Transcript اثرات - شهرداری منطقه 13

‫عنوان دوره‬
‫مهندس ی محیط زیست‬
‫مدت دوره‬
‫‪ 16‬ساعت‬
‫شهرداری منطقه ‪13‬‬
‫معاونت برنامه ریزی وتوسعه شهری‬
‫اداره آموزش وتشکیالت‬
‫شروع دوره‬
‫‪92/5/26‬‬
‫مدرس‬
‫علیرضا افتخاری‬
‫کارشناس ارشد مدیریت محیط زیست‬
‫شرکت سامان به اندیش‬
‫آلودگی هوا‬
‫‪Air pollution‬‬
‫آلودگی آب‬
‫‪Water p.‬‬
‫آلودگی صدا‬
‫‪Noise p.‬‬
‫ضایعات جامد‬
‫آلودگی حرارتی‬
‫‪Solid waste‬‬
‫‪Thermal p.‬‬
‫آلودگی سموم دفع آفات‬
‫‪Pesticides p.‬‬
‫آلودگی رادیو اکتیو‬
‫‪Pesticides p.‬‬
‫محیط زیست‬
‫‪Environmental‬‬
‫اصل پنجاهم قانون اساس ی‬
‫آلودگی‬
‫‪Pollution‬‬
‫آالینده‬
‫‪Emission‬‬
‫هر گونه آلودگی از اتمسفر که موجب اختالل ترکیب طبیعی و شیمی هوا میشود‬
‫مثل‪ :‬ذرات معلق مانند گرد و غبار و یا ازدیاد گازهایی مثل دی اکسید کربن و سایربخارها که می‬
‫تواند به طور مؤثر از طریق چرخه طبیعی مانند چرخه کربن و یا چرخه نیتروژن حذف شود‬
‫آلودگی هوا ناش ی از طیف گسترده ای از منابع می باشد که بعض ی از مؤثرترین آنها عبارتند از‬
‫گاز های تولیدی خودروها و کارخانه ها وآتش سوزی جنگل ها‪ ،‬فوران های آتشفشانی‪ ،‬فرسایش‬
‫خاک خشک‪ ،‬و دیگر منابع طبیعی و ساخت و ساز ساختمان‬
‫بسته به غلظت آالینده های هوا‪ ،‬برخی اثرات شامل‪:‬‬
‫تقلیل بسیاری از محصوالت گیاهی از اکسیژن ناکافی‪ ،‬و نرخ باالی بیماری ها همچون آسم وبیماریهای‬
‫پوستی‬
‫دانشمندان بر این باورند که گرم شدن زمین نیز مربوط به افزایش آلودگی هوا می باشد‬
‫آالینده های هوا از نظر منشاء‪:‬‬
‫‪ -1‬آالینده های ّاولیه آنهایی هستند که به همان شکل و ترکیبی که از منبع تولید در هوا خارج شده اند‬
‫وجود دارند‪ .‬مانند‪HC. ،CO ، SO2‬‬
‫‪-2‬آالینده های ثانویه معموال از ترکیب آالینده های ّاولیه تحت تاثیر اشعه خورشید تولید می‌شوند‪.‬‬
‫مانند ازن و قسمت عمده ‪no2‬‬
‫آالینده های هوا از نظر اثرات فیزیولوژیکی‪:‬‬
‫‪-1‬خفه کننده ها شامل خفه کننده های ساده مانند ‪ ،CO2‬متان و سایر گاز‌های خنثی که با رقیق‬
‫کردن اکسیژن محیط (محیط‌‌های بسته) باعث خفگی می‌شوند و خفه کننده های ترکیبی که به‬
‫علت ترکیب با آنزیم‌ها و ارگان‌های بدن ایجاد خفگی می‌کنند مانند‪CO.‬‬
‫‪-2‬تحریک کننده ها شامل تحریک کننده های مجاری فوقانی تنفس ی )‪(SO2‬و مجاری تحتانی تنفس ی‬
‫)‪(NO2‬می‌شوند‪.‬‬
‫سرب‪،‬‬
‫‪-3‬سموم که با حمله به ارگان‌ها باعث بیماری عضوی از بدن می‌گردند مثل ترکیبات جیوه‪‌ ،‬‬
‫هیدروکربن‌های آروماتیک‬
‫‪ -4‬ترکیبات ّ‬
‫مخدر و بیهوش کننده که روی اعصاب اثر می‌گذارند مثل هیدروکربن‌های الیفاتیک کلره‬
‫‪-5‬مواد سرطان‌زا ـ بنزاپیرن‪ ،‬بنزن‪ ،‬هیدروکربن‌های عطری چند هسته ای‪.‬‬
‫منابع آلودگی هوا‪:‬‬
‫منابع انتشار آالینده های هوا ی ثابت ‪ :‬همانطور که از اسم آن‌ها پیداست شامل‬
‫صنایع‪ ،‬نیروگاه ها و مراکز تجاری و مسکونی می‌شود‬
‫ّ‬
‫متحرک‪ :‬انواع وسایل نقلیه از موتور سیکلت تا هواپیما و کشتی را شامل می‌گردد‪.‬‬
‫منابع‬
‫ّ‬
‫آلودگی هوا در صنایع هم به علت مصرف سوخت است و هم نوع فرآیند‪ ،‬در حالیکه‬
‫در منابع متحرک عمدتا حاصل احتراق سوخت بوده و به صورت گاز‌های آالینده و یا‬
‫ذرات‪ ،‬وارد هوا می‌شود‪ .‬در صنایع‪ ،‬عالوه بر آالینده های ناش ی از سوخت و مواد‬
‫خام‪ ،‬تولیدات میانی و محصول نهایی هم وارد هوا می‌شود مثال در صنعت‬
‫آلومینیوم‪ ،‬فلوراید و ذرات هیدروکربن چند هسته ای عطری تولید می‌شوند‪ .‬در‬
‫صنایع فلزی‪ ،‬سرب وارد هوا می‌شود و از زباله سوز‌ها‪ ،‬فلزات سنگین مثل کادمیوم و‬
‫انتشار‬
‫‌‬
‫ترکیبات خطرناک دی اکسین و فورین منتشر می‌شوند‪ .‬نوع آالینده و ضرایب‬
‫برای صنایع با شناخت و بررس ی فرآیند و در نهایت اندازه گیری امکان پذیر می‌باشد‪.‬‬
‫مونوکسید کربن و اثرات آن‪:‬‬
‫مونوکسید کربن با فرمو ‌ل‪ CO‬وزن مولکولی ‪ 28/01‬نقطه ذوب ‪ 207‬درجه‬
‫سانتیگراد و نقطه جوش ‪ 192‬درجه سانتیگراد‪ ،‬گازی اسـت بـی رنگ و بـی بـو که‬
‫حاصل احتراق ناقص زغال و سوخت‌ه ــای فسیلی است‪ .‬حد طبیعی آن در هوا‬
‫‪ 0/01‬تا ‪ 0/2‬قسمت در میلیون (حجمی) است‪ .‬در مناطق شهری معموال زیر ‪17‬‬
‫قسمت در میلیون است ولی در شهر تهران در ساعات ترافیک و بعض ی مناطق‬
‫تا ‪PPM 50‬و حتی بیشتر هم گزارش شده است‪ .‬در محیط‌‌های بسته و کارگاه‬
‫اثر‬
‫ها غالبا از ‪ 100‬پی پی ام هم تجاوز می‌نماید‪ .‬مونوکسید کربن چهار نوع ‌‬
‫مهم بر اعمال فیزیولوژیکی انسان دارد‪:‬‬
‫‪ )1‬اثرات قلب و عروق‬
‫‪ )2‬رفتار‌های عصبی‬
‫‪ )3‬اثر ‪Fibrinolysis‬‬
‫‪ )4‬اثر بر جنین‬
‫اکسیدهای ازت ‪NOx:‬‬
‫از بین ‪ 7‬اکسید مختلف ازت‪ ،‬آنچه در آلودگی هوا اهمیت دارد ‪NO‬و ‪NO2‬می‌باشند‪.‬‬
‫‪NO‬گازیست بی رنگ و بی بو در حالیکه ‪NO2‬گازیست به رنگ قهوه ای مایل به قرمز دارای نقطه‬
‫جوش ‪ 21/2‬درجه سلسیوس‪ .‬این گاز محرک مجاری تنفس ی و سمی است‪ ،‬سمیت آن چندین برابر‬
‫‪NO‬می‌باشد‪.‬‬
‫‪NOx‬ابتدا به صورت ‪NO‬در جریان احتراق از ترکیب ازت و اکسیژن هوا در درجه حرارت باال و‬
‫بخصوص در موتور‌های احتراق داخلی تشکیل می‌گردد و پس از ورود به هوا به سرعت تبدیل به‬
‫‪NO2‬می‌شود‪.‬‬
‫اثرات‪:‬‬
‫‪-1‬افزایش مت هموگلوبین ـ عالئمی مانند تنگ نفس کوشش ی )‪)exertional dyspnea‬که به‬
‫نارسایی اکسیژن منجر می شود (‪ 1200-1500‬پی پی ام‪(NO2 ،‬البته غلظت باالتر که منجر به سیانوز‌‬
‫و مرگ در حیوانات بوده‪ ،‬مشاهده شده است‪.‬‬
‫‪ -2‬غلظت ‪ 20‬پی پی ام ‪NO‬باعث توقف فعالیت برخی آنزیمها در بدن میشود‪.‬‬
‫‪ -3‬تغییرات در فعالیت ریه ها ـ تماس با غلظت تا ‪ 50‬پی پی ام در کوتاه مدت یا غلظت‌های کم (‪0/8‬‬
‫‪(PPM‬در مدت طوالنی تر با افزایش تعداد تنفس و کاهش ظرفیت ریه ها همراه بوده است‪.‬‬
‫‪ -4‬تغییرات پاتولوژیکی مشابه در اکثر حیوانات مورد بررس ی بوجود می‌آید‪ .‬عکس العمل‌های التهابی‪ ،‬ادم‬
‫ریه ها‪ ،‬تغییرات سلولی ـ جراحات آمفیزمی‪ ،‬تغییرات بافت‌های کلیه و کبد و قلب‪ ،‬کاهش وزن‪ ،‬کاهش‬
‫مصونیت در برابر بیماری‌های عفونی و حساسیت در برابر باکتری‌ها و احتماال عفونت‌های ویروس ی نیز از‬
‫عوارض آلودگی هوا به دی اکسید ازت می‌باشد‬
‫تأثیر ‪NO2‬برچرخه ازن‪:‬‬
‫اثر غیر مستقیم اکسید‌های ازت را می‌توان تولید ترکیبات فوتوشیمیایی ازن دانست‪:‬‬
‫‪ NO+O‬اشعه ماوراء بنفش‪NO2‬‬
‫‪O + O2 ---------- O3‬‬
‫این ازن عالوه بر اثرات بهداشتی که دارد در حضور رادیکال‌های‪ OH‬و هیدروکربور‌ها وارد یک‬
‫سری واکنش‌های زنجیره ای می‌شود که حاصل آن تولید آالینده جدیدی می‌باشد‬
