Transcript دیابت
ديابت‌مليتوس از گروه بيماريهاي متابوليك و يك اختالل چند عاملي ( (Multifactorاست ،كه با افزايش مزمن قند خون يا هيپرگليسمي (طبق معيارهاي تشخيص ي) مشخص ميشود و ناش ي از اختالل ترشح و يا عمل انسولين و يا هر دوي آنهاست. اختالل .ديابت مليتوس شامل مجموعه‌اي از اختالالت است كه با هيپرگليسمي مزمن و متابوليسم كربوهيدرات ،چربي و پروتئين همراهند ن ديابت عالج قطعي ندارد بنابراين بهترين درمان براي چو اين بيماري ،پيشگيري از آن است. ديابت يك اپيدمي بزرگ است .به طوري كه افزايش در حال توسعه چشمگي ر در كشورهاي شيوع اين بيماري است. سير صع ودي در كشورمان در سالهاي اخير ،شيوع بيماري داشته است . انواع ديابت ديابت نوع 1 ن سلو لهاي بتاي پانكراس به صورت مزمن تخريب اثر يك پديدهي اتوايميو در اغلب در مجموع %10-%15كل بيماران مبت ال به ميشوند و توليد انسولين متوقف ميگردد . ديابت را شامل ميشود. باالتر ني ز ديده در سنين در كودكان و نوجوانان رخ ميدهد ،اما برو ز آن بيشتر اين بيماري ميشود. تظاااهر بااالييي دياباات نااوع 1پرنوش ا ي ،پاارادراري ،كاااهش وزن ،پلي‌فااادي ،تاااري ديااد و در %25موارد كتواسيدوز است. ديابت نوع 2 سراسر در شايع ترين نوع ديابت است .بيش از %90كل افراد مبت ال به ديابت جهان مبت ال به اين نوع ديابت هستند. در ميانسالي و به طور عمده پس از 30سالگي به اين نوع ديابت بيشتر مبتاليان در حال كاهش است). اگر چه سن ابت ال به اين بيماري پيوسته مبت ال مي شوند ( ي كمبود توليد انسولين يا مقاومت نسبت به آن در اين بيمار اختالل اصلي است. دياب اات مليت ااوس عل اات اص االي بيم اااري كلي ااوي مرحل ا نه ااا ي ( ،) ESRDنابين ااا ي و در ديابت ، آمپوتاسيون اندام تحتاني به داليل غير تروما ي است .علت اصلي مرگ بيماريهاي قلبي عروقي است. ديابات پنجمااين علات ماارگ وميار در جوامااع غربااي باوده و بيماااريزا ي ايان عارضااه ،چااه از نظاار هزين ا درماااني و چااه از جه اات از كارافت ااادگي ،ساايار باااال و ي ااي از عمااده‌ترين مسايل بهداشتي و درماني انسانها شمار مي‌رود. معيار تعيين شده اغلب بيماران اين نوع ديابت چاق هستند و بيماراني هم كه طبق در محدودهي شكم تجمع چربي دارند. چاق نباشند ، در اين بيماري اگر چه توارث شيوع ديابت نوع 2رو ز به رو ز افزايش مييابد ،زيرا در برو ز آن دارند .زندگي ي اثر چشمگير نيز نقش زيادي دارد ،اما عوامل محيطي شهر نشييي عامل اصلي افزايش تعداد مبتاليان به اين بيماري است. صنعتي و عوامل ابتال به ديابت نوع 2 ديابت نوع 2يك بيماري چند عاملي است و دو عامل زير در ايجاد آن دخيل هستند: -1استعداد دنتي ي (سابقهي ابتال به ديابت در افراد درجه يك خانواده يعيي پدر، مادر ،برادر يا خواهر) -2عوامل محيطي كه شامل: عدم تحرك بدني تغذيه نامناسب چاقي و BMIباال و توز ع چربي (در صورت BMIطبيعي) در اطراف كمر و باسن نشانه هاي ديابت نوع دو چيست؟ سر و صدا مي‌باشد. متاسفانه ديابت نوع 2يك بيماري بي نيز اين بيماري مي‌تواند در سطوح نسبتا باالي قند خون ( )180-200 mg/dl در واقع در دار نشود ، بيمار ايجاد ننمايد و ممكن است براي ماهها يا سالها عالمت در نشانه‌اي حاليكه آسيب‌هاي آن متوجه ارگانهاي بدن ميشود. سيار باالي قند خون ( )200-220 mg/dlفقط نشانه‌هاي خفيفي را ايجاد در سطوح پر ادراري) و تشنگي غيرطبيعي (پرنوش ي) مي‌باشد. مي‌كند كه شامل :افزايش حجم ادرار ( لزوم انجام غربالگري ديابت حاملگي ديابت حاملگي با شيوع %4/5ي ي از عوارض شايع دوران حاملگي است ،با عوارض مادر و جنين. جدي روي بار طي دوران حاملگي به وجود آمده يا گلوكز كه براي اولين هر اندازه از عدم تحمل مشخص شود ،ديابت حاملگي ناميده ميشود. ي معيارهاي خاص خود را دارد ،بطوريكه آزمايش‌هاي روتين تشخيص ديابت باردار در دوران حاملگي ندارد. نظير FBSتقريبا هيچ ارزش ي ي تشخيص داده ميشود. در ماههاي 24 – 28باردار ي ويژه با غربالگر چرا شيوع ديابت نوع دوم بسرعت در حال افزايش است؟ )1كاهش فعاليت بدني )2افزايش توده بدني خانوار و عادات تغذيه‌اي تغيير تركيب سبد غذا ي و مواد غذا ي مصرفي )3 )4افزايش شيوع بيماري فشارخون باال ) 5افزايش استرسهاي رواني ....... )6 چه كساني بايد از نظر داشتن ديابت نوع 2مورد بررس ي قرار گيرند؟ •سابقه وجود ديابت در ي ي از اعضاي خانواده (والدين ،برادر يا خواهر) •سابقه ابتال به ديابت بارداري •سابق سقط ،مرده‌زا ي و تولد نوزاد بيشتر از 4kg •حاملگي •افراد مبتال به بيماري فشارخون باال •افراد چاق يا داراي اضافه وزن •افزايش كلسترول و يا تري گليسيريد خون و كاهش ( HDLچربي خوب خون) معيارهاي تشخيص و هدف درمان ( مصوبات كميته كشوري ديابت) قند پالسماي خون وريدي ناشتا كمتر از 100 mg/dlطبيعي است. تشخيص ديابت : دو نوبت قند پالسماي خون وريدي ناشتا مساوي يا بيشتر از 126 mg/dlباشد. FBS ≥ 126 mg/dl IFG = Impaired Fasting Glucose قند ناشتاي مختل 100mg/dl ≤ FBS < 126 mg/dl IGT = Impaired Glucose Tolerance Test اختالل تحمل گلوكز ( 2ساعت بعد از مصرف 75گرم گلوكز خوراكي) 140 mg/dl ≤ BS < 200 mg/dl وضعيت پره ديابتيك Prediabetes = IFG or IGT IGTو حدود 8ـ %3مبتاليان به به مبتاليان م چها يك از بيش ر 140-200 IFGدر 3الي 5سال آينده دچار ديابت ميشوند و اگر اين افراد 100-126 مبتال به ديابت هم نشوند در معرض عوارض ماكرواسكولر (مانند بيماريهاي عروق كرونري ،مغزي و اندامها) قرار دارند. بيماران مبتال به ديابت نوع 2جهت كنترل بيمار شان چه كارها ي را بايستي انجام دهند؟ الف) كاهش وزن •چرا كاهش وزن ؟ اضافه وزن حتي به ميزان كم بخصوص اگر در ناحيه شكم ذخيره شده باشد، خطر پيشرفت ديابت نوع دو ،بيماري فشارخون باال و سطح باالي كلسترول را افزايش ميدهد .وزن مناسب و تركيب بدني مناسب مي‌تواند از بروز اين بيماريها جلوگيري نمايد . •در مبتاليان به ديابت نوع دوم ،فشارخون باال ،كلسترول باال يا تركيبي از اين بيماريها ،كم كردن وزن بهترين درمان است .ورزش روزانه به تنها ي يا همراه با ساير درمانها سيار مناسب است و حتي گاهي نياز به درمان دارو ي را با م انيسم بهبود عملكرد انسولين از بين مي‌برد. •افزايش وزن يك عامل خطر قلبي‌عروقي مي‌باشد .اين جمله به اين معيي است كه حتي در غياب ديابت ،افزايش فشارخون يا سطح چربيهاي خون يا حتي وقتي كه اين بيماريها بخوبي درمان شوند ،كاهش وزن مي‌تواند طول عمر شما را افزايش دهد. ب) ورزش براي هر فرد مبتال به ديابت در مرحل اول بايد يك رديم غذا ي صحيح همراه با برنام فعاليت بدني و ورزش منظم در نظر گرفته شود .