Transcript PowerPoint Presentation - مدیریت آمار و فناوری اطلاعات و ارتباطات

‫آشنایی با اصطالحات بازرگانی و گمرکی‬
‫وسازمان اکو‬
‫گردآورنده ‪ :‬مرتضی مرتضوی فرد‬
‫شماره دانشجویی ‪911112561 :‬‬
‫استاد ‪ :‬خانم دکتر حق شناس کاشانی‬
‫دانشگاه آزاد واحد الکترونیکی‬
‫‪1‬‬
‫بخش ‪ :1‬آشنایی با اصطالحات بازرگانی و گمرکی‬
‫‪3.........77‬‬
‫بخش ‪:2‬آشنایی با سازمان اکو‬
‫‪78......121‬‬
‫‪2‬‬
‫ارزش کاالی صادراتی در گمرک‬
‫‪ ‬هر کاالیی که به عنوان صادرات به گمرک اظهار می شود‬
‫صرفنظر از قیمتی که طبق قرارداد برای آن تعیین شده به طور‬
‫کلی فارغ از ارزش کاال در خارج دارای قیمتی است که قبال‬
‫توسط مرجع رسمی دولتی تعیین شده و به صورت فهرست‬
‫قیمتهای صادراتی در اختیار گمرک ‪ ,‬بانک و سایر سازمانها‬
‫قرار می گیرد‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫لذا صادر کنندگان به این قیمتها دسترسی دارند و الزاما‬
‫اظهارنامه های صادراتی نیز باید با همین ارزشها تقویم گردد‪.‬‬
‫این نحوه قیمت گذاری کاالهای صادراتی و الزام کلیه‬
‫صادرکنندگان به رعایت آن برای این است که اوالً صادرکننده‬
‫اگر مجاز به اظهار قیمت کاالیی که صادر می کند به دلخواه‬
‫باشد قطعا ً برای یک نوع کاال قیمتهای مختلف به گمرک‬
‫اظهار می گردد و به این ترتیب چنانچه قرار بر اخذ تعهد‬
‫ارزی یا اخذ مالیات یا حتی تهیه آمار بازرگانی باشد هیچ کدام‬
‫از این منظورها درست برآورده نخواهد شد‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫ارزش کاالی ورودی در گمرک<ارزش گمرکی>‬
‫‪ ‬ارزش کاالی ورودی در گمرک در همه موارد عبارت است از‬
‫بهای سیف )‪CIF‬بهای خرید کاال در مبدا به اضافه هزینه بیمه و‬
‫حمل و نقل و باربندی) و کلیه هزینه های مربوط به افتتاح اعتبار‬
‫یا واریز بروات و همچنین حق استفاده از امتیاز نقشه‪ ,‬مدل و‬
‫عالمت گذاری بازرگانی و سایر حقوق مشابه مربوط به کاال و‬
‫سایر هزینه هایی که به آن کاال تا ورود به اولین دفتر گمرکی‬
‫تعلق می گیرد که از روی سیاهه خرید یا سایر اسناد تسلیمی‬
‫صاحب کاال تعیین و براساس نرخ ارز و برابری های اعالم شده‬
‫از طرف بانک مرکزی ایران در روز تسلیم اظهار نامه خواهد‬
‫بود‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫اسناد حمل‬
‫بارنامه به منزله سند قرارداد حمل‪ ,‬رسید دریافت کاال و سند مالکیت‬
‫آن است و همچنین سندی است که زمان ادعای خسارت از شرکت‬
‫بیمه می تواند به عنوان پشتوانه مورد استفاده واقع شود‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫جزئیات مندرج در بارنامه باید شامل موارد زیر باشد‪:‬‬
‫شرح کاال – عالئم و یا شماره های تجاری – نام کشتی حامل – ذکر‬
‫عبارتی که حاکی از وجود کاال در کشتی باشد – بنادر بارگیری و‬
‫تخلیه – نام حمل کننده کاال – نام گیرنده کاال – نام و نشانی شخصی‬
‫که ورود اجناس به اطالع او می رسد هزینه حمل پرداخت شده یا‬
‫قابل پرداخت در مقصد می باشد_ تعداد نسخه های بارنامه که به‬
‫صورت اصل صادر شده است – تاریخ صدور‪.‬‬
‫‪7‬‬
‫اسناد مثبته گمرکی‬
‫‪ ‬اسناد مثبته گمرکی بطور کلی اسنادی هستند که موید ورود کاال‬
‫به ترتیب مجاز به کشور‪ ,‬انجام تشریفات قطعی گمرکی در‬
‫خصوص آنها و ترخیص از گمرک با صدور سند و پرداخت کلیه‬
‫وجوهی که به ورود قطعی کاال تعلق می گیرد می باشد‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫اسناد نادرست‬
‫‪ ‬منظور از اسناد نادرست ‪ ,‬اسناد یا سیاهه هایی است که در آن‬
‫خصوصیات کاال صحیح و مختصراً ذکر نشده است و صاحب‬
‫کاال از عدم تصریح خصوصیات به زیان دولت اقدام و کاالی‬
‫دیگری را با حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض کمتر‬
‫اظهار نموده باشد‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫اظهارنامه کاال‬
‫‪ ‬اظهاری است که بر روی برگی که گمرک تعیین نموده تنظیم می‬
‫شود در این اظهارنامه اشخاص ذینفع روش گمرکی را که باید در‬
‫مورد کاال اجرا شود ذکر می کنند و مشخصاتی را که از نظر‬
‫گمرک برای اجرای ان روش الزم است قید می کنند‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫اظهارنامه ورود یا خروج‬
‫‪ ‬عبارت است از هر نوع اظهارنامه ای که توسط شخص مسئول‬
‫وسیله حمل و نقل یا نماینده او باید هنگام ورود یا خروج وسیله‬
‫حمل و نقل به مقامات گمرکی ارائه شود و حاوی مشخصات الزم‬
‫در ارتباط با وسیله حمل و نقل‪ ,‬مسیر سفر‪ ,‬بار‪ ,‬کاالهای توشه‬
‫ای و ملزومات‪ ,‬کارکنان و مسافرین می باشد‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫اظهارنامه گمرکی‬
‫‪ ‬یعنی هر اظهار یا اقدامی که راجع به اطالعات خاص مورد نیاز‬
‫گمرک به هر شکل که توسط گمرک توصیه شده یا مورد قبول‬
‫واقع شود‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫اظهارنامه مبداء‬
‫‪ ‬عبارت است از یک شرح مقتضی در رابطه با مبداء کاالهای‬
‫ساخته شده که در موقع صدور آنها توسط سازنده‪ ,‬تولید کننده ‪,‬‬
‫تهیه کننده ‪ ,‬صادر کننده یا هر شخص صالحیتدار دیگری در‬
‫فاکتور تجاری یا هر سند دیگری که مربوط به کاالها باشد ذکر‬
‫می گردد‬
‫‪13‬‬
‫اعالمیه ارز‬
‫‪ ‬سندی است بانکی که مبلغ ارز انتقال یافته جهت خرید کاال و هم‬
‫ارز ریالی آن و تاریخ گشایش اعتبار آنرا نشان می دهد‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫بار انداز‬
‫‪ ‬محل سرپوشیده ای است که یک یا چند طرف ان دیوار نداشته و‬
‫کاال ها به منظور محفوظ ماندن از برف و باران و تابش منظم‬
‫آفتاب در آنجا نگه داشته می شود‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫بارنویسی‬
‫‪ ‬مامورین مخصوص موقع تخلیه کاال از وسائط نقلیه‪ ,‬به تدریج‬
‫ریز آنرا می نویسد تا بعدا با بارنامه و مانیفست تطبیق داده شود‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫پروفورما‬
‫‪ ‬سیاهه خریدی است که فروشنده از مبدا به عنوان پیشنهاد فروش‪,‬‬
‫یا تعیین ارزش و شرایط فروش‪ ,‬صادر می کند‪ .‬پروفورما را‬
‫پیش فاکتور نیز می نامند‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫ترانسشیپ‬
‫‪ ‬عبارتست از روش گمرکی که به موجب آن کاالها تحت نظارت‬
‫گمرک از یک وسیله حمل و نقل ورودی به یک وسیله حمل و‬
‫نقل خروجی (صدور) در حوزه یک دفتر گمرکی که آن دفتر در‬
‫عین حال دفتر گمرکی توام برای ورود و صدور است ‪ ,‬انتقال‬
‫داده می شود‪.‬‬
‫‪18‬‬
‫تعهد ترانزیت‬
‫‪ ‬سندی است که توسط گمرک تنظیم می شود و به موجب آن اجازه‬
‫داده می شود که کاالها به طور ترانزیت گمرکی بدون پیش‬
‫پرداخت حقوق و عوارض ورودی حمل شوند و معموال حاوی‬
‫کلیه مشخصات الزم برای تعیین حقوق و عوارض ورودی در‬
‫مورد مقتضی و یک تعهد تضمین شده مبنی بر ارائه کاال با‬
‫مهروموم گمرکی و سیم و سرب دست نخورده به دفتر گمرکی‬
‫مقصد می باشد‪.‬‬
‫‪19‬‬
‫درابک‬
‫‪ ‬عبارت است از مبلغ حقوق و عوارض ورودی که موجب روش‬
‫درابک مسترد می شود‪.‬‬
‫‪20‬‬
‫دمپینگ‬
‫‪ ‬دمپینگ عبارت است از عرضه کاال با قیمتی کمتر از هزینه‬
‫نهایی تولید آن یا با استفاده از سوبسیدهای غیر عادی در یک‬
‫بازار خارجی‪.‬‬
‫‪21‬‬
‫عوارض و ارزش افزوده‬
‫‪ ‬عالوه بر حقوق گمرکی وجوهی نیز تحت عنوان عوارض و‬
‫ارزش افزوده طبق مصوب هیات وزیران به استناد قانون‬
‫انحصار تجارت خارجی‪ ,‬قانون امور گمرکی و قانون مقررات‬
‫صادرات و واردات از برخی کاالهای وارداتی اخذ می شود که‬
‫به آن عوارض و ارزش افزوده گفته می شود‪.‬‬
‫‪22‬‬
‫‪ ‬فلسفه وضع عوارض و ارزش افزوده جدا از حقوق گمرکی‬
‫صرفا به این لحاظ بوده که هرگاه دولت الزم بداند که به منظور‬
‫حمایت از تولیدات یا صنایع کشور میزان آن را تغییر دهد در‬
‫حالی که اگر این وجوه کالً در قالب حقوق گمرکی وصول میشود‬
‫بر طبق قانون می بایست مجلس آن را تعیین کند لذا هر تغییر‬
‫احتمالی آن مستلزم انجام مقدمات و طی تشریفات متداول و‬
‫صرف زمان نسبتا ً زیادی بوده در حالی که این وجوه ممکن است‬
‫هر سال محتاج تغییر باشد لذا با تصویب هیات دولت‪ ,‬این تغییر با‬
‫سهولت انجام می گیرد‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫سیاهه تجاری‬
‫‪ ‬صورتحسابی است که به موجب آن هزینه کاال به حساب خریدار‬
‫منظور می شود‪ .‬سیاهه باید دارای موارد زیر باشد‪:‬‬
‫‪ ‬تاریخ ‪ -‬نام و نشانی خریدار و فروشنده – شماره سفارش یا‬
‫قرارداد – مقدار و شرح کاال – قیمت واحد – شرح هر گونه‬
‫هزینه اضافی توافق شده که در قیمت واحد منظور نشده است –‬
‫ارزش کل کاال – وزن کاال – تعداد بسته ها – عالیم و شماره های‬
‫حمل‪ -‬شرایط تحویل و پرداخت‪.‬‬
‫‪24‬‬
‫فله‬
‫‪ ‬به کاالهایی که بدون لفاف در واگنها یا کامیونهای اتاقدار و یا‬
‫کشتی حمل می شود فله می گویند‪ .‬کاالهایی مانند شکر‪ ,‬گندم ‪,‬‬
‫حبوبات‪ ,‬علوفه و از این قبیل به صورت فله حمل می شوند‪.‬‬
‫‪25‬‬
‫کابوتاژ‬
‫‪‬عبارت است از حمل کاال از یک بندر کشور به بندر دیگر و‬
‫همچنین از یک گمرک به گمرک دیگر‪ ,‬که از راه کشور همجوار‬
‫یا آبرا ه های داخلی صورت می گیرد‪ .‬برای کابوتاژ تشریفات‬
‫گمرکی الزم است و دو نوع اظهارنامه دارد که یکی هنگام خروج‬
‫کاال از بندر یا مرز تنظیم می شود و یکی هم هنگام ورود به‬
‫گمرک مرز یا بندر ‪.‬‬
‫‪26‬‬
‫کارنه تیر‬
‫‪ ‬کارنه تیر سند ترانزیتی بین الملی کاال از راه زمینی است که در‬
‫مبدا صادر می شود و به موجب آن کاال از کشورهای بین راه تا‬
‫مقصد که به طور ترانزیت عبور می کند نیازی به انجام تشریفات‬
‫ترانزیت در مرز ورودی و خروجی هر کشور نخواهد بود‪.‬‬
‫‪27‬‬
‫کارنه ا‪.‬ت‪.‬ا‬
‫‪ ‬مدرک ورود موقت بین المللی است که اگر شخص یا شرکتی‬
‫کاالیی به صورت ورود موقت جهت شرکت در نمایشگاهها یا‬
‫تاسیس نمایشگاه وارد نماید و یا نمونه هایی برای ارائه به‬
‫مشتریان وارد کند به موجب این مدرک نیازی به انجام تشریفات‬
‫گمرکی مربوط به ورود موقت نخواهد داشت ‪.‬‬
‫‪28‬‬
‫کارنه دو پاساژ‬
‫‪ ‬کارنه دو پاساژ در حقیقت گذرنامه وسیله حمل و نقل جاده ای‬
‫است که به عنوان ورود موقت به کشور یا کشورهایی مسافرت‬
‫می کند ممکن است برای حمل کاال اشخاص یا بعنوان اتومبیل‬
‫سواری برای گردش یا انجام امری که در نظر است موقتا برای‬
‫ورود به کشوری از آن استفاده شود‪.‬‬
‫‪29‬‬
‫کاالی ضبطی در گمرک‬
‫‪ ‬ضبط کاال در گمرک در مواردی است که کاال ممنوع الورود یا‬
‫غیر مجاز بوده با نام و مشخصات صحیح اظهار شده باشد و‬
‫گمرک سه ماه به صاحب کاال فرصت داده باشد که کاال را از‬
‫کشور اعاده نماید‪ .‬ولی صاحب کاال اقدامی ننماید در این صورت‬
‫بعد از انقضای سه ماه مذکور کاال اصطالحا ً ضبط می شود ‪.‬‬
‫‪30‬‬
‫همچنین بعد از ضبط‪ ,‬به صاحب کاال دو ماه وقت داده می شود که اگر‬
‫شکایتی دارد به دادگاه شهرستان تسلیم نماید‪ .‬در غیر این صورت و‬
‫گذشت دو ماه مذکور اصطالحا ً کاال ضبط قطعی شده یعنی به مالکیت‬
‫دولت در می آید‪.‬‬
‫‪31‬‬
‫کاالی متروکه‬
‫‪ ‬کاالی متروکه کاالیی است که صاحب آن ‪ ,‬آن را ترک کرده باشد یعنی به‬
‫هر دلیل به سراغ کاال برای ترخیص نرفته یا اگر مراجعه کرده در ارائه‬
‫اسناد با مدارکی که الزم است تاخیر کند‪ ,‬مدتی که بعد از انقضای آن کاال‬
‫متروکه می شود‪،‬چهار ماه از تاریخ اولین قبض انبار و در فرودگاهها دو‬