‫منبع‪:‬‬
‫منبع تولید ‪NOx‬همانطور که اشاره شد عمدتا با ترکیب ازت و اکسیژن هوا در شرایط دمای‬
‫باال (حدود ‪ 1700‬درجه فارنهایت) انجام می‌گیرد‪ .‬در شهر‌ها مهمترین منبع انتشار آن حمل ‌و نقل‬
‫شهری است و در صنایع عمدتا نیروگاه ها‪ ،‬اعم از نفت سوز یا گازسوز و صنایعی که به نحوی‬
‫با ترکیبات ازت سروکار دارند مثل تولید اسید نیتریک می‌باشد‪ .‬عالوه بر منابع انسان ساخت‬
‫اکسیدهای ازت توسط باکتریها‪ ،‬آتش فشان‌ها‪ ،‬رعد و برق نیز تولید می‌گردد‪.‬‬
‫ازن و سایر اکسیدانهای فوتوشیمیایی‪:‬‬
‫ازن یک اکسیدان بسیار قوی است که به عنوان آلودگی ثانویه تحت تاثیر اشعه‬
‫خورشید بر دی اکسید ازت و تولید اکسیژن اتمی رادیکال در هوا بوجود می‌آید‪ .‬در‬
‫بعض ی شهر‌های اروپایی غلظت یک ساعته باالتر از ‪ 0/18‬پی پی ام بوده است‪.‬‬
‫غلظت ازن در شهر تهران بسیار متغیر وابسته به اشعه خورشید و غلظت ‪NO 2‬می‬
‫باشد‪.‬حداکثر ‪ 21/4‬پی پی بی در مهر ماه ‪ 1/7‬پی پی بی در آبان ماه و بطور متوسط‬
‫حدود ‪ 4‬پی پی بی گزارش شده است‪.‬‬
‫راه ورود ازن به بدن عمدتا از طریق تنفس است‪.‬‬
‫‪ )1‬ازن می‌تواند در هر قسمت از بافت ریه نفوذ کند که خود‪ ،‬بستگی به غلظت اولیه‬
‫آن دارد‬
‫‪ )2‬جزء مختصری از ازن وارد خون می‌شود‬
‫‪ )3‬افزایش ّ‬
‫کمی در مقدار برداشت روی نای و نایژه ها (تراکئوبرونشیال) اثر کمی دارد‬
‫ولی اثر محسوس ی روی قسمت اصلی ریه دارد‪.‬‬
‫اثرات بهداشتی‪:‬‬
‫عالوه بر آزمایش‌های انجام شده روی حیوانات‪ ،‬مطالعات انجام شده روی تعداد زیادی انسان‬
‫عوارض و نارسایی‌های مشخص ریوی به علت در معرض ازن بودن مشاهده شده است‪.‬‬
‫مطالعات انجام شده روی بچه ها کاهش عملکرد ریه ها‪ ،‬تغییرات عملکرد ریه و حالت‌های‬
‫آسمی را نشان داده است‪ .‬این تغییرات با حرارت و وجود سایر آالینده ها تشدید می‌شده‬
‫است‪ .‬سایر عالئم عمده در بچه ها شامل سرفه‪ ،‬سردرد بوده است‪ .‬تنفس ازن نیز باعث‬
‫بروز ناراحتی‌های ریوی حتی در غلظت‌های پایین بوده است‪ .‬بعالوه خستگی زودرس ‌و کاهش‬
‫رکوردهای ورزش ی در مناطق با ازن باال (لوس آنجلس) گزارش شده است‪.‬‬
‫مطالعات زیادی روی حیواناتی که از چند ساعت تا چند روز با ازن تماس داده شده بودند‬
‫انجام شد و مشخص گردید که کمترین اثاری که بروز نموده است شامل عفونت‌های‬
‫باکتریایی ریه ـ افزایش مصرف اکسیژن سیتوکنوزیایی در موش‌های دارای کمبود ‌ویتامین ‪،E‬‬
‫تغییرات مرفولوژیک ریه و افزایش کالژن‌ها بوده است‬
‫دی اکسید گوگرد‪:‬‬
‫دی اکسید گوگرد که عمدتا از مصرف سوخت‌های فسیلی وارد ّ‬
‫جو می‌شود در‬
‫بسیاری از شهرهای بزرگ عمده ترین آالینده به حساب می‌آید‪ .‬دی اکسید‬
‫گوگرد‪ ،‬گازی است بی‌رنگ که بر روی سطوح بسیاری از مواد جامد و ذرات هوا‬
‫واکنش انجام می‌دهد‪ .‬در آب و نیز قطرات باران حل می‌شود و به تری اکسید‬
‫گوگرد و نهایتا اسید سولفوریک تبدیل می‌گردد‪.‬‬
‫اثرات بهداشتی‪:‬‬
‫مدت ‪ 10‬دقیقه در غلظت‌هـای ‪ 1‬تا ‪ 5‬پی پی ام در بعضـی از افراد آسمـی عالئـم مشخـص تنگ نفس‬
‫( )‪Dyspnea‬بروز می‌کند‪ .‬با غلظت ‪ 0/5‬تا ‪ 1‬پی پی ام در ‪ 10‬دقیقه فرد دچار ِخس ِخس و اشکال در‬
‫تنفس می‌شود‪.‬‬
‫عملکرد کمتر ریه در مناطق شهری در مقایسه با مناطق روستایی می‌تواند به علت اثرات دراز مدت تماس با‬
‫آلودگی‌های شهری باشد‪.‬‬
‫در یک مطالعه دیگر که در سوئد انجام شده است عکس العمل‌های دلهره و کج خلقی در مناطق شهری‬
‫آلوده یک پدیده معمولی است‪ .‬مطالعاتی که در دانشگاه اریزونا انجام شده در بررس ی خون میزان‬
‫‪DNA‬بوسیله ‪SO2‬کاهش یافته و در کروموزوم‌ها تغییراتی بوجود آمده است‪ .‬همچنین دیده شده‬
‫است که لنفوسیت‌ها از بین می‌روند و مقاومت بدن در برابر بیماری‌های عفونی کاهش می‌یابد‪ .‬دی اکسید‬
‫ّ‬
‫گوگرد همراه با ذ ّرات معلق اثر تشدیدکنندگی دارد زیرا با میزان حاللیتی که دی اکسید گ ‌وگرد با آب و در‬
‫در حضور‬
‫نتیجه مایعات مخاط حلق و حنجره دارد اثر آن بیشتر بر دستگاه فوقانی تنفس ی است ولی ‌‬
‫ذرات به خصوص حدود ‪ 180‬میکروگرم در متر مکعب ذره به علت جذب سطحی و یا واکنش‌هایی که با‬
‫ذرات می‌دهد تا اعماق ریه نفوذ می‌نماید و ضایعات ریوی و سایر اثرات مورد اشاره را تشدید می‌نماید‪.‬‬
‫بطور کلی بررس ی‌ها نشان داده است که با ‪ 1000‬میکروگرم در مدت ‪ 10‬دقیقه اولین اثر ظاهر می‌شود و‬
‫با توجه به ضریب ایمنی بیش از ‪ 500‬میکروگرم‪ ،‬تماس در مدت ‪ 10‬دقیقه توصیه نشده است‬
‫ّ‬
‫ذرات معلق‪:‬‬
‫به هر نوع ماده پراکنده اعم از جامد یا مایع که از یک مولکول بزرگتر و از ‪ 500‬میکرون کوچکتر باشد‪،‬‬
‫ذ ّره گفته می‌شود‪ .‬با توجه به اینکه ذرات کوچکتر از ‪ 10‬میکرون به قسمت‌های تحتانی ریه وارد‬
‫می‌شوند و عمده ذرات که از جدار ریه عبور کرده وارد جریان خون می‌شوند کوچکتر از‬
‫‪ 2/5‬میکرون هستند‪ ،‬از نظر بهداشتی این دو گروه از ذرات دارای اهمیت خاص ی می‌باشند‪.‬‬
‫اثرات ذرات‪:‬‬
‫در مورد اثرات ذ ّرات بررس ی‌های زیادی انجام گرفته است و به این نتیجه رسیدند که عفونت‬
‫دستگاه های فوقانی و تحتانی ریه هر دو با افزایش غلظت آلودگی هوا با ذرات معلق و ‪SO2‬‬
‫رابطه دارند‪.‬‬
‫طبق بررس ی‌های سازمان جهانی بهداشت هر ‪ 10‬میکروگرم افزایش ذرات معلق باعث ‪1-3‬‬
‫درصد اضافه مرگ و میرها خواهد شد‪ .‬حال با توجه به این امر وضعیت آلودگی هوا به ذرات‬
‫معلق در شهر تهران در ‪ 5‬ایستگاه مختلف بطور متوسط ‪ 96‬میکروگرم در متر مکعب ذرات زیر‬
‫‪ 10‬میکرون می‌باشد یعنی اگر بطور متوسط برای هر ‪ 10‬میکروگرم اضافه غلظت ‪ 2‬نفر به‬
‫تعداد مرگ و میر اضافه شود ما در تهران برای هر صد هزار نفر ‪ 63‬مورد مرگ و میر و برای ‪8‬‬
‫میلیون نفر جمعیت فعلی تهران حود ‪ 5‬هزار مورد فوت گزارش شده است‪.‬‬
‫دو روش عمومی نمونه برداری‬
‫نمونه برداری فعال ‪Active Sampling‬‬
‫نمونه برداری فعال عبارتست از جمع آوری مخاطرات هوابرد از طریق یک پمپ نمونه‬
‫برداری که هوا را از میان یک محیط مناسب جمع آوری عبور دهد‪ .‬و یا بعبارتی‬
‫وظیفة پمپ‪ ,‬جمع آوری‪ /‬و یا هدایت مادة شیمیایی مورد نظر بر روی محیط جمع‬
‫آوری است‬
‫سه کلید اصلی در نمونه برداری فعال‬
‫• یک پمپ نمونه برداری وسیله ای که هوا را بمکد یا بدمد‬
‫• محیط نمونه برداری محیطی که هوا از میان آن مکیده و یا دمیده شود‬
‫• یک کالبیراتور وسیله ای که نشان بدهد چه مقدار هوا مکیده و یا دمیده شده است‬
‫نمونه برداری غیرفعال ‪Passive Sampling‬‬
‫نمونه برداری غیرفعال عبارتست از جمع آوری گازها و بخارات در میزان کنترل شده ای‬
