تنیدگی و سازگاری
Download
Report
Transcript تنیدگی و سازگاری
•تنیدگی و سازگاری
استرس چيست؟
به هرگونه موقعیت سخت و مشکل استرس گویند.
در فیزیک به معنی نیروئی است که بر جسم
وارد می شود.
فشار زیادی واضافی که به یکی از بافت های بدن
وارد میشود و آن را مجبور به عکس العمل
می کند.
استرس پاسخ و واکنش روانی و جسمی به یک تهدید ،حادثه و تغییر واقعی یا
تصور فرد می باشد.
استرس سبب تغییر در حالت سازگاری و تعادل پویای بدن شده و توازن محیط
داخلی بدن را به هم می زند .
•
•
•
•
•
استرسور چيست؟
یک رویداد یا یک موقعیت داخلی یا خارجی که توانایی ایجاد تغییرات
فیزیولوژیک ،روانی یا رفتاری را در شخص دارد .
به این تهدید ،حادثه و تغییر استرسور گفته می شود .
هر نوع تغییر یا محرک که باعث ایجاد استرس شود استرسور نامیده
می شود .یک استرسور در افراد مختلف و زمان ومکانهای مختلف جواب های
گوناگون ایجاد می کند.
• منابع استرس :
• استرسورها ی داخلی :افکار ،باورها و نگرش ها
• استرسورها ی خارجی :از دست دادن ،یک حادثه ناگوار ،تغییر
• انواع استرسور یا تنش زاها
• تنش زاها به شکل های متفاوتی طبقه بندی
می شوند :
فیزیکی :گرما ،سرما ،مواد شیمایی ) داروها ،الکل ،سموم) ،
مواد عفونی ،ویروس ها ،باکتری ها ،قارچ ها
فیزیولوژیکی :عدم توازن مواد غذایی و هیپوکس ی ،درد ،خستگی ،نقص سیستمایمنی ،بیماری های ژنتیک
روانی اجتماعی :ترس از عدم قبولی در امتحان ،نرسیدن به امتحان یا کالس ،ازدست دادن کار ،انتظار دریافت پاسخ های آزمایش ها پزشکی
• استرسورهای روانی-اجتماعی به سه دسته تقسیم می شوند :
• استرس های روزانه :مثل گیر کردن در ترافیک و جرو بحثهای روزانه با شریک
زندگی ،به تنهایی مخرب و زیان آور نیستند
• به دلیل آثار تراکمی در طی زمان بیش از یک رویداد عمده بر سالمتی اثر دارند
• استرسورهائی که گروه بزرگ تری را در بر می گیرند:
• مثل ملت ها ،شامل حوادثی مانند جنگ،زلزله ،که می توانند شخص ی هم شوند.
• به دو طریق اثر دارد:
•
•
•
•
•
•
•
•
.1مستقیم در محل حادثه
.2غیر مستقیم از طریق پخش در اخبار
تغییرات جمعیت شناختی و اقتصادی
پدید آمده در جامعه به عنوان تنش زا عمل
می کنند.
فشار حاصل از تنش بستگی دارد به:
.1تغییرات به وجود آمده
.2سرعت ایجاد تغییرات
• استرسورهائی که اتفاق می افتند ولی گروههای کمتری را در بر می گیرند :
• شامل بحران های روانی اجتماعی است که در مراحل مختلف زندگی روی می
دهد .شامل مرگ و تولد ،ازدواج ،بازنشستگی
• تنش زاهای مزمن و مداوم را نیز شامل می شود:
• ناتوانی جسمی
• نقص دائمی
• مشکالت نگهداری از یک ساملند
• تنش زاها بر حسب دوره تداوم
•
•
•
•
•
.1تنش زاهای حاد و کوتاه مدت :آمادگی برای امتحان نهایی
.2توالی تنش زا :یک دسته از تنش زاها که به دنبال یک حادثه اولیه رخ
می دهد :مثل طالق
.3تنش زاهای مزمن ومتناوب :جروبحث های روزانه
.4تنش زاهای مزمن ومداوم :بیماری مزمن ،فقر و ناتوانی
• از دیدگاه فریمن استرسورها به شکل زیر دسته بندی می شوند:
• -1وقایعی که منجر به محرومیت می شوند(جسمی و روحی)
• -2وقایعی که با افزایش نامتناسب خود موجب اختالل در تعادل بدن می
شوند مثل تماس با گرما یا سرمای شدید ،سر و صدای زیاد محیط
• -3استرسورهائی که منجر به دگرگونی می شوندمثل سفر ،تغییر ساعات غذا
خوردن ،تغییر محل زندگی،ازدواج ،تولد
• -4وقایعی که باعث عدم تحمل می شوند مانند عکس العملهای آلرژیک ،
مسمومیت (خوردن غذای فاسد) ،محیط کارناخوشایند
• عوامل موثر بر استرس
•
•
•
•
•
•
.1ماهیت و قدرت استرس :هر چه قدرت و مفهوم استرس بیشتر باشد عکس
العمل بیشتر است .گاهی نیاز به تزریق خواب آور ها وجود دارد .