‫ماه است هر گاه در این مدت اقدامی برای ترخیص نشود کاال متروکه می‬
‫شود‪.‬چنانچه صاحب کاال برای عدم مراجعه و ترخیص کاال عذر موجهی‬
‫داشته باشد می تواند با تنظیم درخواست و ارائه آن به گمرک‪ ,‬تقاضا کند‬
‫که مدت یاد شده حداکثر چهار ماه دیگر تمدید شود‪.‬‬
‫‪32‬‬
‫کاالی مرجوعی‬
‫‪‬کاالی مرجوعی یا دوباره صدور‪،‬کاالهایی است که ‪:‬‬
‫‪_ 1‬به عنوان واردات موقت قبال به کشور وارد می شوند و در پایان مهلت‬
‫ورود موقت برای اعاده از کشور‪،‬اظهار و تحت عنوان کاالی مرجوعی‬
‫شناخته می شوند‪.‬‬
‫‪_ 2‬به دلیل ممنوعیت یا غیرمجاز بودن تطبیق با استاندارد های اجباری (‬
‫در مورد آن دسته از کاالها که ورودشان مستلزم رعایت استاندارد اجباری‬
‫است) یا به طور کلی عدم احراز شرایط ‪ ,‬قابل ترخیص نیستند به همین لحاظ‬
‫از کشور باید مرجوع شوند‪.‬‬
‫‪33‬‬
‫کاالهای توشه ای و ملزومات‬
‫‪ ‬عبارت است از کاالهای اختصاص یافته برای مصرف توسط‬
‫مسافران و کارکنان کشتی ها‪ ,‬هواپیماها یا قطارها‪ ,‬این کاالها‬
‫ممکن است فروخته شده باشند یا نشده باشند‪.‬‬
‫‪34‬‬
‫کنوانسیون سیستم هماهنگ شده‬
‫‪ ‬معاهده و پیمانی است که کشورهای عضو سازمان جهانی گمرک‬
‫به منظور اجرای هماهنگ طبقه بندی کاالهای تجاری به آن‬
‫پیوسته اند‪ .‬مفاد این کنوانسیون از سال ‪ 1988‬برای اعضا آن‬
‫الزم االجرا شده است‪ .‬ایران نیز از سال ‪ 1374‬رسما ً به این‬
‫کنوانسیون ملحق شده است و جدول تعرفه(سیستم هماهنگ شده)‬
‫منظم به این کنوانسیون را از ابتدای سال ‪ 1375‬در مقررات‬
‫صادرات و واردات اجرا می کند‪.‬‬
‫‪35‬‬
‫کنوانسیون کیوتر‬
‫‪ ‬اصطالحی است که عموما ً در ارتباط با کنوانسیون بین المللی‬
‫برای ساده کردن و هماهنگ کردن روشهای گمرکی به کار برده‬
‫می شود‪ .‬این کنوانسیون در سال ‪ 1973‬از طرف شورای‬
‫همکاری گمرکی کیوتو پذیرفته شده است‪.‬‬
‫‪36‬‬
‫کنوانسیون ا‪.‬ت‪.‬ا‬
‫‪ ‬اصطالحی است که عموما در ارتباط با کنوانسیون گمرکی در‬
‫هر بارچه ا‪.‬ت‪.‬ا برای ورود موقت کاال به کار برده می شود‪ .‬این‬
‫کنوانسیون در سال‪ 1961‬از طرف شورای همکاری گمرکی در‬
‫بروکسل پذیرفته شده است‪.‬‬
‫‪37‬‬
‫کنوانسیون نایروبی‬
‫‪ ‬اصطالحی است که عموما در ارتباط با کنوانسیون بین المللی‬
‫همکاری متقابل اداری به منظور پیش گیری تجسس و کیفر‬
‫تخلفات گمرکی به کار برده می شود‪ .‬این کنوانسیون در سال‬
‫‪ 1977‬از طرف شورای همکاری در نایروبی پذیرفته شده است‬
‫‪38‬‬
‫کانتینر‬
‫‪ ‬محفظه بزرگی است از چوب یا فلز که اغلب حجم کفه یک‬
‫کامیون بزرگ یا تریلر را فرا می گیرد‪.‬‬
‫‪39‬‬
‫گواهی بیمه‬
‫‪ ‬اظهاریه امضا شده ای است که حاکی از مبدا ساخت کاال می‬
‫باشد‪ .‬گواهی مبدا توسط صادر کننده کاال و نماینده اش تهیه می‬
‫شود ولی این گواهی در بعضی از کشورها باید روی فرم خاصی‬
‫که حاوی تائید یک سازمان اداری مستقل (برای مثال اتاق‬
‫بازرگانی) باشد صادر شود‪.‬‬
‫‪40‬‬
‫مانیفست‬
‫‪ ‬فهرست محموالت یک کشتی یا یک قطار یا یک کاروان از‬
‫کامیونهایی را می گویند که بیشتر از یک بارنامه دارند‪ .‬در‬
‫فارسی می توان آنرا فهرست کل کاال خواند که حاوی ریز کلیه‬
‫برنامه های مربوط به محموله است‪ .‬این فهرست کل‪،‬زمانی‬
‫عرضه می شود که محموله تجاری به گمرک مقصد می رسد‪.‬‬
‫‪41‬‬
‫مانیفست محموله (بار)‬
‫‪ ‬عبارت است از فهرستی از کاالهای تشکیل دهنده محموله بار که در یک‬
‫وسیله حمل و نقل یا در یک واحد حمل و نقل حمل می شوند‪ .‬مانیفست‬
‫محموله بار که به این ترتیب حاوی مشخصات بازرگانی مربوط به کاالها‬
‫از قبیل شماره های اسناد حمل‪ ,‬نام صادر کننده و گیرنده کاال‪ ,‬عالمت و‬
‫شماره‪،‬تعداد و نوع بسته بندی‪ ,‬مقدار و شرح کاال باشد و ممکن است به‬
‫جای اظهارنامه محوله بار به کار رود‪.‬‬
‫‪42‬‬
‫نظارت گمرکی‬
‫‪ ‬یعنی اقدامی برای تضمین اجرای قوانین و مقرراتی که گمرک‬
‫مسئول اجرای آنهاست به عمل می اید‪.‬‬
‫‪43‬‬
‫وزن قانونی‬
‫‪‬وزن قانونی یعنی وزنی که طبق قانون برای مقاصد معین تعیین شده یا‬
‫میشود‪ .‬در قانون گمرک نیز این وزن عبارت از وزن ناخالص (وزن با‬
‫ظرف) ‪Gross Weight‬منهای وزن تقریبی(اوزان ظروف در قانون گمرک‬
‫مشخص شده) ظرف‪ .‬وزنی که به این ترتیب به دست می اید برای محاسبه‬
‫حقوق گمرکی و عوارض ورودی در مواردی که این حقوق از روی وزن‬
‫اخذ می شود به کار می رود‪.‬‬
‫‪44‬‬
‫هزینه های گمرکی‬
‫‪ ‬هزینه های گمرکی وجوهی هستند که میزان و چگونگی وصل انها با تصویب هیات‬
‫وزیران برای تخلیه ‪ ,‬باربری ‪ ,‬انبار داری ‪ ,‬ازمایش‪ ,‬تعرفه بندی‪ ,‬بدرقه کاال‪ ,‬خدمات‬
‫فوق العاده و نظایر ان تعیین و به وسیله گمرک وصول می شود بعضی از این هزینه ها‬
‫در اظهار نامه های گمرکی و قبل از این هزینه ها در اظهارنامه های گمرکی و قبل از‬
‫اظهار ‪ ,‬محاسبه و منظور می شوند و برخی به موجب قبض درآمد و جدا از اظهارنامه‬
‫وصول می شوند‪(.‬نظیر هزینه خدمات فوق العاده‪ ,‬هزینه ازمایش کاال‪ ,‬هزینه تعرفه بندی‬
‫و هزینه بدرقه کاال(‬
‫‪45‬‬
‫اعتبارات اسنادی ‪LC‬چیست ؟‬
‫‪‬تعهدی است که بانک گشایش کننده اعتبار در مقابل بانک فروشنده‬
‫بر عهده می گیرد تا در قبال دریافت اسناد از بانک فرشنده‪،‬وجه‬
‫اعتبار را به صورت نقد یا مدت دار پرداخت نماید‪،‬اعتبار اسنادی‬
‫به دو شکل(قابل برگشت و غیر قابل برگشت)صورت می پذیرد‬
‫‪46‬‬
‫اعتبار اسنادی غیرفعال ( ‪LC ) NON‬‬
‫) ‪Operative‬کدام است ؟‬
‫‪ ‬اعتباری است که گشایش شده و به ذینفع ابالغ گردیده است اما در‬
‫متن آن شرایطی ذکر شده تا در صورت تحقق آن شرایط این‬