‫که توسط یک فرآیند فیزیکی نظیر نفوذ از یک الیة استاتیک هوا و یا عبور از طریق‬
‫نفوذ از میان یک غشاء بدون استفاده از پمپ نمونه برداری انجام می شود‪.‬‬
‫اکثر نمونه بردارهای غیرفعال از طریق نفوذ عمل می کنند‬
‫یعنی مواد شیمیایی از یک سطح با غلظت زیاد در هوا به یک سطح غلظت پائین بر روی‬
‫نمونه بردار نفوذ می کنند و میزان نفوذ برای هر مادة شیمیایی خاص را می ت ‌وان‬
‫تعیین نمود‪.‬‬
‫انواع نمونه گیرها‬
‫‪ -1‬فیلترها وانواع هولدرهای آن‬
‫‪ -2‬ایمپکتورها‬
‫‪ -3‬ایمپینجرها(پرمصرف ترین)‬
‫‪ -4‬سیکلونها (مهمترین)‬
‫‪ -5‬بابلرهای متخلخل‬
‫‪-6‬کیسه های نمونه برداری (ارزانترین)‬
‫‪ -7‬لوله های زغال فعال‬
‫شامل ورود هرگونه آلودگی به آب اعم از شیمیایی‪ ،‬ذرات‪ ،‬و یا ماده باکتریایی است که‬
‫موجب تنزل کیفیت و خلوص آب شود‪.‬‬
‫آلودگی آب می تواند در اقیانوسها‪ ،‬رودخانه ها‪ ،‬دریاچه ها‪ ،‬و مخازن زیرزمینی رخ دهد‪ ،‬و‬
‫با به هم پیوستن منابع مختلف آبی آلودگی می تواند گسترش یابد‬
‫علل آلودگی آب ‪:‬‬
‫افزایش رسوب های خاک های فرسایش یافته‬
‫دفع و انباشته شدن زباله های نامناسب‬
‫نفوذ آلودگی خاک به منابع آبی‬
‫فاسد شدن مواد آلی در منابع آبی‬
‫اثرات آلودگی ‪:‬‬
‫کاهش مقدار آب آشامیدنی در دسترس‬
‫کاهش منابع آب برای آبیاری محصوالت کشاورزی‌‬
‫تاثیر برجمعیت حیات وحش که نیاز به آب باخلوص خاص ی برای بقا دارند‬
‫منابع محلی (نقطه ای)‬
‫منابع نقطه ای آلودگی آب به آلودگی هایی گفته می‬
‫شود که از طریق آبراهه ای از یک منبع مجزا و‬
‫متمایز مانند لوله یا خندق وارد آب شوند‪ .‬به‬
‫عنوان نمونه هایی از این منابع در این گروه‪ ،‬می‬
‫توان از تخلیه فاضالب تصفیه خانه ها‪ ،‬فاضالب‬
‫کارخانه یا فاضالب شهری نام برد‪.‬قانون آب پاک‬
‫(‪ )CWA‬ایاالت متحده‪ ،‬منبع نقطه ای را برای‬
‫اهداف نظارتی منظم تعریف می‌کند‪ .‬تعریف‬
‫‪ CWA‬از منبع نقطه ای در سال ‪ ۱۹۸۷‬اصالح‬
‫شد طوری که سیستم های فاضالب شهری‪،‬‬
‫فاضالب صنعتی و فاضالب ناش ی از ساخت و ساز را‬
‫نیز در بربگیرد‬
‫منابع بی هدف‬
‫آلودگی از منبع بی هدف به آلودگی های منتشری اشاره می کند که از یک منبع مجزا‬
‫ناش ی نمی شوند‪.‬آلودگی ‪ NPS‬نتیجه ی انباشته شده ای از مقادیر آلودگی است که‬
‫از یک حوزه بزرگ گرد آمده اند‪.‬یک مثال معمول فرسایش ترکیب های نیتروژ ‌ن از‬
‫زمین های کشاورزی کود داده شده است‪.‬همچنین زه آب مواد مغذی که از جریان‬
‫ورقه ای که بر زمین کشاورزی یا جنگل جاری می شود‪ ،‬وارد سیالب ها می گردد نیز‬
‫به عنوان مثالی از آلودگی ‪ NPS‬ذکر شده است‪ .‬سیالب آلوده ای که از پارکینگ ها‪،‬‬
‫راه ها و بزرگراه ها شسته می شود‪ ،‬زه آب شهری نام دارد و گاهی اوقات تحت دسته‬
‫ی آلودگی ‪ NPS‬قرار می گیرد‪.‬با این وجود‪ ،‬این سیالب معموال در سیستم های‬
‫تخلیه سیالب جاری می شود و از طریق لوله به آب های سطحی محلی ریخته می‬
‫شود و یک منبع هدف دار است‪.‬گرچه هنگامی که چنین آبی هدایت نمی شود و‬
‫مستقیما به درون زمین فرو کشیده می شود‪ ،‬یک منبع بی هدف خواهد بود‪.‬‬
‫‪o‬آلوده کنندههای صنعتی‪:‬‬
‫بسیاری از ضایعات صنعتی به آبزیان زیانهای جدی می‌رسانند‪ .‬این ضایعات برای‬
‫خنثی شدن مقدار زیادی از اکسیژن محلول در آب را به مصرف رسانیده و موجب‬
‫کاهش اکسیژن مورد نیاز برای آبزیان می‌شود و تهدید به مرگ می‌کنند‪ .‬از طرف‬
‫دیگر بسیاری از خود این ضایعات سمی بوده و موجب مسمومیت آبزیان‬
‫می‌شوند مانند فلزات سنگین ‪ ،‬جیوه ‪ ،‬سرب‪ ،‬مس و غیره‪.‬‬
‫وارد شدن ترکیبات فسفردار و نیتروژن‌دار در آب موجب رشد جلبک‌هائی می‌شود‬
‫که ضمن ایجاد بو و مزه غیر طبیعی آب ‪ ،‬اکسیژن آب را مصرف کرده و باعث‬
‫کاهش میزان آن و بروز صدمات و تلفات آبزیان می‌شود‪.‬‬
‫‪o‬فاضالب خانگی ‪:‬‬
‫کلیه پاک کننده‌ها که وارد آبهای سطحی می‌شوند ترکیباتی را در آبها ‌وارد می‌کنند‬
‫که اگر خنثی نشوند و یا توسط میکرو اورگانیسم‌ها تجزیه و تخریب نشوند‬
‫بصورت سمی مهلک زیان بسیاری برای آبزیان ببار می‌آورند‪.‬‬
‫‪o‬حشره کشها ‪ ،‬سموم دفع آفات نباتی و کودهای شیمیایی‪:‬‬
‫که از ضروریات توسعه کشاورزی است نا خواسته موجب آلودگی آبهای سطحی‬
‫می‌شوند‪ .‬مانند ددت ‪DDT‬را نام برد‪.‬‬
‫انواع اصلي آالينده ها‬
‫انواع اصلي آالينده‌هاي آب از حيث نحوه آاليش‪ ،‬آالينده‌هاي شيميايي‪ ،‬بيولوژيكي و‬
‫مواد فیزيكي هستند كه موجب كاهش كيفيت آب مي گردند‪ .‬اما از لحاظ نوع آ ‌الينده‬
‫به ‪ 8‬دسته اصلي تقسيم مي شوند كه هر يك مضرات مربوط به خويش را به دنبال‬
‫دارد‪ .‬اين هشت مورد شامل‪:‬‬
‫الف‪ -‬مواد نفتي‬
‫ب‪ -‬آفت كش و علف كش ها‬
‫ج‪ -‬فلزات سنگین‬
‫د‪ -‬زباله هاي خطرناك‬
‫ه‪ -‬مواد آلي زائد‬
‫و‪ -‬رسوبات‬
‫ز‪ -‬ميكرو ارگانیزم هاي مضر‬
‫ح‪ -‬آلودگي گرمايي‬
‫الف‪ -‬مواد نفتي‬
‫نفت و مشتقات آن به عنوان سوخت‪ ،‬روان كننده‪ ،‬اشياء پالستيكي و بسياري‬
‫موارد ديگر كاربرد دارند‪ .‬علت اصلي ورود مشتقات نفت به درون آب نشت آن‬
‫از كشتي ها‪ ،‬كاميون هاي تانكر‪ ،‬خط لوله‌ها و مخازن زيرزميني ذخیره اين‬
‫مواد مي باشد‪ .‬نفت وارد شده به محيط عالوه بر سمي بودن در صورت بلع‪،‬‬
‫ً‬
‫به پر پرندگان و خز حيوانات نیز آسيب جدي مي‌رساند كه غالبا به مرگ آنها‬
‫منجر مي گردد‪ .‬عالوه بر اين خود نفت نشت كرده مي تواند به مواد آالينده‬
‫ديگري چون پلي كلرات بيفنيل ها )‪(PBCs‬آلوده گردد‪.‬‬
‫ب‪ -‬آفت كش و علف كش‬
‫موادي كه جهت از بین بردن گياهان و موجودات موذي در جاهايي چون مزارع و باغ ها به كار مي روند‬
‫توسط آب باران به جويبارها انتقال يافته و خطرات بهداشتي و اكولوژيكي را در پي دارند‪ .‬برخي از اين‬
‫مواد قابل تجزيه باكتريايي را دارا بوده و يا در مدت كمي فاسد شده و به مواد بي ضرر يا كم ضررتر‬
‫تبديل مي گردند‪ .‬اما برخي از اين مواد ماندگاري بااليي داشته و تا مدتها خطر بالقوه خويش را حفظ‬
‫مي كنند‪ .‬هنگامي كه جانوران از گياهان آلوده به سموم غیر قابل تجزيه (مثل كلردان يا دي كلرو‬
‫دي فنيل تري كلرو اتان )‪(DDT‬تغذيه مي كنند اين سموم وارد بافت هاي مختلف اندام هاي‬
‫نجیره‬
‫آنها مي گردد و هنگامي كه ديگر جانوران‪ ،‬اين حيوانات آلوده را بخورند اين سم در طول ز ‌‬
‫غذايي به يك پله باالتر انتقال خواهد يافت‪ .‬در طي اين انتقال به پله هاي باالتر‪ ،‬تمركز سم در بدن‬
‫موجودات افزايش خواهد يافت‪ .‬در يك تحقيق میزان ‪DDT‬در بدن استري ها )‪(Ostrays‬نوعي‬
‫پرنده ماهي خوار‪ 10‬تا ‪ 50‬برابر بيشتر از میزان ‪DDT‬بدن ماهي ها و ‪ 600‬برابر ‪DDT‬موجود در‬
