۷- فصل ششم دکتر بلکویی
Download
Report
Transcript ۷- فصل ششم دکتر بلکویی
بسم رب الشهدا و الصدیقین
فصل ششم
ساختار تئوری حسابداری
استاد گرامی :جناب آقای دکتر خیرالهی
گردآوران :برادران -1دستاره-2گلشنی-3شیخ االسالمی
آبان ماه 92
سرفصل ها:
مقدمه
ماهیت ساختار یک تئوری
ماهیت فرض های مسلم یا بدیهیات حسابداری ،مفاهیم نظری و
اصول حسابداری
فرضهای مسلم حسابداری :بدیهیات
مفاهیم نظری حسابداری
اصول حسابداری
نتیجه
مقدمه :
در تعریف تئوری حسابداری گفته شد که مرزهای این تئوری تا آنجا گسترش
می یابد که بتواند معیار سنجش ارائه نماید،اطالع رسانی و در مورد فعالیت
های اقتصادی سه نوع داده ارائه نماید
-1داده هایی که فعالیت اقتصادی را نشان می دهند
-2سنجش یا اندازه گیری داده هایی که فعالیت اقتصادی را نشان می دهند
-3انتقال داده هایی که فعالیت اقتصادی را نشان می دهند (اطالع رسانی)
تدوین ساختار تئوری حسابداری برای توجیه هرچه بهتر قواعد و مقررات خاص
حسابداری ،که در زمان کنونی وجود دارند با بررس ی پیتون آغاز شد.چراکه او مبانی
بنیادی حسابداری را مورد بررس ی قرار داد
پس از ایشان تعدادی از نظریه پردازان حسابداری با استفاده از روشهای قیاس ی و
استقرایی برای کیفیت بخشیدن به گزارشگری مالی تئوری منسجم حسابداری را
ارائه نمودند
ماهیت ساختار یک تئوری حسابداری :
ساختار تئوری حسابداری در بر گیرنده عناصر زیر است .
بیان هدف
های صورت
های مالی
فرضهای
بیان
مفاهیم
مسلم(بدیهیات)و
نظری حسابداری
که
استخراج شده از اهداف می
باشد
بیان اصول بنیادی
حسابداری که مبتنی بر
فرض های مسلم و
مفاهیم نظری هستند
مجموعه ای از مقررات
حسابداری
خاص
استخراج شده از این
اصول حسابداری
در حسابداری ،ارئه فرض های مسلم یا بدیهیات ،مفاهیم نظری و
اصول حسابداری همواره یکی از مشکل ترین ،هیجان انگیزترین و
دشوار ترین کاره ها بوده است
علت :
نبود واژگان فنی دقیق (چیزی که بیشتر نظریه پردازان به آن اعتراف
کرده اند)
لیتل تان در این باره دارد:
به طور معمول هر کتابی دارای آمیزه ای از بدیهیات ،فرض های مسلم ،اصول
متعارف ،اصول کلی ،روش ها،مقررات ،قواعد،فرض های مسلم،رویه ها،اصول و
استانداردهاست.نمیتوان این واژگان یا اصطالحات را مترادف هم دانست
میتوان تئوری حسابداری را یک فرایند قیاس ی تعاملی (اجزا و روابط متقابل با
یکدیگر دارند)دانست
فرض های مسلم حسابداری (بدیهیات
)
واحد سازمانی
تداوم فعالیت
واحد اندازه گیری
دوره حسابداری
فرض مسلم واحد سازمانی :یک امر بدیهی
هر واحد اقتصادی یک شخصیت حسابداری متمایز وجدا از مالکان و سایر
واحد های اقتصادی است
در این فرض
-1اهداف حوزه عمل حسابدار
-2تعداد هدفها
-3رویدادها
-4ویژگیهای رویدادهایی که باید در صورتهای مالی باشند
-5توانایی تفکیک مبادالت شخص ی مالک و واحد اقتصادی
-6مسئولیت امانتداری مدیریت نسبت به سهامداران
-7شخصیت حسابدار
