Transcript Wykład - Pomiar efektów uczenia się 11.12.2013

Pomiar efektów uczenia się
dr Julita Wojciechowska
Zakład Psychologii Socjalizacji i Wspomagania Rozwoju
Instytut Psychologii
Współpraca: Martyna Kuźnicka, Marta Plucińska
Zastanówmy się:
Co powinno być przedmiotem oceniania?
Jakie kryteria przyjmować podczas oceniania?
Czy ocenianie wpływa na motywację?
Na ile oceny mogą być obiektywne?
Czy „testy” to najlepszy obiektywny sposób pomiaru?
Jakie funkcje pełni ocena?
1. Informacyjna (informują nauczycieli, uczniów
rodziców etc. o postępach ucznia).
2. Selekcyjna (np. przy przyjęciu do szkoły).
3. Motywacyjna (wzmacnianie lub obniżanie tendencji
do nauki).
LEPIEJ ZAWYŻYĆ OCENĘ UCZNIOWI NIŻ JĄ ZANIŻYĆ
LUB POSTAWIĆ NISKĄ OCENĘ DLA ZASADY!
O czym ma informować ocena?
Ocenianie związane jest z określeniem tego, co jest dobrym,
pożądanym efektem uczenia się, a co złym.
1. Nauczyciel powinien uświadomić sobie, czego nauczać i na
jakim poziomie.
2. Powinno się formułować sądy czy i jak uczący się podchodzi
do zadań.
3. Ważne, aby stwierdzić czy osiągnięcia są satysfakcjonujące.
Rodzaje oceniania
Rodzaj oceniania
Ocenianie
formatywne
Ocenianie
podsumowujące
Czas
W trakcie procesu
uczenia się
Cechy
przykłady
Informujące o
postępach,
charakter ciągły,
diagnostyczne,
usprawniające
Odpytywanie na
lekcji, sprawdziany
cząstkowe,
kartkówki
Po zakończeniu
Końcowe,
uczenia się (danego zamknięte, opisowe
działu, szkoły etc.)
Przedmiotowe
sprawdziany
końcowe,
sprawdziany na
koniec szkoły
Koncepcje uczenia się
Koncepcja ilościowa
- postrzega treści programowe w kat. podstawowych umiejętności i faktów
do nauczenia
- uczenie to proces wchłaniania, asymilacji
- nauczanie ma charakter zamknięty
- polega w większości na podawaniu materiału
Koncepcja jakościowa
- kładzie nacisk na umiejętności myślenia wyższego rzędu oraz budowę
zaawansowanej wiedzy
- uczenie to proces rozumienia i interpretacji
- nauczanie polega na odrywaniu, doświadczaniu czy rozwiązywaniu
problemów
W większości krajów władze przyjmują ilościową koncepcję ucznia się.
Nauczać do testów czy tak,
aby uczniowie się rozwijali?
„Koncentracja
na
przygotowaniu
się
do
sprawdzianów
rozpoznawczo-reproduktywnych
powoduje
przyjmowanie
powierzchniowych, płytkich strategii przetwarzania.
Aby
dobrze
i dokładnie zapamiętać, najlepiej jest wielokrotnie powtarzać,
aż do uzyskania doskonałego zapamiętania. Próby przekształcania
materiału, rozumienia go, czynienia wiedzy swoją nie dają pozytywnych
efektów na takich sprawdzianach, a nawet przeszkodzić w wysokich
osiągnięciach, gdy oczekuje się gotowych, jednoznacznych odpowiedzi,
nie zaś własnych przemyśleń.”
rozdział 4, s. 295
Inne niekorzystne konsekwencje
przekazywania gotowej wiedzy
Syndrom kruchej wiedzy:
• Luki w wiedzy podstawowej (uczniowie powinni znać treści, a ich nie
znają).
• Martwa wiedza (wiedza, której uczniowie nie potrafią zastosować poza
szkołą).
• Naiwne koncepcje na temat zjawisk w świecie fizycznym (błędne
rozumienie).
• Wiedza rytualna (używana tylko w sytuacjach szkolnych).
