Transcript تنیدگی و سازگاری

‫•تنیدگی و سازگاری‬
‫استرس چيست؟‬
‫به هرگونه موقعیت سخت و مشکل استرس گویند‪.‬‬
‫در فیزیک به معنی نیروئی است که بر جسم‬
‫وارد می شود‪.‬‬
‫فشار زیادی واضافی که به یکی از بافت های بدن‬
‫وارد میشود و آن را مجبور به عکس العمل‬
‫می کند‪.‬‬
‫استرس پاسخ و واکنش روانی و جسمی به یک تهدید‪ ،‬حادثه و تغییر واقعی یا‬
‫تصور فرد می باشد‪.‬‬
‫استرس سبب تغییر در حالت سازگاری و تعادل پویای بدن شده و توازن محیط‬
‫داخلی بدن را به هم می زند ‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫استرسور چيست؟‬
‫یک رویداد یا یک موقعیت داخلی یا خارجی که توانایی ایجاد تغییرات‬
‫فیزیولوژیک‪ ،‬روانی یا رفتاری را در شخص دارد ‪.‬‬
‫به این تهدید‪ ،‬حادثه و تغییر استرسور گفته می شود ‪.‬‬
‫هر نوع تغییر یا محرک که باعث ایجاد استرس شود استرسور نامیده‬
‫می شود‪ .‬یک استرسور در افراد مختلف و زمان ومکانهای مختلف جواب های‬
‫گوناگون ایجاد می کند‪.‬‬
‫• منابع استرس ‪:‬‬
‫• استرسورها ی داخلی ‪ :‬افکار‪ ،‬باورها و نگرش ها‬
‫• استرسورها ی خارجی ‪ :‬از دست دادن‪ ،‬یک حادثه ناگوار‪ ،‬تغییر‬
‫• انواع استرسور یا تنش زاها‬
‫• تنش زاها به شکل های متفاوتی طبقه بندی‬
‫می شوند ‪:‬‬
‫ فیزیکی ‪:‬‬‫گرما ‪ ،‬سرما ‪ ،‬مواد شیمایی ) داروها ‪ ،‬الکل ‪ ،‬سموم) ‪،‬‬
‫مواد عفونی‪ ،‬ویروس ها ‪،‬باکتری ها‪ ،‬قارچ ها‬
‫ فیزیولوژیکی ‪ :‬عدم توازن مواد غذایی و هیپوکس ی ‪ ،‬درد ‪ ،‬خستگی ‪ ،‬نقص سیستم‬‫ایمنی ‪ ،‬بیماری های ژنتیک‬
‫ روانی اجتماعی ‪ :‬ترس از عدم قبولی در امتحان ‪ ،‬نرسیدن به امتحان یا کالس ‪ ،‬از‬‫دست دادن کار ‪ ،‬انتظار دریافت پاسخ های آزمایش ها پزشکی‬
‫• استرسورهای روانی‪-‬اجتماعی به سه دسته تقسیم می شوند ‪:‬‬
‫• استرس های روزانه ‪ :‬مثل گیر کردن در ترافیک و جرو بحثهای روزانه با شریک‬
‫زندگی ‪ ،‬به تنهایی مخرب و زیان آور نیستند‬
‫• به دلیل آثار تراکمی در طی زمان بیش از یک رویداد عمده بر سالمتی اثر دارند‬
‫• استرسورهائی که گروه بزرگ تری را در بر می گیرند‪:‬‬
‫• مثل ملت ها ‪ ،‬شامل حوادثی مانند جنگ‪،‬زلزله ‪ ،‬که می توانند شخص ی هم شوند‪.‬‬
‫• به دو طریق اثر دارد‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫‪ .1‬مستقیم در محل حادثه‬
‫‪ .2‬غیر مستقیم از طریق پخش در اخبار‬
‫تغییرات جمعیت شناختی و اقتصادی‬
‫پدید آمده در جامعه به عنوان تنش زا عمل‬
‫می کنند‪.‬‬
‫فشار حاصل از تنش بستگی دارد به‪:‬‬
‫‪ .1‬تغییرات به وجود آمده‬
‫‪ .2‬سرعت ایجاد تغییرات‬
‫• استرسورهائی که اتفاق می افتند ولی گروههای کمتری را در بر می گیرند ‪:‬‬
‫• شامل بحران های روانی اجتماعی است که در مراحل مختلف زندگی روی می‬
‫دهد ‪ .‬شامل مرگ و تولد ‪ ،‬ازدواج ‪ ،‬بازنشستگی‬