مشخص میشود
فرض مسلم تداوم فعالیت:یک امر بدیهی
واحد اقتصادی فعالیتهای خود را تا زمانی ادامه خواهد داد که بتواند به طرح ها ،تعهدات و
فعالیتهای جاری خود تحقق ببخشد
در این فرض
-1ارزش داراییها بر اساس شرایط عدم انحالل تعیین میشود
-2باعث ثبت استهالک می شود
-3از روشهای تاریخی استفاده میشود
-4در باره تئوری انتفاع استدالل میکند (منفعت بردن مدیر )
-5واحد اقتصادی را دارای فعالیت نامحدود میداند
ایراداتی که بر این فرض وارد می باشد
پیتون و لیتل تان :
اگر قرار باشد فعالیتی بطور ناگهانی قطع شود ،توان این را نخواهیم داشت که برای
حسابداری مبنایی را رائه نمائیم
استوری و استر لینگ:
این فرض مسلم نمی تواند موضوع تعیین ارزش موجودی ها را بر مبنای بهای تمام شده توجیه نماید
بهای تمام شده بر اساس قاعده تحقق اندازه گیری می کنند نه فرض تداوم
نمی توان ارزش تسویه نهایی را توجیه کرد چون اثر فرض تداوم بر عمر نامحدود می باشد
فرض مسلم واحد اندازه گیری :یک امر بدیهی
برای متحد الشکل کردن محاسبات باید یک واحد اندازه گیری معرفی کرد
فرض مسلم واحد اندازه گیری بر اساس این دیدگاه استوار است که حسابداری یک فرایند سنجش
،اندازه گیری و اطالع راسانی است
دارای دو محدودیت است
-1حسابداری به پیش بینی اطالعاتی که بر حسب واحد پول بیان
می شود محدود است
ل
ل
ل
)
یخ
تا
طو
در
پو
قیمت
تغییر
(
پو
ثبات
2
ر
.
فرض مسلم دوره حسابداری :یک امر بدیهی
تحقیق های تجربی بر روی واکنش بازار سهام در برابر انتشار گزارش های میان دوره
ای و اثر این گزارش ها بر تصمیم های سرمایه گذاری استفاده کنندگان موید
سودمند بودن گزارشهای میان دوره است .برهمین اساس هیئت اصول حسابداری
بیانیه شماره 28را منتشر کرد
با این فرض مسلم
-1واحد اقتصادی برای یک دوره نامحدود وجود دارد
-2حسابداری تعهدی
-3حسابداری معوق اقالم
مثال :ارائه اطالعات بصورت میان دوره ای و کوتاه مدت با استفاده از حسابداری
تعهدی و معوق –هزینه های پیش پرداخت –هزینه های استهالک-درآمدهای وصول
نشده
-1تئوری مالکیت
-2تئوری مبتنی بر واحد اقتصادی
-3تئوری مبتنی بر وجوه مستقل
الف:واحد دولتی ب:واحد خصوص ی
تئوری مالکیت :
از دیدگاه تئوری مالکیت ،واحد اقتصادی نماینده وکیل یا نظامی است
که به وسیله
آن سهامداران یا کار آفرینان مشخص فعالیت می کنند
در این فرض داریم :
نخستین هدف تئوری مالکیت عبارت است از محاسبه تعیین و تحلیل (ارزش ویژه)یک مالک
حقوق مالکیت=بدهی ها –
بر همین اساس معادله حسابداری عبارت است از
دارایی ها
تئوری مالکیت در مورد شرکتهای خانوادگی ،مالکیت فردی یا تضامنی سازگار است
تئوری مالکیت شیوه ای مناسب برای نعیین ارزش دارایی ها می باشد
در تئوری مالکیت دو شکل از مالک وجود دارد الف:دارندگان سهام عادی ب:دارندگان سهام
تئوری مبتنی بر واحد اقتصادی:
در تئوری مبتنی بر واحد اقتصادی به واحد اقتصادی از این زاویه