‫پالنكتون ها و ‪ 10‬ميليون برابر میزان آن در آب تعيین گرديده است‪ .‬اين تمركز‪ ،‬حيوانات پله هاي‬
‫باالي هرم غذايي را به سرطان‪ ،‬مشكالت توليد مثلي و حتي مرگ تهديد مي كند‪ .‬بسياري ‌از مخازن‬
‫ذخیره آب آشاميدني دنيا توسط فعاليت هاي گسترده كشاورزي به آفت كش‌ها آلوده شده‌اند‪.‬‬
‫ً‬
‫نيترات‌ها‪ ،‬آالينده هايي كه غالبا از رواناب ‪fertilizer‬هاي زراعي نشات مي گردند مي توانند‬
‫باعث بيماري ‪Methemoglobinemia‬در نوزادان گردند كه يك نوع كم خوني مرگ آور‬
‫ً‬
‫بوده و اصطالحا به آن ((سندورم كودك آبي)) اطالق مي گردد‪Blue baby syndrome( .‬‬
‫ج‪ -‬فلزات سنگین‬
‫حضور فلزات سنگيني چون مس‪ ،‬سرب‪ ،‬جيوه و سلنيوم در آب از منابع مختلفي چون‬
‫گیرند‪.‬‬
‫صنايع‪ ،‬اگزوز خودروها‪ ،‬آفت كش ها‪ ،‬معادن و حتي از خاك طبيعي نشات مي ‌‬
‫فلزات سنگین هم مانند آفت كش ها با آب وارد گياهان شده و از گياهان به‬
‫جانوران و همينطور دست به دست انتقال يافته و در پله هاي باالي هرم غذايي‬
‫تمركز آنها در بدن موجودات باعث ايجاد مسموميت ناگهاني و يا بيماري هاي مزمني‬
‫در‬
‫مشابه آنچه در مورد آفت كش ها ذكر شد مي گردند‪ .‬براي مثال كادميوم موجود ‌‬
‫پساب هاي زراعي كه از فرتياليزر ها نشات گرفته توسط گياهان زراعي جذب مي‬
‫گردد و چنانچه اين گياهان آلوده به مقدار زياد توسط انسان مصرف شوند منجر‬
‫ً‬
‫فرضا‬
‫به اسهال و حتي در طوالني مدت باعث مشكالت كبد و كليه خواهند شد‪ .‬يا ‌‬
‫سرب از موادي است كه از لوله‌هاي سربي و يا از لحيم سيستم‌هاي آبياري قديمي‌تر‬
‫وارد آب مي گردد و همانطور كه مي دانيم اين ماده يكي از عوامل خطرساز عقب‬
‫ماندگي ذهني كودكان به شمار مي آيد‪.‬‬
‫د‪ -‬زباله هاي خطرناك‬
‫زباله‌هاي خطرناك مواد شيميايي هستند كه يا سمي بوده يا انفعالي(قادر به ايجاد‬
‫گازهاي منفجره يا سمي)‪ ،‬خورنده (قادر به پوساندن فوالد) و يا مشتعله مي باشند‪.‬‬
‫در صورت عدم حمل و ذخیره صحيح‪ ،‬اين مواد مي توانند وارد آب گشته و خطرات‬
‫فراواني را ناش ي گردند‪ .‬به طورمثال درسال ‪ 1969‬رودخانه ‪Cuyahoga‬در‬
‫‪Cleveland‬ايالت ‪Ohio‬آمريكا آنچنان به زباله هاي خطرناك آلوده شد كه‬
‫ناگهان آتش گرفته و سوخت! ‪PCB‬ها نیز كه گروهي از مواد پركاربرد در تجهیزات‬
‫الكتريكي چون ترانسفورمرها هستند مي توانند بر اثر عواملي چون نشت نفت وارد‬
‫محيط گشته و در طي زنجیره غذايي به درصدهاي خطرساز و سمي خود در بدن‬
‫موجودات زنده برسند‪.‬‬
‫ه‪ -‬مواد آلي زائد‬
‫در صورت ورود فرتياليزرها و برخي ديگر مواد مغذي به آب‪ ،‬گياهان و خزه‌هاي آبي رشد‬
‫بيش از حدي را بروز خواهند داد‪ .‬در هنگام مرگ اين گياهان بدنشان توسط‬
‫ميكروارگانیزم هاي اكسیژن خوار تجزيه شده و در طي اين فرايند تجزيه‪،‬‬
‫ميكروارگانیزم‌ها اكسیژن موجود در آب را مصرف مي‌نمايند‪ .‬درصد اكسیژن در چنین‬
‫آبهايي گاهي آنچنان پايین مي‌آيد كه موجب مرگ موجودات وابسته به آن مثل ماهي‬
‫ها مي گردد‪ .‬به چنین فرايندي كه اكسیژن آب را تا حد خطرآفريني كم مي كند‬
‫((آنباشتگي)) )‪)Eutrophication‬گفته مي شود‬
‫و‪ -‬رسوبات‬
‫در‬
‫ذرات خاكي هم كه به داليل مختلف وارد رودها‪ ،‬درياچه ها و اقيانوس ها گشته و ‌‬
‫بستر آن ته نشین مي شوند در صورت انباشتگي زياد مي توانند جزو آالينده ها به‬
‫ً‬
‫شمار آيند‪ .‬فرسايش ناش ي از حذف درختان حافظ خاك نیز كه غالبا در نزديكي‬
‫آبراهه ها به وجود آمده و يا بر اثر حمل خاك توسط آبهاي زراعي يا بارندگي روي‬
‫معادن و اطراف جاده ها پيش مي آيد مي تواند با افزايش بيش از حد مواد مغذي‬
‫آب باعث ففراند انباشتگي )‪(Eutriphication‬در رودها و درياچه ها گردد‪.‬‬
‫همچنین نشست رسوبات در كف منابع آب‪ ،‬با پوشاندن سنگريزه‌هاي بستر‪ ،‬محل‬
‫تخمگذاري ماهي‌هايي چون ‪salmon‬و ‪(trout‬دو نوع ماهي قزل‌آال) را نابود كرده‬
‫و باعث تخريب زيستگاه آنها مي گردد‬
‫ز‪ -‬ميكرو ارگانیزم هاي مضر‬
‫يك تحقيق انجام گرفته در سال ‪ 1994‬توسط موسسه ((كنترل و پيشگیري امراض))‬
‫امريكا )‪(CDC‬تخمین زد كه ساالنه ‪ 900‬هزار نفر از مردم آمريكا به خاطر‬
‫ميكروارگانیزم‌هاي موجود در آب آشاميدني بيمار شده و از اين تعداد حدود ‪ 900‬نفر‬
‫مي‌میرند‪ .‬بسياري از ميكروارگانیزم ها كه به طور طبيعي در اكثر آب هاي طبيعي به‬
‫تعداد كم موجودند جزو آالينده هاي آب آشاميدني به شمار مي روند‪ .‬چنین انگلهايي‬
‫(مثل ‪Giardia lamblia‬و ‪Cryptospondium parvu‬گاهي اوقات در‬
‫آب آشاميدني شهر ها يافت مي شوند‪ .‬اين انگل ها مي توانند منجر به ايجاد بيماري‬
‫هايي به خصوص در افراد بسيار مسن يا خردسال ويا كساني كه مبتال به ديگر‬
‫امراض هستند گردند‪.‬‬
‫ح‪ -‬آلودگي گرمايي‬
‫انسان از آب رودها‪ ،‬درياچه ها و حتي اقيانوس ها جهت خنك كردن دستگاه هاي‬
‫ً‬
‫صنعتي و تجهیزات نیروگاه ها استفاده مي نمايد‪ .‬اين آب غالبا با دمايي بيشتر به منبع‬
‫اصلي خود بازگردانده مي شود‪ .‬تغيیرات كوچكي در دماي آب يك منطقه مي تواند‬
‫باعث راندن ماهي ها و موجودات زنده منطقه از آن آب و كشيده‌شدن و جايگزيني‬
‫ديگر موجودات در آن مي‌گردد‪ .‬آلودگي گرمايي مي تواند باعث تسريع فرايندهاي‬
‫بيولوژيكي در گياهان و جانوران و كاهش مقدار اكسیژن آب گردد‪ .‬در نتيجه آل ‌ودگي‬
‫گرمايي باعث مرگ جانداران نزديك به منطقه تخليه مي گردد‪ .‬يكي ديگر از عوامل‬
‫ايجاد آلودگي گرمايي را نیز مي توان قطع درختان و گياهان سايه انداز بر روي‬
‫جويبارها بر شمرد‪.‬‬
‫نمونهگیری عبارت است از به دست آوردن قسمتی از ماده که نمایانگر کل ماده مورد نظر‬
‫باشد که با ‪ 3‬روش انجام می شود‬
‫‪ -1‬نمونهگیری لحظهای ( ناپیوسته )‬
‫برای جمعآوری نمونه لحظهای از یک محل به خصوص میباشد که فقط معرف‬
‫خصوصیات آب در زمان نمونهگیری است و این روش برای‬
‫آزمو ‌نهای باکتریولوژی و برخی آزمو ‌نهای رادیولوژی مناسب میباشد ‪.‬‬
‫‪-2‬نمونهگیری مرکب‬
‫برای جمع آوری نونه مرکب از یک محل به خصوص میباشد که قسمتهای نمونه در‬
‫فواصل زمانی مختلف گردآوری میشود نمونه مرکب میتواند از جمع آوری مقادیر آب از‬
‫مکانهای مختلف یک منبع و یا مجموعهای از آب گردآوری شده از محلهای مختلف در‬
‫زمانهای مختلف تشکیل گردد‬
‫‪3‬ـ نمونهگیری مدارم ( پیوسته )‬
‫از یک و یا چند ایستگاه نمونهگیری ایجاد میگردد که برای دستگاههای تجزیه مداوم آب‬
‫مناسب میباشد ‪.‬‬
‫پارامترهای کیفی آب‬
‫الف) شاخص های امالح محلول آب‬
‫‪ -1‬کل مواد جامد محلول در آب )‪TDS (Total Dissolved Solids‬‬
