Transcript روش وسترگرین

‫به نام خدا‬
‫سرعت رسوب و کنترل کیفی آن‬
‫پوریا ارباب جعفری – امید یزدیا ن‬
‫سرعت رسوب و کنترل کیفی آن‬
‫‪ ‬گلبول های قرمز در یک لوله ی آزماش که به وضعیت عمودی قرار‬
‫گرفته ‪ ,‬تمایل به ته نشین شدن دارند ‪ ,‬که در نتیجه ستونی از پالسما را‬
‫پشت سر خود میگذارند ‪ .‬ارتفاع ستون پالسما بر حسب میلیمتر در مدت‬
‫زمان مشخص برابر با سرعت رسوب است که معموال بر حسب میلیمتر‬
‫در ساعت گزارش میشود ‪.‬‬
‫‪ ‬آزمایش سرعت رسوب از سه مرحله ‪10‬دقیقه ای ‪ 40‬دقیقه ای و ‪10‬‬
‫دقیقه ای تشکیل شده که در مرحله اول سرعت رسوب بسیار کم است و‬
‫در این حالت رولکس شکل میگیرد در مرحله دوم رسوب با سرعت‬
‫بیشتر و ثابت ادمه میابد و در مرحله سوم سرعت رسوب مجددا کند‬
‫میشود ‪.‬‬
‫‪ ‬بیماری های عفونی ‪ ,‬التهابی و بدخیم مهمترین علل افزایش سرعت رسوب‬
‫هستند‪.‬‬
‫‪ ‬در این بیماری ها واسطه های التهابی از قبیل اینترلوکین های شماره ی ‪1‬‬
‫و ‪ 6‬و فاکتور نکروز توموری)‪ (Tnf‬ترشح میشوند که حاصل عملکرد آنها‬
‫افزایش گلوبولینها و پروتئین های فاز حاد از سوی کبد است‪.‬‬
‫‪ ‬پروتئین های فاز حاد با خنثی کردن شارژ‬
‫منفی گلبول های قرمز موجب کاهش پتانسیل‬
‫زتا گردیده که به نوبه خود تشکیل تشکیل‬
‫شبکه ی رولکس داده و در نتیجه افزایش‬
‫سرعت رسوب را به علت جرم زیاد توده‬
‫رولکس به دنبال خواهد داشت‪.‬‬
‫‪ ‬محدوده ی طبیعی ‪:‬‬
‫‪ ‬در آقایان ‪0‬تا ‪/2‬سن میلیمتر در ساعت‬
‫‪ ‬در خانم ها ‪0‬تا ‪/2‬سن‪ 10+‬میلیمتر در ساعت‬
‫‪ ‬سرعت رسوب ارتباط مستقیم با جرم گلبول قرمز و ارتباط معکوس با‬
‫سطح گلبول دارد‪.‬برای مثال رولکس دارای جرم زیاد و سطح کم است و‬
‫از این رو موجب افزایش سرعت رسوب می شود‪ .‬از مهمترین عوامل‬
‫ایجاد رولکس افزایش فیبروژن بتاگلوبین ها و ایمونوگلوبین های‬
‫پاتولوژیک در اختالالت پالسماسل ها و بیماری های مزمن التهابی است‬
‫‪.‬پروتئین های با شارژ مثبت باخنثی کردن نیروی الکتروستاتیک دافعه‬
‫موجب کاهش پتانسیل زتا و شکل گیری رولکس میشود همچنین سرعت‬
‫رسوب نسبت عکس با ویسکوزیته پالسما دارد‪.‬‬
‫روش های اندازه گیری‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ -1‬روش وینتروب‪-‬النسبرگ ‪ :‬لوله ی وینتروب که از ‪0‬تا‪ 100‬درجه بندی‬
‫شده و حاوی اکسالت دوگانه است و خون حاوی ‪ EDTA‬در آن ریخته شده‪.‬‬
‫‪-2‬روش وسترگرین ‪ :‬روش روزمره اندازه گیری سرعت رسوب است‪.‬از‬