نگاه می شود که پدیده ای جدا و متمایز از کسانی است که
سرمایه آن را تامین می نمایند
در این تئوری داریم :
-1واحد اقتصادی و نه مالک در کانون توجه است
-2واحد تجاری مالک منابع این واحد است (دارایی ها)
-3در برابر اعتبار دهندگان و مالکان خود را مسئول میداند
-4دارایی ها حقوق متعلق به واحد اقتصادی هستند
-5معادله حسابداری از این دیدگاه بصورت بدهی ها –حقوق مالکان =دارایی
ها
-6ارزش ویژه نمایانگر منابع تامین کنندگان دارایی هاست و در بر گیرنده بدهی ها
و حقوق مالکان می باشد
-7تئوری مبنی بر واحد اقتصادی ((متمر کز بر سود )) است در نتیجه مبتنی بر
صورت سود و زیان می باشد
ز
ر
اثرات ناش ی از تئوری مبتنی بر واحد
اقتصادی
-1دراین تئوری ارزش اولین صادره از آخرین وارده مورد
استفاده قرار میگیرد بدین علت که می توان سود را به شیوه
بهتری محاسبه کرد
-2در آمد به عنوان محصول واحد اقتصادی و هزینه به عنوان
کاال و خدمات مصرف شده برای کسب این در آمدها لحاظ
میگردد
-3تهیه صورتهای مالی تلفیقی وشناسایی مالکان اقلیت و
تفکیک آنها از کسانی که حق ویژه دارند انجام میشود
بر اساس تئوری مبتنی بر وجوه مستقل ،مبنای حسابداری نه مالک و نه واحد اقتصادی ،بلکه گروهی از دارایی
ها و تعهدات مربوطه و محدودیت ها به نام وجوه است که مصرف دارایی ها بر آن اساس انجام می شود
در این دیدگاه داریم :
-1واحد اقتصادی به عنوان منابع اقتصادی (وجوه)و بدهی های مربوطه و محدودیت هایی مورد توجه قرار
دارایی ها
میگیرد که در رابطه با مصرف این دارایی ها مطرح اند و معادله آن بدین صورت است
=محدودیت ها ی دارایی ها
-2واحد حسابداری برحسب دارایی ها و محل مصرف این دارایی ها تعریف میشود
-3بدهی ها نمایانگر یک سلسلهاز محدودیت های قانونی و اقتصادی هستند
-4هدف اصلی این تئوری بر مدیریت و مصرف مناسب این دارایی ها متمرکز است
-5در گزارشگری مالی صورت منابع و مصارف وجوه مورد توجه است
-6این تئوری برای سازمانهای دولتی و غیر انتفاعی سودمند است
وجوهی که مورد توصیه مدیریت مالی یک واحد :
دولتی است
-1حساب مستقل وجوه عمومی
-2حساب مستقل وجوه اختصاص ی
-3حساب مستقل وجوه باز پرداخت بدهی
-4حساب مستقل وجوه طذح های عمرانی
-5حساب مستقل وجوه شرکتی
-6حساب مستقل وجوه نمایندگی
-7حساب وجوه خدمات و تدارکات داخلی
-8حساب مستقل وجوه حاصل از عوارض خاص
اصول حسابداری
اصل افشا
اصل یکنواختی و قابل مقایسه بودن
اصل تطابق (هم زمانی درآمد و هزینه
اصل اهمیت
اصل در آمد
اصل بهای تمام شده
اصل ثبات رویه
اصل عینیت
اصل محافظه کاری
اصل بهای تمام شده
از دیدگاه اصل بهای تمام شده ،برای (شناسایی)خرید یا تحصیل انواع کاالها و خدمات ،هزینه
های جاری ،بهای تمام شده اقالم و ارزش ویژه از (هزینه تاریخی )یا (هزینه تحصیل اقالم )
استفاده می کنند
به بیان دیگر ارزش یک قلم بر مبنای قیمت مبادله در تاریخ خرید تعیین میشود و در صورت