.2تعداد تنش ها :بروزاسترس متعدد در یک زمان ( تولد فرزند ،کار منزل +
مسافرت همسر )
.3مدت زمان مقابله با استرس :تماس طوالني و مداوم که منجر به تحلیل انرژی
بنابراین ممکن است یک استرس خفیف بلند مدت اثرات بدتري داشته باشد.
.4تجارب گذشته :در واکنش فرد نسبت به استرس مؤثراست.
فردی که در زایمان اول تجربه تلخي دارد در حاملگي دوم ترس داشته و یک استرس
محسوب مي شود.
.5وضعیت جسمانی و سن :در سنین پایین قدرت تحمل استرس بیشتراست.
• سطوح استرس :
•
•
•
•
استرس مثبت EUSTRESS
استرس مثبت زمانی اتفاق می افتد که سطح استرس به اندازه ای باال باشد
که انگیزه کافی جهت انجام کارها ایجاد نماید.
DISTRESS
استرس منفي
دیسترس یا استرس منفی زمانی اتفاق می افتد که سطح استرس خیلی باال یا
خیلی پایین است و بدن و یا ذهن شروع به پاسخ منفی به استرسور می نماید.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
هانس سلیه ،پایه گذار پژوهشهای علمی
درباره استرس و اولین فردی است که رابطه بین
استرس وبیماریها را دقیقا توجیه نمود.
تئوری استرس سلیه :در این تئوری
تشریح شد که چگونه تعادل حیاتی
از هم پاشیده میشود و واکنش استرس
تحت شرایط جدید آشکار می گردد که
همان واکنش کلی سازگاری می باشد .
( GAS )General Adaptation syndrome
سلیه در تحقیقات خود نشان داد که ارگانیسم تحت فشار به مبارزه و یا فرار
مبادرت می ورزد .اگر فشار شدید باشد منجر به تغییرات شدید و دراز مدت از
جمله فشارخون باال ،تصلب شرایین و ...میشود .
• سازگاری
Adaptation
• سازگاری فرآیندی مداوم و پایدار است که مستلزم ایجاد یک تغییر در
ساختمان ،وظیفه ورفتار است.
• فرآیند ثابت و دائمي و پویا که در طول زندگي رخ مي دهد .شروعش با تولد و
پایان آن با مرگ همراه است
• هدف مطلوب :سازگاری یا انطباق با تغییر است به نحوی که فرد به
وضعیت تعادل پویا بازگردد و توانایی برای رفع نیازهای جدید را به دست
آورد.
•
•
•
•
سازگاری بستگی دارد به:
.1انواع تنش زاهایی که فرد با آن مواجه شده
.2میزان تناسب بین مهارت ها و قابلیت های فرد با شرایط جدید
.3نوع حمایت های اجتماعی
• سندرم های سازگاری
• سندرم سازگاری عمومی
• سندرم سازگاری موضعی
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
سندرم سازگاری عمومی
اخطار مقاومت فرسودگیALARM STAGE
اخطار یا هشدار
همزمان با تجربه یک حادثه استرس زا ،تغییراتی در بدن اتفاق مي افتد .این تجربه
یا ادراک ،تعادل طبیعي بدن را مختل مي کند و بالفاصله بدن شروع به واکنش به
عامل استرس زا مي نماید .اخطار یک واکنش دفاعی و التهابی و خود محدود شونده
است .
