Transcript بهداشت حرفه اي و ارگونومي در دفاتر اداري

‫بهداشت حرفه اي‬
‫و‬
‫ارگونومي در دفاتر اداري‬
‫گزارش سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت‬
‫تهران‬
‫• نتايج تجزيه وتحليل معاینات دوره ای ستاد پاالیش و پخش ایران‬
‫• در شش ماه اول سال ‪1390‬‬
‫• ‪ 58‬درصد از كاركنان شاغل در ستاد در معرض ريسك فاك تورهاي قلبي‪ -‬عروقي قرار‬
‫دارند‪.‬‬
‫• نگاهی به نتایج اعالم شده درگزارش معاینات دوره ای انجام شده نشان می دهد که در‬
‫زمینه اضافه وزن و چاقی ‪ ،‬افزایش کلسترول و تری گلیسیرید ‪ ،‬مصرف سیگار و دیابت‬
‫که دالیل اصلی پیدایش بیماریهای قلبی و عروقی و دیگر بیماریهای وخیم می باشد ‪ ،‬باید‬
‫برنامه ریزی و اقدام جدی صورت گیرد ‪.‬‬
‫ولي سوال ؟‪:‬‬
‫چه عوامل شغلي سبب اضافه وزن‪ ،‬افزايش كلسترول و ‪........‬و نهايتا پيداش بيماريهاي قلبي‬
‫وعروقي ميگردد؟‬
‫عمده ترين معضالت و بيماريهاي ي كه در محيط هاي اداري و ستادي به دليل عدم رعايت مسائل‬
‫ارگونومي عارض مي گردند‪:‬‬
‫• ‪(MSDs‬اختالالت اسكلتي‪-‬عضالني)‬
‫اختالالت اسكلتي‪-‬عضالني صدمات ناشی از قرار گرفتن مداوم در معرض عوامل استرس زا و یا حرکت تکراری‬
‫است‪.‬‬
‫اختالالت اسكلتي‪-‬عضالني ممکن است بر عضالت‪ ،‬تاندون ها‪ ،‬رباط ها‪ ،‬استخوان ها‪ ،‬گردش خون‪ ،‬و یا‬
‫اعصاب تاثیر بگذارد‬
‫• كمر درد شغلي (کمر درد يکی از علل عمده ناخوشی ‪،‬غيبت از کار‪ ،‬از کار افتادگی و ناتوانی است)‪.‬‬
‫• استرس شغلي (نقش مهمی در ايجاد بيماريهای مزمن بخصوص بيماريهای قلبی – عروقی ‪ ،‬اسکلتی –‬
‫عضالنی و روانی دارد)‪.‬‬
‫• خستگي‬
‫نتايج بررسي اختالالت اسكلتي‪ -‬عضالني در ساختمانهاي ستادي‪:‬‬
‫• بیشترین شیوع اختالالت اسکلتی عضالنی بترتیب در اندامهای‬
‫کمر(‪،)%1/42‬گردن(‪،)%6/37‬شانه‪-‬‬
‫ها(‪،)%5/35‬زانو(‪،)%3/32‬پشت(‪،)%1/30‬مچ‪-‬‬
‫دست(‪،)%6/28‬باسن(‪،)%3/17‬ارنج(‪ ،)%12‬قوزک پا(‪ )%8/9‬گزارش شده‬
‫است‪.‬‬
‫•ارتباط معنی دار بین شیوع درد با جنسیت مشاهده گرديد‪،‬‬
‫بطوريكه بیشترین فراوانی درد در زنان در شانه و در مردان در کمر‬
‫گزارش شده است‪.‬‬
‫نتايج بررسي اختالالت اسكلتي‪ -‬عضالني در ساختمانهاي ستادي‪:‬‬
‫• ‪ 63‬درصد از کارکنان که در سطح ریسک متوسط‬
‫• ‪ 34‬درصد از کارکنان در سطح ریسک زیاد قرار دارند‬
‫• حدود ‪%2‬درصد از کارکنان در سطح ریسک خیلی زیاد قرار دارند‬
‫‪‬اك ثر جراحتها و بيمارهاي عضالني و اسكلتي در محيط كار ناشي از نامناسب‬