های مالی بر مبنای همان ارزش یا بخش مستهلک شده آن ثبت و گزارش میشود
بهای تاریخی نشان دهنده قیمت مبادله و مقادیر پولی است
اصل بهای تمام شده را میتوان در مورد بدهی ها و مبادالت سرمایه ای بکار برد
اصل بهای تمام شده از دیدگاه عینیت و تداوم فعالیت قابل توجیه است
یکی از عوامل بزرگ محدود کننده برای کاربرد اصل بهای تمام شده (قدرت خرید دالر )است
اصل در آمد:
اصل در آمد موارد زیر را مشخص میکند
ماهیت واجزای تشکیل دهنده در آمد
معیار سنجش درآمد
زمان شناسایی (ثبت )درآمد
ماهیت و اجزای تشکیل دهنده در آمد
یک جریان از خالص دارایی
ها به درون واحد اقتصادی
که در نتیجه فروش کاالها یا
خدمات ایجاد می شود
هندریکسون بر این باور است که :
جریان کاالها یا خدمات به
خارج از واحد اقتصادی
جهت تحویل دادن به
مشتریان
محصول یک شرکت که تنها
در سایه تولید کاال یا خدمات
در طی یک دوره مشخص
زمانی به وجود می آید
-1مفهوم محصول بر مفهوم جریان انتقال کاالها یا خدمات به خارج برتری و این مفهوم هم به نوبه خود بر مفهوم جریان خالص
دارایی ها به درون برتری دارد
-2از دیدگاه معیار سنجش (مقدار)و زمان(تاریخ ثبت یا شناسایی )در آمد ،مفهوم محصول خنثی یا بی طرفانه است ولی در مورد
فرآیند در آمد مفهوم جریان به درون با معیار سنجش و تعیین زمان با هم اشتباه می شوند
اصوال در باره اجزای تشکیل دهنده درآمد دو دیدگاه وجود دارد
-1دیدگاه جامع یا فراگیر که در بر گیرنده همه وجوه حاصل از فعالیت های تجاری و سرمایه گذاری می شود
-2دیدگاه دیگر تنها در بر گیرنده نتیجه های حاصل از فعالیت های درآمد زا می شود (تفاوت بین درآمد و سود وزیان غیر عملیاتی)
سود خالص:
مازاد در آمد بر بهای منقض ی شده مربوط و سایر سودها و زیان های غیر عملیاتی واحد اقتصادی که ناش ی از فروش ،مبادله
یاسایر اقدام های منجر به تبدیل دارایی ه باشد
محاسبه درآمد :
در آمد برحسب ارزش کاالها یا خدمات مبادله شده در مبادالت واقعی محسوب می شود
زمان شناسایی(ثبت) در آمد:
معموال این دیدگاه پذیرفتنی است که در آمد و سود در طی همه مرحله های چرخه عملیاتی (طی دوره دریافت
سفارش،تولید،فروش و وصول مطالبات )بدست می آید .لذا حسابداران برای تعیین زمان ثبت و شناسایی در آمد و
سود رویدادتعیین کننده را مشخص می نماید (.رویداد تعیین کننده برای این است که مشخص شود در چه زمانی
در دارایی ها و بدهی ها یی که باید به صورتی مناسب منظور نمود تغییراتی مشخص روی دهد
اصل تحقق :
معنی اصل تحقق این است که در دارایی یا بدهی تغییری صورت گرفته و این تغییر به
میزان کافی قطعی و عینی است که ایجاب کند نتیجه آن در حساب ها ثبت شود این
ثبت با شناسایی به عامل مبادله بستگی دارد که بین دو گروه(دوطرف)مستقل انجام
می شود یا به یک شیوه شناخته شده تجاری انجام می شود و یا طبق مفاد انجام
