Transcript การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม - สสจ.ชัยภูมิ

โครงการพัฒนาศ ักยภาพนักสุขภาพ
ครอบคร ัว
เขตนครช ัยบุรน
ิ ทร ์/กลุ่มงานสุขศึกษาฯ/
้
กระบวนการดาเนิ นงาน 7 ขันตอน
่
การปร ับเปลียนพฤติ
กรรมลดโรค
้
ขันตอน
1 การสร ้างทีมงาน
้
้
ขันตอน
2 การศึกษาข้อมู ลพืนฐาน
้
ขันตอน
3 การจัดทาแผน
้
ขันตอน
4 การจัดกิจกรรมการเรียนรู ้
้
ขันตอน
5 การเฝ้าระว ังพฤติกรรม
สุขภาพ
้
่
ขันตอน
6 การจัดการแลกเปลียน
เรียนรู ้
้
ขันตอน
1 การสร ้างทีมงาน
่ างานร่วมกัน มี
ทีม หมายถึง กลุ่มของบุคคลทีท
ปฏิสม
ั พันธ ์กันระหว่างสมาชิกในกลุ่ม
่
ช่วยกันทางานเพือให้
บรรลุเป้ าหมาย
เดียวกันอย่างมีประสิทธิภาพ และผู ร้ ว่ มงาน
้
ต้องมีความพอใจในการทางานนัน
การสร ้างทีมงาน หมายถึง ความพยายามทาให้
่
กลุ่มสามารถเรียนรู ้การวินิจฉัยปั ญหา เพือ
ปร ับปรุงความสัมพันธ ์ต่างๆในการทางานให้
้ งปริมาณและคุณภาพ ซึงจะมี
่
ดีขนทั
ึ ้ งเชิ
ผล
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
วัตถุประสงค ์ของการสร ้าง
ทีมงาน
่
เพือสร
้างความไว้วางใจกัน
่
เพือแสวงหาวิ
ธแ
ี ก้ปัญหาร่วมกัน
่
่
เพือเสริ
มสร ้างทักษะความเชียวชาญให้
มาก
้
ขึน
่
เพือให้
ขอ
้ มู ลย้อนกลับในทางสร ้างสรรค ์แก่
องค ์การ
่
้ั
เพือสนั
บสนุ นการเรียนจากผู อ
้ นอย่
ื่
างตงใจ
่
ให้เกียรติ และสร ้างสรรค ์ซึงกันและกัน
่ ฒนาทักษะในการแก้ปัญหาร่วมกัน
เพือพั
่ วยลดความขัดแย้งระหว่างบุคคล
เพือช่
่
่
1.
2.
3.
4.
5.
ความสาคัญของการสร ้าง
ทีมงาน
งานบางอย่างไม่สามารถทาสาเร็จเพียงคน
เดียว
่ งด่วนต้องระดมบุคลากรเพือให้
่
งานทีเร่
งาน
่ าหนด
เสร็จทันเวลาทีก
งานบางอย่างต้องอาศ ัยความรู ้
่
ความสามารถ และความเชียวชาญจาก
หลายฝ่าย
่
งานทีหลายหน่
วยงานร ับผิดชอบร่วมกันต้อง
ร่วมมือกันอย่างจริงจังจากทุกฝ่าย
่ องการความคิดริเริมสร
่
มีงานทีต้
้างสรรค ์
่
เพือหาแนวทาง
วิธก
ี าร และเป้ าหมายใหม่
มิตใิ นการพัฒนาทีมงาน
 บุคคล
(Individual)
 งาน (Task)
 ทีม(Team)
 องค ์การ (Organization)
การสร ้างทีมงานในการปร ับพฤติกรรม
ลดโรคในชุมชน
 ภาคร ัฐ
ประกอบด้วย องค ์กร
่ สาธารณสุข
ปกครองท้องถิน
ผู บ
้ ริหารของโรงเรียน เป็ นต้น
 ภาคประชาชน ประกอบด้วย กานัน
ผู ใ้ หญ่บา้ น แกนนาต่างๆ
อสม. กลุ่มหรือชมรมต่างๆ เป็ นต้น
 องค ์กรเอกชนต่างๆ
้
ขันตอน 2 การศึกษาข ้อมูล
้
พืนฐาน
่
เป็ นข้อเท็จจริงเกียวกับสภาพชุมชน
ประกอบด้วย
1. ข้อมู ลประชากรของชุมชน
2.
