كار:
.1دلبستگي وعالقه به كار
.2پشتكاروجديت دركار
• ابعاد معنوي اخالق كار:
.1روابط سالم انساني
.2روح جمعي ومشاركت دركار
کار تیمی
کار گروهی یا کار تیمی
کار گروهی یا کار تیمی
از ایده تا عمل
گروه کاری و تیم کاری
• گروه کاری :مجموعه ای از افراد که برای رسیدن به هدفی مشترک
گرد هم آمده اند.
• تــیم کــاری :مجموعــه ای از افــرادی بــا دانــش و مهــارت هــای مکمــل
یکدیگر که برای رسیدن به هدفی مشـترک گـرد هـم آمـده انـد و بـرای
رسیدن به هدف و ماموریت اصلی تیم به یکدیگر تکیه می کنند.
عوامل و وضعيت های تعارض آميز
عوامل فردي
تعارض در حوزه تعامالت رفتاري قراردارد و از شيوه هاي رفتار افراد متاثر
است .بايد دانست كه افراد همواره در دنياي خاص خود زندگي مي كنند كه
اين دنياي خاص تابعي از محيط و شخصيت و عوامل تشكيل دهنده آن
است.
افراد در دنياي خاص خود ،رفتارهاي خاص بروز مي دهند كه اغلب موجب
اصطكاك و بروز تعارض بين آن ها مي شود.
هر فردي ،رفتار خود را عادي و معيار اندازه گيري منطقي مي داند و رفتار
ديگري را غيرعادي مي بيند.
بنابراين وجود تعارض به صورت بالقوه و بالفعل ،بين افراد امري
اجتناب ناپذير است كه فقط و فقط با درك آن و مديريت صحيح در مسير
سازندگي هدايت مي شود .
-1عوامل فردي شامل
• اخالق شخص ى :پايبندی فرد به ارزشهای اخالقی است و به
طور کلی در بعد اخالق شخص ى مواردی از قبيل حرص و
طمع ،خودخواهی ،حسد ،خشم ،غيبت ،بدگويی ،کبر و
نخوت ،دنيا گرايی و ....منجر به تشديد تعارض در سازمان
ميشود.
• ويژگيهای شخص ى :با نهاد اوليه فرد ،در آغازگری ،
شدت بخشيدن و يا پافشاری در تعارض مؤثر میباشد .برخی
از مردم از لحاظ شخصيتى آرام و انفعالی وبعض ى ديگر پر سر
و صدا و پرخاشگر هستند .در برخی تقسيم بندی های
شخصيت افراد در دسته واقع گرا ،رفتاری پرخاشگرانه را
موجب میشود که در شکل دهی به تعارض فردی بی تأثير
نيست .
-1عوامل فردي شامل
• ارزشها :بيانگر ايمان و اعتقادات اوليه میباشند و نمايانگر يک
شيوه خاص رفتار و يا حالت نهايی وجود از نظر شخص ى يا از ديد
اجتماعی به شيوه های مخالف آن رفتار می باشد .اگر ارزشهای
متضادی در سازمان حاکم شود حاصل آن تعارضات شديدی
است که بعضا سازمان را به رکود و سکون میکشاند .
• ادراک :روندی است که به وسيله آن افراد تأثيرات حس ى خود
را برای آنکه محيط خود را باب ميل خود کنند تنظيم و تعبير
میکنند.اگر برداشت و درک نادرستى از نيازها و منش و شخصيت
خود در فرد ظاهرشود و يا در صورتی که عدم درک و شناخت از
گروه يا سازمان فرد به وجود آيد زمينه ساز ايجاد تعارض خواهد
شد .
نقشهای متفاوت فرهنگ سازماني ایفا میكند
1ـ فرهنگ سازمانی به كاركنان سازمان هویت سازمانی میبخشد.
2ـ فرهنگ سازمانی تعهد گروهی را آسان میسازد.
3ـ فرهنگ سازمانی ثبات نظام اجتماعی را ترغیب میكند.
4ـ فرهنگ سازمانی به شكل دادن رفتار كاركنان كمك میكند.
5ـ فرهنگ سازمانی بر وظایف و نحوۀ عملكرد مدیریت تأثير میگذارد.
قدرت فرهنگ
قدرت فرهنگ با ميزان تأثير و نفوذ آن بر رفتار سازمانی تعیين میگردد.