‫‪ -2‬هدایت الکتریکی آب )‪EC (Electrical Conductivity‬‬
‫‪PH -3‬آب‬
‫‪ -4‬اسیدیته آب )‪(Free Mineral Acidity‬‬
‫‪ -5‬سختی آب )‪)Hardness‬‬
‫‪ - 6‬قلیائیت آب‬
‫ب) شاخص های مواد جامد معلق در آب‬
‫‪ -1‬کل مواد جامد معلق (‪(Total Suspended Solids‬‬
‫‪ -2‬کدورت یا کدریت )‪)Turbidity‬‬
‫‪ -3‬رنگ )‪) Color Unit‬‬
‫ج) شاخص های آلودگی های آلی‬
‫‪ -1‬اکسیژن خواهی بیولوژیکی )‪(Biological Oxygen Demand‬‬
‫‪ -2‬اکسیژن خواهی شیمیایی )‪(Chemical Oxygen Demand‬‬
‫‪ -3‬کل کربن آلی )‪)Total Organic Carbon‬‬
‫‪ -4‬کل اکسیژن مورد نیاز )‪(Total Oxygen Demand‬و کل اکسیژن‬
‫مورد نیاز از نظر تئوری )‪(Theoretical Oxygen Demand‬‬
‫د) شاخص بهداشتی بودن آب‬
‫خود پاالیی رودخانه ها ‪:‬‬
‫خودپاالیی‪ ،‬توانایی یک توده آبی در زدودن آالینده از خود است‪ .‬به بیان دیگر‪ ،‬حذف یا کاهش مواد‬
‫آلی‪ ،‬مواد مغزی گیاهان و سایر آالینده ها از رودخانه ها به واسطه فعالیت جوامع زیستی ساکن‬
‫در آن خود پاالیی نامیده می شود‪ .‬طی این فرآیند‪ ،‬مواد قابل تجزیه ای که وارد آب شده اند‪،‬‬
‫به تدریج توسط میکروارگانیسم ها مصرف شده و آلودگی اب کاهش می یابد و کیفیت آب تا‬
‫حد استاندارد و مطلوب افزایش می یابد‪ .‬در صورتی که آالینده های دیگری در مسیر پایین دست‬
‫وارد شود‪ ،‬آب خود را پاالیش خواهد کرد‪ .‬این فرآیند بر ترکیبات آلی غیر قابل تجزیه یا فلزات‬
‫قابل اعمال نیست‪.‬‬
‫عواملی که بر این پدیده مؤثرند عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -1‬میزان انتقال آالینده ها‬
‫‪ -2‬میزان نفوذ و پخش آالینده‬
‫‪ -3‬میزان تبدیل آالینده ها‬
‫‪ -4‬میزان ته نشینی و میزان تجزیه آنها ‪....‬‬
‫هرچه از باال دست رودخانه به پایین دست رودخانه حرکت می کنیم توان خودپاالیی رودخانه کمتر‬
‫ّ‬
‫شده و علت این روند را می توان به اضافه شدن مواد کارخانه های تأسیسات شیمیایی ‌و‬
‫افزایش جمعیت ربط داد‪.‬‬
‫آلودگی صوتی یا سرو صدا‪ ،‬امواج ناخواسته‌ای است كه تحت شرایط مكانی ‌و‬
‫زمانی خاص‪ ،‬بر فعالیتهای ارگانیسم‌های زنده به ویژه انسان تأثیر گذاشته و ممكن‬
‫است با ایجاد عوارض متعدد جسمی و روحی‪ ،‬آرامش و راحتی او را سلب كند‪.‬‬
‫به هر صدایی که انسان به شنیدن آن تمایل نداشته باشد و موجب آزردگی یا‬
‫آسیب و اختالل اعصاب شنوایی شود‪« ،‬آلودگی صوتی» گفته می‌شود‪.‬‬
‫آلودگی‌های صوتی نه تنها بر شنوایی و سالمت قلب و عروق تاثیر می‌گذا ‌رد‪ ،‬بلکه‬
‫موجب اضطراب‪ ،‬سردرد و تحریک رفتارهای ضد اجتماعی‪ ،‬خشونت طلبی‪ ،‬مختل‬
‫شدن رشد کودکان‪ ،‬پرخاشگری و کاهش تمرکز می‌شود و این در حالی است که سر‬
‫و صدا را می‌توان با روش‌های علمی و فنی کاهش داد‪ .‬در واقع آلودگی صوتی بیماری‬
‫بی صدایی است که تاثیر خود را بر جسم و روح فرد باقی می‌گذارد‪ ،‬در حالی که به‬
‫آن چندان توجهی نمی‌شود‬
‫انواع صوت از نظر منبع تولید‬
‫منابع ثابت ‪ :‬سیستم‌های خنک‌کننده‪ ،‬نیروگاه‌های حرارتی‪ ،‬صنایع گوناگون‪ ،‬ساختمان‌های در دست‬
‫احداث و مراکز تجاری و عمومی اشاره کرد‬
‫منابع متحرک‪ :‬انواع وسایل حمل و نقل زمینی‪ ،‬هوایی و دریایی‬
‫انواع صوت از نظرصفات وویژگی ها‬
‫این اصوات در چهار گروه قابل تشخیص و تفکیک است ‪:‬‬
‫‪ -1‬اصوات طبیعی‪ :‬این اصوات شامل انواع صداهایی است که از عوامل موجود در طبیعت ناش ی می‬
‫شود‪ .‬همچون صدای رعد و برق‪،‬وزش باد‪،‬باریدن باران‪،‬آب رودخانه‪،‬موج دریا و اشیاء جامد‪.‬‬
‫‪ -2‬اصوات حیوانی‪ :‬این اصوات انواع صداهای حیوانات نظیر چهارپایان‪،‬پرندگان‪،‬حشرات و غیره است‪.‬‬
‫‪ -3‬اصوات انسانی‪ :‬این اصوات نیز خود به دو دسته اصوات بدون کالم همچون صدای خنده‪،‬گریه و‬
‫ناله و اصوات با کالم تقسیم می شود‪.‬‬
‫‪ -4‬اصوات آلی‪ :‬اصوات آلی اصواتی است که ناش ی از آالت وسایل و ابزار محتلف است و خود به دو‬
‫دسته اصوات ناش ی از آالت موسیقی همچون نی ‪ ،‬تار و غیره و اصوات ناش ی از ابزار و وسایل‬
‫مکانیکی یا الکترونیکی مانند صدای اره برقی یا تلفن همراه تقسیم می شود‪.‬‬
‫منابع تولید صوت در شهرها‬
‫منابع خارجی ‪:‬کارخانجات‪،‬کار‌های ساختمانی‪،‬صدا‌های ناش ی از سیستم تهویه منازل‬
‫صدای ناش ی از حمل و نقل صدای موتور هواپیما ‪ ،‬بوغ اتومبیل‪ ،‬ضبط یا رادی ‌وی‬
‫وسایل نقلیه‪ ،‬ترمز ناگهانی‪ ،‬تصادفات‪ ،‬صدای اگزوزها‪ ،‬اورژانس‪ ،‬آژیرهای خطر‪،‬‬
‫دزدگیر‪ ،‬ساخت و ساز‪ ،‬ماشین آالت صنعتی‪ ،‬خودروهای باری‪،‬موتورها‪ ،‬گارگاه های‬
‫پراکنده در سطح شهر وقرار گرفته در مکان های نامناسب‬
‫منابع داخلی (داخل منازل‌)‪:‬صدای تلویزیون جاروبرقی ماشین لباس شویی و دیگر وسایل‬
‫برقی که همراه با صدا کار می کنند‬
‫عوامل کاهنده آلودگی صوتی درسطح شهر ها ‪:‬‬
‫▪ سعی شود از ایجاد واحدهای مسکونی در مجاورت فرودگاهها جلوگیری شود‪.‬‬
‫▪ ایجاد دیواره‌های صوتی در بزرگراه‌ها و معابر‬
‫▪ ضد صدا کردن ساختمانها و واحدهای مسکونی‪.‬‬
‫▪ مضاعف یا دو الیه کردن شیشه پنجره‌ها در جهت جلوگیری از نفوذ صدای بیرون به‬
‫داخل ساختمان‪.‬‬
‫▪ محدود و ممنوع کردن عبور کامیونها و وسائط نقلیه پر صدا‪ .‬محدودیت سرعت‪،‬‬
‫▪ ممنوعیت بوق زدن و اصالح فرهنگ ترافیکی‬
‫ایجاد نوارهای عریض ی از درختان و پوششهای گیاهی که به میزان ‪ ۱۰‬دس ی‌بل از شدت‬
‫صوت می‌کاهد‪ .‬یکی از بهترین و ارزان ترین روش ها برای کاهش آلودگی صوتی است که‬
‫عالوه بر کاهش آلودگی صوتی در تلطیف هوا و زیبایی شهر نیز سهم به سزایی دا ‌رد‬
‫اثرات صدا بر سالمت انسان‬
‫‪ -1‬كاهش شنوايي‬
‫‪ -2‬استرس‪ ،‬اضطراب‪ ،‬سردرد‪ ،‬خستگی‪ ،‬زخم معده‪ ،‬سرگیجه‪ ،‬اختالل نعوذ در مردان‬
‫(به علت انقباض عروق)‬
‫‪ -3‬تأثیر بر خواب‬
‫‪ -4‬اثرات روحي و رواني‬
‫‪ -5‬اختالل در مكاملات‬
‫‪-6‬بارداری وسالمت جنین‬
‫تحریک رفتارهای ضد اجتماعی‪ ،‬خشونت طلبی‪ ،‬افزایش نرخ حوادث کار‪ ،‬مختل شدن‬
‫رشد شناختی در کودکان‪ ،‬کاهش فراخنای حافظه‪ ،‬اختالالت روانی‪ ،‬تحریک پذیری‪،‬‬
‫پرخاشگری‪ ،‬کاهش تمرکز‪ ،‬کاهش بازده کاری ازدیگرعوارض سر و صدا میباشند‬
‫محدودیت های مجاز شدت سروصدا‬
‫‪-۱‬برای خواب راحت حداکثر سروصدا ‪۳۰-۳۵‬دس ی بل باشد‪.‬‬
‫‪-۲‬حداکثر سروصدای خارج محل مسکونی ‪۶۰-۶۵‬دس ی بل باشد‪.‬‬
‫‪ -۳‬حداکثر مجازقرارگیری در معرض سروصدا‪ ۸۵ ،‬دس ی بل و ‪ ۸‬ساعت در روز‬
‫میباشد‪.‬‬
‫‪ -۴‬برای گوش حفاظت نشده زمان درمعرض قرار گیری مجاز‪ ،‬با هر ‪ ۵‬دس ی بل‬
‫افزایش سطح سر و صدای متوسط (‪ ۸۵‬دس ی بل)‪ ،‬به نصف کاهش می یابد‪ .‬یعنی‬
