Transcript Slide 1
بار خدایا توبه می کنم! از هر لذتی بدون ذکر تو و از هر راحتی بدون انس تو و از هر شادی بدون قرب تو و از هر مشغولیتی در غیر مسیر طاعت تو امام سجاد(ع ) صفحه قبل صفحه قبل ارزشیابی آغازین آیا می دانید که تمام خشکی تای زمین روزی به هم متصل بوده اند؟ آیا می دانید که زلزله ها چگونه به وجود می آیند؟ آیا می دانید که در زیر زمین به دور از چشم ماورقه ها به هم برخورد می کنند؟ آیا می دانید که جزایر آتشفشانی در کجا وچگونه به وجود آمدند؟ آموزش علوم تجربی سوم راهنمایی فصل:4زمین ساخت ورقه ای صفحه قبل جا به جایی قاره ها: در سال 1912میالدی یک دانشمندآملانی به نام «وگنر» با شواهدی که به دست آورده بوداظهار داشت که حدود 200میلیون سال پیش تمام خشکی ها به هم متصل بوده وخشکی یک تکه ای را می ساخته اند. این خشکی عظیم رفته رفته به دو خشکی بزرگ تقسیم شد و پس از میلیون ها سال هر یک از دو خشکی قطعه قطعه شده وقاره های امروزی را به وجود آوردند . صفحه قبل ً در حالی که «وگنر» برای گفته های خودش دالیل نسبتا خوبی ارایه داده بود با مخالفت شدید دانشمندان آن زمان روبرو شد .از دالیل وگنر برای قاره ها را می توان تشابه برخی از سنگ های قاره ها با هم و هم چنین وجود نوعی فسیل از یک گیاه درقاره آفریقا وقاره آمریکای جنوبی یاد آوری کرد. همان طور که میدانیم هم اکنون این دو قاره جدا از هم هستند.پس با این شواهد میتوان گفت که قاره آفریقا و قاره امریکای جنوبی به یکدیگر متصل بوده اند. صفحه قبل پس از مرگ وگنر تعداد کمی از زمین شناسان نظریه وی را تحسین بر انگیز خواندند و برای اثبات آن به دنبال شواهد بهتری نسبت به گذشته بودند. در فاصله سال های 1950تا 1968پیشرفت شایان فناوری امکان مطالعه زمین شناسان را بر روی قسمت های ً نا شناخته زمین خصوصا کف اقیانوس ها را فراهم آورد.در سال 1968با توجه به مجموعه اطالعات وشواهد به دست آمده نظریه «وگنر» مبدل به یک نظریه جامع تر با عنوان زمین ساخت ورقه ای شد. بر اساس این نظریه سنگ کره زمین یک تکه نیست بلکه از تعدادی ورقه های کوچک و بزرگ تشکیل شده است. صفحه قبل برخی از این ورقه ها در زیر اقیانوس ها واقع اند.برخی از آنها در زیر قاره ها وپاره ای هم قسمت هایی از هر دو را در بر می گیرند.همه ورقه ها که تا عمق حدود 20تا 150کیلومتری ادامه دارند می توانند آزادانه و مستقل از هم حرکت کنند. دانشمندان عقیده دارند که دما وفشار در زیر سنگ کره به اندازه ای است که سنگ ها حالت شکل پذیر وخمیر مانند دارند .دما در همه قسمت های این بخش خمیری یکسان نیست بلکه قسمت های زیرین دمای بیش تر و قسمت های رویی دمای کم تری دارند. صفحه قبل این اختالف دما سبب می شود که قسمت های زیرین چگالی کم تری نسبت به قسمت های رویی داشته باشند. اختالف چگالی در قسمت های خمیری گوشته سبب برقراری جریان جابه جایی (همرفتی) بسیار کندی می شود (در حدود چند سانتی متردر سال).یعنی مواد سازنده نرم کره به آرامی باال می آیند وسپس به طرفین و سر انجام به سمت پایین کشیده می شوند. وقتی در نرم کره چنین جریانی به وجود آید ورقه های سنگ کره روی آن می خزند و همراه آن جا به جا می شوند.در این حالت ورقه های سنگ کره در محلی که جریان رو به باال باشد از هم دور و سپس به زیر ورقه مقابل فرو می روند(.