Transcript SRRT_Trian C.Dip_Oct 8 2010

โรคคอ
ตีบ
(Diphtheria)
มาตรการเร่งด่วน
• ฝึ กทักษะการสอบสวนโรคเชงิ ลึก และการค ้นหาผู ้ป่ วย
ั ผัส สาหรับทีม SRRT ระดับอาเภอ-ตาบล พร ้อม
ผู ้สม
ึ ษาเรียนรู ้มาตรการจากพืน
ศก
้ ทีร่ ะบาดขณะนี้
ั ยภาพการตรวจเพาะเชอ
ื้ C. diphtheriae และ
• ขยายศก
ยืนยันด ้วย Biochemistry ในโรงพยาบาลจังหวัด หรือ
ศูนย์วท
ิ ย์ฯ ทีเ่ กีย
่ วข ้อง
ี DTP ในเด็กอายุ
• เพิม
่ ความครอบคลุมการได ้รับวัคซน
น ้อยกว่า ๗ ปี ทีม
่ อ
ี ายุเกินจากเกณฑ์อายุนัน
้ ๆ ก่อน
(Catch up)
• ตัง้ ศูนย์บญ
ั ชาการควบคุมป้ องกันการระบาดของโรคคอ
ตีบในจังหวัดใกล ้เคียงพืน
้ ทีร่ ะบาด
กลยุทธ ์ สาหร ับป้ องกันการระบาด
ของโรคคอตีบ
ั เจน
• ค ้นหา และกาหนดพืน
้ ทีเ่ ป้ าหมายให ้ชด
ได ้แก่
ี่ ง ควรได ้รับการป้ องกันด ้วยวัคซน
ี ก่อน
– พืน
้ ทีเ่ สย
– พืน
้ ทีร่ ะบาด (พบผู ้ป่ วย – ทานยา 14 วัน –
ติดตามอาการ 14 วัน)
– พืน
้ ทีต
่ ด
ิ ตามต่อเนือ
่ ง (หลังติดตามกินยา 14 วัน
– เฝ้ าระวังต่อ 14 วัน)
– พืน
้ ทีร่ ะยะปลอดภัย (รอพบผู ้ป่ วยรายใหม่)
ั ผัส พาหะ กาหนดนิยาม
• การให ้นิยามผู ้ป่ วย ผู ้สม
โรค
ต. โพนสู ง อ.ด่านซ ้าย จ.เลย 1 ราย
ช 9 yr
Onset
Contact history
19/9/55
ผู ้สัมผัสผู ้ป่ วยรายก่อนหน ้าในชุมชน
17 – 30 Sep 2012
ต. ศรีสงคราม อ.ว ังสะพุง จ.เลย 2
ราย
Loei
Onset
Contact history
ช 12 yr
17/9/55
ึ ษาสงเคราะห์
โรงเรียนศก
ช 13 yr
17/9/55
ึ ษาสงเคราะห์
โรงเรียนศก
Pitsanulok
ต. นาซา อ.หล่มเก่า จ.เพชรบู รณ์ 7
ราย
Onset
Contact history
ช 6 yr
18/9/55
ญ 11 yr
19/9/55
ญ 10 yr
19/9/55
- ก า ร ร ะ บ า ด ใ น เ ด็ ก นั ก เ รี ย น
โรงเรียนแก่งโตน ม.2 ต.นาซา
อ.หล่ม เก่า ซ งึ่ มีเ ด็ ก จาก ต.กก
้ ข ้ามมาเรียน
สะทอน อ.ด่านซาย
ื แบบเชาไป-เย็
้
หนั งสอ
นกลับ
ตาบลใหม่ทพ
ี่ บผู ้ป่ วยใน
ั ดาห์ลา่ สุด
2 สป
ญ 11 yr
19/9/55
ญ 10 yr
19/9/55
ผู ้ป่ วยรายใหม่ใน
ั ดาห์ลา่ สุด
2 สป
ช 5 yr
23/9/55
ช 5 yr
23/9/55
Petchaboon
ตาบลทีพ
่ บผู ้ป่ วยมาก่อน
ั ดาห์ลา่ สุด
2 สป
- ทั ้ง สองต าบลนี้ ส ามารถเดิน
ข ้ามสะพานไปมาได ้สะดวก
- โรงเรียนมีเด็ก อ.1 – ม.3 รวม
410 คน
- SRRT
ในพื้น ที่แ ละ สคร.9
กาลัง catch up
่
เครืองมื
อควบคุมป้ องกันโรคคอตีบ
