جهت دانلود كليك نماييد
Download
Report
Transcript جهت دانلود كليك نماييد
ارگونومی
Ergonomics
By: k. ebrahim
تعریف ارگونومی
ارگونومي:
از دوكلمه يوناني
Eegoبه معناي كار
Nomosبه معناي قانون گرفته شده است
به تعبيري ديگر ،آن را مي توان به معناي (بررس ي و سنجش كار ) نيز به
كار برد.
در آمریکا Human factors engineering :
در اروپا Ergonomics :
ارگونومی چیست ؟
ارگونومي علمی است برای تطبيق نيازهاي انسان با محيط كار و
زندگي
ارگونومي بر آن است كه شرايط محيطي را مساعد شرايط
فيزيكي انسان سازد تا اينكه انسان وادار نشود خود را با شرايط
ً
احتماال نا مناسب محيط كار سازگار نمايد.
تعاریف
سازمان بين املللي كار ( :) ILOمناسب كردن كار و شغل براي انسان است
سازمان بهداشت جهانی :ارگونومي علم مطالعه انسانها در حين انجام كار ،براي درك ارتباط پيچيده ميان
افراد و جنبه هاي فيزيكي و روانشناختي محيط كار ،نيازهاي شغلي و روشهاي كار ميباشد
ساندرز :ارگونومي علمي است كه انسان و تعامل آن را با محصوالت ،توليدات ،تجهيزات ،امكانات ،روش
ها و محيط كار و زندگي مورد مطالعه قرار ميدهد و عليرغم علوم فني ـ مهندس ي (كه عمدتا به تكنيك ها و
فنون مي پردازد) بر انسان و طراحي وسائل براي افراد تاكيد دارد
مارتين هالندر :ارگونومي عبارتست از كاربرد اطالعات علمي موجود درباره انسان (و روش هاي علمي كسب
چنين اطالعاتي) براي حل مشكالت طراحي
انجمن بيناملللي ارگونومي :ارگونومي علمي است كه دانش حاصل از علوم انساني را با مشاغل،
سيستمها ،محصوالت و محيط زيست با توجه به توانايي هاي جسماني و رواني و محدوديتهاي انساني
مرتبط مي سازد
دامنه علمی در ارگونومی
ارزيابي قابليتها و محدوديتهاي انسان :بيومكانيك و آنتروپومتري ،آمار
استرسهاي كاري و محيطي :فيزيولوژي كار و روانشناس ي صنعتي
طراحي ايستگاه كاري و ابزارها :آنتروپومتري و مهندس ي
بیماری ها و عوارض ناش ی از شرایط کار:طب کار و بهداشت حرفه ای
طراحی سازمان و روابط شاغلين :مدیریت و علوم انسانی
اهداف ارگونومي
راحتي و رضايت
ارگونومي
بهره وری
سالمت و ایمنی
ارگونومیست چه کس ی است ؟
ارگونومیست از طریق تطابق کار با انسان و
توانمندی های او به دنبال دستیابی به حداکثر سطح
ایمنی ،بازدهی و راحتی در محیط کار است.
متدولوژي ارگونومی
شناخت ظرفيت های انسان
(ظرفيت فيزيکي ،رواني ،شنوايي
،بينايي و) ...
شناخت نياز های کار
برقراری تعادل بين ظرفيتهای
انسان و نيازهای کار
منافع ارگونومی
افزايش کارآيي بازده انجام کار
افزايش ايمني
کاهش خستگي و تنش
افزايش مقبوليت نزد کاربر وافزايش ميزان رضايت شغلي
بهبودکيفيت زندگي
كاهش آسيبهاي جسمي
كاهش خطاهاي انساني /دوباره كاري (بهبود كيفيت)
كاهش روزهاي كار از دست رفته
كاهش گردش شغلي
بهبود ارتباطات
اگر به ارگونومي عمل نكنيم :
يك روز غيبت باندازه 2تا 3برابر حقوق روزانه هزينه دارد.
خسارت ناش ي از بيماريها و حوادث ناش ي از كار در غرب 5تا 10درصد سود
صنايع است.
هزينه فوق براي جامعه در حد 2تا 3درصد درآمد ناخالص ملي است.
تقريبا 50درصد بيماريها ،حوادث و غيبتها بدليل عوامل خطر ارگونوميكي
ايجاد مي شوند.
هزينه نقصان كيفيت ناش ي از عدم رعايت ارگونومي 30تا 40درصد سود است
.