الف) تعداد اعضای متعهد به ارزشهای غالب
ب) ميزان تعهد اعضاء به ارزشهای غالب سازمانی
• عوامل متعدد ديگر عبارتند از :اندازه و گستردگی سازمان ،تعداد
تركیب نيروی انسانی ،رشد و پویایی سازمان در طول زمان ،ميزان
جابهجایی پرسنل و تغیير مدیریت سازمان.
سازمانها از لحاظ قدرت فرهنگی از یكدیگر متمایزند
.1سازمانهایی كه دارای فرهنگ قوی هستند ،اعضای سازمانها به
ارزشها و مفروضات بنیادی سازمان وفادارند.
.2سازمانهایی كه دارای فرهنگ ضعیف هستند ،توافق كلی و
احساس تعهد نسبت به سازمان در بين اعضاء پايين است.
مطالعات كارشناسان و متخصصين نشان داده است ،وجود فرهنگهای قوی و مثبت د
سازمانها برای دستیابی به تعالی و نوآوری یك ضرورت است
• اگرچه سازمانها همگی دارای فرهنگ هستند ولی همۀ آنها بر كاركنان
تأثير برابر ندارند .وجود فرهنگ قوی و مثبت است كه منجر به
افزایش رضایت شغلی كاركنان مي شود.
• درحالیكه اگر فرهنگ سازمانی پراكنده و متفرق شده و پیوستگی
نداشته باشد این فرهنگ ،یك فرهنگ ضعیف قلمداد میشود و
منجر به هرج و مرج در سازمان شده و عملكرد و بهرهوری سازمان
دچار آسیب خواهد شد.
عوامل مؤثر بر فرهنگ سازمان
• اوضاع اقلیمی،
• موقعیت جغرافیایی،
• مذهب،
• نظام حاكم بر جامعه (در سطح خرد و كالن) ،
• تاریخ،
• رهبران ومديران،
• فرهنگ جامعه.
الگوی اقتضایی
• فرهنگ مكانیكی در سازمانهایی با فرهنگ مكانیكی ،باورهای
مشترك بیشتر متوجه ساختار رسمی ،قوانين و مقررات ،روشها و
رویههای استاندارد است.
ارگانیكی در سازمانهایی با فرهنگ ارگانیك ،باورهای
فرهنگ
•
ً
مشترك عموما بر ساختار غير رسمی و بیشتر تأكیدها بر نتیجه و
عملكرد است نه وسیله و ابزار كار.
تاثير شخصيت در سازمان
«کنزدووريس» ( )Kets de vriesو «ميلر» ( )1984( )Millerپنج نوع از
شخصيت هاي ويژه را به فرهنگ هاي سازمان ربط داده اند.
شخصيت مدير برجسته به پديد آمدن فرهنگ سازماني فرهمند مي انجامد. يک شخصيت بدگمان فرهنگ وسواس ي پديد مي آورد. يک توجيه و برداشت افسرده ،فرهنگ پرهيز بنياد مي نهد. يک شخصيت کناره گير با يک فرهنگ سازماني سياس ي شده همراه مي گردد. -فرهنگ هاي ديوان ساالر به شخصيت هاي جابر پيوند مي يابند.
شخصيت هاي ششگانه رفتار حرفه اي
نوع
شخصيت
سبک حل مسأله
واقع گرا
تفکر حس ي
پرسشگر
هنرمند
اجتماعي
کار آفرين
رسمي
ويژگي هاي شخصيت
پايدار ،مادي ،پيگير ،عملگرا
منتقد،
حرفه هاي نمونه
معماري ،دادو ستد (کارهاي فني مانند لوله
کش ي ،برق کار ،مکانيک ،جنگلبان
کنجکاو ،فيزيکدان ،مردم شناس ،بيولوژيست
تحليل گر،
تفکر مسلقي
روشنفکر ،منطقي
احساس ي ،ايده آل گرا ،خلق الساعه ،شاعر ،داستان نويس ،موسيقيدان،
مجسمه ساز ،نمايشنامه نويس ،آهنگساز،
عاطفي -شهودي داراي قوه تخيل قوي
کارگردان
همکاري کننده ،دوستانه ،اهل استاد دانشگاه ،روانشناس ،مشاور ،معلم،
عاطفي -حس ي معاشرت ،اهل تفاهم ،مخاطره طلب ،مبلغ ،مدير ،نماينده فروش ،سياستمدار،
وکيل،
بلند همت ،جدي
خوش بين ،داراي اعتماد به نفس ،تجار
حس ي -منطقي
خوش بيان
حسابدار خبره ،آمارگير ،مدير اداري،
خودآگاه ،مطيع ،منظم ،خود کنترل
تفکر حس ي
پستچي
خداقوت