Transcript 1.มาตรการแก้ปัญหาฟันผุในเด็กปฐมวัย - ศูนย์อนามัยที่ 3 ชลบุรี

มาตรการแก้ปัญหาฟั นผุในเด็กปฐมวัย
ทพญ.จันทนา อึ้งชูศกั ดิ์
Dental caries
•
•



เริม่ เมื่อมี Demineralized ของแร่ธาตุจากผิวฟั น
กระบวนการเกิดโรค เป็ น dynamic process
เกิดที่รอยต่อ ระหว่าง Plaque กับผิวฟั น
ฟั นผุระยะเริม่ ต้น สามารถป้องกัน ยับยั้ง ทาให้มีการ
คืนกลับของแร่ธาตุที่สลายไปได้
การตรวจพบ plaque และ white spot บนผิวฟั นเด็ก
เป็ นการเฝ้ าระวังที่สาคัญ
การตรวจพบ plaque และ white spot บนผิวฟั นเด็ก
เป็ นการเฝ้ าระวังทีส
่ าคัญ
Determinant: biological, physical, chemical, social determinant
ฟั นผุในเด็ก 3 ปี มีแนวโน้มลดลง
การสารวจทันตสุขภาพแห่งชาติ และการสารวจระดับจังหวัด 2532-2555
เป้ าหมาย
2557
≤ 57 %
เด็กมีฟันผุเพิ่ม ~ 20% หรือ 3 ซี่/คน เมื่อเข้า ศพด.
7
100
5 ปี
90
80
Percent
70
66.5
87
85
83
80
3 ปี
65.7
61.7
60
79
61.4
51.7
50
40
30
20
10
0
32
37
43
Year
50
55
เด็กชนบทฟั นผุมากกว่าเด็กในเมือง
National survey 2532-2555
80
70
60
2532
2537
2544
2550
2555
50
40
30
20
10
0
country
urban
rural
bkk
มาตรการแก้ปัญหาโรคฟั นผุในฟั นน้ านม





ี ั นฟลูออไรด์ เมือ
แปรงฟั นด ้วย ยาสฟ
่ เป็ น non-cavitated,
enamel caries
ใช ้ Fluoride varnish เมือ
่ เป็ น cavitated enamel caries
ใช ้ Sealants with Glass Ionomer Cement เมือ
่ เป็ น noncavitated dentine caries
อุดฟั น ด ้วย Glass Ionomer Cement เมือ
่ เป็ นรูผรุ ะดับ dentine
caries
ควบคุมการบริโภค Fermentable carbohydrate
มาตรการแก้ปัญหาฟั นผุในเด็กปฐมวัย 0-2 ปี
 ตรวจช่องปาก
 ฝึ กผูป้ กครองแปรงฟั นแบบลงมือ
 ทา Fluoride varnish ในเด็กเสี่ยง
 รณรงค์ให้ผป
ู ้ กครองแปรงฟั นตัง้ แต่ฟันขึ้น
ซี่แรก
 ใช้ Silver F เพื่อหยุดยั้งฟั นผุ
ตัวชี้วัดตามคารับรองการปฏิบตั ริ าชการกระทรวง
สาธารณสุข ปี งบประมาณ 2556 (วัดปี 2557)
11


ร้อยละของเด็กปฐมวัย (3 ปี ) มีปัญหาฟั นน้ านมผุ (57)
ร้อยละของเด็กต ่ากว่า 3 ปี ได้รบั การตรวจช่องปากและผูด้ แู ลได้รบั การ
ฝึ กทักษะการแปรงฟั น (70) และเด็กได้รบั การทาฟลูออไรด์วาร์นิช (50)
Service plan: เด็ก 3 ปี มีฟันน้ านมผุ ≤ 60% ในปี 2560
ทางานอย่างไร ???
มาตรการ แปรงฟั นด้วยยาสีฟัน F ลดน้ าตาล/แป้ง
- ทางานคุณภาพ ทาให้ถึงจุดแก้ปัญหา
- เข้าใจ/บริหาร กลุม
่ เป้าหมาย
-
-
Setting การทางาน + ตัวช่วย

