Transcript تغذيه در نقاهت و بيماري كودكان

‫‪ ‬هدف كلي‪ :‬آشنا شدن با اهميت تغذيه در جريان بيماريهاي شايع‬
‫و ارائه توصيههاي كاربردي تغذيهاي‬
‫‪‬اهداف ويژه‪:‬‬
‫‪ ‬ارتباط سوء تغذيه و عفونت بيان شود‪.‬‬
‫‪ ‬تغذيه در جريان اسهال حاد آبكي و اسهال پايدار شرح داده‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ ‬تغذيه در جريان عفونت حاد تنفس ي بيان شود‪.‬‬
‫وضعيت تغذيه فرد تحت تأثير بيماري قرار ميگيرد‪ ،‬به گونهاي كه دريافت‬
‫ناكافي مواد غذايي از طريق تأثير بر عملكرد سيستم ايمني زمينه را براي‬
‫تشديد بيماري فراهم ميكند‪ .‬در دوران بيماري‪ ،‬از يك سو اتالف مواد‬
‫غذايي (مثل اسهال‪ ،‬استفراغ و تب)‪ ،‬از سوي ديگر دريافت كم غذا به‬
‫دليل بياشتهايي‪ ،‬پرهيزهاي غذايي شديد و يا درد هنگام خوردن غذا‪ ،‬فرد‬
‫را تهديد ميكند‪ .‬اين در حالي است كه در اين زمان نياز به مواد غذايي به‬
‫دليل مقابله با عوامل مهاجم و پاسخ به افزايش متابوليسم بدن‪ ،‬بيشتر‬
‫ميشود‪ .‬سوء جذب مواد غذايي و افزايش متابوليسم بدن‪ ،‬رشد كودك‬
‫را مختل ميسازد و عفونتهاي پيدرپي موجب از دست دادن فرصت‬
‫براي رسيدن به رشد مطلوب كودك ميگردد‪.‬‬
‫‪ ‬كاهش دريافت غذا ‪:‬‬
‫بي اشتهائي و عادت غلط غذايي‬
‫‪ ‬كاهش جذب غذا ‪:‬‬
‫عبور سريع مواد غذايي ‪ ،‬كاهش ديساكاريداز و غلظت اسيدهاي صفراوي‬
‫با عبور سريع غذا از روده‪ ،‬زمان هضم و جذب غذا كم ميشود و در مجموع جذب مواد‬
‫غذايي ‪ %30‬كاهش مييابد‪.‬‬
‫‪‬افزايش نياز به غذا ‪:‬‬
‫افزايش نيازهاي متابوليكي‬
‫ترميم آسيب وارده به روده‬
‫جبران پروتئين از دست رفته‬
‫علل افزايش نياز به غذا‪:‬‬
‫‪ ‬افزايش نيازهاي متابوليكي همراه با تب‬
‫‪ ‬ترميم آسيب وارد شده به اپيتليوم روده‬
‫‪ ‬جبران پروتئين از دست رفته ی سرم از طريق مخاط آسيبديده كه‬
‫در حالت ديسانتري اتفاق ميافتد‬
‫‪‬كاهش دوره بيماري و شدت اسهال‬
‫‪ ‬ترميم مخاط روده و بازگشت سريع تر عملكرد‬
‫لوزاملعده‬
‫در توليد آنزيم ديساكاريداز و افزايش جذب غذا‬
‫‪ ‬تغذيه در اسهال حاد آبكي‪:‬‬
‫در جريان اسهال حاد آبكي‪ ،‬تغذيه كودك‪ ،‬در پيشگيري از بروز‬
‫عاليم كمآبي و سوء تغذيه نقش مهمي بازي ميكند‪ .‬بهجز در‬
‫موارد عدم تحمل به الكتوز و پروتئين موجود در شيرگاو كه در‬
‫جريان اسهال پايدار ممكن است ديده شود‪ ،‬معموال“ در اسهال‬
‫آبكي غذا به خوبي جذب ميشود‪.‬‬
‫بدين منظور توصيه ميشود؛ به كودك بيشتر از معمول مايعات‬