اسکوپ ها در مهندس ی فاکتور های انسانی (ارگونومی)
ماکرو
-1طراحی سازمان
-2طراحی شغل
-3مدیریت سازمان
میکرو:
-1طراحی فيزیکی محیط کار (روشنائی ،تهویه ،سروصدا و)...
-2طراحی شراط انجام کار (وضعیت بدن هنگام انجام کار ،حمل دستی بار)
-3طراحی فيزیکی ابزار کار
-4فيزیولوژی انجام کار
تعریف ماکروارگونومی:
بهینه سازی طراحی سیستم های کاری و سازمانی به
واسطه لحاظ نمودن متغير های پرسنلی ،تنولوژیکی
محیطی و برهم کنش آنها
ماکروارگونومی رویکردی ازباال به پایين برای طراحی
سازمان ،سیستمهای کاری و همچنين واسطه های انسان
– ماشين و انسان – محیط می باشد.
ماکرو ارگونومی
سياستهای اجرايی
تغيير سازمانی
رفتار مديريت
عدم تشويقهای مالی
عدم رشد شغلی
استرسورهای فيزيولوژيكي
خشونت در محيط کار
عدم حمايت اجتماعی
عدم امنيت كاري
همکار
عدم قدرت تصميم گيری
تغيير و تطابق
شرايط کاری
عدم رضايت شغلی
عدم رضايت از نقش
تبعيض
بوروکراس ی
بار کار زياد
عدم شفافيت نقش – شرح وظايف
عدم رضايت شغلی
نداشتن مهارت مهارت فردی
طراحی فيزیکی محیط کار
روشنائی و درخشندگی
سروصدا
ارتعاش
تنش های حرارتی
تهویه و آالینده های محیط کار
فضای انجام کار
چیدمان ماشين آالت و ميز های کار
رنگ
و......
طراحی شراط انجام کار
کار نشته و ایستاده
حمل دستی بار
وضعیت بدن هنگام انجام کار
وضعیت های مختلف بدن هنگام انجام کار
وضعیت های مختلف بدن هنگام انجام کار
وضعیت های مختلف بدن هنگام انجام کار
وضعیت های مختلف بدن هنگام انجام کار
وضعیت های نا مناسب بدن هنگام انجام کار
وضعیت های نا مناسب بدن هنگام انجام کار
وضعیت های نا مناسب بدن هنگام انجام کار
وضعیت های نا مناسب بدن هنگام انجام کار
وضعیت های نا مناسب بدن هنگام انجام کار
وضعیت های نا مناسب بدن هنگام انجام کار
وضعیت های نا مناسب بدن هنگام انجام کار
وضعیت های نا مناسب بدن هنگام انجام کار
وضعیت های نا مناسب بدن هنگام انجام کار
طراحی فيزیکی ابزار کار ،ميز و صندلی ،ماشين آالت
شعار ارگونومی:
طراحی مبتنی برکاربر
تعریف آنتروپومتري
آنتروپومتري آنتروپومتري ،به سنجش
ابعاد فيزيكي بدن و كاربرد داده هاي
ابعادي در اصالح شرايط فيزيكي
ايستگاه هاي كار ميپردازد
اهميت آنتروپومتری در طراحی
يک وسيله ای که برای %90مردان آمريکايي طراحی شده می
تواند برای:
%90 آملانيها
%80فرانسويها
%65ايتاليائيها
%45ژاپنيها
%25تايلنديها
%10ويتنامي ها قابل استفاده باشد.
داده های آنتروپومتريکی
آنتروپومتری استاتيک
آنتروپومتری ديناميک
نتایج آنتروپومتری
کاربرد نتایج آنتروپومتریکی
داده های آنتروپومتريکی حرکتی
:aمناطق قابل دسترس فرد
:pمناطق تعبيه کنترلها در محيط کار
طراحی ارگونومیکی
روند متعادل در طراحی تجهيزات و وسايل ،طراحی برای گستره ای از جمعيت
است که بين صدک پنجم
( اپراتور ريز نقش ) تا صدک نودوپنجم ( اپراتور درشت اندام ) قرار می گيرند .
شعار آنتروپومتری در طراحی :
به گونه ای طراحی کنيد که وسايل ،تجهيزات و کنترلها در دسترس کوچکترين فرد باشد.
به گونه ای طراحی کنيد که طرح بدست آمده ( فضای محيط کار ) ،با بزرگترين فرد
تطبيق داشته باشد.