‫بودن دستگاهها و تجهيزات نيست بلكه ناشي از عدم استفاده صحيح از انها مي‬
‫باشد!‬
‫‪‬لذا اموختن نحوه صحيح استفاده از اهميت ويژه اي برخوردار است‪.‬‬
‫استرس‬
‫• استرس نقش مهمی در ايجاد بيماريهای مزمن بخصوص بيماريهای قلبی – عروقی‬
‫‪ ،‬اسکلتی – عضالنی و روانی دارد‪.‬‬
‫• تحقيقات نشان می دهند شغلهاي ی که به فرد اختيار عمل کمتری در کنترل ان می‬
‫دهد خطر ابتال به بيماريهای قلبی – عروقی را بيشتر می کنند‪.‬‬
‫• تفاوت ابتال به بيماريهای روانی برای مشاغل مختلف به ميزان استرس ناشی از ان‬
‫بستگی دارد‪.‬‬
‫امروزه شرايط شغلی استرس زا با افزايش غيبتها ‪ ،‬تاخير ها و حتی ترک کار همراه است‪.‬‬
‫اسيبهای ناشی از استرس‬
‫عواقب جسمانی‬
‫• بيماريهاو سک ته قلبی‬
‫• دردهای عضالنی – اسکلتی ‪ ،‬کمردرد‬
‫• زخم معده‬
‫• سرطانها‬
‫• ديابت‬
‫• بيماريهای کبدی‬
‫• بيماريهای تنفسی – شش ها‬
‫عواقب رفتاری‬
‫عواقب روانی‬
‫عواقب استرس شغلی در محيط کار‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫بيماری‬
‫غيبت از کار‬
‫عدم رضايت شغلی‬
‫تاخير‬
‫حوادث در محيط کار‬
‫کاهش بهره وری‬
‫کاهش انگيزه‬
‫کاهش قدرت تصميم گيری‬
‫چه بايد كرد؟‬
‫•خدمات بهداشت حرفه اي ‪:‬‬
‫شناساي ي‪ ،‬اندازه گيري ‪ ،‬ارزشيابي و كنترل مخاطرات محيط كار‬
‫محيط كار)‬
‫( عوامل زيان اور‬
‫مخاطرات ‪،‬مواجهه بيش از حد استانداردكاركنان با عوامل زيان اور فيزيكي‪ ،‬شيمياي ي‪،‬‬
‫بيولوژيكي وارگونوميكي را شامل مي شود‪.‬‬
‫اقدامات كنترلي ميتواند يكي از موارد زير و يا تركيبي از انها باشد‪:‬‬
‫ اقدامات كنترلي مهندسي مانند تهويه صنعتي‪،‬ايزوالسيون منابع خطر‬‫اقدامات كنترلي مديريتي مانندگردش كاري‪ ،‬كاهش مدت زمان مواجهه‬‫‪ -‬استفاده ازوسايل حفاظت فردي مناسب با نوع كار‬
‫• مديريت ‪ HSE‬ستاد شركت ملي پااليش و پخش بر اساس شرح وظايف سازماني خود‪ ،‬پس از تعيين خط‬
‫مشي ‪،‬برنامه ريزي و هماهنگي هاي درون و برون سازماني( امور كاركنان‪،‬خدمات رفاهي اجتماعي‪ ،‬خريد‪،‬‬
‫قراردادها‪ ،‬مددكاري‪ ،‬ورزش‪،‬و‪ ،)...‬بر چگونگي انجام كار ها از طريق مميزي و بازرسي نظارت نموده‪ ،‬ضمن‬
‫تاييد انطباق هاي موجود‪ ،‬موارد عدم انطباق ها و نقاط قابل بهبود را بهمراه پيشنهاد به مديريت ارشد شركت‬
‫ها اعالم و در مميزي هاي اتي مباحث راتا حصول نتيجه پيگيري مي نمايد‪.‬‬
‫• واحدهاي ‪ HSE‬در شركت ها نيز وظيفه مديريت امور ذيربط از طريق ايجاد نظام مشاركت و بهره گيري از‬
‫خدمات ديگر واحدها را برعهده دارد‪.‬‬