‫اعتبار اسنادی فعال گردد ‪.‬‬
‫‪47‬‬
‫اعتبار اسنادی یوزانس ‪Usance LC‬چیست ؟‬
‫‪‬اعتباری است که پرداخت وجه کاال به فروشنده در صورت تحقق‬
‫شرایط اعتبار بصورت مدت دار ( زیر یک سال ) توسط بانک‬
‫گشایش کننده اعتبار یا بانک کارگزار پرداخت می گردد ‪.‬‬
‫‪48‬‬
‫فرم ‪S.A.D‬در گمرک چیست ؟‬
‫‪ ‬سند یا اظهار نامه واحد گمرکی است که به منظور یکسان سازی‬
‫جمع آوری اطالعات و پردازش ماشینی آن طراحی گردیده است‬
‫‪.‬‬
‫‪49‬‬
‫‪ CRF‬چیست ؟‬
‫‪‬یک سند گمرکی است که توسط موسسات بازرسی کاال صادر می‬
‫شود و نشان می دهد که قیمت کاال در مبدأ مورد تأیید شرکت‬
‫بازرسی قرار گرفته است ‪.‬‬
‫‪50‬‬
‫معامله ‪Bay back‬چیست ؟‬
‫‪ ‬فروشنده در یک کشور خارجی ماشین آالت و دانش فنی و‬
‫تأسیسات و امکانات را به کشور خریدار می دهد تا در آنجا کاال‬
‫تولید شود و به کشور فروشنده برگردد ‪.‬‬
‫‪51‬‬
‫فرم ‪SD‬چیست ؟‬
‫‪ ‬سندی که تولیدکننده کاال به موجب آن کتبا ً اقرار می کند که کاالی‬
‫تولید شده مطابق استاندارد خواسته شده آن تولید گردیده است ‪.‬‬
‫‪52‬‬
‫فرم ‪MD‬چیست ؟‬
‫‪ ‬اظهار نامه تولید کننده کاالست که به موجب آن تأئید می کند کاال‬
‫براساس ضوابط استاندارد تولید گردیده ا ست ‪.‬‬
‫‪53‬‬
‫گواهی ‪SFR‬چیست ؟‬
‫‪ ‬گواهی ثبت استاندارد در موسسه استاندارد است ‪.‬‬
‫‪54‬‬
‫منطقه آزاد تجاری – صنعتی چیست ؟‬
‫‪‬قسمتی از قلمرو سیاسی یک کشور که کاالی عرضه شده در آنجا از لحاظ‬
‫ارتباط حقوق و عوارض ورودی مشمول نظارتهای معمول گمرکی نمی شود‬
‫‪ .‬واردات کاال به مناطق آزاد از خارج تابع مقررات صادرات و واردات و‬
‫امور گمرکی مناطق آزاد جمهوری اسالمی و مقررات متحدالشکل اعتبارات‬
‫اسنادی ( ) ‪UCP500‬بوده و از مقررات صادرات و واردات کشور مستثنی‬
‫می باشد ‪.‬‬
‫‪55‬‬
‫کشورهای ) ‪CIS‬کشورهای مستقل مشترک المنافع )‬
‫کدامند ؟‬
‫‪ ‬جامعه کشورهای مستقل مشترک المنافع در سال ‪ 1991‬تأسیس‬
‫گردیده و اتحادیه ای است که از جنبه های قوانین داخلی و بین‬
‫المللی جانشین اتحاد جماهیر شوروی سابق شده است و سه کشور‬
‫روسیه ‪ ،‬اوکراین و روسیه سفید آن را بنیاد نهاده اند و کشورهای‬
‫آذربایجان ‪ ،‬ارمنستان ‪ ،‬ازبکستان ‪ ،‬ترکمنستان ‪ ،‬تاجیکستان ‪،‬‬
‫قرقیزستان ‪ ،‬قزاقستان و مولداوی و گرجستان به عضویت آن‬
‫درآمده اند ‪.‬‬
‫‪56‬‬
‫بازارچه های مرزی چیست ؟‬
‫‪ ‬محوطه ای است محصور واقع در نقطه صفر مرزی و در جوار‬
‫گمرکات مجاز به انجام تشریفات ترخیص کاال قرار دارند و اهالی‬
‫دو طرف می تواند کاال و محصوالت مورد نیاز خود را با‬
‫رعایت مقررات صادرات و واردات در این بازارچه ها عرضه‬
‫نماید ‪.‬‬
‫‪57‬‬
‫روش خریدهای متقابل چگونه است ؟‬
‫‪ ‬روش خریدی است که در آن پرداخت بهای کاالی خریداری شده‬
‫بصورت غیرنقدی صورت می گیرد ‪.‬‬
‫‪58‬‬
‫ورود موقت چیست ؟‬
‫‪ ‬رویه گمرکی است که به موجب آن برخی از کاالها بدون‬
‫پرداخت حقوق ورودی عوارض به قصد خروج مجدد در مدت‬
‫مقرر وارد قلمرو گمرکی می گردد و سه گونه است ‪:‬‬
‫‪ - 1‬ورود موقت کاال جهت تعمیر یا تولید و بسته بندی‬
‫‪ -2‬ورود موقت به منظور نمایش در نمایشگاهها‬
‫‪ - 3‬ورود موقت خودرو‬
‫‪59‬‬
‫•اصطالحات اینکوترمز ‪international :‬‬
‫‪commercial terms 2010‬‬
‫طبقه بندی چهارگروه اینکوترمز‬
‫گروه ‪E‬گروه ‪F‬گروه ‪C‬گروه ‪D‬‬
‫‪60‬‬
‫گروه ‪E:‬‬
‫تحویل کاال در نقطه عزیمت در مبدأ‬
‫گروه ‪F:‬‬
‫تحویل کاال به خریدار بدون پرداخت کرایه حمل در مبدأ‬
‫گروه ‪C:‬‬
‫تحویل کاال در مبدأ به خریدارباپرداخت کرایه حمل‬
‫گروه ‪D:‬‬
‫تحویل کاال در مقصد‬
‫‪61‬‬
‫‪EXW‬تحویل کاال در محل کار (کارخانه ‪ ،‬انبار و‪)....‬‬
‫‪FCA‬تحویل کاال به حمل کننده در مبدأ‬
‫‪FAS‬تحویل کاال در کنار کشتی در مبدأ‬
‫‪FOB‬تحویل کاال روی عرشه کشتی در مبدأ‬
‫‪CFR‬ارزش کاال و کرایه حمل تا مقصد‬
‫‪CIF‬ارزش کاال‪،‬بیمه و کرایه حمل تا مقصد‬
‫‪CPT‬تحویل با پرداخت کرایه حمل تا مقصد‬
‫‪62‬‬
‫‪CIP‬تحویل با پرداخت کرایه حمل و بیمه تا مقصد‬
‫‪DAT‬تحویل در پایانه تعیین شده بعد از تخلیه بار (در‬
‫مقصد)‬
‫‪DAP‬تحویل روی وسیله نقلیه (در مقصد)‬
‫‪DDP‬تحویل در مقصد با پرداخت حقوق و عوارض‬
‫گمرکی‬
‫‪63‬‬
‫آربیتراژ ‪:‬‬
‫شرایطی است که در آن یک ارز در بازارهای مختلف قیمتهای‬
‫متفاوت دارد ‪ .‬در نتیجه ‪ ،‬افرادی که « آربیتراژ ورها » نامیده می‬
‫شوند ‪ ،‬این ارز را در بازاری که قیمت پائین دارد می خرند و در‬
‫بازاری که قیمت باال دارد می فروشند و از این مابه التفاوت استفاده‬
‫می کنند ‪.‬‬
‫‪64‬‬
‫اسپکوالسیون ( معامالت سوداگری ‪ ،‬سفته بازی)‬
‫در حالیکه آربیتراژور به دنبال سود مطمئن و فاقد ریسک است‬
‫‪،‬اسپکوالتور )سفته باز) با قبول ریسک و به امید دست یافتن به سود‬
‫قابل مالحظه ‪ ،‬ارز را به نرخ روز یا نرخ وعده دار خریدو فروش‬
‫می کند ‪.‬‬
‫‪65‬‬
‫اسپکوالتور اگر پیش بینی کند که نرخ روز ارزی افزایش خواهد‬
‫یافت ‪ ،‬آن را می خرد و اگر پیش بینی کند که نرخ روز ارزی کاهش‬
‫خواهد یافت آن را می فروشد ‪ .‬حال اگر پیش بینی او در هر مورد‬
‫صحیح باشد ‪ ،‬سود هنگفتی عاید او خواهد شد ‪.‬‬
‫‪66‬‬
‫می پردازد و اگر پیش بینی کند که ارزش ارز معینی در مثال ْ شش‬
‫ماه آینده کاهش خواهد یافت ‪ ،‬به فروش وعده دار اگر اسپکوالتور‬
‫پیش بینی کند که ارزش ارز معینی در مث ْ‬
‫ال سه ماه آینده افزایش‬
‫خواهد یافت ‪ ،‬به خرید وعده دار ارز مزبور ارز مزبور می پردازد ‪.‬‬
‫‪67‬‬
‫اسپکوالسیون ( معامالت سوداگری ) بر دو نوع‬
‫است ‪:‬‬
‫‪_ 1‬اسپکوالسیون با ثبات ‪:‬‬
‫وقتی اتفاق می افتد که نرخ مبادله‬