ี่ ง ลดการป่ วยตาย
• Diphtheria toxoid: กลุม
่ เสย
• Diphtheria anti-toxin: ลด complication
• Antibiotics: Erythromycin, Roxithromycin, PGs
ื้ ในลาคอ
ชว่ ยกาจัดและลดจานวนเชอ
• Non-pharmaceutical: mask, alcohol gel
• Person: isolation, ติดตามอาการ การกินยา และ
สอบสวนโรค
่ องกันการระบาดโรค
ระบบบัญชาการเพือป้
คอตีบ
จังหวัดเลย กันยายน – พฤศจิกายน ๒๕๕๕
การระบาดโรคคอตีบ
ระดับจังหวัคณะกรรมการตอบโต้
ด/อาเภอ
ส่วนบังคับบัญชาการ
หน่ วย Logistic
- เป็ นผู ต
้ ัดสินใจ ตอบสนองเหตุการณ์
และประสานงาน
ทีมบริหารจัดการ
- มอบหมายงาน
(เลขาฯ
่
- ร ับคาแนะนาทัวไปจากหน่
วยร ับผิ
ดชอบ การประชุม)
หน่ วยปฏิบต
ั ก
ิ ารติดตาม
หน่ วยปฏิบต
ั ก
ิ ารด้านวัคซ
หน่ วยปฏิบต
ั ก
ิ ารสอบสวน
คราะห ์ข้อมู ลและรายงานโรค
อาการผู ป
้ ่ วยและการกินยา
และรายงานผลสาเร็จ
ทีมข้อมู ล และ
ทีมสอบสวนโรค
ทีมติดตามอาการ
ทีมสุขศึกษา และ
ทีมติดตาม dT/
่
่ ว ผู ป
DTP coverage
รายงานโรค เคลือนที
เร็
้ ่ วย/ผู ส
้ ม
ั ผัส Mop-up dT
บทบาทหน้าที่ หน่ วย Logistic และ
ประสานงาน
•
•
•
•
•
คน เงิน ของ
เอกสาร
ประสานงาน
ั พันธ์ สอ
ื่ วิทยุ กระจายเสย
ี ง
แผ่นพับประชาสม
ี้ จงหน่วย
กาหนดการประชุม war room และชแ
ปฏิบัตก
ิ ารฯ
•
บทบาทหน้าที่ หน่ วยปฏิบต
ั ก
ิ าร
สอบสวน (หน่ วยจู โ่ จม)
วิเคราะห ์ข้อมู ลและรายงานโรค
(หน่ วย)
รับรายงาน และสอบสวนโรคเฉพาะราย
ในรพ. /
รพ.สต. /สถานพยาบาลอืน
่
• สอบสวนโรคเคลือ
่ นทีเ่ ร็ว เพือ
่ ค ้นหาผู ้ป่ วย ผู ้
ั ผัสใกล ้ชด
ิ
สม
และแหล่งโรค
• ชเี้ ป้ าหมาย
ั ผัส ทีต
– ผู ้ป่ วย ผู ้สม
่ ้องติดตามอาการและการกินยา
ี สาหรับพืน
ี่ งสาหรับให ้
– พืน
้ ทีส
่ าหรับให ้วัคซน
้ ทีเ่ สย
ี ป้ องกัน และพืน
ี ควบคุม
วัคซน
้ ทีร่ ะบาดสาหรับให ้วัคซน
• รวบรวมผลตรวจทางห ้องปฏิบัตก
ิ ารฯ ทุกวัน
บทบาทหน้าที่
หน่ วยปฏิบต
ั ก
ิ ารติดตามอาการ และ
การกินยา
• รับสง่ ข ้อมูลจากหน่วยปฏิบต
ั ก
ิ ารสอบสวนโรค เน ้น
ื่ ผู ้ป่ วย
กลุม
่ เป้ าหมายทีร่ ับประทานยา รายชอ
้
ติดตามอาการแทรกซอน
ั ผัส ผู ้ป่ วย พาหะ
– ติดตามการกินยาของผู ้สม
ึ ษาสาหรับผู ้ทีร่ ับประทานยา
– ให ้สุขศก
• รายงานสถานการณ์พน
ื้ ทีต
่ ด
ิ ตามต่อเนือ
่ ง
• รวบรวมข ้อมูล และสรุปผลการดาเนินการรายวัน/
ั ดาห์
สป