‫داده شود‪:‬‬
‫عالوه بر ‪ ،ORS‬مايعات مناسب براي سن شيرخوار يا كودك و‬
‫آب را ميتوان به كودك داد و با اضافه كردن كمي نمك تاثير اين‬
‫مايعات غذايي در پيشگيري از كمآبي را افزايش داد‪ .‬تغذيه با اين‬
‫مايعات‪ ،‬بايد براساس تمايل كودك و تا قطع اسهال ادامه يابد‪.‬‬
‫‪ ‬تغذيه كودك شيرمادرخوار به طور مكرر با شيرمادر‬
‫‪ ‬كودك غير شيرمادرخوار ‪ :‬دادن شير معمولش ‪ ،‬در صورت وجود عاليم‬
‫كمآبي‪ ،‬به طور موقت براي ‪ 4-6‬ساعت شير مصنوعي قطع شود‪ .‬در كودكان‬
‫بزرگتر از ‪ 6‬ماه‪:‬‬
‫‪ ‬نيمي از انرژي دريافتي روزانه از غذاي تكميلي نظير ماست‪ ،‬تخممرغ‪،‬‬
‫غالت و ساير غذاهاي نشاستهاي‪ ،‬گوشت‪ ،‬ماهي‪ ،‬حبوبات و سبزيجات‬
‫تامين شود‬
‫‪ ‬به هر وعده غذاي كودك يك قاشق غذاخوري روغن نباتي مايع اضافه‬
‫شود‬
‫‪ ‬كودك به خوردن حداقل ‪ 6‬وعده غذا در روز تشويق شود‪.‬‬
‫‪ ‬غذاهاي كودك تازه بوده و خوب پخته شده باشد‪.‬‬
‫‪ ‬مخلوط شير و مواد غذايي در بچههاي باالتر از ‪ 6‬ماه بهتر از شير به تنهايي‬
‫تحمل ميشود‪.‬‬
‫‪ ‬از دادن نوشيدنيهاي تجاري شيرين پرهيز شود زيرا داراي اسموالريته باال‬
‫وپروتئين كمي است كه ممكن است اسهال را تشديد كند‪.‬‬
‫‪ ‬در صورت مشاهده استفراغ بعد از خوردن ‪ ORS‬و يا غذاهاي مايع‬
‫بايد به كودك آهستهتر و در حجم كمتر و به دفعات بيشتر غذا داد‪.‬‬
‫‪ ‬غذاهاي توصيه شده بايستي بعد از اسهال نيز ادامه يابد و تا ‪ 2‬هفته‬
‫بعد از قطع اسهال‪ ،‬روزانه يك وعده غذاي اضافي به كودك داده شود‪.‬‬
‫زنجبيل‪ :‬در كاهش حالت تهوع مؤثر است‪.‬‬
‫شيرسويا‪ :‬براي افرادي كه دچار كمبود آنزيم الكتاز هستند و نميتوانند‬
‫قتد شير يعني الكتوز را تحمل كنند‪ ،‬مفيد است‪.‬‬
‫موز‪ :‬سرشار از پتاسيم است و براي اينكه افرادي كه در اثر ابتال به اسهال‬
‫دچار كمبود پتاسيم ميشوند مفيد است‪.‬‬
‫هويج‪ :‬حاوي مقادير زيادي بتاكاروتن است و به بهبودي الية پوشش ي معده و‬
‫روده كمك ميكند‪ ،‬بنابراين براي افراد مبتال به اسهال و يا التهاب و زخم‬
‫معده مفيد است‪.‬‬
‫تغذيه در اسهال پايدار‪:‬‬
‫هنگامي كه اسهال حاد آبكي‬
‫‪14‬روز و يا بيشتر طول بكشد‬
‫اين نوع اسهال در‬
‫بيماران مبتال به سوء تغذيه و‬
‫كودكاني كه از شير گاو تغذيه ميشوند‬
‫بيشتر ديده ميشود‪.‬‬
‫‪ ‬كودك زير ‪ 6‬ماه با عالئم دهيدراتاسيون و يا سؤ تغذيه شديد بايد به بيمارستان ارجاع‬
‫داده شود‪.‬‬
‫‪ ‬نيمي از انرژي از شير و بقيه از غذاهايي خصوصا فرآورده تخميري نظير ماست باشد‪.‬‬