คลีนิคเด็กดี
 ลงทางานในชุมชน
 ทางานใน ศพด. และ เด็กอนุ บาล
Setting
WCC
รร.พ่อแม่
ชุมชน
ศพด
อนุบาล
ภาคี
จัดระบบ flow ใช ้ VCD ชว่ ย
แบบ check list ทีช
่ ว่ ยกันทางานได ้
กลุม
่ แปรงฟั น ทา FV ชงั่ น้ าหนั ก
บทบาทชุมชน (นัดหมาย เตือนพ่อแม่)
แปรงฟั นคุณภาพ ตรวจ แจ ้งผปค.
กาจัดรูฟันผุ
ผลการฝึ กแปรงฟั นอย่างมีคณ
ุ ภาพ
ประชากรตัวอย่าง เด็ก 9-18 เดือน 102
คน (เริ่มต้น 290 คน)
 ตรวจฟั นทั้ง 2 กลุ่ม
 กลุ่มทดลอง สอนแปรงฟั น เหตุใดต้อง
แปรงฟั น เราแปรงเอาอะไรออก ทราบ
อย่างไรว่าฟั นสะอาดแล้ว หากฟั นเริ่มผุจะ
สังเกตอย่างไร
 สอนจากหุ่นก่อน และลงมือปฏิบตั จิ ริง
 ติดตามผล 2 ครั้ง/ปี ห่างกัน 4 เดือน
อสม.ช่วยกระตุน้
ค่าเฉลี่ย dmfs ก่อนและหลังการสอนแปรงฟั น
White
Lesion
Control (n=46)
Before After
excluded
included
1.85
4.02
20.8
22.24
Test (n=56)
P-value Before After
<.001
<.001
0.34
2.09
3.64
5.00
P-value
0.01
0.056
Incremental dmft / dmfs among test and control group
Incremental rate
Type
dmft exclude white spot Control
Test
dmf
7.4
1.3
P-value
<.001
dmft include white spot
7.1
1.0
<.001
18.9
3.3
18.2
2.9
<.001
Control
Test
dmfs exclude white spot Control
Test
dmfs include white spot Control
Test
<.001
ตัวอย่างการจัดบริการส่งเสริมสุขภาพช่องปากในคลินิกเด็กดี
อย่างต่อเนื่อง รพ.บางปะอิน
ที่มาของโครงการ
 เดิมการให้บริการในWCC
เริม่ เมื่อเด็ก 18ด. เมื่อเก็บข้อมูลเด็ก 18
ด. พบฟั นผุไปแล้ว 28 %
 ปรับระบบใหม่ ดูแลตั้งแต่อายุ 4,6,9 ด. แนะนาการกินนม การเช็ด
ช่องปาก การแปรงฟั น มีระบบติดตามเด็กที่ไม่มารับบริการโดยฝ่ าย
ส่งเสริมฯ หลังดาเนินการ 3 ปี จึงได้ทาการประเมินผล
ร้อยละของเด็กทีม
่ ฟ
ี น
ั ผุแยกตามการมาร ับบริการ
อายุทรี่ ับบริการ
ครัง้ แรก
ฟั นผุ
P-value
4ด.
2.7
<0.01
6ด.
2.0
9ด.
25.8
18ด.
42.0
จานวนครัง้ ทีม
่ า
รับบริการ
ฟั นผุ
P-value
3ครัง้
0
<0.01
2ครัง้
0
1ครัง้
25.9
0ครัง้
42.0
สรุป


การปรับระบบริการมีผลให ้เด็กมารับบริการครัง้ แรกอายุน ้อยลง
จานวนครัง้ ของเด็กทีม
่ ารับบริการมากขึน
้
เด็กอายุ 18 เดือน กินนมหวานลดลง มีแนวโน ้มได ้รับการแปรง
ฟั นประจามากขึน
้ เด็กปราศจากฟั นผุเพิม
่ ขึน
้ เป็ นร ้อยละ 91.1
(เพิม
่ 17 %)
ตัวอย่างโครงการในระดับชุมชน
การเพิ่มศักยภาพ อสม.ในการเฝ้ าระวังฟั นผุเด็กปฐมวัย จ.ภูเก็ต
18 หมู่บา้ น เด็ก 0-2 ปี 340 คน
ปูเสื่ อสอน.......สมำ่ เสมอ
เราช่วยกัน....แปรงฟั น อสม.สอนผู้ปกครอง
ร้อยละของเด็ก 3 ปี มีฟันผุ
ศูนย์พฒ
ั นาเด็กเล็ก ต.เทพกระษัตรี
100
90
80
74.6
65.4
70
56.3
60
50
40
30
20
10
0
2553
2554
2555
ตรวจช่องปาก
ฝึ กผูป้ กครองแปรงฟั นแบบลงมือ
ทา Fluoride varnish ในเด็กเสี่ยง
รณรงค์ให้ผปู ้ กครองแปรงฟั น
ตั้งแต่ฟันขึ้นซี่แรก
การแก้ปัญหาฟั นผุในเด็กปฐมวัย 3-5 ปี
ข้อมูลทั ่วไปของศูนย์พฒ
ั นาเด็กเล็ก