บทบาทหน้าที่ หน่ วยปฏิบต
ั ก
ิ ารด้าน
วัคซีน
และรายงานผลสาเร็จ
• รับสง่ ข ้อมูลจากหน่วยปฏิบต
ั ก
ิ ารสอบสวนโรค เน ้น
ี สาหรับพืน
กลุม
่ เป้ าหมายทีต
่ ้องได ้รับวัคซน
้ ที่
ี่ ง และพืน
เสย
้ ทีร่ ะบาด
ี สะสมในพืน
• ค ้นหาความครอบคลุมของวัคซน
้ ที่
ี่ ง
หมูบ
่ ้าน ของแต่ละตาบล เพือ
่ พิจารณาพืน
้ ทีเ่ สย
ี การเก็บ การฉีด และ cold chain
• บริหารจัดการวัคซน
ี ครบตามกลุม
• ติดตามการฉีดวัคซน
่ เป้ าหมาย
้
จานวนครัง้ และอาการแทรกซอน
• รวบรวมข ้อมูล และสรุปผลจานวนพืน
้ ทีท
่ ไี่ ด ้รับ
่ ควรเรี
่
สิงที
ยนรู ้สาหร ับทีม
• การเก็บ รวบรวม และวิเคราะห์ข ้อมูล
ั ผัส
• การสอบสวนโรค เน ้นสอบถาม ประวัตส
ิ ม
ั ผัสใกล ้ชด
ิ ทุกวง
และผู ้สม
• การค ้นหาผู ้ป่ วยเพิม
่ เติม ในหมูบ
่ ้าน
• ขัน
้ ตอน และวิธต
ี ด
ิ ตามอาการ การกินยา จานวน
วัน สาหรับควบคุมการระบาดของโรค
ี ตาม
• การค ้นหาเด็กทีเ่ หลือทีค
่ วรได ้รับวัคซน
เกณฑ์อายุนัน
้
ี ทัง้ ในเด็ก และผู ้ใหญ่ และติดตาม
• การให ้วัคซน
นิยามผู ้ป่ วยโรคคอตีบ (Case
Definition)
่ อาการ 2 ใน 4
• ผู ป
้ ่ วยสงสัย (Suspect) ได ้แก่ ผูป้ ่ วยทีมี
ดังนี ้ ไข้ เจ็บคอ คอแดง และมีแผ่นขาวในลาคอ/จมู ก
้
หรือเป็ นแผลสงสัยเกิดจากเชือคอตี
บบนผิวหนัง (กรณี ไข ้
้ กไหลด ้วย)
และเจ็บคอ ต ้องไม่มน
ี ามู
• ผู ป
้ ่ วยน่ าจะเป็ น (Probable) ได ้แก่ ผูป้ ่ วยสงสัยคอตีบ
่ ผลเพาะเชือเบื
้ องต
้
เสียชีวต
ิ หรือผูป้ ่ วยสงสัยทีมี
้นเป็ นบวก ใน
้
สารเลียงเชื
อ้ Tellurite blood agar และกาลังตรวจยืนยัน
้
เชือคอตี
บและยีนผลิต Toxin
• ผู ป
้ ่ วยยืนยัน (Confirmed) ได ้แก่ ผูป้ ่ วยสงสัย หรือ ผู ้
่ อาการไข ้ หรือ เจ็บคอ หรือ มีแผ่นขาวใน
สัมผัสผูป้ ่ วยทีมี
่ ยเชือคอตี
้
ลาคอหรือจมูกหรือแผลทีสงสั
บและผลการตรวจ
้
เพาะเชือพบ
C. diphtheriae และพบพบยีนผลิต Toxin
Diphtheria – Clinical features
• Clinical manifestations:
– 85-90% Sore throat
– 50-85% low grade fever
– 26-40% dysphagia
– 50% membrane
• Toxin mediated
– myocarditis, polyneuritis, renal tubular necrosis and
other systemic toxic effects
• Fatality rate 5–10%, but in <5 or >40 year olds, could
be 20%
นิยามผู ้ป่ วยโรคคอตีบ (Case
Definition)