‫‪ ‬روزانه حداقل ‪ 6‬وعده غذا مصرف نمايد و در برنامه غذايي حبوبات‪ ،‬گوشت ‪ ،‬ماهي و‬
‫تخم مرغ گنجانده شود‪.‬‬
‫‪‬از دريافت ويتامين ها و امالح اطمينان حاصل شود‪.‬‬
‫‪ 5 ‬روز بعد‪ ،‬بار ديگر براي مراقبت مراجعه نمايد‪:‬‬
‫‪ ‬در صورت قطع اسهال ‪ :‬ادامه حداقل روزانه يك وعده غذاي اضافي تا يكماه بعد‬
‫‪ ‬درصورت عدم توقف اسهال‪ :‬به بيمارستان ارجاع داده شود‪.‬‬
‫‪‬در زير ‪ 6‬ماهگي ‪ :‬افزايش تغذيه با شير مادر‬
‫‪ ‬بعد از ‪ 6‬ماهگي‪:‬‬
‫‪ ‬غذاهاي كمكي با ميزان كالري بيشتر در حجم كمتر‬
‫‪ ‬دادن غذاهاي حاوي غالت ‪ ،‬حبوبات ‪ ،‬گوشت ‪ ،‬مرغ با كمي روغن مايع‬
‫‪ ‬دادن فرآوردههاي لبني و تخم مرغ‬
‫‪ ‬دادن مايعات غذايي گرم نظير سوپ‬
‫‪ ‬تميز نمودن بيني از ترشحات قبل از تغذيه‬
‫‪ ‬دادن مقداري عسل با چاي ولرم ( بعد از يكسالگي)‬
‫بمدت دو هفته يا تا وقتيكه كودك دوباره به وزن طبيعي برسد‬
‫روزانه يك وعده غذاي اضافي داده شود‪.‬‬
‫تب سبب كاهش اشتها و افزايش متابوليسم بدن مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬افزايش تغذيه با شير (مادر) و تعداد دفعات تغذيه حتي با حجم كم‬
‫توصيه مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬مصرف آب كافي‬
‫‪ ‬قبل از دادن غذا به كودك‪ ،‬بايد دستها و صورت او شسته شود زيرا به‬
‫كودك احساس آرامش ميدهد‪.‬‬
‫‪ ‬در حالتي كه كودك خواب آلود است به او غذا داده نشود‪.‬‬
‫‪ ‬با صبر و حوصله بيشتري به كودك بيمار غذا داده شود‪.‬‬
‫‪ ‬تداوم شيردهي به مادران كودكان شيرخوار تأكيد شود‪.‬‬
‫‪ ‬از غذاهايي كه در حالت سالمت ‪ ،‬كودك بيشتر به آنها عالقه دارد داده‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ ‬براي نرم كردن غذاي كودك‪ ،‬روغن مايع و يا شير به غذا اضافه شود‪.‬‬
‫‪ ‬كم خوردن بهتر از هيچ نخوردن‬
‫است ‪(.‬تغذيه با حجم كم و دفعات بيشتر)‬
‫‪ ‬مصرف شير در كودك بيمار منعي ندارد‪.‬‬
‫‪ ‬كودك بيمار نياز به پرهيز غذائي شديد ندارد‪.‬‬
‫توصيههاي غذايي براي كودك دچار تهوع‪:‬‬
‫‪ ‬به مدت ‪ 4‬تا ‪ 6‬ساعت دادن غذا قطع شود ولي هر ‪ 10‬دقيقه مقداري حدود ‪10‬‬
‫ميليليتر مايعات داده شود‪.‬‬
‫‪ ‬اگر بعد از ‪ 4‬تا ‪ 6‬ساعت استفراغ كودك متوقف شد‪ ،‬كمي غذا مثال حدود ‪30‬‬
‫ميليليتر شير يا پوره نسبتا رقيق به كودك داده شود‪.‬‬
‫‪ ‬در صورتي كه ‪ 30cc‬غذا را تحمل كرد مجددا“ دو ساعت بعد هم از آن داده‬