‫• لذا دستيابي به اهداف بهداشت حرفه اي و در ابعاد وسيعتر نظام مديريت ‪(HSE‬حفظ سالمت نيروي كار‬
‫وكار در محيط هاي كاري سالم ‪ ،‬بدون حادثه ) نيازمند همكاري تمامي مسئولين واحدهاي مستقر در شركت‬
‫ها خصوصا واحد هاي مجري و حمايت مديريت ارشد شركت ذيربط مي باشد‪ ،‬در غير اينصورت برنامه ها و‬
‫راهكارهاي ‪HSE‬در سازمانها و شركت هادر حد توصيه باقي خواهد ماند‪.‬‬
‫هدف از ارايه خدمات بهداشت حرفه اي‪،‬‬
‫• به حداقل رساندن بيماري هاي ناشي از كار و به حداك ثر رساندن سالمت نيروي كار‬
‫مي باشد‪.‬‬
‫يكي از برنامه هاي بهداشت كار كه با همكاري متخصصان طب كار انجام مي‬
‫شود‪ ،‬معاينات شغلي است‪.‬‬
‫هدف از انجام معاینات شغلي افراد شاغل‬
‫• مهمترین اهداف بخصوص برای کارفرمایان و سازمانهای بیمه گر عبارتند از ‪:‬‬
‫• در معاینات پیش از استخدام ‪ :‬اطمینان یافتن از اینکه فرد استخدام شده از نظر‬
‫جسمی و روانی برای کار مورد نظر مناسب میباشد ( ماده ‪ 90‬قانون تامین اجتماعی )‬
‫• در معاینات ادواری – اختصاصی و ‪ :....‬اثبات وجود یا عدم وجود اثرات احتمالی‬
‫ناخوشایند کار بر سالمت فرد که در اینده ممکن است منجر به ازکارافتادگی شاغل و‬
‫ادعای خسارت توسط وی یا سازمان بیمه گر گردد‪.‬‬
‫معاینات شغلی بسته به اهداف افراد ذینفع ( شاغل – کارفرما – سازمان بیمه گر‪ -‬دولت )‬
‫به انواع مختلف زیر دسته بندی میشوند ‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫معاینات پیش از استخدام‬
‫معاینات دوره ای‬
‫معاینات اختصاصی‬
‫معاینات در هنگام تغییر شغل‬
‫معاینات در هنگام بازگشت به کارمجدد ( مثال پس از یک دوره نسبتا طوالنی‬
‫بیکاری یا مرخصی)‬
‫معاینات افراد در هنگام بیماری (بخصوص زمانی که در بیمارستان بستری میشوند‬
‫)‬
‫معاینات افراد معلول و تعیین توانائی کاری انها‬
‫• معاینات ادواری در واقع حکم مهر تائید بر معاینات پیش از استخدام دارد ‪.‬‬
‫چنانچه اولین عالئم بروز بیماریها( اعم از شغلی و غیر شغلی ) نمایان شود طی‬
‫انجام معاینات ادواری (حداقل سالی یکبار) میتوان با صرف کمترین هزینه جلوی‬
‫پیشرفت بیماری را گرفت و سالمتی شاغل را تضمین کرد‪.‬‬
‫ازاین منظر معاینات ادواری نوعی بیمه عمر تلقی میگرددکه از بروز ازکارافتادگی های‬
‫پیش از رسیدن به سن بازنشستگی در نیروی کار و تولید کشور جلوگیری میکند‪.‬‬
‫اهداف معاینات ادواری بدین شرح میباشند‪:‬‬
‫• تشخیص و درمان به موقع بیماریها و عوارض ناشی از کار ( مثل تشخیص و درمان دردهای کمری پیش از مزمن‬