• พาหะ (Asymptomatic case / Carrier) คือ ผูท้ ตรวจ
ี่
พบเชือ้ C. diphtheriae แต่ไม่เคยมีประวัตเิ ป็ นไข ้หรือเจ็บ
้ าง
คอหรือมีแผ่นขาวในคอ/จมูก ก่อนการตรวจเพาะเชืออย่
น้อย 10 วัน
• ผู ส
้ ม
ั ผัสใกล้ชด
ิ ผู ป
้ ่ วย (Contacts) ได ้แก่ ผูท้ อาศั
ี่
ย หรือ
อยูใ่ กล ้ชิดผูป้ ่ วย ในรัศมี 1 เมตร ได ้แก่ สมาชิกครอบคร ัว
่
้ ยนนั่งใกล ้กัน เพือนร่
่
บ ้านเดียวกัน เพือนร่
วมชันเรี
วมงานที่
่
่
่
นั่งใกล ้กัน หรือดืมเหล
้าด ้วยกัน เพือนบ
้านทีใกล
้ชิดกัน
่
• การคัดกรองผู ป
้ ่ วยเพิมเติ
ม
่
• จากชุมชนทีพบผู
ป้ ่ วยคอตีบ หรือผูป้ ่ วยสงสัยคอตีบ
• จากผูส้ ม
ั ผัสใกล ้ชิดผูป้ ่ วยคอตีบ หรือผูป้ ่ วยสงสัยคอตีบ
้
่ 1 และ 2
ทังวงที
มาตรการในผู ป
้ ่ วย (Case
management)
• ให ้ Diphtheria Antitoxin (DAT) และยาปฏิชวี นะตาม
มาตรฐานการรักษา และติดตามอาการตามมา
่ กล ้ามเนือ
เชน
้ หัวใจอักเสบ
ื้ ให ้ผลลบติดต่อกัน
• แยกผู ้ป่ วยจนกว่า ผลเพาะเชอ
2 ครัง้ ห่างกันอย่างน ้อย 24 ชวั่ โมง ภายหลังหยุด
ให ้ยาปฏิชวี นะ
• เพือ
่ เสริมภูมค
ิ ุ ้มกันสาหรับผู ้ป่ วยคอตีบ ให ้
Diphtheria Toxoid จานวน 3 ครัง้ แก่ผู ้ป่ วยทุกราย
ี เข็มแรกก่อนผู ้ป่ วยกลับบ ้าน
โดยเริม
่ ให ้วัคซน
ระยะห่างระหว่างเข็มขึน
้ กับอายุผู ้ป่ วยดังนี้
มาตรการในผู ส
้ ม
ั ผัส (Close
contact)
ั ผัสใกล ้ชด
ิ ได ้แก่ ผู ้ทีไ่ ด ้สม
ั ผัสติดต่อ
• ค ้นหาผู ้สม
คลุกคลีกบ
ั ผู ้ป่ วยในชว่ ง 14 วัน นับจากวันเริม
่
ป่ วยของผู ้ป่ วยรายนี้ ติดต่อจากการไอ จาม พูดคุย
ิ หรือใชภาชนะร่
้
กันในระยะใกล ้ชด
วมกัน
• ติดตามดูอาการทุกวันเป็ นเวลา 14 วัน ว่ามีอาการ
โรคคอตีบหรือไม่ ถ ้ามีอาการให ้การรักษาแบบ
ื้ จากลาคอ (Throat swab)
ผู ้ป่ วยทันที และให ้เพาะเชอ
ก่อนให ้ยา erythromycin 40-50 mg/kg/day รับประทาน ≥7
วัน
ื้ ได ้ผลบวก ให ้
– กรณี ไม่มอ
ี าการ และเพาะเชอ
ดาเนินการแบบเป็ นพาหะ
มาตรการในผู ส
้ ม
ั ผัส (Close
contact)
ั ผัสโรค เพือ
• ไม่แนะนาให ้ฉีด DAT ในผู ้สม
่ ลดการแพ ้
ี DTP หรือ dT ตามเกณฑ์อายุทันที โดย
• ให ้วัคซน
ี DTP ในอดีต
พิจารณาจากประวัตก
ิ ารได ้รับวัคซน
ดังนี้
ี หรือได ้ไม่ครบ 3 ครัง้
– กรณีเด็กไม่เคยได ้รับวัคซน
หรือไม่ทราบ ให ้ DTP
สูตร 0, 1, 2 เดือน
ี ครบ 3 ครัง้ แล ้ว แต่ยังไม่ได ้รับ