‫شود و كمكم به مقدار و غلظت غذا افزوده شود‪.‬‬
‫در صورتي كه كودك مجددا استفراغ كرد تغذيه كودك را از ابتدا با ‪10‬‬
‫ميليليتر مايعات شروع شود‪.‬‬
‫در صورتي كه كودك بعد از هر بار غذا دادن‪ ،‬استفراغ كند و نشانههايي از‬
‫كمآبي ديده شود ممكن است نياز به دريافت سرم داشته باشد‪.‬‬
‫در صورتي كه استفراغ كودك ناش ي از شدت سرفه (سرماخوردگي) باشد‬
‫بعد از دادن غذا بايد كودك مدتي به حالت نشسته باشد و در صورت‬
‫استفراغ مدتي بعد‪ ،‬مجددآ به كودك غذا داده شود‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مادري با دختر ‪ 8‬ماهه خود براي مراقبت مراجعه مي كند‪ .‬در حال حاضر كودك‬
‫از رشد خوبي برخوردار است (‪ .)5/8 kg‬مادر از پايان ‪ 6‬ماهگي تغذيه تكميلي را‬
‫براي كودك شروع كرده و در حال حاضر از گروههاي غالت‪ ،‬سبزيها‪ ،‬گوشت‬
‫براي تهيه غذاي كودك استفاده مي كند و روزانه عالوه بر شير خود‪ 2 ،‬بار غذا نيز‬
‫بعد از شير مادر به كودك مي دهد‪ .‬مادر چون شاغل است تصميم دارد شير خود را‬
‫قطع كرده و شيرخشك به كودك بدهد‪ .‬زيرا او روزانه بايد حداقل ‪ 10‬ساعت از‬
‫فرزند خود دور باشد‪ .‬كودك ‪ 3‬روز است دچار تب شده و اشتهاي او كاهش يافته‬
‫است‪ .‬توصيه هاي شما به مادر چه خواهد بود؟ (پيشنهاد مناسب را عالمت بزنيد‪،‬‬
‫ممكن است بيش از يك پاسخ صحيح داشته باشد)‪.‬‬
‫الف) بهتر است تعداد دفعات و مدت شيردهي مطابق ميل كودك باشد‪.‬‬
‫ب) تغذيه كودك در دوران بيماري بعلت بي اشتهايي او بايد كمتر شود‪.‬‬
‫ج) تعداد دفعات شيردهي در شب را افزايش دهد‪.‬‬
‫د) كودك را در هنگام شب پيش خود بخواباند‪.‬‬
‫هـ) روزانه ‪ 3‬بار و در هر بار ‪ 60 cc‬شيرخشك نيز به كودك بدهد‪.‬‬
‫و) سوپي را كه قبال“تهيه مي كرده و كودك نيز دوست دارد تهيه كند و مطابق ميل‬
‫كودك به او بدهد‪.‬‬
‫ز) درست قبل از رفتن و بالفاصله پس از برگشتن از كار از پستان شير بدهد‪.‬‬
‫ث) پس از بهبودي به برنامه غذايي كودك تخم مرغ هم اضافه كند‪.‬‬
‫و اما چند پاسخ به سئواالت هميشگي بيماران!‬
‫آيا سرماخوردگي پرهيز غذايي داره؟‬
‫غذاي سرخ كرده چطور؟‬
‫ماست چطور؟‬
‫كره و غذاي چرب اشكالي نداره؟‬
‫حاال چه غذايي براي او بهتره؟‬
‫‪ .............‬و دهها سئوال مشابه روزمره!‬
‫‪ ‬مواد غذايي حاوي ويتامين ‪( A‬به ويژه سبزيجات و ميوهجات زردرنگ‬
‫مانند كدوتنبل‪ ،‬فلفل دملهاي‪ ،‬نارنجي يا قرمز‪ ،‬زردآلو‪ ،‬برگه زردآلو‬