‫ارز معینی تغییر کند‪،‬لیکن اسپکوالتور پیش بینی کند که نرخ مبادله‬
‫مزبور در آینده در جهت عکس تغییر خواهد کرد و عمل خود را با‬
‫این پیش بینی تنظیم کند ‪.‬‬
‫‪68‬‬
‫‪_ 2‬اسپکوالسیون بی ثبات ‪:‬‬
‫وقتی اتفاق می افتد که نرخ ارز‬
‫معینی تغییر کند و اسپکوالتور پیش بینی کند که در آینده نرخ مزبور‬
‫در همین جهت بیشتر تغییر خواهد کرد و عمل و اقدام خود را با پیش‬
‫بینی تنظیم کند ‪ .‬یک عامل مخرب در جریان بین المللی تجارت و‬
‫سرمایه گذاری به شمار می رود ‪.‬‬
‫‪69‬‬
‫بازار مشترک‬
‫در سال ‪ 1954‬شش کشور آلمان غربی ‪ ،‬ایتالیا ‪ ،‬بلژیک ‪ ،‬فرانسه ‪،‬‬
‫لوکزامبورک و هلند پیمان تأسیس « اتحادیه اروپای غربی » را‬
‫امضاء کردند و در سال ‪ 1957‬همین کشورها «جامعه اقتصادی‬
‫اروپا » را بنیان نهادند که به بازار مشترک معروف است‬
‫‪70‬‬
‫موافقت نامه عمومی تعرفه و تجارت ( گات)‬
‫در سال ‪ 53 ، 1947‬کشور جهان در هاوانا دور هم جمع شدند تا ترتیباتی را اتخاذ کنند که‬
‫مبادله بین آنها آسانتر انجام شود ‪ .‬در سال ‪ 1948‬یک معاهده چند جانبه موسوم به « موافق‬
‫نامه عمومی تعرفه و تجارت » به امضای ‪ 23‬کشور رسید و به اجرا گذاشته شد ‪ .‬این‬
‫مؤافقت نامه شامل ‪ 3‬نکته مهم بود ‪.‬‬
‫‪_ 1‬اگر کشوری تسهیالتی برای واردات کاالهای کشور دیگر فراهم کرد ‪ ،‬کشورهای دیگر‬
‫نیز بتوانند از این مزایا استفاده کنند ‪.‬‬
‫‪_ 2‬به منظور افزایش کارائی و باال بودن در آمد کشور های عضو ‪ ،‬این کشورها باید از‬
‫طریق مذاکره‪،‬تعرفه های گمرکی را پائین بیاورند و اجازه دهند که کاالی رقیب آسانتر به‬
‫داخل کشور آنها وارد شود ‪.‬‬
‫‪_ 3‬کاهش دادن و در صورت امکان حذف سهمیه بندی بر واردات ‪.‬‬
‫‪71‬‬
‫سازمان خوارو بار و کشاورزی (فائو)‬
‫فائو از مؤسسات تخصصی سازمان ملل متحد است و دارای وظایف زیر است ‪:‬‬
‫‪_ 1‬به طور مداوم وضع خوارو بار و کشاورزی جهان را زیر نظر دارد و دولتهای عضو را از آمار و‬
‫اطالعات مربوط به مواد غذائی ‪ ،‬کشاورزی ‪ ،‬پیش بینی تولید و‪ ...‬مطلع می سازد ‪.‬‬
‫‪_ 2‬اقدامات ملی و بین المللی برای افزایش تولید ‪ ،‬توزیع ‪ ،‬و ذخیره سازی محصوالت کشاورزی به عمل می‬
‫آورد ‪.‬‬
‫‪_ 3‬توسعه اعتبارات کشاورزی را توصیه می کند ‪.‬‬
‫‪_ 4‬برای کشف و ایجاد زمینهای کشاورزی جدید ‪ ،‬باال بردن محصول ‪ ،‬باال بردن سطح زندگی روستاییان به‬
‫اعضا وام می دهد ‪.‬‬
‫‪72‬‬
‫کمیسیون سازمان ملل در مورد تجارت و توسعه (‬
‫اونکتاد)‪:‬‬
‫در سال ‪ ،1946‬به منظور بررسی مشکالت پولی ‪ ،‬مالی و تجاری‬
‫کشورهای جهان سوم ‪ ،‬کنفرانسی از دولتهای جهان تشکیل شد که‬
‫بعدها ( اونکتاد ) نامیده شد ‪.‬‬
‫‪73‬‬
‫کشورهای عضو ( اونکتاد ) در پنج گروه تشکیل شدند ‪:‬‬
‫‪) 1‬کشورهای روبه رشد آسیایی و آفریقایی‬
‫‪) 2‬گروه کشورهای اروپایی ‪ ،‬آمریکای شمالی ‪ ،‬استرالیا ‪ ،‬زالندنو ‪،‬‬
‫اسرائیل ‪ ،‬آفریقای جنوبی و ژاپن‬
‫‪) 3‬گروه کشورهای آمریکای التین‬
‫‪) 4‬گروه کشورهای سوسیالیستی‬
‫‪) 5‬کشور چین‬
‫‪74‬‬
‫سازمان همکاری اقتصادی ( اکو)‬
‫در سال ‪ 1946‬میالدی « پیمان همکاری و عمران منطقه ای » ( آر‬
‫سی دی ) بین سه کشور ایران ‪ ،‬ترکیه و پاکستان منعقد شد ‪ .‬اهداف‬
‫عمده این پیمان همکاری های فنی ‪ ،‬فرهنگی ‪ ،‬اقتصادی و نیز مبادله‬
‫آزاد کاال ها از طریق انعقاد قرار داد های بازرگانی و بهبود خطوط‬
‫حمل و نقل هوایی ‪ ،‬زمینی ‪ ،‬دریایی‪،‬بین سه کشور ایران ‪ ،‬ترکیه ‪،‬‬
‫پاکستان و لغو تشریفات روادید عبور در منطقه و کاهش دادن نرخ‬
‫های حمل ونقل پستی عنوان شده بود البته عالوه بر اهداف‬
‫مزبور‪،‬پیمان همکاری و عمران منطقه ای ( آر سی دی ) از اهداف‬
‫سیاسی و نظامی سنتونیز به طور ضمنی داشته است ‪.‬‬
‫‪75‬‬
‫در سال ‪ 1363‬هجری شمسی اجالسی در تهران برگزار شد پس از تجدید‬
‫نظرهای الزم سازمان همکاری اقتصادی جانشین پیمان آر سی دی شد ‪.‬‬
‫در اجالس چهارم‪،‬سازمان همکاری اقتصادی ( اکو ) پیشنهاد تشکیل‬
‫« بازار مشترک اسالمی » را مطرح کرد ‪ .‬همچنین پیشنهاد تأسیس‬
‫بانک توسعه سرمایه گزاری اکو و برقراری ترتیبات خاص برای‬
‫پرداخت های چند جانبه بین سه کشور ایران ‪ ،‬ترکیه ‪ ،‬پاکستان به‬
‫منظور تسهیل امور بازرگانی مطرح گردید ‪.‬‬
‫‪76‬‬
‫با پیوستن افغانستان و پاره ای از کشورهای مسلمان تازه استقالل یافته‬
‫اتحاد جماهیر شوروی سابق به سازمان همکاری اقتصادی (اکو )‬
‫روابط تجاری کشورهای مسلمان منطقه در قالب اهداف اکو‪،‬توسعه‬
‫چشمگیری خواهد یافت ‪.‬‬
‫‪77‬‬
‫سازمان همکاریهای‬
‫اقتصادی اکو ‪eco‬‬
‫‪78‬‬
‫امروزه تجارت درونمنطقهای در اتحادیههای بزرگ جهانی رشد‬
‫چشمگیری داشته است‪ .‬درحال حاضر بلوكهای اقتصادی منطقهای از‬
‫جمله )‪EU (European Union‬در اروپا و ‪ASEAN‬‬
‫)‪(Association of Southeast Asian Nations‬در آسیای جنوب‪-‬‬
‫شرقی دارای توان باالی اقتصادی بوده و در سرنوشت اقتصاد جهان‬
‫نقش تعیینكنندهای دارند‪ .‬در خلیج فارس نیز شش كشور عضو‬
‫شورای همكاری‪ ،‬زمینه ایجاد یك اتحادیه پولی را فراهم آوردهاند‪.‬‬
‫‪79‬‬
‫پس از تشكیل كنفرانس توسعه و تجارت وابسته به سازمان ملل متحد‬
‫در ‪ 23‬مارس ‪ 1964‬و تعیین دهه ‪ 1960‬بهعنوان دهه توسعه و‬
‫عمران كشورهای درحال رشد‪ ،‬روند این همكاریها‪ ،‬شتاب بیشتری‬
‫گرفت و سازمان همكاری عمران منطقهای در ژوئیه ‪1964‬‬
‫(‪1343‬ه‪.‬ش) با عضویت سه كشور ایران‪ ،‬پاكستان و تركیه تشكیل شد‬
‫‪80‬‬
‫سه كشور مزبور درصدد اجرای طرحهای صنعتی كردن خود به‬
‫شیوه غربی بودند‪ .‬محدویت ذخایر ارزی‪ ،‬نیاز به اجرای طرحهای‬