Inne:
• Lęk przed sprawdzianami
• „Zakuwanie”
• Niepodejmowanie wysiłku, próba zaliczenia bez nauki
• Porażki z powodu za dużej ilości materiału do opanowania.
Taksonomia Blooma, co powinno być
przedmiotem pomiaru?
•
•
•
•
Wiedza: reprodukcja prawidłowych odpowiedzi.
Rozumienie: odpowiadanie własnymi słowami.
Zastosowanie: w praktyce.
Analiza: izolowanie podstawowych składników
wiedzy.
• Synteza: łączenie składników -> nowa wiedza.
• Ocena: zastosowanie zasad wyższego rzędu do
sprawdzenia nowej wiedzy.
Co zatem można oceniać?
• Obecny stan wiedzy i umiejętności (wówczas
niektórzy uzyskują stale niskie wyniki, inni stale
wysokie).
• Postępy w uczeniu się (co wymaga śledzenia
osiągnięć, motywuje ucznia do dalszej pracy).
• Ocena stanu pracy (wysiłki wkładane w uczenie
się).
Problemy związane z pomiarem
efektów nauczania
• Jawność: uregulowania prawne nie zezwalają na
powszechne ujawnianie ocen, ALE: każdy uczeń
powinien mieć dostęp do wiedzy o uzyskanych
rezultatach (nie tylko ocena ilościowa, ale i jakościowa
– duża wartość informacyjna i motywacyjna)
• System sprawdzianów zewnętrznych: dwa niekorzystne
zjawiska – nauczanie „pod sprawdziany” oraz
wydłużony czas między sprawdzianem a uzyskaniem
informacji o efektach (brak funkcji motywacyjnej).
• Obiektywność oceny: ocena może być obarczona
istotnymi błędami wynikającymi z preferencji
nauczyciela.
Czy oceny są obiektywne?
• Zjawisko upodobnienia (efekt halo): oceny
cząstkowe upodobniane są do oceny ogólnej
danej osoby (uczeń uważany za zdolnego otrzyma
wyższą ocenę za takie samo wykonanie zadania
niż uczeń uważany za słabszego).
• Efekt kontrastu: w przypadku sprawdzania
większej ilości prac po sobie, pierwsza dobra
ocena powoduje obniżenie kolejnych i odwrotnie.
• Efekt kolejności: pierwsze prace oceniane są
łagodniej, a kolejne coraz bardziej surowo.
Rodzaje sprawdzianów
• Wymagające dokładnej, dosłownej
odpowiedzi, zgodnej z podanymi na
zajęciach/w podręczniku informacjami.
• Wymagające wykazania się umiejętnością
zastosowania przyswojonej wcześniej wiedzy.
Rolą nauczyciela jest jasne ukazanie uczniom,
w jaki sposób przygotowywać się do obu
rodzajów sprawdzianów.
Nowe sposoby pomiaru efektów
nauczania
• Portfolio (teczki uczniów):
- gromadzą je i prowadzą sami uczniowie
- mogą na bieżąco śledzić własne postępy,
prezentować swoje dokonania innym (np.
kolegom, rodzicom)
- wzrasta motywacja do uczenia się
• Zintegrowany system oceniania (Birenbaum i
in., 2006)
Zintegrowany system oceniania
•
•
•
-
Cechy:
podwójny cel: ocenianie dla uczenia się i uczenia się
kontrola jakości
promuje głębokie podejście do uczenia się i rozumienie
bierze pod uwagę indywidualne czynniki (zdolności, wykorzystywanie zasobów, podejście do
uczenia się, koncepcje uczenia się)
Zasady rozwoju:
uczący się partycypują w procesie oceniania
ocenianie ma charakter kontekstowy i reaktywny
przedmiot oceny: co umiem i potrafię wykonać, a także procesy i produkty uczenia się
przejrzyste kryteria oceny
informacja zwrotna na temat rezultatów oceniania
ukazanie uczniom i nauczycielom, jak ma rozwijać się ich uczenie się
Zasady konstrukcji:
podejście wielowymiarowe
przechowywanie danych na temat osiągnięć, postępów poszczególnych uczniów
system kontroli jakości
zależność od kontekstu, giętkość
wspomaganie rozwoju umiejętności samooceny
Nad czym pracujemy ucząc….