้ ่ กลุ่มว ัยต่างๆ
จานวนประชากรในพืนที
กลุ่ม / ชมรมต่างๆ
แกนนา หรือผู น
้ าชุมชนต่างๆ
่
่
ข้อมู ลเกียวกับสภาพแวดล้
อมทัวๆไปของ
ชุมชน
- ร ้านอาหาร ร ้านขายของชา รถเร่ ตลาด
นัด ตลาดสด
- วัด โรงเรียน มัสยิด
้
ขันตอน 2 การศึกษาข ้อมูล
้
พืนฐาน
(ต่อ)
3. ข้อมู ลสุขภาพของชุมชน
่
- กลุ่มเสียงต่
างๆ มีอะไรบ้าง จานวนเท่าไร
- กลุ่มโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสู ง เป็ น
ต้น มีจานวนเท่าไร ควบคุมได้หรือไม่
- ข้อมู ลการไปร ับบริการต่างๆ
4. ข้อมู ลพฤติกรรมสุขภาพ
- ค่านิ ยมการบริโภคอาหาร เช่น หวานจัด
เค็มจัด เป็ นต้น
- การใช้แรงกาย/การออกกาลังกาย
- การร ับประทานอาหารนอกบ้าน ทาเอง
อาหารสาเร็จรู ป
- รู ปแบบของการบริโภคอาหาร
้
ขันตอน 3 การจัดทาแผน
“Plan your work, Work you
plan,
Your plan will work.”
ไม่วา
่ จะวางแผนหรือมีโครงการไว้อย่างดี
แค่ไหนก็ตาม แต่ถา้ ไม่ทาตามแผนที่
้ ๆ ก็ไม่ม ี
วางไว้ แผนงานนัน
่
ความหมายอะไรทีจะช่
วยให้เราทา
้
ขันตอน 3 การจัดทาแผน
แผนปฏิบต
ั ก
ิ าร (Action plan)
่
้
คือ เครืองค
าประก
ันว่าเป้ าหมายในการ
่ าหนดไว้
ทางานมีโอกาสบรรลุตามทีก
่ นยันว่าเป้ าหมายทีต
่ งไว้
้ั
หรือเป็ นสิงยื
่
่ ัดเจน เมือ
มีแผนงานรองร ับ ทีช
ดาเนิ นการได้เสร็จจะส่งผลต่อ
่ าหนดไว้
ความสาเร็จของเป้ าหมายทีก
เช่นกัน
วัตถุประสงค ์ของแผนปฏิบต
ั ก
ิ าร
1.
2.
3.
4.
5.
6.