‫مزیت این روش بلندی طول لوله است که اجازه می دهد ماکزیمم رسوب شکل‬
‫گیرد‪.‬این روش سفارش شده توسط )‪ICSH‬کمیته بین المللی استاندارد سازی‬
‫هما تولوژی) است‪ .‬در روش وسترگرن خون در ستون ‪ 200‬میلی متری با‬
‫قطر دهانه ‪ 2.55‬میلی متر که این لوله از صفر تا ‪ 200‬درجه بندی شده است‬
‫ریخته می شود و بعد یکساعت مسافت طی شده توسط گلبول های قرمز بر‬
‫حسب میلی متر در ساعت )‪(mm/h‬گزارش می شود‪.‬‬
‫کمیته ‪ICSH‬سرعت رسوب به روش وسترگرین با خون رقیق نشده را به‬
‫عنوان روش استاندارد معرفی میکند چنانچه هماتوکریت باالی ‪%35‬باشد‬
‫تکرار پذیری ازمایش ‪ESR‬در لوله های باریک کم میشود و از این رو خون‬
‫با سیترات سدیم مخلوط می گردد و نهایتآ با استفاده از فرمول زیر می‬
‫توان ‪ESR‬خون رقیق نشده را محاسبه کرد‪.‬‬
‫‪(-12‬سرعت خون رقیق نشده * ‪=)0.86‬سرعت رسوب خون رقیق شده‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ ESR‬با افزایش سن افزایش میابد ‪ .‬حدود باالی طبیعی اولیه در روش‬
‫وسترگرین خیلی پایین به نظر میرسد ‪.‬‬
‫حد باالی طبیعی سرعت رسوب در این روش ‪:‬‬
‫قبل از ‪ 50‬سالگی‬
‫باالی ‪ 50‬سالگی‬
‫باالی ‪ 80‬سالگی‬
‫‪‬‬
‫مرد‬
‫‪15mm/h‬‬
‫‪20mm/h‬‬
‫‪30mm/h‬‬
‫زن‬
‫‪20mm/h‬‬
‫‪30mm/h‬‬
‫‪24mm/h‬‬
‫‪ -3‬نسبت سدیمانتاسیون زتا ‪:‬با سانتیفیوژ مخصوص به نام زتافوژ انجام‬
‫میشود‪.‬که این دستگاه لوله های موئینه را در وضعیت عمودی و ‪4‬دور ‪45‬‬
‫ثانیه ای به چرخش در می آورد ‪.‬اینکار منجر به تراکم و پخش کنترل شده‬
‫ی اریتروسیت ها میشود و اجازه میدهد که رولوتشکیل و ظرف ‪3‬دقیقه ته‬
‫نشین شود ‪ .‬سپس لوله ی موئینه همانند روش میکروهماتوکریت قرأت مشود‬
‫و به مقداری که به دست می آید زتاکریت اطالق میگردد ‪.‬سپس هماتوکریت‬
‫واقعی بر زتاکریت تقسیم میشود و نتیجه ی به دست آمده که به صورت‬
‫درصد بیان میشود نسبت رسوب زتا میباشد ‪.‬‬
‫‪ -4 ‬روش ‪ :Micro-ESR‬کاربرد بیشتری در اطفال دارد‪.‬در این‬
‫روش به ‪ 0.2‬سی سی خون نیاز است که لوله پالستیکی به طول ‪240‬‬
‫میلی متر با قطر ‪ 1‬میلی متر را پر کند‪ .‬این روش بیشتر جهت کودکان‬
‫بیمار کاربرد دارد ‪.‬‬
‫‪ ‬در روش وینتروب خونگیری در ضد انعقاد ‪ EDTA‬انجام میشود در‬
‫حالی که در روش وسترگرین خون به نسبت ‪ 4‬به ‪ 1‬با سیترات سدیم ‪3.2‬‬
‫‪ %‬رقیق میشود ‪.‬‬
‫‪ ‬با نمونه خون حاوی ‪ EDTA‬نیز میتوان از روش وسترگرین استفاده‬
‫کرد و برای این کار کافی است که نخست نمونه دارای ‪ EDTA‬را به‬