شکل) صفحه قبلی صفحه اصلی بازگشت پدیده های حاصل از حرکت ورقه ها: •ورقه های دور شونده •ورقه های نزدیک شونده •ورقه های امتداد لغز بازگشت آزمایش کنید: ظرف بزرگی را پر از آب کنید واز قسمت میانی روی شعله نگه دارید.روی سطح آب دو تکه مقوا قرار دهید. پس از مدتی شعله را خاموش کنید ودر دو طرف ظرف یک قطره جوهر بچکانید. نتیجه مشاهدات خودتان را بازگو کنید. صفحه قبل دانش آموز پس ار پایان این فصل می تواند: ورقه های سازنده کره زمین را نام ببرد. چگونگی ایجاد زلزله را بیان کند. چگونگی تشکیل جزایر آتشفشانی را توضیح دهد. انواع برخرد بین ورقه ها را بیان کند. صفحه اصلی پایان: خدایا ! من در کلبه فقیرانه خود چیزی دارم که تو در عرش کبریایی خودی نداری!من چون تویی دارم وتو چون خودی نداری! امام سجاد(ع) صفحه قبلی صفحه اصلی بازگشت بازگشت بازگشت بازگشت بازگشت زمین ساخت ورقه ای: •جا به جایی قاره ها •پدیده های حاصل از حرکت ورقه ها صفحه قبل ورقه های دور شونده: بیش تر محل هایی که ورقه ها از هم دور می شوند در اقیانوس ها قرار دارند.در این مناطق مواد مذاب از شکاف موجود در بین دو ورقه خارج شده ودر همان جا سخت می شوند و پوسته جدیدی را به وجود می آورند.از این رو هر ساله چند سانتی متر بر وسعت اقیانوس ها افزوده می شود. خروج مواد مذاب در این مناطق سبب به وجود آمدن رشته کوه هایی در میان اقیانوس ها می شود. این رشته کوه ها زنجیره پیوسته ای را می سازند که طول آن در مجموع بیش تر از 60000کیلومتر است. رشته کوه های میان اقیانوس ی محل وقوع تعدادی از زمین لرزه ها و آتشفشان هاست(.شکل) صفحه قبل برخورد دو ورقه قاره ای :در این محل ها ورقه ای به زیر ورقه دیگر فرو نمی رود زیرا جرم هر دو مساوی است .نتیجه چنین برخوردی ایجاد کوه و زلزله های شدید است. بازگشت برخورد دو ورقه اقیانوس ی: دراین محل ها یکی از ورقه ها به زیر دیگری فرو می رود وبا خم شدن لبه ورقه ها گودال عمیق اقیانوس ی به وجود می آید.ورقه فرورانده شده مانند حالت قبل ذوب می شود و مواد حاصل از آن این بار از بستر دریا خارج می گردد.با ادامه فعالیت این آتشفشان جزایری سر از آب بیرون می آورند که به مجموعه آن ها جزایر قوس ی گفته می شود .اطراف این گودال ها محل وقوع تعداد دیگری از زلزله های شدید است(.شکل) بازگشت برخورد ورقه اقیانوس ی با ورقه قاره ای: در این محل ورقه اقیانوس ی به زیر ورقه قاره ای کشیده می شود وبا خم شدن لبه ورقه ها گودال عمیق اقیانوس ی به موازات قاره در داخل اقیانوس به وجود می آید. ورقه اقیانوس ی به همراه خود مقداری از رسوبات دریای را به پایین می کشاند.وقتی این مواد به عمق 100 کیلومتری می رسند ذوب می شوند و از شکاف ورقه قاره ای خود را به باال می کشند و سبب به وجود آمدن کوه های آتشفشانی بر روی قاره ها می شوند.گودال های عمیق و اطراف آن محل وقوع زلزله های شدید است(.شکل) بازگشت ورقه های امتداد لغز :در این محل ها نه پوسته جدیدی به وجود می آید و نه ورقه ای تخریب می شود .بلکه ورقه ها فقط از کنار هم عبور می کنند.در بیش تر مواقع ممکن است این جا به جایی برای مدتی صورت نگیردو انرژی ذخیره گرددو به هنگام آزاد شدن انرژی حرکت ناگهانی ورقه ها سبب زلزله های شدیدی شود. بازگشت ورقه های نزدیک شونده: •برخورد ورقه اقیانوس ی با ورقه قاره ای •برخورد دو ورقه اقیانوس ی •برخورد دو ورقه قاره ای بازگشت