– กรณีทเี่ ด็กได ้รับวัคซน
การกระตุ ้นภายใน 1 ปี ให ้ฉีด dT 1 เข็ม
ี 4 ครัง้ แต่ครัง้ สุดท ้ายนานเกิน
– กรณีทเี่ ด็กได ้รับวัคซน
5 ปี ให ้ฉีด dT 1 เข็ม
ี 4 ครัง้ ครัง้ สุดท ้ายไม่เกิน 5 ปี
– กรณีทเี่ ด็กได ้รับวัคซน
มาตรการในพาหะ (Carrier)
• ชว่ งทีเ่ ป็ นผู ส
้ ม
ั ผัสใกล้ชด
ิ ให ้รับประทานยา
erythromycin เป็ นเวลา 3 วัน และเก็บตัวอย่าง Throat
่ ตรวจเบือ
swab สง
้ งต ้น
ื้ จากลาคอเบือ
ั
• เมือ
่ ผลเพาะเชอ
้ งต ้นเป็ นบวก สงสย
ื้ C. diphtheriae และยังไม่มอ
เชอ
ี าการ จัดเป็ นพาหะ ให ้
รับประทานยา erythromycin ต่ออีก 7 วัน
ื้ ยืนยันจาก
• เมือ
่ ผลเพาะเชอ
ื้ C. diphtheriae ทีม
กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ พบเชอ
่ ี
ยีนผลิตสาร Toxin ให ้รับประทานยา erythromycin ต่ออีก
่ เพาะเชอ
ื้ ในสารเลีย
ื้ Loffler blood agar
3 วัน และให ้สง
้ งเชอ
ซา้ อีก 2 ครัง้ ห่างกัน 24 ชวั่ โมง
่
ค้นหาผู ป
้ ่ วยเพิมเติ
ม และติดตาม
อาการและกินยา
ผู ป
้ ่ วยสงสัย
คอตีบ
ค้นหาผู ป
้ ่ วย
่
เพิมเติ
ม
ในหมู ่บา้ น ต่อเนื่ อง
14 วัน
หมู ่บา้
น
ผู ป
้ ่ วย
หมู ่บา้
น
ใกล้เคี
ยง
หมู ่บา้
น
Exposed
ค้นหาผู ส
้ ม
ั ผัส
ใกล้ชด
ิ
ร่วมบ้าน
ค้นหาผูร่้ วมงาน
สัมผัส
ใกล้ชด
ิ
ของผู ท
้ มี
ี่
อาการ
ป่ วย
ค้นหาผู ้
สัมผัส
ใกล้ชด
ิ
ของผู ท
้ ี่
ไม่ป่วย
ติดตามสอบถามอาการป่ วยทุกคน และตามการกินยา
จนครบ 14 วัน
่ องดาเนิ นการ
กิจกรรมทีต้
ผู ป
้ ่ วยสงสัย
คอตีบ
ค้นหาผู ส
้ ม
ั ผัส
ใกล้ชด
ิ
ร่วมบ้าน
ร่วมงาน
่
ค้นหาผู ป
้ ่ วยเพิมเติ
ม
่
ในหมู บ
่ า้ น ต่อเนื อง
14 วัน
หมู ่บา้ น
ผู ป
้ ่ วย
หมู ่บา้ น
ใกล้เคีย
ง
หมู ่บา้ น
Exposed
ค้นหาผู ้
สัมผัส
ใกล้ชด
ิ
ของผู ท
้ มี
ี่
อาการ
ป่ วย
ค้นหาผู ้
สัมผัส
ใกล้ชด
ิ
ของผู ท
้ ี่
ไม่ป่วย
การให ้ยาปฏิชวี นะ DAT
ี ในหมูบ
การให ้วัคซน
่ ้านทีพ
่ บผู ้ป่ วย หมุบ
่ ้านข ้างเคียง และหมูบ
่
การติดตามอาการ และการกินยา
แนวทางการ
ตรวจวินิจฉัย
และให้ยา
ปฏิชวี นะ
สาหร ับผู ป
้ ่ วย
สงสัยคอตีบ
แนวทางการ
ตรวจ
วินิจฉัยและ
ร ักษา
ผู ส
้ ม
ั ผัสใกล้ชด
ิ
ผู ป
้ ่ วย
แนวทางการ
ตรวจวินิจฉัย
และให้ยา
ปฏิชวี นะ
สาหร ับ
พาหะ
สรุป
ถ้าท่านพบหรือร ับรายงานผู ป
้ ่ วยสงสัย
คอตีบ 1 ราย ท่านจะทาอย่างไรต่อไป ?