‫(قيس ي) و هويج در ترميم اپيتليوم مخاط دستگاه تنفس مؤثر واقع‬
‫ميشود‪.‬‬
‫‪‬مواد غذايي حاوي ويتامين ‪ C‬ميتوانند در زمان سرماخوردگي مفيد‬
‫واقع شوند‪.‬‬
‫‪‬با توجه به حساس بودن اين ويتامين به تغييرات محيطي‪ ،‬توصيه‬
‫ميشود در حد امكان مواد غذايي حاوي ويتامين ‪ C‬به صورت تازه‪ ،‬خام‬
‫و خرد نشده مصرف شوند‪.‬‬
‫‪‬سير حاوي تركيبات مفيدي از قبيل آليسين )‪ (Allicin‬ميباشد‪ ،‬مصرف‬
‫مداوم سير ميتواند در پيشگيري از سرماخوردگي مفيد واقع گردد (پس از‬
‫يك سالگي)‪.‬‬
‫‪‬تركيبات آروماتيك موجود در سير كه باعث پيدايش بوي خاص آن‬
‫ميشوند‪ ،‬از ريهها و دستگاه تنفس آزاد ميشوند و به اين ترتيب مواد مؤثر‬
‫موجود در سير خواهند توانست به مناسبترين محل براي داشتن بيشترين‬
‫تأثير برضد ويروس سرماخوردگي برسند‪.‬‬
‫‪ ‬زنجبيل حاوي نزديك به يك دوجين تركيبات ضد ويروس است‪ .‬دانشمندان‬
‫توانستهاند چندين ماده شيميايي در زنجبيل شناسايي كنند كه داراي اثرات‬
‫اختصاص ي بر عليه فراوانترين دسته ويروسهاي عامل سرماخوردگي يعني رينو‬
‫ويروسها )‪ (Rhino virus‬هستند‪.‬‬
‫‪ ‬زنجبيل همچنين حاوي موادي ميباشد كه عالوه بر كاهش درد‪ ،‬تب و سرفه‬
‫‪ ،‬اثر آرامبخش و خوابآور نيز دارند‪.‬‬
‫الزم بذكر است كه خواص فوق بيشتر در زنجبيل تازه وجود دارد و بايد سعي‬
‫شود مقداري از آن به غذا اضافه شود‪.‬‬
‫‪‬يك راه ساده استفاده از زنجبيل اين است كه يك ليوان آب جوش روي‬
‫زنجبيل ريز خردكرده شده ريخته‪ ،‬در ظرف را بست و پس از چند دقيقه آب‬
‫حاوي زنجبيل را مصرف كرد‪ ،‬اين تركيب براي درمان سرماخوردگي بسيار مفيد‬
‫واقع ميشود‪.‬‬
‫زمانيكه فردي آنتي بيوتيك مصرف ميكند‪ ،‬خوردن ماست تازه به‬
‫دليل داشتن باسيل بيفيدوس ميتواند برخي از ميكروبهاي مفيد‬
‫مورد نياز بدن او را تأمين كرده و با پيدايش برخي عوارض اين‬
‫داروها مقابله كند‪.‬‬
‫توصيه ميشود ماست تازه از شروع آنتيبيوتيك تا ده روز بعد‬
‫بطور روزانه مصرف شود‪.‬‬
‫چغندر حاوي اينولين )‪ (inulin‬است كه به رشد باكتريهاي مفيد كمك‬
‫ميكند بنابراين مصرف آن در زماني كه فرد آنتيبيوتيك مصرف ميكند‬
‫مفيد واقع ميشود‪.‬‬
‫مصرف ميوهجات و سبزيجات تازه حاوي ويتامينها و‬
‫آنزيمهايي است كه باعث سرعت بخشيدن به روند بهبود‬
‫بيماريها ميشوند‪ .‬مصرف حبوبات‪ ،‬ساالد و سوپ نيز در‬
‫اين امر مؤثرند‪.‬‬
‫سير و آويشن داري خواص ضد ميكروبي و‬
‫ضد ويروس ي هستند‪.‬‬
‫عسل براي تسكين سرفه مؤثر است‪.‬‬