่
่ั
เพือให้
มนใจว่
ามีแนวทางในการสร ้าง
่ าหนด
ความสาเร็จตามเป้ าหมายทีก
่ องกันและลดความเสียงที
้
่
่
เพือป้
อาจจะเกิ
ดขึน
่
่ อง
เพือลดความขั
ดแย้งในการทางานทีต้
่
เกียวข้
องกับหลายหน่ วยงาน
่
้ ้อนในการ
เพือลดความผิ
ดพลาดและความซาซ
ทางาน
่
เพือจัดล
าด ับความสาค ัญและเร่งด่วนของการ
ทางานไว้ล่วงหน้า
่
่
เพือใช้
ในการมอบหมายงานให้ก ับผู ท
้ เกี
ี่ ยวข้
อง
่
การได ้มาซึงแผนปฏิ
บต
ั ก
ิ ารหรือการจัดทา
แผนปฏิบต
ั ก
ิ าร
 การรวมพลังสร ้างสรรค ์ (Appreciation
Influence Control :
A-I-C)
้ เป็
่ นฐาน
 การยึดชุมชน / พืนที
(Community Based Implementation
: CBI)
่
 แผนทีทางเดิ
นยุทธศาสตร ์ (Strategic
Route Map : SRM)
การจัดทาแผนปฏิบต
ั ก
ิ าร
่
ส่วนที่ 1 ข้อมู ลทัวไปของแผนปฏิ
บต
ั ก
ิ าร
่
- ซือแผนงาน
- ผู ร้ ับผิดชอบ
- วัตถุประสงค ์
- ระยะเวลาในการดาเนิ นงาน
ส่วนที่ 2 รายละเอียดของแผนปฏิบต
ั ก
ิ าร
้
- ขันตอนหลั
กของแผนปฏิบต
ั ก
ิ าร ตวั ชีว้ ัด และ
เป้ าหมาย
้
- กิจกรรมหลักของแต่ละขันตอน
่
- วัน เดือน ปี ทีจะด
าเนิ นการ
่ ยวข้
่
- หน่ วยงานหรือบุคคลทีเกี
อง
่ องการ เช่น คน อุปกรณ์ งบประมาณ
- ทร ัพยากรทีต้
เป็ นต้น
้
ขันตอน
4 การจัดกิจกรรมการ
เรียนรู ้
ประชากร
โครงการ/กิจกรรม
กลุ่มปกติ
รณรงค ์ส่งเสริมพฤติกรรมด้วย 3 อ. 2 ส.
่
กลุ่มเสียงสู
ง
่
•ระด ับบุคล ให้คาปรึกษาปร ับเปลียนพฤติ
กรรมในคลินิกไร ้พุง
•ระดับชุมชน ทาให้เกิดองค ์กร/ชุมชนไร ้พุง โดยใช้ SRM
่
เป็ นเครืองมื
อ
กลุ่มป่ วย
่
•การปร ับเปลียนพฤติ
กรรม
•การร ักษาจาก รพ.สต. รพ.ช. และ รพ.ท
•ค้นหาโรคแทรกซ ้อน
่
กลุ่มป่ วยทีมี
•ได้ร ับการดู แลจาก รพ.ท หรือ รพ.ศ.
ภาวะแทรกซ ้อ
น
เปรียบเทียบการปร ับพฤติกรรมลดโรคระดับชุมชน
และระดับบุคคล
ระด ับชุมชน
่
(ชุมชนปร ับเปลียนพฤติ
กรรม)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
เน้น 3 อ.
กลุ่มขนาดใหญ่ (30 หรือ
มากกว่า)
เน้นการมีส่วนร่วมของภาคี
เครือข่าย
ใช้แนวคิด CBI, A-I-C, SRM
่
การจ ัดการสิงแวดล้
อมทาง
กายภาพและสังคม
มีนโยบายหรือมาตาการทาง
สังคม
ระดับบุคคล
(คลินิกไร ้พุง)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
เน้น 3 อ.