‫شدن و اسیب زدن به دیسک و انجام عمل جراحی پرهزینه و اغلب بی نتیجه )‬
‫•‬
‫توصیه برای تغییر شغل و یا محدود کردن کار درافراد بیمار‬
‫•‬
‫جلوگیری از انتقال بیماریهای واگیر دار‬
‫•‬
‫پیشگیری از بروز بیماریها و عوارض ناشی از کار در کارکنانی که شغل مشابه دارند‪.‬‬
‫•‬
‫انجام مطالعات و کارهای پژوهشی برروی عوامل زیان اور محیط کار‬
‫•‬
‫ارزشیابی و تعیین میزان کارائی روشهای کنترلی عوامل زیان اور محیط کار‬
‫• ازمایشهای پاراکلینیکی مورد نیاز جهت تشکیل پرونده معاینات ادواری مي بايست‬
‫نسبت به معاینات پیش از استخدام محدودتر ولی جنبه تخصصی تری داشته باشدکه با‬
‫توجه به شغل فرد و نوع عوامل زیان اور محیط کار وی تعیین میشود‪ .‬مثال اگر در‬
‫محیط کار میزان سروصدابیش از ‪ 85‬دسیبل در مدت ‪ 8‬ساعت اندازه گیری شده حتما‬
‫الزم است از افراد شاغل در ان محیط شنوائی سنجی بعمل اید‪.‬‬
‫تمامی مدارک معاینات ادواری مي بايست در فرم مخصوصی که مورد تائید وزارت بهداشت‬
‫درمان و اموزش پزشکی میباشد ثبت و در پرونده فرد بایگانی میگردد‪.‬‬
‫معاینات ادواری زمانی سودمند و قابل استناد هستند‬
‫که توسط گروه پزشکی دارای مهارت و تجربه کافی در زمینه طب کار انجام گیرد‪.‬‬
‫سؤالی که در ذهن کارفرما و یا نيروي كار مطرح می شود این است که‪:‬‬
‫• هدف از ثبت گزارشات معاینات طب کار چیست و چه تاثیری بر روی سالمت نيروي كار یا‬
‫افزایش بهره وری دارد ؟‬
‫• ایا با انجام این چنین معایناتی موارد غیبت از کار و یا وقوع بیماریهای ناخواسته شغلی‬
‫کاهش می یابد ؟‬
‫• ایا با صرف هزینه های مذکور فرایند تولید بهتر می شود ؟‬
‫• نقش پزشک طب کار چیست ؟‬
‫• ایا با انجام معاینات مذکور کیفیت و کمیت تولید بهتر می شود ؟‬
‫• ایا می توان انتظار داشت که با انجام این کار موارد ادعای غرامت های ناشی از کار که هزینه‬
‫های بسیار سنگینی را بر دوش کارفرما می گذارد کاهش یابد و ‪. ...‬‬
‫• در پاسخ باید گ فت که انجام قبل از استخدام و یا دوره ای معاینات باعث ‪:‬‬
‫• کشف زودرس و پیشگیری به موقع بیماریهای شغلی و غیر شغلی می شود که می توانند‬
‫باعث مداخله در کار شوند چه بسا شما دچار بیماری و یا معلولیتی هستید که در صورت شروع‬
‫به کار و یا ادامه ان ‪ ،‬تشدید شده و این امر عالوه بر بروز حادثه برای خود ‪ ،‬باعث به مخاطره‬
‫افتادن سالمت دیگر همکاران ‪ ،‬اسیب دیدن تجهیزات و یا مخاطرات محیطی شود‪.‬‬
‫ً‬
‫ی‬
‫ر‬
‫• کارفرما‪ ،‬با صرف هزینه نسبتا جزئی به منظو انجام معاینات جلوی بسیار از این مخاطرات‬