{ اين اصول به اين نکته اشاره دارد که فاصله های دسترس ی بايد بر اساس ابعاد بدنی افراد
ريز نقش ( صدک پنجم ) و ابعاد فضا ها برای جای گرفتن افراد بايستی بر اساس ابعاد
بدنی افراد درشت اندام ( صدک نودوپنجم ) طراحی شوند} .
طراحی ایستگاه کار بر اساس داده های
آنتروپومتریکی
3.
12.
5.
15.
10.
4.
7.
13.
1.
11.
9.
6.
10.
14.
8.
طراحی ابزار کار بر اساس داده های آنتروپومتریکی
طراحی ابزار کار بر اساس داده های آنتروپومتریکی
طراحی ابزار کار بر اساس داده های آنتروپومتریکی
حمل دستی بار
ايمن بلند کردن و حمل بار
Lifting and Twisting
3
Disc 2
Force
(arbitrary
Units)
1
2D Lifting
2D Lifting
and Twist
ايمن بلند کردن و حمل بار
فيزیولوژی کار
کار :فرایند ناش ی از مصرف انرژی
کار توسط عضالت به علت نيرویی که انجام می شود انجام می
گيرد .افعال این نيرو توسط استخوانها انجام میشود یعنی استخوان
ها نقش اهرم را دارند.
هدف فيزیولوژی کار بدست آوردن توانایيها و محدودیتهای انسان
ارتباط سختی کار با اکسيژن مصرفی و
ضربان قلب
اکسیژن
مصرفی
ضربان
قلب
سختی کار
با افزایش مصرف انرژی و
اکسیژن میزان ضربان قلب
افزایش می یابد(.رابطه
مستقیم خطی)
سختی کار
ضربان
قلب در
دقیقه
اکسیژن مصرفی
گروه بندی ILOبرای درجه سختی کارها
کیلوکالری در دقیقه
لیتر اکسیژن در هر دقیقه
کار خیلی سبک
کمتر از 2.5
کمتر از 0.5
سبک
5 -2.5
1 – 0.5
متوسط
7.5-5
1.5-1
سنگین
10-7.5
2-1.5
خیلی سنگین
12.5-10
2.5-2
طاقت فرسا
بیشتر از 12.5
بیشتر از 2.5
ما قادریم چه مقدار از ظرفیت خود استفاده کنیم؟
: PWCبیشترین مقدار انرژی است که فرد می تواند در طول مدت
کاری 8ساعت ،بدون آسیب به خود مصرف کند.
AC
log 5700 log T
PWC
3 .1
: ACحداکثر قابلیت هر فرد در مصرف اکسيژن (توان هوازی)
: PWCبخش ی از ACدر فعالیت های شغلی مورد مصرف قرار می
گيرد(.ظرفیت کار جسمانی)
: Tزمان فعالیت بر حسب دقیقه
فرمول های مختلف برای محاسبه زمان کار و
استراحت:
درصد زمان استراحت:
100
max M / Mrest M
M
% Trest
: Mmaxباالترین حد ميزان تحمل متابولیکی کار
: Mrestمتابولیسم استراحت
: Mمتابولیسم کار(میانگين انرژی)
M 1T 1 M 2 T 2 ........ MnTn
: tمجموع زمان سپری شده بر حسب ساعت
t
: M1,nميزان متابولیکی کار فردی بر حسب کیلوکالری بر ساعت
M
عوارض و بیماری های ناش ی از عوامل ارگونومیک
عدم رعايت اصول ارگونومي موجب آسيب هاي اسكلتي عضالني ميگردد .
اين اختالالت بيشتر بخشهاي ذيل را درگير مي كند:
عضالت
تاندون ها
اعصاب
رباط ها
ليگمانها
غضروف
سيستم عصبي
اختالالت اسكلتي عضالني( ) MSDs
Musculoskeletal Disorders : MSDs
Work related Musculoskeletal Disorders :WMSDs
ميتواند بر روي بسياري از اندام هاي بدن از جمله اندام هايي نظير پشت ،گردن ،
شانه ها ،دستها و پاها اثر بگذارد.