‫حداکثر ‪ ۸‬ساعت برای ‪ ۹۰‬دس ی بل‪ ،‬حداکثر ‪ ۴‬ساعت برای ‪ ۹۵‬دس ی بل‪ ،‬حداکثر ‪۲‬‬
‫ساعت برای ‪ ۱۰۰‬دس ی بل و حداکثر ‪ ۱۵‬دقیقه برای ‪ ۱۱۵‬دس ی بل در ‪ ۲۴‬ساعت‪.‬‬
‫‪ -۵‬هرگونه سروصدای باالی ‪ ۱۴۰‬دس ی بل غیر مجاز است‪.‬‬
‫‪ -۶‬برای حفاظت ازگوش مقابل سر وصداهای باالی ‪ ۱۰۵‬دس ی بل بایستی هم ازپالک‬
‫گوش و هم از گوش ی (همراه با هم) استفاده کرد‪.‬‬
‫* پالک گوش و گوش ی به میزان ‪ ۱۵-۳۰‬دس ی بل از شدت سروصدا می کاهند‪.‬‬
‫* قراردادن پنبه در گوش تنها ‪ ۵-۷‬دس ی بل از شدت سر و صدا میکاهد‬
‫تأثیر آلودگی صوتی برحیات وحش‬
‫‪-1‬افت شنوایی‪ ،‬که از تاثیرات حاصل از موج صوتی با قدرت ‪ 85‬دس ی بل به باالست‪.‬‬
‫‪-2‬باال رفتن آستانه تحریک شنوایی‪ ،‬که شامل ناتوانی در شنیدن صداهای طبیعی‬
‫اطراف و صدا های دیگر حیوانات می شود‪.‬‬
‫‪-3‬ممکن است آلودگی صوتی بر روی سیستم شنوایی تاثیر محسوس ی نداشته باشد‪.‬‬
‫لیکن موجب تاثیرات فیزیکی بر افزایش ضربان قلب و تنفس و عکس العمل های تند‬
‫عصبی می شود‪.‬‬
‫‪-4‬تغییرات رفتاری مانند کاهش تولید مثل و کاهش نسل و همچنین فراموش کردن محل‬
‫زیستگاه‬
‫تاریخچه جمع آوری پسماند‬
‫مبانی جمع آوری پسماند‬
‫انواع مخازن‬
‫مبانی جمع آوری پسماند‬
‫روشهای دفع وبازیابی‬
‫دفن بهداشتی زباله‬
‫مزایای روش دفن بهداشتی‬
‫‪ -1‬اقتصادی ترین روش میباشد البته درصورتی که زمین به مقدار کافی ومناسب‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪ -2‬سرمایه گذاری اولیه آن درمقایسه باسایر مواد دفع بهداشتی زباله کمتر است ‪.‬‬
‫‪ -3‬برای دفع نهایی زباله نیاز به مراحل ومکمل بعدی ندارد ‪.‬‬
‫‪ -4‬نیاز به جداسازی مواد ندارد ‪.‬‬
‫‪ -5‬از زمین دفن برای ایجاد فضای سبز ‪ ،‬پارک ‪ ... ،‬پس از انجام تخلیه و پرشدن‬
‫ظرفیت محل میتوان استفاده کرد‪.‬‬
‫معایب روش دفن بهداشتی‬
‫‪-1‬برای جوامع پرتراکم زمین مورد نظر درفاصله مناسب در دسترس نیست‬
‫‪-2‬گاهی اوقات در اثر بی توجهی مسئولین مربوطه زباله ها بصورت تلنبار تبدیل‬
‫میشود‪.‬‬
‫‪-3‬بدلیل ایجاد نشست در محل دفن ساختمان سازی مقدورنمیباشد‬
‫‪-4‬دراثر تولید گاز متان ونشت شیرابه وتولید گازدی اکسیدکربن ایجادخطر انفجار‬
‫کرده وباعث آلودگی و باالرفتن سختی آبهای زیر زمینی می گردد‬
‫تبدیل زباله به کودآلی‬
‫ورمی یک کلمه التین به معنی کرم است و در فرآیند تولید ورمی کمپوست از کرمهای خاکی و‬
‫ریز جانداران برای تبدیل ضایعات آلی به ماده ای سیاه رنگ و غنی از مواد غذایی مورد نیاز‬
‫گیاهان با بوی خاک که ورمی کمپوست نامیده می شود استفاده می کنند‪.‬‬
‫در این فرآیند که اکسایش زیستی و پایدار شدن مواد آلی در نتیجه فعالیت مشترک کرمهای‬
‫خاکی و ریز جانداران صورت می گیرد‪ ،‬برخالف فرآیند تولید کمپوست‪ ،‬مرحله گرمایی وجود‬
‫ندارد و کرمهای خاکی عامل خرد و ریز کردن و هوادهی توده می باشند‪.‬ورمی کمپوست در‬
‫حقیقت شامل فضوالت کرم های خاکی‪ ،‬موادآلی که به طور جزئی تجزیه شده اند‪،‬کپسول‬
‫های تخم کرم های خاکی‪،‬کرمهای خاکی و سایر ریز جانداران است‪.‬فضوالت کرم های خاکی‬
‫محصول جانبی طبیعی کرم های خاکی است که از نظر مواد غذایی مورد نیاز گیاهان غنی و‬
‫به عنوان بهترین ماده بهساز می تواند به کار رود‪.‬ورمی کمپوست دارای واکنش‬
‫خنثی‪،‬ساختمان مناسب و بیشتر اسفنجی‪ ،‬حاوی جمعیت باالیی از ریز جانداران مفید‪،‬تهویه‬
‫و ظرفیت نگه داری آب زیاد است‪.‬این خصوصیات ورمی کمپوست‪،‬آن را جایگزین مناسبی‬
‫برای پیت و سایر محیط های گلدانی تبدیل کرده است‬
‫سوزاندن زباله‬
‫زباله‌ها را مى‌توان به‌وسيله آتش‌ زدن يا سوزاندن دفع بهداشتی کرد‪ .‬هر جا که‬
‫زمین مناسب در دسترس نباشد اين کار روش انتخابى است‪ .‬بهتر است زباله‌هاى‬
‫بيمارستانى را که خطرهاى ويژه‌اى دارند با سوزاندن دفع کرد‪ .‬در چند کشور‬
‫صنعتی و به‌خصوص در شهرهاى بزرگ که زمین مناسب ندارند زباله از راه‬
‫سوزاندن دفع مى‌شود ولى در کشورهاى رو به پيشرفت مانند هندوستان‬
‫زباله‌سوزى روش مقبولى نيست زيرا زباله داراى مقاديرى خاکستر است که‬
‫عمل آتش‌ زدن را دشوار مى‌سازد و الزم است نخست خاک و خاکستر از آن‬
‫جدا شود که همه اينها نيازمند هزينه سنگین و سرمايه‌گذارى است که به‬
‫مشکالت شهردارى در مورد سوزاندن زباله افزوده مى‌شود‪ .‬گذشته از اين‬
‫سوزاندن زباله در جامعه‌هائى که نياز بسيار به کود دارند يک نوع خسارت به‬
‫جامعه است و از اين‌رو در کشورهاى رو به پيشرفت مانند هندوستان‬
‫سوزاندن زباله کاربرد محدود دارد‬
‫پالسما‪ ،‬يكي از جديدترين روش هاي دفع پسماند هاي جامد‬
‫پالسما گاز ساده اي است که دستگاه تبديل کننده )‪ (converter‬آن را يونیزه مي‬
‫کند سپس آن يک هادي الکتريکي موثر ويک ماده نوراني مثل قوس الکتريکي توليد‬
‫مي کند که منبع انرژي زيادي است که به مواد پسماندها به عنوان انرژي پرتاوي‬
‫منتقل مي شود‪ .‬قوس در توده پالسما در داخل راکتور مي تواند تا ‪ 30000‬درجه‬
‫فارنهايت (سه برابر حرارت سطح خورشيد) باال رود‪ .‬وقتي مواد پسماند در داخل‬
‫راکتور در معرض انرژي شديد انتقالي قرار مي گیرد تهييج باندهاي مولکولي پسماندها‬
‫بسيار زياد مي شود به نحوي که مولکول هاي مواد پسماندها شکسته شده وبه‬
‫عناصر يا اتم هاي تشکيل دهنده تبديل مي شوند‪ .‬جذب اين انرژي بوسيله مواد‬
‫پسماندها است که باعث تجزيه پسمانها و فروپاش ي مولکول هاي پسماند مي شود‪.‬‬
‫دستگاه تبديل کننده پالسما بوسيله کامپيوتر کنترل مي شود و به آساني قابل‬
‫استفاده است و در فشار نرمال جو خيلي ايمن و کامل عمل مي کند‪.‬‬
‫محاسن دفع پسماند از طريق گاز پالسما‬
‫‪ -1‬گاز پالسما مي تواند در مورد پسماندهاي خطرناک و غیر خطرناک عمل نمايد‪(.‬مي تواند‬
‫پسماندهاي شهري‪ ،‬سمي و بيمارستاني يا مخلوطي از اين سه را دفع نمايد‪).‬‬
‫‪ -2‬گاز پالسما يک فن ضايعات سوز نيست و معايب ضايعات سوزها را ندارد‪.‬‬
‫‪ -3‬گاز پالسما خاکستر ويا محصوالت فرعي ديگر مانند بيومس تجزيه شده که هنوز هم نياز به‬
‫دفع در لندفيل (بعد از تصفيه اوليه) دارد توليد نمي کند بنابراين در اين روش هزينه دفع‬
‫محصول فرعي نياز نمي باشد‪.‬‬
‫‪ -4‬بازيافت مواد در اين روش بيشتر ازهر تکنيک گرمائي ديگر است در ضايعات سوز م ‌واد خام‬
‫نیز مصرف مي شود در صورتي که در گاز پالسما بعض ي از مواد خام توليد مي شوند‪.‬‬
‫‪ -5‬دراين روش بازيافت انرژي با نصب تجهیزات اصولي بيشتر از روش هاي ديگر پسماند است‪.‬‬
‫بنابراين درآمد حاصل از فروش برق در اين روش بيشتر است‪.‬‬