‫نسبت ‪ 4‬به ‪ 1‬با سرم فیزیولوژی یا سیترات سدیم رقیق کرد ‪.‬‬
‫منابع خطا‬
‫‪-1 ‬در صورتی که نمونه در حرارت اتاق نگهداری شده باشد ‪ .‬آزمایش‬
‫سرعت رسوب را باید حد اکثر ظرف ‪ 2‬ساعت بعد از نمونه گیری انجام‬
‫داد ولی اگر در یخچال ‪ 4‬درجه نگهداری شود حد اکثر تا ‪ 12‬ساعت‬
‫میتوان انجام آزمایش را به تاخیر انداخت‪.‬‬
‫‪ ‬نگهداری موجب تغییر شکل گلبول ها به حالت کروی و کاهش کاذب‬
‫سرعت رسوب میشود‪ .‬چنانچه نمونه در یخچال نگهداری میشود قبل از‬
‫انجام آزمایش به درجه حرارت اتاق برسد‬
‫‪-2 ‬قبل از انجام آزمون ‪ ,‬نمونه ی خون را باید کامال مخلوط کرد تا‬
‫رولکس و رسوب آنها در مدت یک ساعت مورد سنجش قرار میگیرد‬
‫‪-3 ‬وجود هرگونه ذرات لخته در نمونه موجب کاهش سرعت رسوب می‬
‫شود ‪ .‬ذرات لخته باعث مصرف و کاهش میزان فیبرینوژن میشود ‪.‬‬
‫فیبرینوژن جزو پروتیین های فاز حاد بوده و پتانسیل زیادی برای خنثی‬
‫کردن شارژ منفی گلبول های قرمز و تشکیل شبکه های رولکس دارد‪.‬‬
‫‪-4 ‬لوله های اندازه گیری سرعت رسوب را باید در مکانی قرار داد که از‬
‫هرگونه ارتعاش و لغزشی به دور باشد‪ .‬ارتعاش مانع رسوب گلبول های‬
‫قرمز میشود ‪.‬‬
‫‪-5 ‬دمای محیط برای این آزمایش باید بین ‪ 25-20‬باشد ‪ .‬دمای باالتر‬
‫موجب تسریع تشکیل شبکه های رولکس و در نتیجه افزایش کاذب‬
‫سرعت رسوب در مدت زمان استاندارد میشود‪.‬‬
‫‪-6 ‬لوله ها باید کامال در وضع عمودی قرار بگیرند‪ .‬انحراف به میزان‬
‫‪3‬درجه از حالت عمودی ‪ 30‬درصد افزایش سرعت رسوب را به دنبال‬
‫خواهد داشت ‪.‬‬
‫‪-7 ‬استفاده از لوله های غیر استاندارد ‪ ,‬نسبت غیر متناسب سدیم سیترات‬
‫‪,‬همولیز نمونه ی خون ‪ ,‬وجود حباب در لوله ‪,‬همگی اثرات نامناسب‬
‫روی میزان سرعت رسوب خواهد داشت ‪.‬‬
‫‪-8 ‬مقدار‪ESR‬در لوله های پالستیکی حدود‪1-2‬میلی متردر ساعت بیشتر‬
‫از ‪ESR‬در لوله های شیشه ای است‪.‬‬
‫‪-9 ‬هپارتین با ایجاد تغییر درپتانسیل زتا وایجاد چروکیدگی در گلبول ها‬
‫موجب افزایش سرعت رسوب می گردد‪.‬‬
‫‪-10 ‬تغییر شکل گلبول ها مانند اسفروسیتوز و داسی مانند مانع از ایجاد‬
‫رولکس شده و سرعت رسوب را کاهش می دهد‪.‬‬
‫‪-11 ‬سرعت رسوب بهترین حساسیت را در هماتوکریت های ‪ 30‬تا ‪40‬‬
‫درصد دارد‪.‬‬
‫فاکتورهای مداخله در ازمایش سرعت رسوب‬
‫فاکتورها‬
‫پروتئین و چربی‬
‫گلبول قرمز‬
‫گلبول های سفید‬
‫داروها‬
‫شرایط بالینی گوناگون‬
‫شرایط نمونه‬
‫شرایط انجام ازمایش‬