‫را خواهد گرفت‪.‬‬
‫• با انجام این معاینات فرایند تولید بهتر خواهد شد ‪،‬‬
‫• موارد غیبت از کار و حوادث شغلی کاهش خواهد یافت ‪،‬‬
‫• تطابق با کار بهتر شده و تعداد موارد ادعای غرامت از کار که به علت ایجاد و یا‬
‫تشدید بیماریهای ناشی از کار انکار ناپذیر است به حداقل خواهد رسید‬
‫• کارفرما در دراز مدت شاهد افزایش قابل توجه کمیت و کیفیت کار ‪ ،‬افزایش بهره‬
‫وری ‪ ،‬کاهش هزینه های مستقیم و غیر مستقیم ناشی از کار خواهد بود‪.‬‬
‫با انجام معاینات شغلي نیازمندیهای انجام کار مشخص می شود ‪.‬‬
‫• نیازمندیهای انجام کار عبارتند از ‪:‬‬
‫‪ -1‬شخص از نظر فیزیکی و بدنی متناسب با کار باشد ‪ ( .‬از نظر سن ‪ ،‬جنس ‪ ،‬وضعیت‬
‫تغذیه ‪ ،‬وضعیت سالمتی ‪ ،‬قدرت و تناسب فیزیکی )‬
‫‪ -2‬شخص از نظر ذهنی و روانی متناسب با ان کار باشد ( طرز فکر و باور ‪ ،‬انگیزه و ‪) ...‬‬
‫‪ -3‬شخص مهارت الزم جهت انجام ان کار را داشته باشد ‪.‬‬
‫‪ -4‬شرایط محیط کار ( حرارت ‪ ،‬رطوبت ‪ ،‬سرو صدا و ‪ ) ...‬برای انجام کار و شخص مناسب‬
‫باشد ‪ .‬در واقع برای انجام صحیح هر کاری باید تمام شرایط فوق بطور متناسب با‬
‫نیازمندیهای ان کار فراهم شده باشد‪.‬‬
‫در حال حاضر با تعاملي كه در سالهاي اخير ميان مديريت ‪HSE‬با طب صنعتي و‬
‫امور كاركنان وجود داشته‪ ،‬انجام معاينات ادواري در فواصل زماني سه سال‬
‫يكباربراي كاركنان ستادي و ساليانه براي كاركنان شاغل در مناطق عملياتي حت‬
‫كنترل قرار گرفته است‪.‬‬
‫ذيال به بخش هاي ي از اين دستورالعمل اجراي ي اشاره شده است كه نظر شما را به ان‬
‫مواردجلب مي نمايم‬
‫دستورالعمل اجرايي آئین نامه معاينات سالمت شغلي‬
‫تهیه و تنظیم ‪ :‬مركز سالمت محیط و كار‪ -‬وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي‬
‫• فصل اول ‪-‬تعاريف‬
‫• فصل دوم ‪-‬انجام معاينات سالمت شغلي توسط متخصصان طب كار‬
‫ماده ‪ -1‬متخصصان طب كار جهت انجام معاينات سالمت شغلي ملزم به دريافت كد معاينات‬
‫سالمت شغلي مي باشند‪....‬‬
‫تبصره ‪ -1‬داشتن اين كد به منزل اجازه اشتغال در حوزه معاينات سالمت شغلي نبوده و اين امر‬
‫پس از اخذ مجوز معاينات سالمت شغلي از معاونت بهداشتي دانشگاه مورد نظر جهت‬
‫فعاليت امكان پذير است‬
‫ماده ‪ -2‬متخصصان طب كار جهت انجام معاينات سالمت شغلي در قالب مركز تخصصي ‪ ،‬مطب يا اشتغال در‬
‫واحد كاري بايد مجوز معاينات سالمت شغلي را دريافت كنند‪.‬‬
‫• تبصره ‪-1‬‬
‫• تبصره ‪-2‬‬