‫صنعتی‪ ،‬دریافت تكنولوژی و باالخره استفاده از امكانات موجود‬
‫منطقهای سبب شد كه اندیشه ایجاد سازمان همكاری عمران منطقهای‬
‫بهصورت یك سازمان همكاری چندجانبه تقویت شود‪ .‬عالوهبر این‪،‬‬
‫داشتن عالیق تاریخی‪ ،‬فرهنگی و سنّتی مشترك میان سه كشور و‬
‫قرار گرفتن در یك منطقه حساس استراتژیك‪ ،‬ضرورت پیداش چنین‬
‫سازمانی را نمایان میساخت ‪.‬‬
‫‪81‬‬
‫بدین ترتیب عهدنامه ازمیر (‪ )1345‬بهعنوان اساس و شالوده این‬
‫همكاری برای تقویت فعالیتها تنظیم شد‪ .‬ناسیونالیسم و قومیّتگرایی‪،‬‬
‫ضعف تفكرات فراملّی و همچنین برخی از تعهدات فرامنطقهای برخی‬
‫كشورهای عضو‪ ،‬موجب شد تا تشكیالت و سازمان پیشبینیشده‬
‫نتواند‪ ،‬اهداف مورد نظر را تحقیق بخشد‪.‬‬
‫‪82‬‬
‫با پیروزی انقالب اسالمی و تح ّوالت سیاسی در ایران‪ ،‬روند فعالیت‪-‬‬
‫های این سازمان منطقهای تا چندی دچار ركورد شد‪ .‬پس از پیروزی‬
‫انقالب نیز بهعلت عدم اعالن نظر قاطع ایران نسبت به ابقاء در‬
‫سازمان مذكور یا خروج آن‪ ،‬فعالیّت سازمان همكاری عمران‬
‫منطقهای به حالت تعلیق در آمد و در سال ‪ 1359‬منحل شد‪ .‬با در نظر‬
‫گرفتن اصول سیاست خارجی ایران‪ ،‬مبنی بر گسترش روابط با‬
‫كشورهای همسایه‪ ،‬برای بسط همكاری سه كشور ایران‪ ،‬پاكستان و‬
‫تركیه‪ ،‬ساختاری تحت نام جدید سازمان همكاری اقتصادی‬
‫( )‪Economic Cooperation Organization‬که بهطور خالصه‪،‬‬
‫اكو ( )‪ECO‬خوانده میشود‪ ،‬از نهم اوت ‪ )1363( 1984‬آغاز بهكار‬
‫كرد‪.‬‬
‫‪83‬‬
‫این سازمان‪ ،‬در ابتدا با مشاركت سه كشور مذکور‪ ،‬بر اساس معاهده‬
‫ازمیر و با هدف اعتالی سطح زندگی اقتصادی مردم منطقه تاسیس‬
‫گردید‪ .‬كشورهای افغانستان‪ ،‬تاجیكستان‪ ،‬آذربایجان‪ ،‬ازبكستان‪،‬‬
‫تركمنستان‪ ،‬قزاقستان‪ ،‬قرقیزستان در ‪ 1992‬به این سازمان ملحق‬
‫شدند‪ .‬در همین رابطه روز ‪ 28‬نوامبر بهمناسبت اوج فعالیتهای این‬
‫سازمان روز اكو نامگذاری شده است‬
‫‪84‬‬
‫اکو و سازمانهای خارجی‬
‫در حال حاضر سازمان اکو با داشتن ‪ 10‬عضو و حدود ‪ 350‬میلیون‬
‫نفر جمعیت‪ ،‬یعنی حدود یک چهارم جمعیت مسلمانان جهان‪ ،‬بهعنوان‬
‫بزرگترین تشکّل اقتصادی جهان اسالم بخش قابل توجهی از‬
‫ظرفیتهای تجاری‪ ،‬صنعتی‪ ،‬بازرگانی و منابع نفتی و گازی جهان‬
‫را در اختیار دارد‬
‫‪85‬‬
‫این مهم‪ ،‬در کنار موقعیت ممتاز این سازمان منطقهای در سطوح‬
‫استراتژیک و ژئواستراتژیک‪ ،‬با اختصاص ‪ 8620697‬کیلومتر مربع‬
‫وسعت فعلی‪ ،‬بهعنوان نقطه تماس سه قاره آسیا‪ ،‬اروپا و آفریقا‪،‬‬
‫فرصت قابل توجّهی برای اعضای فعّال در آن ایجاد کرده است‪.‬‬
‫‪86‬‬
‫با تصویب قطعنامهای در چهل و هشتمین اجالس مجمع عمومی‬
‫سازمان ملل در خصوص همكاریهای بین ‪ 2‬سازمان‪ ،‬نقطه عطفی‬
‫در تاریخ روابط خارجی اكو گشوده شد‪ .‬براساس این قطعنامه‪ ،‬اكو‬
‫بهعنوان عضو ناظر مجمع عمومی پذیرفته شد و پس از آن هر ‪ 2‬سال‬
‫یكبار در اجالس ساالنه مجمع عمومی قطعنامهای پیرامون روابط بین‬
‫‪ 2‬سازمان تصویب شده است‪ .‬با امضای یادداشت تفاهم و‬
‫موافقتنامههای همكاری میان اكو و دیگر سازمانهای بینالمللی‬
‫روابط خارجی سازمان وارد مرحله جدیدی شد و توانست به عضویت‬
‫ناظر بیشتر این سازمانها درآید‪.‬‬
‫‪87‬‬
‫اهداف تشکیل اکو‬
‫‪ .1‬ارتقاء شرایط برای توسعه اقتصادی پایدار و افزایش سطح زندگی‬
‫و رفاه مردم؛‬
‫‪ .2‬گسترش تجارت درونمنطقهای و فرامنطقهای و حذف موانع‬
‫تجاری؛‬
‫‪.3‬تالش در جهت ادغام تجارت كشورهای منطقه با تجارت جهانی و‬
‫ارتقای همكاریهای اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬ف ّنی و علمی؛‬
‫‪ .4‬توسعه زیربناهای حمل و نقل و ارتباطات؛‬
‫‪88‬‬
‫‪ .5‬توسعه همگرایی بخش دولتی و خصوصی با تاكید بر آزادسازی‬
‫اقتصادی؛‬
‫‪ .6‬تدوین برنامه مشترك جهت توسعه منابع انسانی و بهرهبرداری از‬
‫منابع طبیعی؛‬
‫‪ .7‬همكاری منطقهای برای كنترل مواد مخدر؛‬
‫‪ .8‬حفظ محیط زیست و تحكیم روابط تاریخی و فرهنگی در بین‬
‫كشورهای عضو و همكاری با سازمانهای منطقهای و بینالمللی‪.‬‬
‫‪89‬‬
‫تشكیالت‬
‫تشکیالت سازمان همكاری اقتصادی اكو براساس عهدنامه ازمیر عبارتست از‪:‬‬
‫الف) شورای وزیران ()‪COM: Council of Ministers‬‬
‫ب) شورای قائممقامان ( ‪CPR: Council of Permanent‬‬
‫)‪Representatives‬‬
‫ج) شورای برنامهریزی منطقهای()‪RPC: Regional Planning Council‬‬
‫د) كمیتههای فنی‬
‫هـ) دبیرخانه‬
‫و) سازمان تخصصی‬
‫‪90‬‬
‫شورای وزیران‬
‫این شورا بهعنوان عالیترین ركن تعیینكننده خطمشی سازمان‬
‫محسوب میشود و با شركت وزرای امور خارجه كشورهای عضو و‬
‫یا دیگر نمایندگانی كه مقام وزارت داشته باشند‪ ،‬تشكیل میشود‪.‬‬
‫شورا دارای اجالس سالیانه بوده و حداقل یكبار در طی سال تشكیل‬
‫جلسه میدهد‪ .‬در این جلسات‪ ،‬آییننامههای داخلی تدوین و همچنین‬
‫تصمیمات سازمان توسط آن اتخاذ میشود‪.‬‬
‫‪91‬‬
‫شورای قائم مقامان‬
‫شورای قائممقامان متش ّكل از مدیر كل وزارت امور خارجه جمهوری‬
‫اسالمی ایران و سفرای كشورهای عضو در ایران بوده و بهعنوان‬
‫ركن دائمی از طرف وزیران رویه و خطمشی سازمان را تعیین و‬
‫موضوعاتی را كه مستلزم اتخاذ تصمیم توسط دول عضو میباشد‪،‬‬
‫تنظیم میكند و در امور مربوط به اجرای تصمیمات شواری‬
‫وزیران‪ ،‬اقدامات مقتضی بهعمل میآورد‪ .‬این شورا دارای اجالس‬
‫مرتب بوده و هر زمان كه نیاز باشد‪ ،‬تشكیل جلسه میدهد‪ .‬ریاست‬
‫این شورا هر شش ماه یکبار بهصورت دورهای و بهترتیب حروف‬
‫الفبای انگلیسی با یكی از كشورهای عضو است‪ .‬این شورا دارای‬
‫نمایندگی ثابت در ایران است ‪.‬‬
‫‪92‬‬
‫شورای برنامهریزی منطقهای‬