เด็กอายุ 2 ขวบครึง่ ถึง 5 ขวบอยูใ่ นศูนย์เด็กเล็กช่วงเวลาที่ พ่อแม่ตอ้ งทางาน ประมาณ 942,583 คน คิดเป็ นร้อยละ 37 ของ
เด็กปฐมวัยในประเทศไทย
ประเทศไทยมีศูนย์เด็กเล็กทุกสังกัดรวม 20,043 แห่ง อยูใ่ น
สังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 17,821 แห่ง (ร้อยละ 89)
นอกนั้นอยูใ่ นสังกัดกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงพัฒนาสังคม
และความมั ่นคงของมนุษย์ กรุงเทพมหานคร กระทรวงกลาโหม
และกระทรวงแรงงาน
กรมอนามัย 2554
ข้อมูลทั ่วไปของศูนย์พฒ
ั นาเด็กเล็ก
จากการสารวจ 443 แห่งใน 12 จว. ผดด. 1420 คน
ศพด.มีหอ้ งเดียว (แห่ง)
ครูผดู ้ แู ลเด็กจบปริญญาตรี
- เอกปฐมวัย
ครูผดู ้ แู ลเด็กกาลังศึกษาในระดับปริญญาตรี
ในช่วง 2 ปี มีศพด.ที่ผดด.ได้รบั การอบรมการดูแล
ทันตสุขภาพเด็กปฐมวัย
่ งปากและการจัด
ศรีสด
ุ า ลีละศธิ ร สุรางค์ เชษฐพฤนท์. การสารวจสถานการณ์การจัดกิจกรรมสง่ เสริมสุขภาพชอ
สภาพแวดล ้อมทีม
่ ผ
ี ลต่อทันตสุขภาพในศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก ปี 2553 (พท. 12 จังหวัด)
ร้อยละ
50.3
63.3
67.4
23.4
59.1
๒.กิจกรรมทันตสุขภาพในศูนย์พฒ
ั นาเด็กเล็ก
1.
2.
3.
4.
แปรงฟั นหลังอาหารด้วยยาสีฟัน
ฟลูออไรด์
ลดของหวาน เพิ่มผักผลไม้
ตรวจและการรักษาที่จาเป็ น
พ่อแม่ ผูป้ กครอง รับรูป้ ั ญหาและ
มีสว่ นช่วยแก้ไข
ลักษณะทางระบาดวิทยา

ในเด็กอายุ 15-19 เดือน พบฟั นผุ 82.8% โดย 42.0%
เป็ น white lesion + 40.8% เป็ น cavity (ธงชยั วชริ โรจน์
ไพศาล 2003)


เด็ก 2 ปี white lesion เปลีย
่ นเป็ น cavity 25% ใน
ระยะ 6 เดือน (ทรงชยั ฐิตโสมกุล 2006)
จาเป็ นต ้องทางานบูรณะด ้วย ???
ความสัมพันธ์ของฟั นผุและการเจริญเติบโต : HEIGHT for age
ข้อมูลจากการศึกษาของ 1 อาเภอ ใน จว.พระนครศรีอยุธยา
25
20
15
dmft
dmfs
dmfs_e
10
5
0
น้อยกวำเกณฑ
่
์ n=16
คอนข
ำงน
่
้
้ อย n=31
ตำมเกณฑ ์ n=299
คอนข
ำงมำกn=43
่
้
Mean caries and height for age
มำกกวำเกณฑ
่
์ n=59
3. การประเมินผลและพัฒนา
Input
Process
งบประมาณ
วิชาการ
support
Output
กิจกรรมครบ
ผลผลิตได ้
ตามเป้ าหมาย
มีคณ
ุ ภาพ
Process evaluation
Outcome
Effect
ี่ ง
ลดปั จจัยเสย
เปลีย
่ น
พฤติกรรม
Impact
ลดโรค
Outcome evaluation
การจัดการกับ social determinant

การให้ขอ้ มูลกับประชาชน
health education
 health information


การสร้างโปรแกรมเพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
(Behavioral approach)
 การสร้างกติกา นโยบาย กฎหมาย เพื่อสร้างสภาพแวดล้อม
ทางสังคม (Environmental approach)