شده قرار داد است که جنبه بسیار قطعی به خود گرفته است
یا بیان سطحی از واقعیت که سود می تواند بر رویداد مورد گزارش (به عنوان درآمد
)اثر بگذارد
می توان اصل تحقق را به مفهوم محاسبه سود قابل اتکا مرتبط ساخت
شاخص هایی برای شناسایی (ثبت) درآمد و سود
که توسط انجمن حسابداران آمریکا در سال
1974-1973بیان گشته اند بشرح ذیل می باشند
به هر معنی و مفهوم ،کسب شده
باشد
به شکل دارایی نقد (قابل تبدیل به
نقد)باشد
به شکل قابل توزیع باشد
از سرمایه جدا باشد
نیجه یک فروش قانونی یا فرایند مشابه باشد
نتیجه تبدیل ،حاصل از معامله ای باشد که بین واحد اقتصادی و فردی در خارج از واحد اقتصادی انجام شده باشد
اثر خالص یا ناخالص ی که بر حقوق سهامداران می گذارد باید بتوان با درجه باالیی از اعتماد آن را برآورد (تعیین)کرد
مبنای تعهدی برای شناسایی (ثبت) درآمد
در آمد حاصل از اجاره،بهرهو
کمیسیون هنگام کسب شناسایی
(ثبت) می شود
فرد یا گروهی که خدمات حرفه
ای یا مشابه ارائه میکند
درآمد حاصل از قرار دادهای بلند
مدت با توجه به پیشرفت کار یا
درصد تکمیل شده
قرار دادهای مبتنی بر دستمزد
ثابت و اضافه هزینه
تغییر در دارایی هابه سبب افزودن
بر آنها موجب ایجاد در آمد می
شود
اصل تطابق (هم زمانی درآمد و هزینه):
اصل تطابق برپایه این دیدگاه قرار دارد که هزینه ها باید در همان دوره و
با توجه به رعایت اصل درآمد ،شناسایی یا ثبت شوند
ارتباط بین درآمدها و هزینه ها به چهار شاخص زیر بستگی دارد
-1تطبیق مستقیم بهای منقض ی شده با درآمد (برای مثال .بهای تمام شده کاالی فروش رفته
با فروش مربوطه تطبیق داده شود
-2تطبیق مستقیم بهای منقض ی شده در یک دوره (برای مثال .حقوق رئیس برای دوره
مشخص)
-3تخصیص هزینه ها به دوره هایی که سود عاید کرده اند (برای مثال.استهالک)
-4بصورت هزینه جاری در آوردن همه هزینه ها در دوره ای که به مصرف رسیده اند
سودمندی اطالعات مالی تا حد بسیار زیادی به قابل اتکا بودن رویه هایی بستگی دارد که برای
سنجش و اندازه گیری مورد استفاده قرار می گیرند از آن جا که ایجاد حداکثر اطمینان از نظر
قابل اتکا بودن یک رویه همواره مشکل بوده است .حسابداران اصل عینیت را رعایت می کنند
تا رویه های راکه برای سنجش و اندازه گیری انتخاب کرده اند توجیه کنند .اصل عینیت همواره
دستخوش تفسیرهای گوناگون قرار گرفته است :
-1معیار سنجش عینی ،معیاری غیر شخص ی است و مقصود از عینیت واقعیت بیرونی است و به
شخص ی که این واقعیت را به تصور در می آورد بستگی ندارد
-2معیار سنجش عینی یک معیار سنجش متغییر است به این معنی که بر مبنای مدارک و اسناد
قرار دارد
-3معیار سنجش عینی حاصل توافق نظر گروهی مشخص از مشاهده کنندگان و کسانی است که
اقدام به اندازه گیری می نمایند
-4از میزان پراکندگی یک معیار سنجش می توان به عنوان شاخص ی از درجه عینیت یک نظام
سنجش و اندازه گیری مشخص استفاده کرد