‫سير‪ ،‬پياز و جعفري خاصيت ضد احتقان دارند‪.‬‬
‫در صورتي كه كودك يا نوجوان دچار سرماخوردگي‪،‬‬
‫برونشيت يا هر بيماري ديگري باشد كه خلط توليد ميكند‬
‫بايد از مصرف مواد غذايي افزايش دهندة خلط مانند‬
‫غذاهاي سرخ كرده‪ ،‬گوشت قرمز و شيرينيجات خودداري‬
‫كند و مصرف موادي نظير لبنيات پرچرب و تخممرغ را نيز‬
‫محدود نمايد‪.‬‬
‫سينوزيت ‪:‬‬
‫ماهي‪ ،‬غذاهاي دريايي‪ ،‬گوشت‪ ،‬نان سبوسدار‪ ،‬غالت كامل (با سبوس و‬
‫جوانه)‪ ،‬مغزها (آجيلآالت) و دانههاي روغني حاوي روي هستند‪ .‬اين ماده‬
‫معدني براي عملكرد سيستم ايمني ضروري هستند و براي افراد مبتال به‬
‫سينوزيت مقاوم )‪ (refractory‬مفيد واقع ميشوند‪.‬‬
‫توت فرنگي‪ ،‬كشمش سياه (مويز)‪ ،‬انبه‪ ،‬پرتقال‪ ،‬گريپ فروت و ساير‬
‫مركبات‪ ،‬سيبزميني‪ ،‬نخود فرنگي‪ ،‬فلفل دملهاي و سبزيجات داراي برگ سبز‬
‫تيره مقادير مناسبي ويتامين ‪ C‬دارند و براي اين بيماران مفيد هستند‪.‬‬
‫دانة سويا‪ ،‬دانة كنجد‪ ،‬تخمة آفتابگردان خام‪ ،‬بادام زميني و شير‬
‫سويا حاوي كلسيم هستند‪ .‬اين غذاهاي غيرلبني حاوي كلسيم بهويژه‬
‫براي افرادي كه دچار سينوزيت بوده و به لبنيات حساسيت دارند‬
‫مفيد واقع ميشوند‪.‬‬
‫ماهي چرب مانند ساردين‪ ،‬قزلآال‪ ،‬كپور و كولي‪ ،‬مغزها (آجيلآالت) و‬
‫دانههاي روغني (كنجد‪ ،‬تخمه كدو تنبل‪ ،‬تخمه آفتابگردان و ‪ )...‬حاوي‬
‫ُ‬
‫اسيدهاي چرب امگا ‪ 3‬هستند كه ميتواند التهاب مربوط به سينوزيت‬
‫را كاهش دهد‪.‬‬
‫رژيم غذايي سرشار از فيبر‬
‫غالت با سبوس‪ :‬حاوي كربوهيدرات‪ ،‬پروتئين ويتامينهاي گروه ‪ B‬هستند‪ .‬به دليل‬
‫داشتن فيبر غيرمحلول‪ ،‬قوام مدفوع را نرم كرده و براي رفع يبوست مفيد ميباشند‪.‬‬
‫سيب‪ ،‬گالبي‪ :‬حاوي فيبرهاي محلول و سوربيتول هستند كه باعث نرم كردن مدفوع و‬
‫كاهش كلسترول شده و در درمان سنگهاي صفراوي نيز مفيد ميباشند‪.‬‬
‫انجير‪ :‬انجير تازه و خشك‪ ،‬هر دو داراي اثرات ملين هستند و باعث افزايش تعداد دفع‬
‫مدفوع ميشوند‪ .‬براي مبتاليان به ديورتيكوليت‪ ،‬بواسير و يبوست مفيد هستند‪ .‬انجير‬
‫خشك حاوي آهن‪ ،‬پتاسيم و كلسيم ميباشد‪.‬‬
‫آلو‪ :‬به دليل دارا بودن مادهاي به نام هيدروكس ي فنيليساتين ‪(hydroxy‬‬
‫)‪ phenylisatin‬به دفع مدفوع از روده بزرگ كمك كرده و در رفع يبوست مفيد‬
‫است‪ .‬آلو حاوي بتاكاروتن‪ ،‬كلسيم‪ ،‬پتاسيم و سلنيوم است‪.‬‬
‫با آرزوی سالمتی روزافزون‬
‫برای‬
‫آينده سازان کشور‬
‫از توجه شما متشکرم‪.‬‬