‫‪ -6‬ترکيب مواد منتشره به هوا(آالينده ها) آب و زمین در اين روش کمتر از ساير فرايندها است‪.‬‬
‫دستگاه تبديل کننده پالسما شامل بخش هاي زير است‪:‬‬
‫ سيستم خوراک دهنده‬‫ راکتور پالسما‬‫ جال دادن گاز (تصفيه گاز)‬‫ مرکز کنترل کامپيوتري‌‬‫‪ -‬سيستم برق رساني‬
‫بخش عظيمي از كره زمین را آب پوشانده است‪ ,‬اما تنها ‪ 0/3‬اين حجم را آب شیرين در‬
‫دسترس تشكيل مي دهد ‪ .‬امروزه افزايش جمعيت‪ ,‬گسترش شهرنشيني و رشد تكنولوژي‬
‫و‪ ..‬و همچنین نياز انسان به انرژي باعث شده است كه استفاده از منابع به صورت بي‬
‫رويه انجام شود‪ ،‬از طرفي آلودگي هاي ايجاد شده ناش ي از مصرف منابع باعث به خطر‬
‫افتادن محيط زيست طبيعي ما مي شود ‪ .‬آلودگي حرارتي نیز يكي از انواع اين آلودگي‬
‫هاست كه اثرات مختلفي بر اكوسيستم هاي آبي و زيستمندان آن ها دارد ‪ .‬از جمله اين‬
‫اثرات مي توان به افزايش بيش از اندازه رشد گياهان ‪،‬افزايش حساسيت گونه ها به‬
‫‪ ،‬اثر بر ‪BOD‬مواد سمي و ساير آالينده ها ‪ ،‬كاهش اكسیژن محلول آب ‪ ،‬افزايش‬
‫مراحل رشد و تكوين تخم ها ‪،‬الروها و جنین موجودات آبزي و ‪ ..‬اشاره كرد‪ .‬اين آلودگي در‬
‫اثر تخليه پساب هاي گرم كارخانجات و نیروگاه ها در پهنه هاي آبي به وجود مي آيد‬
‫اثرات آلودگی حرارتی بر اکوسیستم‬
‫افزایش دمای آب‪ ،‬موجب مرگ و یا کوچ برخی آبزیان از جمله ماهی ها می شود‪.‬‬
‫آلودگی گرمایی به ‪ 4‬دلیل زیر موجب مرگ آبزیان می شود ‪:‬‬
‫الف‪ -‬افزایش دما‪ ،‬باعث تسریع فعالیت‌های زیستی آبزیان و در نتیجه افزایش نیاز‬
‫به اکسیژن می شود‪.‬‬
‫ب‪-‬افزایش دما‪ ،‬انحالل پذیری اکسیژن را در آب کاهش می دهد‪.‬‬
‫ج‪ -‬افزایش دما‪ ،‬موجب استفاده ی بیشتر باکتری‌های هوازی از اکسیژن ‌و در‬
‫نتیجه کاهش اکسیژن می شود‪.‬‬
‫د‪ -‬افزایش دما‪ ،‬موجب فعال شدن پدیده ی تخمیر که مصرف اکسیژن باالیی‬
‫دارد‪ ،‬می شود‬
‫روشهای کنترل ومهندس ی آلودگی حرارتی‬
‫‪ -1‬استفاده از برجهای خنک کننده‪:‬‬
‫یکی از بهترین راه‌های جلوگیری از ورود آب گرم شده به درون آب‌ها‪ ،‬استفاده از برج‌های‬
‫خنک کننده است که خوشبختانه در اکثر نیروگاه‌ها از آن استفاده می شود‪ .‬آب گرم‬
‫شده توسط دستگاه‌های صنعتی‪ ،‬پیش از ورود به رودخانه یا دریاچه‪ ،‬به این ‌برج‌ها‬
‫هدایت می شود و در آنجا خنک شده و سپس به رودخانه باز می گردد‪ .‬البته بخش ی از‬
‫آب به صورت بخار به هوا منتقل می شود‪.‬‬
‫‪ -2‬ایجاد حوضچه ‪:‬‬
‫از دیگر راه‌های مقرون به صرفه برای جلوگیری از ورود آب گرم به داخل آب‌های طبیعی‪،‬‬
‫ایجاد حوضچه هایی در نواحی اطراف رودخانه و دریاچه است‪ ،‬که آب گرم شده به‬
‫آنجا هدایت شده و پس از کاهش دمای آن به درون آب رودخانه تخلیه می شود‪.‬‬
‫روشهای کنترل ومهندس ی آلودگی حرارتی‬
‫‪ -3‬استفاده از انرژی گرمایی آب در محل های مورد نیاز‪:‬‬
‫این روش بسیار مورد پسند آژانس های حفاظت از محیط زیست می باشد‪ ،‬به عبارتی‬
‫به جای آنکه این انرژی بیهوده از بین رود و موجب آلودگی شود‪ ،‬می توان از آن در‬
‫صنایع و مکان‌های دیگری استفاده کرد‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬اگر نیروگاهی در نزدیکی‬
‫مناطق مسکونی وجود داشته باشد‪ ،‬می توان از آب گرم حاصل از سیستم خنک‬
‫کننده‪ ،‬برای سیستم های گرمایش ی منازل استفاده کرد‪.‬‬
‫‪ -4‬ممنوع شدن قطع درختان و چرای حیوانات ‪:‬‬
‫در صورتی که منشأ آلودگی قطع درختان و از بین بردن پوشش گیاهی اطراف‬
‫رودخانه ها و دریاچه ها باشد‪ ،‬ممنوع شدن در آن مناطق است‪ .‬که با وضع این‬
‫قوانین‪ ،‬هم از فرسایش خاک جلوگیری شده و هم موجب پاکی هوا وآبهای طبیعی می‬
‫گردد‪.‬‬
‫افزايش جمعيت و به دنبال آن افزايش تقاضا جهت مواد غذايي كشاور ‌زان‬
‫را واداشته كه میزان توليد محصوالت خود را افزايش دهند و در پي آن توليد‬
‫ومصرف آفت كش ها كه سبب افزايش عملكرد كشاورزي مي شوند افزايش‬
‫فوق العاده اي پيدا نموده است ‪ .‬ضمن آنكه ‪ 99‬درصد سموم مصرفي در‬
‫بخش كشاورزي به هدف نرسيده و از راههاي گوناگون وارد محيط زيست‬
‫شده و آلودگي شديد زيست محيطي را ايجاد نموده اند‪.‬‬
‫براي اولین بار خانم راشل كارسون با نوشتن كتاب بهار خاموش جهانيان را‬
‫متوجه اثرات منفي ناش ي از كاربرد سموم نمود ‪.‬لذا توجه مردم و به ويژه‬
‫دانشمندان معطوف يافتن راههاي مناسب جهت حل اين معضل گرديد‬
‫تقسیم بندی سموم ازنظر ماده آلی‬
‫سموم آلی کلره‬
‫تاسال ‪1940‬میالدی حشره کشهای موجود هنوزبه آرسنیت سرب‬
‫یاکلسیم‪،‬روغنهای نفتی‪،‬نیکوتین‪،‬نفت‪،‬روتنون‪ ،‬گو گرد‪ ،‬گازسیانید هیدروزن‬
‫وکریولیت محدود میشد‪.‬‬
‫شامل‪ :‬کلردان‪،‬لیندین‪ ،‬کلتان‪ ،‬آندوسولفان‪ ،‬ددت‪ ،‬دیلدرین‪.‬‬
‫این گروه ازسموم دوام بسیارزیاد دارند‪ ،‬خاصیت ابقایی دربافتهای چربی‪،‬‬
‫انتقال ازطریق تغذیه گو شت و‪...‬‬
‫سموم آلی فسفره‬
‫اکترا ًسبب مسمومیت های حاد شده و مکانیسم خون رامتوقف می کنند ‪.‬‬
‫شامل‪ :‬ماالتیون‪،‬دیازینون‪ ،‬دورسبان‪ ،‬اتیون‪ ،‬کومافوس و‪...‬‬
‫تقسیم بندی سموم از نظر نحوه تاثیر‬
‫• ترکیبات سوزاننده و مسموم کننده‬
‫(دینوزب ‪ ،‬گبوتکس و سموم آرسنیکی )‬
‫• سموم تماس ی (ماالتیون ‪ ،‬گوزاتیون )‬
‫• سموم نفوذی ( دیازینون )‬
‫• سموم سیستمیک (متاسیستوکس )‬
‫• سموم میکروبی‬
‫تقسیم بندی سموم بر مبنای درجه سمیت‬
‫• سموم فوق العاده خطرناک ‪LD50‬دهانی ‪0‬تا‪ 50‬وپوستی ‪0‬تا‪mg / 200‬‬
‫‪kg‬‬
‫•سموم باخطرمتوسط ‪LD50‬دهانی ‪ 51‬تا ‪ 500‬وپوستی ‪ 201‬تا‪mg 2000‬‬
‫‪/kg‬‬
‫•سموم کم خطر ‪LD50 501‬تا ‪ 5000‬وپوستی ‪ 2000‬تا ‪mg 20000‬‬
‫‪/Kg‬‬
‫•سموم بی خطر ‪LD50‬دهانی ‪ + 5000‬وپوستی ‪mg /Kg + 20000‬‬
‫اثرات زیان بخش سموم برانسان‬
‫ارگانو فسفره‬
‫(مانند ماالتیون‪ ،‬کلروپیریفوس و ‪)...‬اختالالت ادراکی‪ ،‬هوشیاری و عاطفی واختالالت در اعصاب‬
‫حس ی‪-‬حرکتی‬
‫کاربامات ( مانند کارباریل) نقص حافظه ‪ -‬اختالالت بینایی اختالالت در اعصاب حس ی‪-‬‬
‫حرکتی‬
‫ارگانو کلره‬
‫(مانند کپون‌) اختالل در ضمیر آگاه و شخصیت فرد‬
‫ضد عفونی کنندها (مانند متیل بروماید)اختالل در حافظه کوتاه مدت‬
‫قارچکش ( مانند زینب‪ ،‬مانب و مانکوزب) بینظمی تنفس فیزیولژیک (احتماال‬
‫پارکینسو ‌ن)کاهش هدایت عصبی‬
‫پیرتروئیدکاهش فعالیتهای حرکتی غیر ارادی ‪،‬بیحس ی در اعصاب حس ی جلدی و کاهش در‬
‫عکس العمل های سریع‬
‫جونده کش ‪:‬ذخیره حداقل اطالعات در ضمیر آگاه‪،‬کاهش توانایی انجام کار بطور مستقل‬
‫اثرات زیان بخش سموم براکوسیستم ها‬
‫سموم دفع آفات نباتي عالوه برآنكه بر روي آفات موثر هستند موجودات مفيد را نیز تحت تاثیر‬