اصل مزبور به این معنی است که در طول زمان از رویه های حسابداری همانند استفاده شود
در این اصل داریم :
-1به شیوه بهتری می توان صورت های مالی را با هم مقایسه کرد
-2گزارشات سودمند تری خواهیم داشت
-3یک عامل محدود کننده است
-4فرایند تصمصم گیری را آسان می کند
-5مسئله دست کاری در صورتهای مالی منتفی می شود چون در صورت ثبات رویه مقادیر ترازنامه و
صورت سود و زیان مخدوش نمی شود
در چه صورت می توان تغییر رویه داد :
-1تغییر در یک اصل حسابداری (باید در حسابها و صورتهای مالی عمومی و جاری اعمال شود )
-2تغییر در برآورد حسابداری (در صورتهای مالی آینده آورده شود)
-3تغییر شخصیت حسابداری واحد گزارشگر ی( که باید عطف به ماسبق شود)
در حسابداری توافق نظر عمومی و کلی وجود دارد مبنی بر این که داده های
حسابداری باید بصورت کامل ،مطلوب و مناسب افشا شوند .اصل افشای کامل
بدین معنی است که هیچ اطالعات مهمی که مورد عالقه و توجه یک سرمایه گذار
معمولی باشد ،نباید حذف یا پنهان شود
مقصود از افشای کامل ،مطلوب و مناسب چیست؟
از واژه مناسب چنین استنباط می شود که حداقل مجموعه ای از اطالعات باید
افشا شود مطلوب مفهوم محدودیت اخالقی به خود میگیرد و مشخص میکند که
باید از نظر استفاده کننده رفتاری منصفانه و معقول داشت و کامل به معنی این
است که اطالعات باید به صورت کامل و جامع ارائه شوند
اصل محافظه کاری یک اصل استثنا یا تعدیل کننده است بدین معنی که این اصل به عنوان یک
عامل محدود کننده برای ارائه داده های مربوط و فابل اتکای حسابداری عمل می کند .در این
اصل ترجیح داده می شود که ارزش دارایی ها و در آمد به کمترین مقدار ممکن برسد و ارزش
بدهی ها و هزینه ها به باالترین مقدار ممکن گزارش شود .
در این اصل نگرش بد بینانه حاکم است
در گذشته هنگامی از این اصل استفاده میکردند که شرایط عدم اطمینان حاکم بود و مدیران و
مالکان خوش بینی بیش از اندازه داشتند
استر لینگ جنین دیدگاهی دارد که قدیمی ترین و شاید رایج ترین اصل در فرایند تعیین ارزش
حسابداری
امروزه میزان اتکا بر محافظه کاری کاهش یافته و فقط در شرایط غیر عادی از این اصل استفاده
میکنند( بخاطر حفظ حریم شخص ی سرمایه گذار)
اصل اهمیت بدین معنی است که گزارشگری مالی تنها با اطالعاتی در ارتباط
است که اهمیت آنها به اندازه ای است که می تواند بر قضاوتها،ارزیابی
هایا تصمیم ها اثر بگذارند یک اصل استثنا و تعدیل کننده است
مراجع اصل اهمیت را به عهده حسابداران گذارده اند
اصل اهمیت فاقد تعریف عملیاتی است
در این اصل می توان مبادالت و رویدادهایی را که از نظر اقتصادی اثرهای
مهمی ندارند با باالترین سرعت ثبت کرد
شاخص های مورد نیاز برای تعیین اهمیت اقالم :
-1روش مبتنی بر اندازه
-2روش مبتنی بر شاخص تغییر
مقصود از اصل یکنواختی این است که واحد های اقتصادی مختلف
رویه های همانندی مورد استفاده قرار دهند