‫• تنش زاهای مزمن و مداوم را نیز شامل می شود‪:‬‬
‫• ناتوانی جسمی‬
‫• نقص دائمی‬
‫• مشکالت نگهداری از یک ساملند‬
‫• تنش زاها بر حسب دوره تداوم‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫‪ .1‬تنش زاهای حاد و کوتاه مدت‪ :‬آمادگی برای امتحان نهایی‬
‫‪ .2‬توالی تنش زا‪ :‬یک دسته از تنش زاها که به دنبال یک حادثه اولیه رخ‬
‫می دهد‪ :‬مثل طالق‬
‫‪ .3‬تنش زاهای مزمن ومتناوب‪ :‬جروبحث های روزانه‬
‫‪ .4‬تنش زاهای مزمن ومداوم‪ :‬بیماری مزمن‪ ،‬فقر و ناتوانی‬
‫• از دیدگاه فریمن استرسورها به شکل زیر دسته بندی می شوند‪:‬‬
‫• ‪ -1‬وقایعی که منجر به محرومیت می شوند(جسمی و روحی)‬
‫• ‪ -2‬وقایعی که با افزایش نامتناسب خود موجب اختالل در تعادل بدن می‬
‫شوند مثل تماس با گرما یا سرمای شدید ‪،‬سر و صدای زیاد محیط‬
‫• ‪ -3‬استرسورهائی که منجر به دگرگونی می شوندمثل سفر ‪،‬تغییر ساعات غذا‬
‫خوردن ‪،‬تغییر محل زندگی‪،‬ازدواج ‪ ،‬تولد‬
‫• ‪ -4‬وقایعی که باعث عدم تحمل می شوند مانند عکس العملهای آلرژیک ‪،‬‬
‫مسمومیت (خوردن غذای فاسد) ‪ ،‬محیط کارناخوشایند‬
‫• عوامل موثر بر استرس‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫‪ .1‬ماهیت و قدرت استرس ‪ :‬هر چه قدرت و مفهوم استرس بیشتر باشد عکس‬
‫العمل بیشتر است ‪ .‬گاهی نیاز به تزریق خواب آور ها وجود دارد ‪.‬‬
‫‪ .2‬تعداد تنش ها ‪ :‬بروزاسترس متعدد در یک زمان ( تولد فرزند ‪ ،‬کار منزل ‪+‬‬
‫مسافرت همسر )‬
‫‪ .3‬مدت زمان مقابله با استرس ‪ :‬تماس طوالني و مداوم که منجر به تحلیل انرژی‬
‫بنابراین ممکن است یک استرس خفیف بلند مدت اثرات بدتري داشته باشد‪.‬‬
‫‪ .4‬تجارب گذشته ‪ :‬در واکنش فرد نسبت به استرس مؤثراست‪.‬‬
‫فردی که در زایمان اول تجربه تلخي دارد در حاملگي دوم ترس داشته و یک استرس‬
‫محسوب مي شود‪.‬‬
‫‪ .5‬وضعیت جسمانی و سن‪ :‬در سنین پایین قدرت تحمل استرس بیشتراست‪.‬‬
‫• سطوح استرس ‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫استرس مثبت ‪EUSTRESS‬‬
‫استرس مثبت زمانی اتفاق می افتد که سطح استرس به اندازه ای باال باشد‬
‫که انگیزه کافی جهت انجام کارها ایجاد نماید‪.‬‬
‫‪DISTRESS‬‬
‫استرس منفي‬
‫دیسترس یا استرس منفی زمانی اتفاق می افتد که سطح استرس خیلی باال یا‬
‫خیلی پایین است و بدن و یا ذهن شروع به پاسخ منفی به استرسور می نماید‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫هانس سلیه ‪ ،‬پایه گذار پژوهشهای علمی‬
‫درباره استرس و اولین فردی است که رابطه بین‬
‫استرس وبیماریها را دقیقا توجیه نمود‪.‬‬
‫تئوری استرس سلیه‪ :‬در این تئوری‬
‫تشریح شد که چگونه تعادل حیاتی‬
‫از هم پاشیده میشود و واکنش استرس‬
‫تحت شرایط جدید آشکار می گردد که‬