عالئم و نشانه هاي MSDs
درد ،بي حس ي ،احساس سوزش و خارش
گرفتگي عضالت
التهاب و سفتي مفاصل
كاهش دامنه حركت
خواب رفتگی اعضاء بدن
انواع متداول MSDsعبارتند از :
بيماريهاي تروماي تجمعي
)Cumulative Trauma Disorders (CTDs
صدمات ناش ي از استرسهاي تكراري
) Repetitive Strain Injuries (RSIs
صدمات ناش ي از حركات تكراري
ريسك فاكتورهاي اختالالت اسكلتي عضالني
عواملي كه در پيشرفت MSDsنقش دارند عبارتند از :
وضعيت نامناسب بدن
حركات تكراري
اعمال نيروي زياد
استرسهاي تماس ي
ارتعاش
ريسك فاكتورهاي فردي
تعدادي از ريسك فاكتورهاي فردي وجود دارند كه در پيشرفت MSDsها موثرند .اين
ريسك فاكتورها عبارتند از :
شرايط فيزيكي
استرسورهاي فيزيولوژيكي
جنس
سن
ابعاد بدن
وضعيت پزشكي
وضعيت نامناسب بدن حين انجام كار
وضعيت بدن يك عامل مهم مي باشد ،بطوريكه انجام
كار در وضعيت هاي بدني نامطلوب يك ريسك فاكتور
براي MSDsبه شمار مي رود.
وضعيت نامناسب بدن عبارتست از وضعيتي كه در آن
بدن در حالت خمش ي و يا پيچش ي كار كند ويا دستها
باالي سر قرار گرفته و بازوها باالي شانه ها قرار گرفته
باشند.
حركات تكراري
در برخي مشاغل ممكن است نياز به
انجام حركات مشابه در دفعات متعدد
باشد ،حركات تكراري باعث تحريك
تاندون ها و افزايش فشار بر روي
اعصاب مي شود.
اعمال نيرو
نيرو عبارتست از مقداري از تالش عضالني كه براي انجام كار صرف مي
شود.مصرف مقدار بيش از حد نيرو مي تواند منجر به خستگي و آسيب فيزيكي به
بدن شود.
استرس تماس ي
استرس تماس ي داخلي :
اين نوع استرس ،وقتيكه يك تاندون ،عصب يا رگ
خوني كشيده شده يا حول استخوان يا تاندون خم
شده باشد اتفاق مي افتد.
استرس تماس ي خارجي :
اين نوع استرس ،وقتيكه قسمتي از بدن با يك ش يء
سخت يا تيز مانند لبه يك ميز تماس داشته باشد
اتفاق مي افتد.
ارتعاش
ارتعاش هاي بيش از حد موجب
كاهش فشار خون و صدمه به
اعصاب شده و خستگي عضالت را
افزايش ميدهد.
ریسک فاکتور های بروز WMSDs
قرار گرفتن دست باالی سر
قرار گرفتن آرنج باالی شانه
ریسک فاکتور های بروز WMSDs
خمش شدن گردن بیش از 30درجه
ریسک فاکتور های بروز WMSDs
خمش کمر بیش از 30درجه
ریسک فاکتور های بروز WMSDs
زانو زدن
ریسک فاکتور های بروز WMSDs
خمش و پیچش مچ
ریسک فاکتور های بروز WMSDs
اعمال نيروی زیاد با دست
=
ریسک فاکتور های بروز WMSDs
چمباتمه زدن
وضعيت مناسب بدن هنگام انجام كار
براي قرار دادن بدن در وضعيت هاي مناسب به ويژه درحين كار به موارد زير بايد
توجه نمود:
.1دست ،مچ و آرنج بايد در امتداد خط مستقيم قرار گرفته
وتقريبا حالتي موازي با كف اتاق داشته باشند.
.2سر بايد هم سطح با تنه و يا اندكي متمايل به جلو قرار
گيرد ،به عبارت ديگر سر و تنه در يك امتداد باشند.
وضعيت مناسب بدن هنگام انجام كار
.3شانه ها ،بايد كامال راحت باشند و بازوها نيز به شكل طبيعي و آزاد
خود در دو طرف بدن قرار گيرند .
.4آرنج ها ،بايد نزديك بدن قرار گيرند و زاويه اي كه با بازوها مي
سازند حدودا 90تا 120درجه باشد.
.5پاها ،كامال بر كف اتاق ويا روي زير پايي قرار گيرند.
.6كمر ،بايد در حالتي كه فرد صاف نشسته و يا به سمت عقب تكيه
داده است كامال با تكيه گاه حمايت گردد.
وضعيت مناسب بدن هنگام انجام كار
.7ران ها و ناحيه باسن ،بايد كامال توسط نشيمنگاه صندلي حمايت
گردد وبه طور كلي در حالتي موازي با كف اتاق قرار گيرند.
.8زانوها ،بايد حدودا در همان ارتفاع باسن قرار داشته باشند و پاها
نيز اندكي به طرف جلو متمايل شوند.
روشهای آناليز پوسچر های کاری
OWAS
RULA
REBA
QEC
روش روال