اين برنامه بايد بر حسب وضعيت سالمت و تناسب بدني هر فرد و متناسب با سن ،جنس ،وضعيت اجتماعي و نحوة درمان دارو ي آن فرد تنظيم گردد. موثر ي اوليه ديابت نوع 2 در پيشگير بر اينكه مستمر عالوه انجام فعاليت بدني و ورزش خطر ابتالء به در كاهش بر اين نيز مي‌باشد .عالوه در درمان ديابت است ،بلكه قدم او ل بيماريهاي قلبي‌عروقي كه از عوارض مهم و عامل اصلي مرگ و ناتواني بيماران ديابتي است نقش دارد. انجام ورزش و فعاليت بدني در سوخت وساز ذخاير سلولي و ساخت مجدد آنها نقش مهمي دارد. ورزش در ضمن حساسيت سلولها به انسولين را افزايش ميدهد. ورزش سبب افزايش تعداد گيرنده‌هاي انسولين غشاء خارجي سلولها ميشود و گلوكز بيشتري به داخل سلول راه مييابد .اثر عمدة فعاليت بدني بصورت افزايش ميزان گلوكز انتقالي به عضالت و بافت چربي است. كاهش دوز مصرفي دارو : در افرادي كه داروهاي خوراكي ضد ديابت مصرف انجام فعاليت بدني و ورزش ي كنتر ل شود و همچنين مي‌كنند موجب ميشود كه با كمترين دو ز دارو ،بيمار قرار دارند ،مصرف انسولين آنها به حداقل بيماراني كه تحت درمان با انسولين كاهش مييابد. روشهاي پيشگيري از ديابت نوع : 2 )1تغيير عادات غذايي و كاهش مصرف چربيهاي اشباع و كاهش دريافت كالري )2افزايش فعاليت فيزيكي )3ترك دخانيات )4كاهش وزن )5كاهش استرسهاي روزانه )6افراد باالي 30سال هر سه سال يك بار قند خون ناشتاي خود را كنترل كنند. ج) اجراي اصول برنامه غذا ي مناسب براي افراد در معرض خطر و افراد مبتال به ديابت داروهای ضد دیابت اعم از خوراکی و انسولين جایگزین سایر درمانها (ردیم غذایی ،ورزش )... ،نبوده ،بلکه عنوان درمان کمکی در روشهای غير دارویی هستند. این داروها عد از شکست ردیم درمانی توام با فعالیت بدنی مستمر در سیاری از بیماران قند خون را تا حد زیادی کنترل می‌کنند. درصورتي كه قند ناشتا بيشتر از 300-350 mg/dlباشد ،احتمال پاسخگو ي به اين داروها كم است. اين داروها در محدوه قند خون باالي 200 mg/dlتجويز ميشوند. داروهاي سنتي و گياهي علت كاهش موقتي قند خون و عدم تاثير طوالني مدت توصيه نمي‌شوند. داروهای خوراکی -1سولفونیل اوره‌ها (گلی بن کالمید) -2بیگوانیدین‌ها (در ایران فقط مت فورمين وجود دارد). • م انيسم اثر )1تحريك سلول‌هاي بتاي پانكراس جهت افزايش ترشح انسولين )2با افزايش مصرف محيطي گلوكز موجب كاهش گلوكونئودنز ميشود. • مهمترين عارضه :هيپوگليسمي (بخصوص افراد مسن و نفروپاتي) • ش ل دارو ي :بصورت قرص‌هاي 5ميلي‌گرمي • روش مصرف :شروع تك دوز ، 1/25-5 mgافزايش تدريجي حداكثر تا 20mg 5دقيقه قبل از غذا تجويز ميشوند. • كاربرد در افراد با وزن طبيعي و يا الغر • م انيسم اثر )1افزايش حساسيت سلولها نسبت به انسولين )2كاهش مقاومت محيطي نسبت به انسولين • مهمترين عوارض :عوارض گوارش ي ،اختالل در جذب ويتامين ، B12اسيدوز الكتيك • كنتراندي اسيون مصرف :نفروپاتي ،افراد باالي 70سال ،بيماران با نارسا ي قلبي يا كبدي ،افراد مستعد به اسيدوز الكتيك • ش ل دارو ي :بصورت قرص‌هاي 500ميلي‌گرمي • روش مصرف :شروع با نصف قرص و حداكثر 3000 mg توام با غذا يا چند دقيقه عد از آن • كاربرد در افراد چاق و داراي اضافه وزن (كمك به كاهش وزن) • داراي دو اثر مفيد :كاهش وزن – نداشتن عارضه هيپوگليسمي - تمام افراد مبتال به ديابت نوع 1 قند ناشتا باالي 300-350 mg/dl عدم کنترل و درمان دیابت نوع 2با درمان خوراکی (می‌تواند به