ระบาดวิทยา (Epidemiology)
ศึกษาอะไร
เวลา (Time)
ระบาด
วิทยา
การกระจาย
ของโรค
บุคคล
(Person)
สถานที่
(Place)
่ อท
ปัจจัยทีมี
ิ ธิพล
ต่อโรค
สาเหตุ
(Cause)
่ (Risk
ปัจจัยเสียง
26
factor)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
้
ขันตอนการสอบสวนโรค
ทางระบาดวิ
ท
ยา
่
้
ตรวจสอบปั ญหาทีเกิดขึน
เตรียมการปฏิบต
ั งิ าน
ยืนยันการวินิจฉัยโรค และการระบาด
่
กาหนดนิ ยามผู ป
้ ่ วยค้นหาผู ป
้ ่ วยเพิมเติ
ม
ศึกษาระบาดวิทยาเชิงพรรณนา -ตามบุคคล
เวลา สถานที่
สร ้างสมมุตฐ
ิ านการเกิดโรค
ศึกษาระบาดวิทยาเชิงวิเคราะห ์ –ทดสอบ
สมมุตฐ
ิ าน
่
มีการศึกษาเพิมเติ
ม ถ้าจาเป็ น
ควบคุมและป้ องกันโรค
Throat swab
(posterior pharyngeal swab)
Indication for sampling: Resp. symptom (direct detection)
How to take the sample:
• Hold tongue away with tongue depressor
• Locate areas of inflammation and exudate
posterior pharynx, tonsillar region of
throat behind uvula
in
• Avoid swabbing soft palate; do not touch tongue
• Rub area back and forth with cotton or
Dacron swab
WHO/CDS/EPR/ARO/2006.1
ขอบคุณคร ับ
สรุปสถานการณ์การระบาดของ
โรคคอตีบ
จังหวัดเลย เพชรบู รณ์
หนองบัวลาภู
ณ วันที่ ๒๕ กันยายน ๒๕๕๕
โดย สานักงานสาธารณสุขจังหวัด เลย
เพชรบู รณ์ หนองบัวลาภู
สานักงานป้ องกันควบคุมโรคที่ ๖ และ ๙
และสานักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค
สถานการณ์ทางระบาดวิทยา
โรคคอตี
บ
่
• ณ วันที ๒๕ กันยายน ๒๕๕๕ พบผู ้ป่ วยคอตีบจาก
จังหวัดเลย ๔๖ ราย เพชรบูรณ์ ๑๐ ราย และ
หนองบัวลาภู ๓ ราย รวม ๕๙ ราย
– เป็ นชาย ๒๘ ราย
หญิง ๓๑ ราย
– ค่ามัธยฐานอายุ ๑๒ ปี (๑ปี ๕ เดือน - ๗๒ ปี )
ี ชวี ต
– ผู ้ป่ วยเสย
ิ ๒ ราย
ี่ ง และเข ้าควบคุม
• แบ่งเป็ นพืน
้ ทีส
่ าหรับประเมินความเสย
โรคแล ้ว (แสดงระดับหมูบ
่ ้าน/พืน
้ ทีเ่ ฉพาะ) ได ้แก่
้ ระบาด
่
– พืนที
(พบผู ้ป่ วย/พาหะรายใหม่) ๑๒ จุด
้ ติ
่ ดตามต่อเนื่ อง (หลังผู ้ป่ วย/พาหะทานยา ไม่พบ
– พืนที
ื้ อีก ๑ เดือน) ๑๘ จุด
เชอ
้ ระยะปลอดภั
่
– พืนที
ย (ไม่พบผู ้ป่ วย/พาหะหลังติดตาม
่ วย แยก
จานวนผู ป
้ ่ วยคอตีบตามวน
ั เริมป่
่
่ นหา
รายทีพบในสถานพยาบาล
และทีค้
่
เพิมเติ
ม (จากข้อมู ล ๕๙ ราย)
จานวนผูป้ ่ วย (ราย)
8
7
6
5
4
3
2
1
ผูป
้ ่ วยร ับร ักษาในสถานพยาบาล
เลย (๒๘ ราย)
เพชรบูรณ์ (๔ ราย)
หนองบัวลาภู (๑ ราย)
ผูป
้ ่ วยค้นหาเพิม
่ เติมในชุมชน
เลย (๑๘ ราย)
เพชรบูรณ์ (๖ ราย)
หนองบัวลาภู (๒ ราย)
20 22 24 26 28 30 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26
มิถุนายน
กรกฎาคม
สงิ หาคม
กันยายน
ว ันเริม่ ป่ วย
จำนวนผูป
้ ่ วยคอตีบแยกตำมกลุม
่ อำยุ
ณ วันที่ ๒๕ กันยายน ๒๕๕๕ (จากข ้อมูล ๕๙ ราย)
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
หนองบ ัวลำภู
เพชรบูรณ์
เลย
0-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