‫کاهش ‪ESR‬‬
‫افزایش ‪ESR‬‬
‫افزایش کلسترول‪ ،‬افزایش‬
‫افزایش البومین‪ ،‬افزایش فسفولیپید‬
‫فیبرینوژن‪ ،‬افزایش گاماگلوبین‪،‬‬
‫‪،‬افزایش امالح صفروای‬
‫کاهش آلبومین‬
‫اکانتوسیت‪-‬انیزوسیت‪-‬‬
‫اسفروسیت‪-‬پلی سیتمی‪-‬داسی‬
‫کم خونی‪-‬ماکروسیتوز‬
‫شکل‪-‬تاالسمی‪-‬میکروسیتوز‬
‫لکوسیتوز‬
‫لوسمی‬
‫دکستران‪-‬هپارین‪-‬ویتامین‪A-‬‬
‫سالیسیالت‪-‬کوئینیدین‬
‫پروکائین آمید‪-‬فنیلین آمین‪-‬‬
‫تئوفیلین‬
‫مسمومیت‪-‬عفونت‪-‬بیماری‬
‫اتوایمیون‪-‬دیابت‪-‬نارسایی کلیه‪-‬بد‬
‫خیمی‪-‬مایلوم مالتیپل‪-‬حاملگی‪-‬تب‬
‫روماتیسمی‬
‫نمونه ای که در یخچال نگهداری‬
‫وجود لخته در نمونه –تاخیر در‬
‫شده و به حرارت اتاق نرسیده‬
‫ثبت نتایج‬
‫باشد‬
‫افزایش درجه حرارت اتاق‪-‬کج حباب هوا در لوله‪-‬دمای پائین‪-‬‬
‫کاهش قطر لوله‬
‫بودن لوله‪-‬ارتعاش‬
‫تفسیر‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫از آزمایش سرعت رسوب برای پیگیری درمان بیماری های التهابی و عفونی‬
‫ویا تائید حضور بیماری های التهابی استفاده می شود‪.‬این آزمایش گاهی در‬
‫افتراق بیماری های با تصویر یکسان کمک کننده است‪.‬برای مثال سرعت‬
‫رسوب در استئو آرتریت دارای مقادیر طبیعی ولی در آرتریت ناشی از بیماری‬
‫های روماتیسمی و تب روماتیسمی باالست ‪.‬سرعت رسوب در اوایل بیماری‬
‫التهابی لگن و پارگی حاملگی خارج از رحم باال می رود در حالیکه در ‪24‬‬
‫ساعت اول آپاندیسیت نرمال است‪.‬‬
‫حدود ‪ %70‬از بیماران با سرطان کلیه دارای افزایش ‪ESR‬هستند‪.‬‬
‫در بیمارانی که سرطان شناخته شده دارند مقدار بیش از ‪ 100‬معموآل نشانگر‬
‫متاستاز است‪.‬‬
‫سرعت رسوب در حاملگی از هفته های ‪ 10‬تا ‪ 12‬افزایش یافته و یک ماه بعد‬
‫از زایمان به مقدار نرمال باز می گردد‪.‬‬
‫در سکته مغزی مقدار بیشتر از ‪ 28‬میلی متر در ساعت دارای پیش آگهی بد‬
‫است‪.‬‬
‫در سرطان پروستات مقدار بیشتر از ‪ 37‬میلی متر در ساعت همراه با پیشرفت‬
‫بیماری و پیش آگهی بد است‬
‫‪ ‬اخیرا نشان داده شده است که سرعت رسوب در آنمی داسی شکل حائز‬
‫اهمیت بالینی است بدین مفهوم که کاهش سرعت رسوب در غیاب بحران‬
‫های انسدادی مشاهده گردیده در حالیکه از یک هفته تا بحران های‬
‫دردناک افزایش متوسط دارد‪.‬‬
‫‪ ‬آزمایش سرعت رسوب درپیگیری درمان استئومایلیت نیز کاربرد دارد‪.‬‬
‫‪ ‬در لنفوم هوجکین ‪ESR‬ارزش پیش آگهی دارد و در غیاب عالئم ( تب‬
‫‪ ،‬کاهش وزن‪،‬عرق شبانه)معموال کمتر از ‪ 10‬است‪.‬‬