‫قرار مي دهند‪ .‬از آنجا كه ‪ 35‬درصد محصوالت كشاورزي در نتيجه گرده افشاني توسط‬
‫حشرات حاصل مي گردند كه از بین رفتن حشرات گرده افشان مقدار محصول را كاهش مي‬
‫دهد‪ .‬گذشته از آنكه با از بین رفتن يك آفت ‪،‬موجود ديگري كه توسط آن كنترل مي شده‬
‫ممكن است در نتيجه نبود دشمن طبيعي طغيان نموده و به صورت آفتي جديد ظاهر گردد‪.‬‬
‫مصرف بي رويه سموم در طي سالها ممكن است سبب ظهور آفت هاي مقاوم به سموم گردد‬
‫كه جهت كنترل آنها سموم جديد با قدرت بيشتر الزم مي شود كه با ورود اين سموم به‬
‫محيط زيست آلودگي زيست محيطي تشديد خواهد شد‪.‬‬
‫بزرگ نمائي بيولوژيكي‪ -‬برخي از مواد شيميائي ساخته شده مانند ددت توسط فرايندهاي‬
‫طبيعي رقيق يا تجزيه نمي شوند بلكه آنها مي توانند در زنجیره ها يا شبكه هاي متعدد‬
‫غذائي در اكوسيستم متراكم شوند در نتيجه ‪ ،‬موجودات تراز عالي تروفيك همانند انسانها‬
‫دوز هاي زيادي از ماده سمي را با آنكه در آب ‪ ،‬خاك و هوا میزان آن كم است دريافت مي‬
‫نمايند ‪.‬‬
‫روشهای کنترل‬
‫بكار بردن هريك از روشهاي زير به تنهايي و يا تركيبي ميتوانددر كاهش آلودگي ناش ي‬
‫از سموم دفع آفات موثر باشد ‪:‬‬
‫‪-1‬استفاده از گونه هاي گياهي مقاوم در برابر آفات‬
‫‪-2‬مبارزه بيولوژيك با آفات‬
‫‪-3‬به زراعي وتناوب كشت در كشاورزي‌‬
‫‪-4‬استفاده منطقي از سموم تاييد شده‬
‫پس ازيک حمله هسته‌ای ياحادثه مشابه آن‪ ،‬مواد راديواکتيو در محيط پخش شده ‌و‬
‫باعث آلودگی می‌گردد‪ .‬اين آلوگی وارد هوا‪ ،‬آب‪ ،‬خاک و نیز گياهان و جانوران می‌شود‪.‬‬
‫انسان به‌عنوان مهمترين جزء محيط هم از طريق محيط فیزيکی اطراف و هم از طريق‬
‫منابع گياهی وجانوری آلوده درمعرض آلودگی راديواکتيو پخش شده در محيط می‌باشد و‬
‫تحت تأثیر سميت شيميايی و نیز سميت تشعشعی اين مواد قرار می‌گیرد‪.‬‬
‫دراين ميان گياهان به‌عنوان منبع اصلی پايه غذايی انسان که به‌صورت مستقيم پردازش‬
‫شده‪ ،‬و يا با واسطه مورد استفاده قرار می‌گیرند‪ ،‬دارای اهميت ويژه‌ای می‌باشند‪.‬‬
‫بنابراين‪ ،‬بررس ی آلودگی راديواکتيو قابل جذب در محيط گياهی‪ ،‬راديونوکلئيدهای مهم‬
‫جذبی‪ ،‬کميت وکيفيت جذب آنها درگياهان مختلف‪ ،‬پارامترهای مؤثر در جذب‪ ،‬تجمع‬
‫راديونوکلئيدی درگياه‪ ،‬سرعت و نحوه انتقال آلودگی به جانوران‪ ،‬انتقال آلودگی‬
‫به ‌محصوالت دامی‪ ،‬انتقال آلودگی به انسان به‌ويژه از طريق محصوالت غذايی گياهی‪ ،‬از‬
‫جمله مواردی هستند که قابل توجه می‌باشند‪.‬‬
‫منابع رادیو اکتیویته‬
‫محیط به طور طبیعی به دلیل اشعه‌ای که از آسمانها‪ ،‬زمین‪ ،‬اتمهای درون جسم و از‬
‫فعالیتهای عادی نظیر سوخت فسیلی و فالحت دریافت می‌دارد‪ ،‬رادیواکتیو می‌باشد ‪.‬‬
‫اشخاص به طور متوسط در بریتانیا سالیانه مقدار ‪ 2500‬میکروسیورت اشعه دریافت‬
‫می‌کنند به طور کلی حدود ‪ 88‬درصد از اشعه دریافتی که از کنترل خارج است‪ ،‬منشأ‬
‫طبیعی دارد‪.‬‬
‫منابع طبیعی پرتوزایی شامل اشعه کیهانی (‪ 10‬درصد کل تشعشعات) اشعه گاما از صخره‌ها و‬
‫خاک (چهارده درصد که با وضعیت زمین شناس ی منطقه بسیار متغیر است)‪ ،‬گاز راد ‌ون و‬
‫تورن داخل ساختمانها (‪ 52‬درصد که بسته به منابع موجود در منطقه متغیر است) و اشعه‬
‫تجمع یافته در بافتها از طریق غذا و شرب (‪ 12‬درصد) می‌شود‪ .‬علیرغم تماس دائم ما با‬
‫مقداری‬
‫‌‬
‫تشعشعات ناش ی از منابع طبیعی حد آستانه‌ای برای خسارت وارده وجود ندارد و‬
‫ً‬
‫که باعث آسیب می‌شود تقریبا متناسب با کل مقدار اشعه جذب شده است‪ ،‬به ط ‌وری که‬
‫ضروری است اشعه‌های خروجی منابع ساخت بشر که به محیط وارد می‌شود‪ ،‬محدود‬
‫گردند ‪.‬‬
‫منابع رادیو اکتیویته‬
‫منابع مهم قابل کنترل اشعه در محیط آنهایی هستند که از آزمایش سالح های هسته‌ای و‬
‫صنایع هسته‌ای ناش ی می‌شوند‪ .‬آزمایش سالح‌های هسته‌ای در دهه ‪ 1940‬شروع شد و‬
‫ادامه پیدا کردتا اینکه در دهه ‪ 1950‬به حداکثر خود رسید‪ .‬با امضای پیمان تحریم‬
‫آزمایشات هسته‌ای در سال ‪ 1963‬بین شوروی‪ ،‬آمریکا و انگلیس‪ ،‬خروجی ناش ی از این‬
‫منابع به میزان بسیار زیادی کاهش پیدا کرد ولی متأسفانه به طور کلی محو نشد‪ .‬البته‬
‫در حالی که سالح‌های هسته‌ای زیادی برای مقاصد دفاعی نگهداشته می‌شوند‪ ،‬امکان‬
‫وقوع جنگ هسته‌ای به قوت خود باقی است؛ که در صورت چنین حادثه‌ای با آزاد شدن‬
‫تشعشع رادیواکتیویته تنها یکی از تعداد بالهای ناگهانی مشتمل بر امکان ایجاد زمستان‬
‫هسته‌ای و تغییرات آب و هوای جهانی خواهد بود که جهان با آن مواجه خواهد شد‬
‫ضایعات با اکتیویته باال که فقط توسط صنایع هسته‌ای تولید می‌شوند ولی ضایعات با‬
‫اکتیویته متوسط و پایین زیادی که در نیروگاه‌های هسته‌ای‪ ،‬تأسیسات دفاعی‪ ،‬صنایع‬
‫رادیوایزوتوپ‪ ،‬آزمایشگاه‌ها و بیمارستان‌ها تولید می‌شوند‬
‫اثرات‬
‫آثار زودرس‪:‬‬
‫الف‪ :‬اثرات پوستی‪:‬نظیر سرخی‪ ،‬تاول یا مرگ سلولی پوست‪.‬‬
‫ب‪ :‬اثرات خونی‪:‬کاهش گلبول های سفید ‪ ،‬قرمز (خفیف تر) و پالکت ها و مغز استخوان (در‬
‫ی)‬
‫دزهای باال تا حدود ‪ ۶‬گر ‌‬
‫ج‪ :‬اثر روی سلولهای جنس ی‪ :‬اختالل درسلولهای جنس ی مردانه و زنانه که در دزهای باال (تا‬
‫حدود ‪ ۶‬گری‌) می تواند به عقیمی در زنان منجر شود‪.‬‬
‫د‪ :‬اثر روی جنین‪:‬بویژه در هفته های اول رشد‪.‬‬
‫آثار تأخیری‪:‬‬
‫ً‬
‫شکست های کروموزومی و تغییر در زنجیر ‪DNA‬و نتیجتا جهش و عواقبی نظیر سرطان از‬
‫جمله سرطان خون تیروئید‪ ،‬سینه‪ ،‬ریه‪.‬‬
‫روشهای کنترل‬
‫‪ -1‬عدم استفاده از سالحهای هسته ای‬
‫‪ -2‬کنترل دز دریافتی و مراقبت از عدم دریافت دز توسط حداقل افراد‪.‬‬
‫‪ -3‬استفاده از فیلم بج توسط افرادی که با اشعه سروکار دارند‪.‬‬
‫‪ -4‬استفاده از موانع متناسب با شدت و انواع تابشها برای محیط کار و محبوس کردن منابع‬
‫پرتوزا‬
‫‪ -5‬کسب فاصله مناسب‬
‫‪ -6‬ممانعت از افراد با اختالالت متابولیکی‪ ،‬بیماریهای پوستی‪ ،‬زخم های آشکار بیما ‌ریهای‬
‫دستگاههای خونساز و امراض عفونی و عدم خوردن غذا‪ ،‬کشیدن سیگار و ‪ . . .‬در محیط‬
‫رادیواکتیو‬
‫‪ -7‬تعویض کلیه وسایل و لباس ها و اشیاء آلوده‬
‫رفع آلودگی از مواد رادیواکتیو‬
‫الف)روشهای مکانیکی‬
‫رقیق کردن ماده‪ ،‬گذشت زمان (در نیمه عمرهای کوتاه) و شستشو‬
‫ب)روشهای شیمیایی‬
‫استفاده از محلولهای اسیدی و قلیایی برای جداکردن موادرادیواکتیو از سطوح و‬
‫جلوگیری از رسوب آنها‬
‫ج)روشهای بیولوژیک‬
‫بر پایه جذب مواد آلی یا کلوئیدی آلوده توسط باکتری ها‬
‫زندگی زيباست زشتی های آن‬
‫تقصير ماست‬
‫در مسيرش هرچه نازيباست آن تدبير‬
‫ماست‬