‫شورای برنامهریزی مركب از رؤسای سازمانهای برنامه دول‬
‫عضو یا نمایندگانی كه دارای همان اختیارات باشند‪ .‬این شورا‪،‬‬
‫بهطور كلی مطالعه درباره طرحهای عمرانی و بررسی استعدادها و‬
‫امكانات تولیدی كشورهای عضو را بر عهده دارد و پیرامون طرح‪-‬‬
‫های مشترك و قراردادهای طویلالم ّدت و ایجاد هماهنگی بین طرح‪-‬‬
‫های همكاری دولتهای عضو و اقداماتی كه الزم است نسبت به‬
‫انجام آنها تسریع بهعمل آید‪ ،‬اظهار نظر و توصیههای الزم را‬
‫مینماید‪ .‬توصیههای شورا بههمراه گزارش نتایج ارزیابی به شورای‬
‫وزیران جهت اتخاذ تصمیم ارائه میشود‬
‫‪93‬‬
‫كمیتههای فنی‬
‫این كمیتهها كه از نمایندگان كشورهای عضو تشكیل میشود‪ ،‬وظیفه‬
‫دارند كه ارتباط و تماس الزم در مورد طرحهای خاص و مشترك‬
‫سازمان را بین كشورهای عضو فراهم آورند‪ .‬در ابتدای تشكیل این‬
‫سازمان در سال ‪ 17 ،1343‬كمیته بهوجود آمد؛ اما پس از زمانی‬
‫كوتاه مسئولین به این نتیجه رسیدند كه وجود كمیتههای متعدد‪،‬‬
‫كیفیتها را پایین میآورد؛ بههمین جهت‪ ،‬با ادغام چند فعالیت در‬
‫یكدیگر‪ ،‬تعداد آنها را كاهش داد‪.‬‬
‫‪94‬‬
‫امروزه اکو دارای ‪ 8‬كمیته "اقتصادی‪ ،‬بازرگانی"‪" ،‬صنعتی و فنّی"‪،‬‬
‫"حمل و نقل و ارتباطات"‪" ،‬كشاورزی"‪" ،‬علمی‪ ،‬آموزشی و‬
‫فرهنگی"‪" ،‬انرژی"‪" ،‬زیربنایی در امور عمومی (كمیته بهداشت و‬
‫محیط زیست)" و مبارزه با مواد مخدر" است‪.‬‬
‫‪95‬‬
‫دبیرخانه‬
‫بهمنظور برقراری ارتباط بین ارگانهای مختلف كشورهای عضو‪،‬‬
‫تصمیم گرفته شد كه اكو دارای یك دفتر دائمی بهنام دبیرخانه باشد‪،‬‬
‫كه مقرّ آن در تهران است‪ .‬دبیرخانه اكو از یك دبیركل و تعدادی‬
‫كارمند اداری تشكیل گردیده و دارای وظایف متعددی است‪.‬‬
‫‪96‬‬
‫وظایف دبیر كل‬
‫• تهیه اسناد و مدارك الزم‪ ،‬تنظیم صورتحساب‪ ،‬نظرات و‬
‫تصمیمات سازمان؛‬
‫•حفظ ارتباط با دولتهای عضو و سایر ارگانها؛‬
‫• تهیه گزارش ساالنه؛‬
‫• بررسی فعالیتهای سازمان اكو و ارزیابی موفقیتهای آن؛‬
‫• تهیه گزارش جامع درباره وضعیت اقتصادی كشورهای عضو و‬
‫تسلیم آن به شواری وزیران‬
‫‪97‬‬
‫دبیرخانه تحت نظر دبیر كل سازمان فعالیّت دارد‪ .‬دبیر كل فردی است‬
‫كه بهتناوب از كشورهای عضو‪ ،‬بهترتیب حروف الفبای انگلیسی‬
‫برای مدت ‪ 4‬سال انتخاب میشد؛ ولی اعتبار این قاعده تا سال‬
‫‪2000‬میالدی بود که پس از آن دبیر كل برای مدت دو سال به ترتیب‬
‫حروف انگلیسی اعضاء انتخاب میشود‬
‫‪98‬‬
‫دبیرخانه سازمان‪ ،‬دارای تشكیالت منسجمی است‪ .‬این تشكیالت‬
‫عبارتند از‪ :‬دبیر كل‪ ،‬معاونین دبیركل‪ ،‬مدیران دبیرخانه (از هر‬
‫كشور ‪ 2‬نفر بهعنوان مدیر انتخاب میشوند) و تعدادی كارمند اداری‬
‫و دفتری‬
‫‪99‬‬
‫سازمانهای تخصصی‬
‫براساس ماده ‪ 20‬عهدنامه ازمیر‪ ،‬سازمانها و مؤسسات تخصصی‬
‫در برخی زمینههای خاص همكاری بهوجود آمده و در همان زمینه‬
‫فعالیت خود را آغاز كردند‪ .‬برای اجرای این مفاد‪ ،‬در حال حاضر‬
‫سازمان اكو دارای چند مؤسسه تخصصی است‪ .‬این مؤسسات‬
‫عبارتند از‪:‬‬
‫‪100‬‬
‫موسسه فرهنگی اكو؛ مقر این مؤسسه در تهران است و اهداف و‬
‫برنامههای مشترك فرهنگی را طرحریزی و اجرا میکند‪ .‬هدف‬
‫اصلی مؤسسه‪ ،‬ارتقاء همكاری و مشاركت نزدیك بین مردم منطقه و‬
‫همكاری بین رسانههای گروهی‪ ،‬اندیشمندان‪ ،‬روشنفكران‪ ،‬هنرمندان‬
‫و كلیه اقشاری كه بهنوعی در زمینه میراث مشترك منطقه‬
‫صاحبنظر و یا فعال هستند‪ ،‬است‪ .‬تقویت مبادالت فرهنگی‪ ،‬برپایی‬
‫نمایشگاههای هنری‪ ،‬برگزاری مسابقات ورزشی‪ ،‬برپایی سمینارها و‬
‫كنگره های ادبی‪ ،‬انتشار آثار برتر منطقه‪ ،‬تقویت همكاری در زمینه‬
‫باستان شناسی و معماری‪ ،‬گسترش زبانهای رایج منطقه از جمله‬
‫اهداف و برنامههای مورد نظر مؤسسه فرهنگی اكو است‪.‬‬
‫‪101‬‬
‫بنیاد علمی اكو؛ مركز بنیاد علمی اكو در اسالمآباد پایتخت پاكستان‬
‫است و وظایف و اهداف كلی بنیاد مذكور عبارتند از‪ :‬تربیت نیروی‬
‫متخصص و ماهر‪ ،‬ارتقا سطح علمی موسسات تحقیقاتی‪ ،‬ارزیابی‬
‫مسایل مربوط به تكنولوژی و چگونگی انتقال تكنولوژی مدرن‪ ،‬مبادله‬
‫اطالعات علمی‪.‬‬
‫‪102‬‬
‫موسسه آموزشی اكو؛ مركز موسسه آموزشی اكو در آنكارا پایتخت‬
‫تركیه قرار دارد و وظایف و اهداف كلی آن عبارتند از‪ :‬تشكیل‬
‫كرسیهای مشترك و متقابل در دانشگاهها‪ ،‬مبادله دانشجو و اهدای‬
‫بورسهای مطالعاتی و فرهنگی بین كشورهای عضو‪ ،‬تاسیس دانشگاه‬
‫‪103‬‬
‫مؤسسات منطقهای اکو‬
‫؛ مؤسسات منطقهای اكو با مبنا قراردادن حمل و نقل و ارتباطات‪،‬‬
‫بهعنوان عناصر زیر بنایی در توسعه اقتصادی تشكیل شدهاند‪" .‬اتاق‬
‫بازرگانی و صنایع اكو"‪" ،‬شركت مشترك كشتیرانی اكو"‪" ،‬شركت‬
‫هواپیمایی اكو"‪" ،‬مؤسسه آموزش عالی بیمه اكو"‪" ،‬مركز بیمه اكو"‪،‬‬
‫"شركت بیمه اتكایی اكو"‪" ،‬مؤسسه فرهنگی اكو"‪" ،‬موسسه منطقهای‬
‫استانداردسازی اكو"‪" ،‬مجمع اتاقهای بازرگانی و صنایع اكو"‪،‬‬
‫"بانك تجارت و سرمایهگذاری اكو" و "بنیاد جوانان اكو" تشکیلدهنده‬
‫این مؤسساتند‪.‬‬
‫‪104‬‬
‫این مؤسسات هر ساله گزارشاتی در خصوص فعالیت خود به‬
‫دبیرخانه اكو ارائه میدهند‪ .‬چنانچه نیاز به اتخاذ تصمیماتی داشته‬
‫باشند كه دارای تأثیر بر خطمشی سازمان باشد‪ ،‬قبالً از دبیركل كسب‬
‫مجوز مینمایند و سرانجام جهت اجرای تصمیمات خود از طریق‬
‫دبیرخانه‪ ،‬از كمك كشورهای عضو برخوردار میشوند‪ .‬این‬
‫مؤسسات‪ ،‬اركانی فرعی وابسته به سازمان محسوب میشوند‪ ،‬كه‬
‫توسط شورای وزیران بهوجود آمدهاند و هر زمان الزم باشد‪،‬‬
‫تعدادشان بنا به ضرورت‪ ،‬توسط همان شورا افزایش و یا كاهش‬
‫خواهد یافت‪.‬‬
‫‪105‬‬