همراه داروهای خوراکی یا به تنهایی تجویز شود). ي ديابت باردار اعمال جراحی و استرسها (سکته قلبی ،عفونتها) کنتراندیکاسیون مصرف داروهای خوراکی نكات عمده در تجویز انسولين درمان با انسولين با مقادیر کم و ترجیحا NPHو کریستال و در یک وعده آغاز می شود. %30انسولين محاسبه شده بصورت کریستال و %70بصورت NPHتجويز ميگردد. زمان تزریق کریستال قبل از غذا (نيم ساعت) و NPHقبل از خواب است ،ولی در صورت مصرف همزمان قبل از غذا تجویز میشود. بهترین محل تزریق اطراف ناف و بصورت زیرجلدی است و محل باید مرتب عوض شود. بازوها و رانها محل هاي مناسب ديگري هستند. مقادیر NPHبا توجه به قندهای ناشتا و کریستال با قندهای بعد از غذا تنظیم میشود. در صورت تزریق با یک سرنگ ابتدا انسولين کریستال و سپس NPHبه سرنگ کشیده میشود. مهمترين عارضه انسولينتراپي :حمالت هيپوگليسمي غربالگري با هدف كشف ديابت نوع ،2 استراتژي اصلي اكثر برنامههاي كنترل ديابت است. شيوع عوارض در بين افراد ديابتي • %34بيماري ايسكميك قلبي • • • • • ن %50هيپرتانسيو %12نارسا ي قلبي %44رتين و پاتي %5كاتاراكت %27باكتريوري • • • • • • %10نفروپاتي %72نوروپاتي %60افسردگي %5/2پاي ديابتي %37هيپركلستروملي ي گليسيريدمي %37هيپرتر حقيقت در نيمي از در كشور كه ن ديابتي وجود حداقل 4ميليو ي خود بياطالعند. آنها از بيمار در بيماري ديابت نوع 2و همچنين بيماري فشارخون باال : تنها %50بيماران از بيماري خود آگاهي دارند. تنها %50بيماران اقدام به درمان بيماري خود مي‌كنند. تنها %50بيماران ،بيماري خود را كنترل مي‌كنند. يعيي تنها يك هشتم بيماران ،بيماري خود را كنترل مي‌كنند. وضعيت ديابت در مناطق شهري و روستا ي ايران %4افراد باالي 30سال جمعيت روستايي ديابتيك %10افراد باالي 30سال مناطق شهري ديابتيك ( بخصوص در شهرهاي بزرگ) %5كل جمعيت كشور (روستايي و شهري) ديابتيك يادمان باشد : مرگهای منسوب به دیابت ساالنه 4000000مورد در سال برآورد شده است ،به این ترتیب دیابت عامل 9 درصد از کل مرگهای جهان است. رتينو پاتي ديابتي 25برابر افراد عادي شايعترين علت كوري در افراد بالغ تا %20در زمان تشخيص ديابت نوع 2وجود دارد. نفروپاتي ديابتي در %20-25ديابت نوع 2ديده ميشود. شايعترين علت نارسا ي مزمن كليه و دياليز -با ميكروآلبومينوري ظاهر ميشود. وضعيت واحدها و مراكز ديابت و آزمايشگاهها در برنامه ديابت شهر تبريز تعداد واحد ديابت 45 : دولتي 33 : خصوص ي 12 : تعداد مراكز ديابت 5 : ق تخصص ي) 1 : تعداد مركز جامع ديابت (سطح فو تعداد آزمايشگاه 43 : طرف قرارداد دولتي 4 : (در حال احداث) خصوص ي 39 : اهم نتايج حاصل از اجراي برنامه ديابت شهري تاكنون تعداد كل مراجعه كنندگان باالي 30سال غربالگري شده تا پايان شهريور 166816 : 90 تعداد افراد پره ديابتي 34639 : تعداد بيماران ديابتي قديمي 19832 : تعداد بيماران ديابتي جديد 7809 : تعداد بيماران غير ديابتي مبتال به فشارخون باال 29191 : تعداد بيماران غير ديابتي مبتال به هيپرتري‌گليسيريدمي 23440 : تعداد بيماران غير ديابتي مبتال به هيپر كلستروملي 24098 : تعداد افراد غيرديابتي مبتال به اضافه وزن 42499 : تعداد افراد غيرديابتي مبتال به چاقي 33695 : تعداد بيماران آموزش ديده 28393 : تعداد موارد مشاوره تغذيه 13373 : تعداد موارد ارجاع به سطح 2367 : 2