ผู ใ้ ห้บริการกับผู ร้ ับบริการ
่
เน้นกลุ่มเสียงสู
ง
้
ใช้แนวคิดขันตอนการ
่
เปลียนแปลงพฤติ
กรรม
่
การเปลียนแปลงตนเองไปสู
่
้
่ งกว่าจนได้พฤติกรรม
ขันตอนที
สู
่ งประสงค ์
ทีพึ
มีเป้ าหมายของการปร ับ
่ ัดเจน
พฤติกรรมทีช
้
ขันตอน
5 การเฝ้ าระวังพฤติกรรม
สุขภาพ
การเฝ้าระวังพฤติกรรมสุขภาพ หมายถึง
การจัดเก็บข ้อมูล การวิเคราะห ์ และการ
แปลผลข ้อมูลทางพฤติกรรมสุขภาพของ
้ เป้
่ าหมาย ทีมี
่ การ
ประชาชนในพืนที
ดาเนิ นงานอย่างเป็ นระบบและต่อเนื่ อง
้
่ ้ไปใช ้ประโยชน์ใน
รวมทังการน
าความรู ้ทีได
การวางแผน การจัดทามาตรการ และการ
ประเมินผลมาตรการป้ องกันและควบคุม
ธนร
ผลิพฒ
ั ขน์
.2547. แนวทางการประเมินระบบเฝ
พฤติักษก์ รรมสุ
ภาพ
โดยใช้
-การคัด
กรองการค ัด
กรอง
-คูมอ
ื การ
เฝ้าระว ัง
กรอบแนวคิดในการเฝ้ าระวัง
พฤติกรรมสุขภาพ
้ เห็นถึงพฤติกรรม การดาเนิ นการ
บ่งชีให้
่
สุขภาพทีจะท
าให้เกิดปั ญหา
ป้ องกันปั ญหา
สาธารณสุข
ล่วงหน้า
การเฝ้าระวัง
พฤติกรรมสุขภาพ
การปร ับปรุงการ
้ เห็นถึงพฤติกรรม
บ่งชีให้
ดาเนิ นงานสาธารณ
่ ยนไปในทางที
่
่
สุขภาพทีเปลี
ให้สอดคล้องกับ
ดีขนหรื
ึ้
อเลวลง
สถานการณ์
วัตถุประสงค ์ของการเฝ้ าระวัง
พฤติก่ รรมสุขภาพ
ว ัตถุประสงค ์ทัวไป
- การประเมินสถานการณ์ของปั ญหา
สาธารณสุขและแนวโน้มในอนาคต
่
- การดาเนิ นงานโดยใช้ฐานข้อมู ลเกียวกั
บ
พฤติกรรมสุขภาพมาจ ัดการปั ญหา
สาธารณสุข
วัตถุประสงค ์เฉพาะ
่
่ น
- เพือทราบพฤติ
กรรมสุขภาพทีเป็
ตัวกาหนดปั ญหาสาธารณสุขในแต่ละกลุ่มวัย
่
แต่ละช่วงเวลา และแต่ละสถานทีแตกต่
างกัน
่
- เพือทราบแนวโน้
มของพฤติกรรมสุขภาพ
รูปแบบการเฝ้ าระวังพฤติกรรม
สุขภาพ
รู ปแบบที่ 1 : การทาการสารวจเร่งด่วน
(Rapid survey)
รู ปแบบที่ 2 : การสังเกต (Observation)
รู ปแบบที่ 3 : การเข ้าไปเป็ นสมาชิกของ
ครอบคร ัว ชุมชน และสังคม
(Membership involvement)
่
รู ปแบบที่ 4 : การทาแผนทีพฤติ
กรรม
(Behavioral mapping)
รู ปแบบที่ 5 : การใช ้ข ้อมูลจากบุคคลและ
กระบวนการเฝ้ าระวัง
พฤติกรรมสุขภาพ
้
่ 1 การจัดทาแผนการเฝ้ าระวัง
ขันตอนที
พฤติกรรมสุขภาพ
่ 2 การจัดเก็บรวบรวมข ้อมูล
้
ขันตอนที
้
่ 3 การวิเคราะห ์ข ้อมูล
ขันตอนที
้
่ 4 การแปลผลข ้อมูล
ขันตอนที
การจัดทาแผนการเฝ้ าระวัง
พฤติกรรมสุขภาพ
1.
2.
3.
4.
5.