‫‪ ‬از کاربرد اورژانس ‪ESR‬میتوان برای ارزیابی ‪Temporal‬‬
‫‪ ،Arteritis‬آرتریت فونی‪،‬التهاب لگن و آپاندیسیت نام برد‪.‬اندازه‬
‫گیری سریع ‪ESR‬در ‪(Giant Cell Arteritis‬بیماری التهابی‬
‫عروق که رگهای بزرگ تا متوسط ناحیه سر را در بر میگیرد) از نظر‬
‫بالینی اهمیت زیادی دارد چون تاخیر چند ساعته در شروع درمان با‬
‫استروئیدها ممکن است با اختالل بینایی غیر قابل برگشت همراه باشد‪.‬‬
‫دستگاه ها‬
‫‪ -1 ‬دستگاه ‪: diesse ves-matic‬مخلوط کردن اتوماتیک نمونه و‬
‫نعیین نقطه ی انتهایی مادون قرمز رسوب را پس از ‪ 20‬دقیقه فراهم‬
‫میسازد‪ .‬نمونه ها همبستگی خوبی را با مقادیر ‪ ICSH‬نشان داده انند و‬
‫‪ ESR‬مطمینتر و سریعتر و استاندارد تری را عرضه نموده اند ‪.‬‬
‫‪ -2 ‬دستگاه ‪ sedisystem : Imafuku‬این دستگاه را که به طور‬
‫خودکار یک لوله ی خال جمع آوری خون ‪ seditainer‬را هم میزند و‬
‫سرعت رسوب را به کمک یک دوربین قابل حرکت و ریز پردازنده پس‬
‫از ‪ 20‬دقیقه در یک زاویه ‪ 20‬درجا از حالت عمودی تعیین مینماید <‬
‫بررسی نمود ‪ .‬در مقایسه با ‪ ESR‬مزایایی چون زمان کوتاهتر – کاهش‬
‫مخاطرات زیستی – عدم پیپت کردن و ساده شدن روش مشاهده شد ‪.‬‬
‫‪-3 ‬دستگاه ‪ : test 1‬یک آنالیزور خودکار ‪ ESR‬با سیستم بسته است که‬
‫یک لوله ی استاندارد جمع آوری خون را هم میزند ‪ ,‬سر لوله را با یک‬
‫سوزن آسپیراسیون سوراخ میکند و یک لوله ی مویینه را پر میکند که خود‬
‫آن در ‪ 20g‬در ‪ 37‬درجه سانتیفیوژ میشود ‪ .‬یک آشکار ساز دیود نوری‬
‫منحنی رسوب را رسم میکند که به مقادیر قابل مقایسه با مقادیر وسترگرن‬
‫تبدیل شده است ‪.‬‬
‫‪polymedco -4 ‬سیستم ‪ SEDIMAT‬را توزیع میکند ‪ .‬این سیستم‬
‫میتواند تا ‪ 8‬لوله ‪ SEDIPLAST‬را با یک قرأت کننده ی خودکار و‬
‫دستگاه چاپگر برای تحویل نتایج ‪ ESR‬وسترگرن به یک کامپیوتر یا چاپ‬
‫آن نمایش دهد ‪.‬‬
‫‪ -5 ‬آزمایشگاه های ‪ streck‬آنالیزور سرعت رسوب ‪ ESR-8‬را به بازار‬
‫عرضه کرده اند که ‪ ESR‬را با استفاده ازسیستم بسته لوله های خأل ‪ESR‬‬
‫ظرف ‪ 10‬دقیقه (خواندن خیلی سریع) ‪ 30,‬دقیقه (روش سریع) ‪,‬یا روش‬
‫استاندارد پس از ‪ 60‬دقیقه آنالیز پویش کرده و میخواند‬
‫منابع ‪:‬‬
‫‪ ‬خون شناسی انعقاد و طب انعقاد خون ویرایش بیستم ( ترجمه دکتر‬
‫کیومرث احمدی )‬
‫‪ ‬روشهای آزمایشگاهی و کنترل کیفی در خونشناسی (دکتر حبیب هللا گل‬
‫افشان )‬
‫‪ ‬خونشناسی پزشکی( تألیف دکتر مجتبی طبرستانی )‬