‫• تبصره ‪ -3‬مدت اعتبار مجوز معاينات سالمت شغلي حداك ثر ‪ 5‬سال مي باشد ‪ .‬در پايان اعتبار مجوز معاينات‬
‫سالمت شغلي ‪ ،‬پزشك مي تواند با مراجعه به معاونت بهداشتي مربوطه نسبت به تمديد مجوز اقدام نمايد‪.‬‬
‫ماده ‪ -3‬انجام معاينات سالمت شغلي توسط متخصصان طب كار به سه شكل مركز تخصصي ‪ ،‬مطب و اشتغال‬
‫در واحدهاي كاري امكان پذير است‪.‬‬
‫• تبصره ‪ ( -2-2‬دربند ‪ 2‬ماده ‪ – ) 3‬انجام معاينات پزشكي به هر دو صورت زير امكانپذير است ‪:‬‬
‫• توسط پزشك متخصص طب كار‬
‫• توسط پزشك ‪ /‬پزشكان عمومي مطابق ماده ‪ 4‬فصل سوم اين دستورالعمل‬
‫فصل سوم ) انجام معاينات سالمت شغلي توسط پزشكان عمومي‬
‫ماده ‪ -4‬نحوه همكاري پزشكان عمومي با پزشكان متخصص طب كار در حوزه معاينات سالمت‬
‫شغلي‪ ،‬پزشكان عمومي كه داراي حداقل ‪ 25‬امتياز بازاموزي مدون طب كار در ‪ 2‬سال اخير مي‬
‫باشند‪ ،‬مي توانند بدون اخذ كد و مجوز معاينات سالمت شغلي به اشكال زير در زمينه معاينات‬
‫سالمت شغلي فعاليت نمايند‪:‬‬
‫‪-1‬در مركز طب كار ‪ :‬پزشكان فوق در صورت داشتن پروانه مطب معتبر در محدوده فعاليت مركز مي‬
‫توانند بعنوان پزشك همكار زير نظر متخصصان طب كار در مركز به انجام معاينات پزشكي‬
‫شاغلين بپردازند‪.‬‬
‫‪ -2‬در واحد كاري ‪ :‬پزشكان فوق مي توانند بعنوان پزشك همكار زير نظر پزشك متخصص طب كار‬
‫مسئول معاينات سالمت شغلي واحد كاري مورد نظر ‪ ،‬به انجام معاينات پزشكي شاغلين‬
‫بپردازند‪.‬‬
‫تبصره ‪ -1‬درصورت استفاده از خدمات پزشكان عمومي همكار‪ ،‬كليه وظايف زير برعهده پزشك‬
‫متخصص طب كار مسئول معاينات مي باشد‪:‬‬
‫الف‪ -‬بازديد محيط كار جهت طراحي معاينات‬
‫ب – ارائه نظر نهاي ي در پرونده معاينات سالمت شاغلين‬
‫ج‪ -‬نظارت برنحوه انجام معاينات توسط پزشك ‪ /‬پزشكان عمومي‬
‫فصل ‪....-4‬‬
‫ماده ‪....-3‬‬
‫بند ‪......-2‬‬
‫تبصره ‪ -2‬نحوه ارايه خدمت‪:‬‬
‫تبصره ‪ -2-1‬خدمات بهداشت حرفه اي‪:‬‬
‫مي توان از خدمات‬
‫جهت تكميل قسمت بهداشت حرفه اي فرم معاينات شغلي‪،‬‬
‫كارشناس بهداشت حرفه اي خارج از‬
‫واحد كاري بصورت مشاور تمام وقت يا پاره وقت و يا كارشناس بهداشت حرفه اي‬
‫واحد كاري طرف قرارداد‬
‫استفاده كرد‪.‬‬
‫• اميدواريم با پيگيري هاي ي كه از سوي مديريت‪ HSE‬انجام ميشود‪،‬همچنين‬
‫تالش سازمان بهداشت و درمان در جهت رفع موانع‪ ،‬ارائه خدمات تخصصي‬
‫معاينات ادواري بر اساس حرفه كاركنان محترم ودستورالعمل اجراي ي ايين نامه‬
‫معاينات شغلي را شاهدباشيم‪.‬‬