≥60
่ วยแยก
จานวนผู ป
้ ่ วยคอตีบตามวันเริมป่
้ ่
รายพืนที
จานวนผู ป
้่
จานวนพา
3
1
1
1
4
3
1
3
1
10
8
14
4
3
6
1
10
1
13
1
1
1
จานวนผู ป
้ ่ วยต่อพาหะ = ๕๙
ระบาดวิทยา (Epidemiology)
ศึกษาอะไร
เวลา (Time)
ระบาด
วิทยา
การกระจาย
ของโรค
บุคคล
(Person)
สถานที่
(Place)
่ อท
ปัจจัยทีมี
ิ ธิพล
ต่อโรค
สาเหตุ
(Cause)
่ (Risk
ปัจจัยเสียง
34
factor)
ระบำดวิทยำก ับงำนสำธำรณสุข
1. กำรเฝ้ำระว ังทำงระบำดวิทยำ
2. กำรสอบสวนทำงระบำดวิทยำของ
โรค/ภ ัยสุขภำพ
ึ ษำวิจ ัยทำงระบำดวิทยำ
3. กำรศก
35
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
้
ขันตอนการสอบสวนโรค
ทางระบาดวิ
ท
ยา
่
้
ตรวจสอบปั ญหาทีเกิดขึน
เตรียมการปฏิบต
ั งิ าน
ยืนยันการวินิจฉัยโรค และการระบาด
่
กาหนดนิ ยามผู ป
้ ่ วยค้นหาผู ป
้ ่ วยเพิมเติ
ม
ศึกษาระบาดวิทยาเชิงพรรณนา -ตามบุคคล
เวลา สถานที่
สร ้างสมมุตฐ
ิ านการเกิดโรค
ศึกษาระบาดวิทยาเชิงวิเคราะห ์ –ทดสอบ
สมมุตฐ
ิ าน
่
มีการศึกษาเพิมเติ
ม ถ้าจาเป็ น
ควบคุมและป้ องกันโรค
โรคคอตีบ
(Diphtheria)
โรคคอตีบ
้ ยบพลันของระบบทางเดินหายใจ ซึง่
• เป็ นโรคติดเชือเฉี
่ ดขึนในล
้
ทาให ้เกิดการอักเสบ มีแผ่นเยือเกิ
าคอ
• ในรายทีรุ่ นแรงจะมีการตีบตันของทางเดินหายใจ จึง
่ าโรคคอตีบ ซึงอาจท
่
ได ้ชือว่
าให ้ถึงตายได ้
้
• พิษ (exotoxin) ของเชือจะท
าให ้มีอน
ั ตรายต่อ
้ วใจ และเส ้นประสาทส่วนปลาย
กล ้ามเนื อหั
สาเหตุ
้
• เกิดจากเชือแบคที
เรีย Corynebacterium diphtheriae
่ รป
(C. diphtheriae) ซึงมี
ู ทรงแท่งและย ้อมติดสีแกรม
บวก
่ าให ้เกิดพิษ (toxigenic) และไม่ทาให ้
• มีสายพันธุ ์ทีท
เกิดพิษ (nontoxigenic)
่ กขับออกมาจะไปทีกล
่ ้ามเนื อหั
้ วใจ
• พิษทีถู
และปลายประสาท ทาให ้เกิดการอักเสบ
ระบาดวิทยา
ื้ จะพบอยูใ่ นคนเท่านั น
• โรคติดต่อชนิดนี้ เชอ
้ โดยจะพบ
ื้ โดยไม่ม ี
อยูใ่ นจมูกหรือลาคอของผู ้ป่ วยหรือผู ้ติดเชอ
อาการ (carrier)
ื้ โดยตรงจากการไอ
• ติดต่อกันได ้ง่ายโดยการได ้รับเชอ
ิ เชอ
ื้ จะเข ้าสูผ
่ ู้
จามรดกัน หรือพูดคุยกันในระยะใกล ้ชด
ั ผัสทางปากหรือทางการหายใจ บางครัง้ อาจ
สม
้
่ แก ้วน้ า ชอน
้
ติดต่อกันได ้โดยการใชภาชนะร่
วมกัน เชน
หรือ สูบบุหรีร่ อ
ื ใชอุ้ ปกรณ์เสพยาร่วมกัน หรือ การดูด
อมของเล่นร่วมกันในเด็กเล็ก
ื้ ทีไ่ ม่มอ
ื้ ได ้
• ทัง้ ผู ้ป่ วยและผู ้ติดเชอ
ี าการสามารถแพร่เชอ
• สว่ นใหญ่ของผู ้ป่ วยทีพ
่ บจะอยูใ่ นชนบทหรือในชุมชน
ี หรือได ้รับไม่ครบ
แออัด ซงึ่ มีเด็กทีย
่ ังไม่ได ้รับวัคซน
ื้
ระยะฟั กตัวและการแพร่เชอ
• ระยะฟั กตัวของโรคสว่ นใหญ่อยูร่ ะหว่าง 2-5 วัน
อาจพบนานกว่านีไ
้ ด้
ื้ ได ้ตัง้ แต่กอ
ื้ จะอยู่
• เริม
่ แพร่เชอ
่ นเริม
่ ป่ วย และเชอ
ในลาคอของผู ้ป่ วยทีไ่ ม่ได ้รับการรักษาได ้
ั ดาห์ แต่บางครัง้ อาจนานถึง
ประมาณ 2 สป
หลายเดือนได ้
ื้ จะหมดไป ภายใน
• ผู ้ทีไ่ ด ้รับการรักษาเต็มทีเ่ ชอ
ั ดาห์
1-2 สป