قلبی :افزایش ضربان قلب
تنفس ی :افزایش تعداد تنفس
پوست :کاهش درجه حرارت
هورمونی :افزایش تحریک غدد آدرنال
•
•
•
•
•
•
مقاومت RESISTANCE STAGE
در طول این مرحله ،بدن سعی می کند برای مقابله و یا انطباق با عوامل
استرس زا ،هر گونه آسیب به دلیل این عوامل را ،بهبود بخشد.
سازگاری با تنش زا حاصل می شود .
فعالیت کورتیزول همچنان وجود دارد .
شاخص های رفتاری شامل :فقدان تمایل به خانواده ،مدرسه ،کار یا زندگی
شاخص های شناختی شامل :حل مشکل ضعیف ،گیجی ،کابوس و افزایش
هوشیاری
• به طور کلی ،تغییر در عادات غذا خوردن ،پرخوابی ،خشم و خستگی.
• فرسودگی یا خستگی
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
: EXHAUSTION STAGE
در طول این مرحله عوامل استرسور به صورت موثر مدیریت نمي شود و جسم و
ذهن قادر به ترمیم آسیب نیست .با تداوم استرس ایجاد می گردد.
فعالیت غدد درون ریز آغاز می گردد .
بر روی سیستم های بدن اثرات زیان بار دارد.
به خصوص بر روی گردش خون ،گوارش ،سیستم ایمنی
نظیر :
اختالالت گوارش ي
سردرد
تنش
بي خوابي
بداخالقي
• سندرم سازگاری موضعی
• شامل فرآیند ترمیمی و پاسخ التهابی در محل بافت صدمه دیده است.
• در صدمات سطحی و کوچک ایجاد می شود .نظیر درماتیت تماس ی
• در صورت شدید بودن آسیب موضعی سندرم سازگاری عمومی نیز فعال می
شود
•
•
•
•
•
•
•
•
پاسخ فیزیولوژیک به استرس :
پاسخ فیزیولوژیک به استرس به واسطه مغز
و از طریق شبکه های شیمیایی
یا الکتریکی ایجاد می شود .
هیپوتاالموس مسئول حفظ ثبات محیط
داخلی بدن است.
در پاسخ تنیدگی:
انتقال پیام ها از اندامهای حس ی و گیرنده های حس ی درونی به هیپوتاالموس
فعال شدن دو مسیر :عصبی( سمپاتیک) و عصبی هورمونی( سمپاتیک،
آدرنال مرکزی)
در صورت تداوم تنش فعال شدن سیستم هیپوفیز -هیپوتاالموس
• سیستم عصبي سمپاتیک :
• سریع و کوتاه اثر
• آزاد شدن نوراپی نفرین از انتهای عصب موجود در اندام های هدف سبب
افزایش فعالیت های اعضای حیاتی و برانگیختگی عمومی می گردد شامل :
• انقباض عروق محیطی ،افزایش ضربان قلب و فشارخون ،افزایش قند
خون ( هدف :تأمین بیشتر انرژی) ،گشاد شدن مردمک ها ،افزایش
خونرسانی به مغز (افزایش فعالیت های ذهنی و سطح آگاهی) ،پوست سرد و
مرطوب ،لرز ،تپش قلب و دل پیچه ،تنفس تند و سطحی ،ظاهر فرد هیجان
زده ،گرفتکی عضالت پشت گردن وشانه
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
مکانیزم هیپوفیز – هیپوتاالموس :
طوالنی ترین مرحله پاسخ فیزیولوژیک
در تنیدگی های مداوم
-1آزاد شدن C.R.F
(عامل آزاد کننده کورتیکوتروپین)
از هیپوتاالموس
( )Cortico Realizing Factor
-2تأثیر C.R.Fروی هیپوفیز قدامی و تولید آدرنو کورتیکوتروپین (عامل
محرک قشر فوق کلیه)
-3اثر A.C.T.Hبر کورتکس آدرنال :آزادی گلوکوکورتیکوئید و کورتیزول:
گلیکونئوژنز :برداشت اسیدهای آمینه از کبد
افزایش قند خون :مهار برداشت گلوکز توسط سلولها به جز مغز و قلب
هدف :تآمین انرژی الزم
• تأثیر استرس بر ارگانیسم
•
•
•
•
•
•
تأثیر استرس بر سیستم عصبی
تأثیر استرس بر دستگاه تنفس
تأثیر استرس بر دستگاه گردش خون
تأثیر استرس بر دستگاه گوارش
تأثیر استرس بر سیستم دفاعی بدن
تأثیر استرس بر سیستم پوستی
• اثر استرس بر سیستم ایمنی
•
•
•
•
•
•
•
گلوکوکورتیکوئیدها سیستم ایمنی را تضعیف و پاسخ التهابی به صدمه یا
عفونت کاهش می یابد .