‫همان واکنش کلی سازگاری می باشد ‪.‬‬
‫( ‪GAS )General Adaptation syndrome‬‬
‫سلیه در تحقیقات خود نشان داد که ارگانیسم تحت فشار به مبارزه و یا فرار‬
‫مبادرت می ورزد‪ .‬اگر فشار شدید باشد منجر به تغییرات شدید و دراز مدت از‬
‫جمله فشارخون باال‪ ،‬تصلب شرایین و ‪ ...‬میشود ‪.‬‬
‫• سازگاری‬
‫‪Adaptation‬‬
‫• سازگاری فرآیندی مداوم و پایدار است که مستلزم ایجاد یک تغییر در‬
‫ساختمان‪ ،‬وظیفه ورفتار است‪.‬‬
‫• فرآیند ثابت و دائمي و پویا که در طول زندگي رخ مي دهد‪ .‬شروعش با تولد و‬
‫پایان آن با مرگ همراه است‬
‫• هدف مطلوب ‪ :‬سازگاری یا انطباق با تغییر است به نحوی که فرد به‬
‫وضعیت تعادل پویا بازگردد و توانایی برای رفع نیازهای جدید را به دست‬
‫آورد‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫سازگاری بستگی دارد به‪:‬‬
‫‪ .1‬انواع تنش زاهایی که فرد با آن مواجه شده‬
‫‪ .2‬میزان تناسب بین مهارت ها و قابلیت های فرد با شرایط جدید‬
‫‪ .3‬نوع حمایت های اجتماعی‬
‫• سندرم های سازگاری‬
‫• سندرم سازگاری عمومی‬
‫• سندرم سازگاری موضعی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫سندرم سازگاری عمومی‬
‫ اخطار‬‫ مقاومت‬‫ فرسودگی‬‫‪ALARM STAGE‬‬
‫اخطار یا هشدار‬
‫همزمان با تجربه یک حادثه استرس زا‪ ،‬تغییراتی در بدن اتفاق مي افتد‪ .‬این تجربه‬
‫یا ادراک‪ ،‬تعادل طبیعي بدن را مختل مي کند و بالفاصله بدن شروع به واکنش به‬
‫عامل استرس زا مي نماید ‪ .‬اخطار یک واکنش دفاعی و التهابی و خود محدود شونده‬
‫است ‪.‬‬
‫قلبی‪ :‬افزایش ضربان قلب‬
‫تنفس ی‪ :‬افزایش تعداد تنفس‬
‫پوست‪ :‬کاهش درجه حرارت‬
‫هورمونی‪ :‬افزایش تحریک غدد آدرنال‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫مقاومت ‪RESISTANCE STAGE‬‬
‫در طول این مرحله‪ ،‬بدن سعی می کند برای مقابله و یا انطباق با عوامل‬
‫استرس زا ‪ ،‬هر گونه آسیب به دلیل این عوامل را‪ ،‬بهبود بخشد‪.‬‬
‫سازگاری با تنش زا حاصل می شود ‪.‬‬
‫فعالیت کورتیزول همچنان وجود دارد ‪.‬‬
‫شاخص های رفتاری شامل‪ :‬فقدان تمایل به خانواده‪ ،‬مدرسه‪ ،‬کار یا زندگی‬
‫شاخص های شناختی شامل‪ :‬حل مشکل ضعیف‪ ،‬گیجی‪ ،‬کابوس و افزایش‬
‫هوشیاری‬
‫• به طور کلی‪ ،‬تغییر در عادات غذا خوردن‪ ،‬پرخوابی‪ ،‬خشم و خستگی‪.‬‬
‫• فرسودگی یا خستگی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫‪: EXHAUSTION STAGE‬‬
‫در طول این مرحله عوامل استرسور به صورت موثر مدیریت نمي شود و جسم و‬
‫ذهن قادر به ترمیم آسیب نیست ‪ .‬با تداوم استرس ایجاد می گردد‪.‬‬
‫فعالیت غدد درون ریز آغاز می گردد ‪.‬‬
‫بر روی سیستم های بدن اثرات زیان بار دارد‪.‬‬
‫به خصوص بر روی گردش خون ‪ ،‬گوارش ‪ ،‬سیستم ایمنی‬
‫نظیر ‪:‬‬
‫اختالالت گوارش ي‬
‫سردرد‬