‫همچنین طی سالهای اخیر‪ ،‬دو همكاری مشترك منطقهای دیگر نیز‬
‫بین سازمانهای ذیربط كشورهای عضو اكو بهوجود آمده که خارج از‬
‫تشكیالت اكو و بهصورت مستقل عمل میكنند و عبارتند از ‪:‬‬
‫‪106‬‬
ECOSAI: Economic Coorperation ( ‫•اكو سای‬
‫؛ موسسات عالی‬Organization Supreme Audit Institutions)
‫حسابرسی كشورهای عضو اكو؛‬
ECONA: Economic Coorperation Organization ( ‫• اكونا‬
‫ متشكل از‬،‫؛ اكونا یا خبرگزاری اكو‬News Agency)
‫خبرگزاریهای كشورهای عضو اكو؛‬
107
‫همچنین اكو ایجاد تعدادی از مراكز منطقهای تخصصی را نیز‬
‫تصویب كرده است كه از آن جمله اند‪:‬‬
‫•مركز منطقهای مدیریت خشكسالی در مشهد؛‬
‫•مركز منطقهای انتقال تكنولوژی در تهران؛‬
‫• مركز منطقهای مبارزه با بالیای طبیعی؛‬
‫• كمیسیون دائمی مبارزه با بیماریهای دامی‪.‬‬
‫‪108‬‬
‫موافقتنامههای مهم منطقهای‬
‫‪ .1‬موافقتنامه تجاری اكو؛ كشورهای ایران‪ ،‬تركیه‪ ،‬پاكستان‪،‬‬
‫تاجیكستان و افغانستان موافقتنامه تجاری اكو را در اسالمآباد‬
‫(‪ ،)9/4/1383‬با هدف كاهش تعرفهها بنا نهادند‪ .‬در دومین اجالس‬
‫وزرای بازرگانی اكو‪ ،‬سه كشور بنیانگذار‪ ،‬به پیشنهاد وزیر‬
‫بازرگانی جمهوری اسالمی ایران‪ ،‬تصمیم به كاهش سقف تعرفهها به‬
‫حداكثر ‪ 10‬درصد در مدت ‪ 5‬سال گرفتند‪.‬‬
‫‪ .2‬موافقتنامه چارچوب حمل و نقل ترانزیت؛ بهدنبال اجرایی شدن‬
‫این موافقتنامه‪ ،‬چهار كمیته شامل بیمه‪ ،‬راه آهن‪ ،‬جا ّده و حقوقی‬
‫تشکیل شد‪.‬‬
‫‪109‬‬
‫‪ .3‬پیشنویس موافقتنامه همكاری بخش های تعاونی كشورهای‬
‫عضو؛ این پیشنویس از سوی ایران در هفدهمین اجالس شورای‬
‫برنامهریزی منطقهای مطرح شد‪.‬‬
‫‪ .4‬موافقتنامه تاسیس بانك اطالعات جرائم گمركی و قاچاق اكو؛‬
‫تاكنون كشورهای افغانستان‪ ،‬آذربایجان‪ ،‬پاكستان و تركیه این‬
‫موافقتنامه را امضاء کردهاند‪.‬‬
‫‪ .5‬موافقتنامه تاسیس شركت بیمه اتكایی اكو؛‬
‫‪110‬‬
‫‪ .6‬موافقتنامه تسهیل صدور روادید تجار و بازرگانان عضو اكو؛ این‬
‫موافقتنامه در سال ‪ 1998‬تنظیم و توسط سه كشور امضاء و در سال‬
‫‪ 2002‬حد نصاب الزم را بهدست آورده و الزماالجرا گردیده است‪.‬‬
‫‪ .7‬موافقتنامه تأسیس بانك اكو؛ از تیرماه ‪ 1385‬اجرایی شده و بر‬
‫این اساس بانك اكو فعالیت خود را شروع كرد‪ .‬مقر بانك در استانبول‬
‫و دارای شعب در تهران و اسالمآباد خواهد بود‬
‫‪111‬‬
‫مدیریتها و مراجع ملی اكو‬
‫• مدیریت حمل و نقل و ارتباطات‬
‫• مدیریت صنعت‪ ،‬كشاورزی و گردشگری‬
‫• مدیریت تجارت و سرمایه گذاری‬
‫• مدیریت انرژی‪ ،‬معادن و محیط زیست‬
‫• مدیریت پروژه‪ ،‬آمار و تحقیقات اقتصادی‬
‫• مدیریت توسعه پایدار و منابع انسانی‬
‫‪112‬‬
‫عوامل واگرایی اکو‬
‫گسترش و تنوع موافقتنامههای تجاری‪ ،‬حمایت از حقوق مالکیت‬
‫فکری‪ ،‬اقدامات ضد دامپینگ‪ ،‬گسترش حمل و نقل و سرمایهگذاری‬
‫مشترک در امور مورد عالقه کشورهای عضو از جمله اموری است‬
‫که میتواند با ایجاد همگرایی فراگیر منطقهای بر نقش و جایگاه اکو‬
‫در جهان بیفزاید و سهم اعضای این سازمان منطقهای در تجارت‬
‫جهانی را افزایش دهد‪.‬‬
‫‪113‬‬
‫ایران بهعنوان بزرگترین تولیدكننده نفت و گاز و تركیه بهعنوان‬
‫دروازه اكو به اروپا از مهمترین مزیتهای اكو در عرصه تعامالت‬
‫منطقهای و بینالمللی بهشمار میروند‪.‬‬
‫‪114‬‬
‫بهرغم همه این برگهای برنده‪ ،‬اكو تاكنون نتوانسته به یك سازمان‬
‫فعال در عرصه همكاری منطقهای تبدیل شود‪ .‬بهطوركلی‪ ،‬عوامل‬
‫واگرایی در اكو را میتوان در موارد زیر خالصه كرد‪:‬‬
‫‪115‬‬
‫‪ .1‬تفاوت ساختار اقتصادی كشورهای عضو؛‬
‫‪ .2‬فقدان برنامه مدرن اقتصادی و نامكمل بودن اقتصاد كشورهای‬
‫عضو؛‬
‫‪ .3‬فقدان سرمایه برای توسعه در اكثر كشورهای عضو بهخصوص‬
‫افغانستان و كشورهای آسیای مركزی؛‬
‫‪116‬‬
‫‪ .4‬فقدان نهادهای الزم بهمنطور حمایت از روابط تجاری منطقهای و‬
‫بینالمللی در برخی از كشورهای عضو؛‬
‫‪ .5‬ضعف قوانین و فقدان مقررات ناظر بر تجارت و سرمایهگذاری‬
‫در برخی از كشورهای عضو و حجم نه چندان چشمگیر تعامالت‬
‫اقتصادی و تجاری بین سه كشور (ایران‪ ،‬تركیه و پاكستان) علیرغم‬
‫عضویت دیرینهشان در سازمان همکاری عمران منطقهای و جانشین‬
‫آن‪ ،‬اكو؛‬
‫‪117‬‬
‫‪ .6‬عدم وجود اطمینان الزم و نگرانی برخی از اعضاء نسبت به نیّات‬
‫یكدیگر با نظرداشت تفاوت نظامها و دیدگاههای سیاسی در این‬
‫كشورها؛‬
‫‪ .7‬اعمال نفوذ برخی كشورهای خارجی و فرامنطقهای از جمله‬
‫آمریكا و اسرائیل‪ ،‬بهخصوص در دو كشور تركیه و آذربایجان و نیز‬
‫حضور نظامی آمریكا در افغانستان؛‬
‫‪118‬‬
‫‪.8‬عدم وجود دیدگاههای سازنده منطقهای؛ چراكه الزمه پیشرفت و‬
‫توسعه‪ ،‬گذشت اعضاء از منافع كوتاه مدت در مقابل منافع كلیتر و‬
‫بلندمدتتر است؛‬
‫‪.9‬تفاوت رژیمهای سیاسی و تعارضات سیاسی و عقیدتی بین اعضاء؛‬
‫‪119‬‬
‫‪.10‬دلبستگی اعضاء به غیر از منطقه؛‬
‫‪.11‬نبود امنیت و ثبات سیاسی در برخی از كشورها‪ ،‬مانند آسیای‬
‫مركزی و افغانستان‪ ،‬كه با مسائلی از جمله جنگ و سلطه از سوی‬
‫نیروهای بیگانه‪ ،‬قاچاق مواد مخدر و درگیریهای قومی و قبیلهای و‬
‫فقر و محرومیت دست و پنجه نرم میكنند؛‬
‫‪120‬‬
‫‪ .12‬حل نشدن رژیم حقوقی دریای خزر‪ ،‬كه روابط كشورهای ذینفع‬
‫در این رابطه را تحتالشعاع خود قرار داده و كدورتها و‬
‫دلخوریهای سیاسی مانعی در روند همگرایی سیستمی و اقتصادی بین‬
‫اعضای سازمان اكو میشود‬
‫‪121‬‬
‫با تشکر از استاد محترم و گرامی خانم دکتر حق شناس کاشانی‬
‫دانشجو‪:‬مرتضی مرتضوی فرد‬
‫‪911112561‬‬
‫دانشگاه آزاد اسالمی واحد الکترونیکی‬
‫بهار ‪1393‬‬
‫‪122‬‬
123