การกาหนด ปั ญหาสาธารณสุข ที่
ต ้องการเฝ้ าระวัง
่ ้อง
การกาหนด พฤติกรรมสุขภาพ ทีต
เฝ้ าระวัง
การกาหนด ตัวชีวั้ ด พฤติกรรมสุขภาพที่
ต ้องการเฝ้ าระวัง
การกาหนด รู ปแบบและวิธก
ี าร เฝ้ าระวัง
้ ่ สาหร ับเฝ้ าระวัง
การกาหนด พืนที
้
่
ขันตอน
6 การจัดการแลกเปลียน
เรียนรู ้
การจัดการความรู ้ ประกอบด ้วย การ
ค ้นหาความรู ้ การสร ้างและแสวงหา
ความรู ้ การจัดการความรู ้ให ้เป็ นระบบ
่
การประมวลและกลันกรองความรู
้ การ
่
เข ้าถึงความรู ้ การแบ่งปัน แลกเปลียน
่ ้มีการนา
ความรู ้ และการเรียนรู ้ และเพือให
ความรู ้ไปใช ้ให ้เกิดประโยชน์สงู สุดต่อ
องค ์กร/ชุมชน
วัตถุประสงค ์ การจัดการ
่
แลกเปลียนเรี
ยนรู ้
่
่
 เพือแสดงความชื
นชมต่
อความ
่
พยายามทางานดีๆเพือประชาชน
่
 เพือให้
มเี วทีทน
ี่ าประสบการณ์
่
ความสาเร็จมาแลกเปลียนเรี
ยนรู ้ใน
วงกว้าง
่ วยกันสรุปความรู ้ทีได้
่ จากข้อ
 เพือช่
2 มาประเมินตนเองและวางแผน
พัฒนาต่อไป
่
่
กิจกรรมการแลกเปลียนเรียนรู ้ที
นิ ยม
่
 การใช้เทคนิ คการเล่าเรือง
(Story telling)
 ชุมชนปฏิบต
ั ิ (Communities of
practice : CoP)
่
 เวทีสาหร ับการแลกเปลียน
ความรู ้ (Knowledge forum)
 การถอดบทเรียน (Lesson
learned visualizing)
้
่
ขันตอน
7 การประเมินการปร ับเปลียน
พฤติกรรมลดโรค
่ อง
 การนิ ยามพฤติกรรมทีต้
่
ปร ับเปลียนให้
ช ัดเจน
่
อในการประเมิน
 เลือกเครืองมื
พฤติกรรมให้เหมาะสม เช่น
◦ แบบสอบถาม
◦ แบบสังเกต
◦ การสนทนากลุม
่
◦ เป็ นต ้น
พฤติกรรมการบริโภคอาหารทีพ
่ งึ
ประสงค์
1.
2.
3.
4.
5.
6.
การร ับประทานอาหารครบ 3 มือ้ ในปริมาณ
่
พอเหมาะหรือพออิมในแต่
ละมือ้ ไม่ร ับประทาน
อาหารมากเกินไป
่ แคลอรีต่า
โดยเลือกร ับประทานอาหารทีมี
งดอาหารมันจัด หวานจัด และเค็มจัด
ร ับประทานผักและผลไม้รสไม่หวานมากขึน้
ไม่กน
ิ จุบกินจิบ
้ นห่างจากเวลานอนไม่
ร ับประทานอาหารมือเย็
การเคลือ
่ นไหวออกแรงและ
ออกกาลังกาย
่
การเคลือนไหวออกแรงและออกก
าลังกายวัน
ละ 30 นาที สัปดาห ์ละ 5 วัน
้
2. ขณะออกกาลังกายจะต ้องมีการหายใจเร็วขึน
่
กว่าปกติและมีเหงือออก
่
3. ใช ้การเคลือนไหวออกแรงให
้เป็ นวิถี
ชีวต
ิ ประจาวัน เช่น เดินมากขึน้ ปั่น
จักรยาน เดินเร็ว เป็ นต ้น
1.
่
สรุป การปร ับเปลียน
2.กาหนดจุดหมาย
พฤติกรรมลดโรค
ปลายทาง
่ ง
(พฤติ
ก
รรมที
พึ
เราจะไปไหน?
ประสงค ์) ่
3. กาหนดกิจกรรมทีจะ
่ ง
ไปสู พ
่ ฤติกรรมทีพึ
ประสงค ์
1.วิเคราะห ์ปั ญหาปั จจุบน
ั
เราอยู ่ทไหน?
ี่
่ และทาให้เป็ นจริง
่ น
จงเชือมั
นพ.โสภณ เมฆธน ผูต้ รวจราชการกระทรวงสาธารณสุข
32