این فرآیند:
.1مراحل التهابی را مهار می کند
.2باعث تخریب لنفوسیت ها می شود
.3تولیدآنتی بادی کاهش می یابد
.4در نتیجه بدن مقاومت بدن در مقابل عفونت کم می شود .
• پاسخ های ناسازگار
•
•
•
•
زمانیکه فرد قادر به سازگار شدن با استرس نباشد
رفتارهای ناسازگار اتفاق می افتد.
انکار ،اجتناب ،کناره گیری،
رفتارهای غلط مثل اعتیاد و زد و خورد.
• عالئم استرس :
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
الف -عالئم فیزیولوژیكي:
.1افزایش متابولیسم بدن
.2افزایش فشار خون و تپش قلب
.3تعریق بیش از حد
.4زخم معده -سوء هاضمه
.5افزایش كلسترول
.6مشكالت تنفس ي
.7سردرد
.8دیابت
.9اسهال یا یبوست
. 10تكان هاي عصبي
• ب -عالئم رواني
•
•
•
•
•
•
•
•
.1افسردگي
.2هیجان
.3انزوا طلبي
.4عدم اطمینان و اعتماد
.5عصبانیت
.6توهمات
.7كم خوابي
.8بي اشتهایي
• .9نگراني
• ج – عالئم محیط كاري
•
•
•
•
•
•
•
•
.1عدم رضایت از كار
.2كم كاري
.3از دست دادن انرژي و شادابي
.4فروپاشیدگي روابط
.5تصمیم گیري نامناسب
.6كاهش خالقیت و نوآوري
.7تمركز بر امور غیر خالق
.8كاهش كیفیت
• مراقبت و مداخالت پرستاری در استرس
•
•
•
•
•
هدف از مراقبت پرستاری حفظ سالمتی است
تعیین استرسورهای جسمی و روانی ،
محیطی و فردی
تعیین عالئم و نشانه های جسمی استرس
کنترل استرس و بهبود سازگاری
بهترین زمان جهت اقدامات پرستاری
مرحله ای است که فرآیند های
جبرانی هنوز عملکرد مؤثر دارند.
• راه سازگاري با استرس :
•
•
•
•
•
سعي در خوش بینانه دیدن برآیند بیماري
استفاده از حمایت اجتماعي
استفاده از منابع روحاني
سعي در حفظ و کنترل موقعیت
یا احساسات
سعي به قبول موقعیت
• منابع کاهش دهنده استرس :
• منابع داخلی :مربوط به سالمتی و روش زندگی و عادات خود فرد است .
• منابع خارجی :مصرف دارو ،روشهای مقابله با استرس و روشهای Relaxation
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
روشهای آرامسازی :
بین سالهای 1981 - 1991روش های آرامسازی بعنوان یک متد مهم کاهش استرس مطرح شده اند
:
محیط آرام
موقعیت بدنی راحت
انحراف فکر
انقباض و انبساط عضالت
ماساژ
تکنیک های تنفس ی
ملس درمانی
موزیک درمانی