อาการและอาการแสดง
• เริม
่ ด ้วยมีอาการไข ้ตา่ ๆ มีอาการคล ้ายหวัดใน
ระยะแรก ไอ เจ็บคอ เบือ
่ อาหาร ในเด็กโตอาจจะ
บ่นเจ็บคอคล ้ายกับคออักเสบ บางรายอาจจะพบ
ต่อมน้ าเหลืองทีค
่ อโตด ้วย
ี าวปนเทาติดแน่นอยูบ
• ในคอพบแผ่นเยือ
่ สข
่ ริเวณ
ิ และบริเวณลิน
ทอนซล
้ ไก่ แผ่นเยือ
่ นีเ้ กิดจากพิษที่
ออกมาทาให ้มีการทาลายเนือ
้ เยือ
่ และทาให ้มีการ
้
ตายของเนือ
้ เยือ
่ ทับซอนกั
นเกิดเป็ นแผ่นเยือ
่
(membrane) ติดแน่นกับเยือ
่ บุในลาคอ
• หากแผ่นเยือ
่ อาจจะเลยลงไปในหลอดคอ จะทาให ้
ทางเดินหายใจตีบตันหายใจลาบาก ถึงตายได ้
• ตาแหน่งอืน
่ ทีจ
่ ะพบมีการอักเสบและมีแผ่นเยือ
่ ได ้
่ งหู
ได ้แก่ ในจมูก ผิวหนัง เยือ
่ บุตา ในชอ
Diphtheria – Clinical features
• Clinical manifestations:
– 85-90% Sore throat
– 50-85% low grade fever
– 26-40% dysphagia
– 50% membrane
• Toxin mediated
– myocarditis, polyneuritis, renal tubular necrosis and
other systemic toxic effects
• Fatality rate 5–10%, but in <5 or >40 year olds, could
be 20%
Colonisation
Normal flora
Respiratory pathogens
that can be carried
Transient colonisation
α haemolytic streptococci
S. pyogenes
Enterobactericiae
Neisseria species
S. pneumoniae
Pseudomonads
Diphtheroids
H. influenzae
Candida
Anaerobic cocci
C. diphtheriae
Fusobacteria
Bacteroides
Micrococci
Milky white patches over tonsils
Infectious mononucleosis
Enlarge and injected tonsils
Acute tonsillitis
Dirty white patches
over tonsils and
posterior pharyngeal wall
Diphtheria
การร ักษา
• ให ้ Diphtheria antitoxin (DAT)
• ให ้ยาปฎิชวี นะ
ิ น
– ยาฉีด ได ้แก่ เพนนิซล
ิ ฉีดเข ้ากล ้าม 1 ครัง้ ถ ้าแพ ้เพน
ิ น
นิซล
ิ
– ยากิน ได ้แก่ Erythromycin หรือ Roxithromycin
้
• เจาะคอในเด็กทีม
่ โี รคแทรกซอนจากการอุ
ดกลัน
้
ของทางเดินหายใจ
้
้
• โรคแทรกซอนทางหั
วใจและทางเสนประสาท
ให ้
การรักษาประคับประคองตามอาการ
• ผู ้ป่ วยเด็กโรคคอตีบจะต ้องพักเต็มที่ อย่างน ้อย 2-3
ั ดาห์ เพือ
้
สป
่ ป้ องกันโรคแทรกซอนทางหั
วใจ ซงึ่
ั
การป้ องกัน
ั ดาห์ หลังเริม
• ต ้องแยกผู ้ป่ วยจากผู ้อืน
่ อย่างน ้อย 2 สป
่ มี
ื้ ไม่พบเชอ
ื้ แล ้วอย่างน ้อย 1
อาการ หรือตรวจเพาะเชอ
ครัง้
• ผู ้ป่ วยทีห
่ ายจากโรคคอตีบแล ้ว อาจไม่มภ
ี ม
ู ค
ิ ุ ้มกันโรค
เกิดขึน
้ เต็มที่ จึงอาจเป็ นโรคคอตีบซ้าอีกได ้ ดังนัน
้ จึง
ี ป้ องกันโรค (DTP หรือ dT) แก่ผู ้ป่ วยทีห
ต ้องให ้วัคซน
่ าย
แล ้วทุกคน
ิ ผู ้ป่ วย เนือ
• ผู ้ใกล ้ชด
่ งจากโรคคอตีบติดต่อกันได ้ง่าย
ั ผัสโรคทีไ่ ม่มภ
ื้ ได ้ง่าย
ดังนั น
้ ผู ้สม
ี ม
ู ค
ิ ุ ้มกันโรคจะติดเชอ
ิ โดยทา
จึงควรได ้รับการติดตามดูอาการอย่างใกล ้ชด
ื้ จากลาคอ และติดตามดูอาการ
การเพาะเชอ
ั ผัสโรคอย่างใกล ้ชด
ิ ต ้องเก็บตัวอย่าง ให ้ยา
• ในผู ้ทีส
่ ม