Metapoznanie
czyli uczenie się
uczenia
Metapamięć
Uczenie pamiętania
Kontrola
metapoznawcza
uczenie pilnowania
uczenia się
Giętkość strategiczna
Uczenie myślenia o
sposobie uczenia
Strategie
metapoznawcze
uczenie różnych
sposobów uczenia się
Planowania
Monitorowania
regulowania
Oceniania efektów
własnego uczenia sie
Organizowania uczenia
sie
Strategie pozapoznawcze:
motywacja i osobowość
Dążenie
do
sukcesu
Motywacja
poznawcza
Motywacja
lękowa
Unikanie
porażki
Jak motywować
aby uczeń uczył się samodzielnie?
Motywacja = uświadomienie
Motywacja
zewnętrzna
Motywacja
wewnętrzna
(poznawcza)
Samoregulacja motywacji
Procesy „w uczniu”
•
•
•
Uświadomienie - werbalizacja
mówienie o uczeniu się, celach,
przeszkodach
Afirmacja, samoafirmacje (słyszenie i
myślenie o sobie dobrze)
Stabilizacja siły motywacji
(dopasowanie do ważności zadania)
motywacja dezorganizująca:za silna
motywacja demobilizująca: za słaba
Narzędzia ważne dla ucznia
• stawianie celów krótko i
długoterminowych
• formułowanie celów
ogólnych i konkretnych
Poczucie skuteczności jako warunek
samoregulacji (i motywacji)
A. Bandura - wyłonił dwa typy nastawienia wobec własnego działania:
na „mistrzostwo”:
na „wyniki”:
•
•
•
cele ponad możliwości, intensyfikacja
wysiłków,
potwierdzenie skuteczności strategii
•
zdolność jako cecha stabilna, brak
trudnych celów,
brak efektów i sukcesów to wyuczona
bezradność
Strategia samoutrudniania uczenia się
• Kiedy uczeń …..
• nieadekwatnie wyznacza czas
• nie przewiduje celowych działań,
by się nauczyć
• omija działania strategiczne
(najważniejsze)
• jest przekonany o wrodzonych
zdolnościach do uczenia się w
pewnych obszarach
• Efekt:
Utrudnianie sobie konfrontacji ze
swoim stanem wiedzy =unikanie
zadań i wyzwań
Prowokowanie wytrwałości – uczeń jako osoba
to nie tylko pochłaniacz wiedzy
Efekty pomocne w uczeniu się
• rozumienie emocji i
wykorzystywanie wiedzy o
nich w wytrwałości
• spostrzeganie własnych
emocji
• myślenie wsparte o emocje
• świadoma regulacja emocji
w celu wsparcia myślenia i
optymalnego poziomu
emocjonalnego w danym
zadaniu
Obszary ważne we wspomaganiu:
elementy procesu uczenia
Przygotowanie ucznia
Atmosfera
Planowanie
Diagnozowanie potrzeb
Wyznaczanie celów
Tworzenie planu
Metody i techniki
Ewaluacja i ocena
Etapy rozwoju samoregulacji
w uczeniu się (wg Growa)
Etap
rozwoju
samodzielności
Typ ucznia
Rola nauczyciela
Działania
nauczyciela
1
zależny
instruktor
Kontrola, ćwiczenie
2
zainteresowany
konsultant
Motywowanie,
dawanie
wskazówek
3
zaangażowany
facylitator
Wspieranie,
podtrzymywanie
motywacji
4
samodzielny
lider, partner
Wyznaczanie
kierunków,
dyskutowanie
celów uczenia się
Co jest ważne : styl nauczania
nauczyciela (np. wg Vermunta)
Styl ukierunkowany na zastosowanie
Styl nieukierunkowany
Styl ukierunkowany na reprodukcję
Styl ukierunkowany na znaczenie
Ewolucja roli nauczyciela
mentor
facylitator
konsultant
instruktor
lider