‫تنش‬
‫بي خوابي‬
‫بداخالقي‬
‫• سندرم سازگاری موضعی‬
‫• شامل فرآیند ترمیمی و پاسخ التهابی در محل بافت صدمه دیده است‪.‬‬
‫• در صدمات سطحی و کوچک ایجاد می شود ‪ .‬نظیر درماتیت تماس ی‬
‫• در صورت شدید بودن آسیب موضعی سندرم سازگاری عمومی نیز فعال می‬
‫شود‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫پاسخ فیزیولوژیک به استرس ‪:‬‬
‫پاسخ فیزیولوژیک به استرس به واسطه مغز‬
‫و از طریق شبکه های شیمیایی‬
‫یا الکتریکی ایجاد می شود ‪.‬‬
‫هیپوتاالموس مسئول حفظ ثبات محیط‬
‫داخلی بدن است‪.‬‬
‫در پاسخ تنیدگی‪:‬‬
‫انتقال پیام ها از اندامهای حس ی و گیرنده های حس ی درونی به هیپوتاالموس‬
‫فعال شدن دو مسیر ‪ :‬عصبی( سمپاتیک) و عصبی هورمونی( سمپاتیک‪،‬‬
‫آدرنال مرکزی)‬
‫در صورت تداوم تنش فعال شدن سیستم هیپوفیز‪ -‬هیپوتاالموس‬
‫• سیستم عصبي سمپاتیک ‪:‬‬
‫• سریع و کوتاه اثر‬
‫• آزاد شدن نوراپی نفرین از انتهای عصب موجود در اندام های هدف سبب‬
‫افزایش فعالیت های اعضای حیاتی و برانگیختگی عمومی می گردد شامل ‪:‬‬
‫• انقباض عروق محیطی ‪ ،‬افزایش ضربان قلب و فشارخون ‪ ،‬افزایش قند‬
‫خون ( هدف‪ :‬تأمین بیشتر انرژی) ‪،‬گشاد شدن مردمک ها ‪ ،‬افزایش‬
‫خونرسانی به مغز (افزایش فعالیت های ذهنی و سطح آگاهی) ‪ ،‬پوست سرد و‬
‫مرطوب ‪ ،‬لرز‪ ،‬تپش قلب و دل پیچه ‪ ،‬تنفس تند و سطحی ‪ ،‬ظاهر فرد هیجان‬
‫زده ‪ ،‬گرفتکی عضالت پشت گردن وشانه‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫مکانیزم هیپوفیز – هیپوتاالموس ‪:‬‬
‫طوالنی ترین مرحله پاسخ فیزیولوژیک‬
‫در تنیدگی های مداوم‬
‫‪ -1‬آزاد شدن ‪C.R.F‬‬
‫(عامل آزاد کننده کورتیکوتروپین)‬
‫از هیپوتاالموس‬
‫( ‪)Cortico Realizing Factor‬‬
‫‪ -2‬تأثیر ‪C.R.F‬روی هیپوفیز قدامی و تولید آدرنو کورتیکوتروپین (عامل‬
‫محرک قشر فوق کلیه)‬
‫‪ -3‬اثر ‪ A.C.T.H‬بر کورتکس آدرنال‪ :‬آزادی گلوکوکورتیکوئید و کورتیزول‪:‬‬
‫گلیکونئوژنز‪ :‬برداشت اسیدهای آمینه از کبد‬
‫افزایش قند خون‪ :‬مهار برداشت گلوکز توسط سلولها به جز مغز و قلب‬
‫هدف‪ :‬تآمین انرژی الزم‬
‫• تأثیر استرس بر ارگانیسم‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫تأثیر استرس بر سیستم عصبی‬
‫تأثیر استرس بر دستگاه تنفس‬
‫تأثیر استرس بر دستگاه گردش خون‬
‫تأثیر استرس بر دستگاه گوارش‬
‫تأثیر استرس بر سیستم دفاعی بدن‬
‫تأثیر استرس بر سیستم پوستی‬
‫• اثر استرس بر سیستم ایمنی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫گلوکوکورتیکوئیدها سیستم ایمنی را تضعیف و پاسخ التهابی به صدمه یا‬
‫عفونت کاهش می یابد ‪.‬‬
‫این فرآیند‪:‬‬
‫‪ .1‬مراحل التهابی را مهار می کند‬
‫‪ .2‬باعث تخریب لنفوسیت ها می شود‬
‫‪ .3‬تولیدآنتی بادی کاهش می یابد‬
‫‪ .4‬در نتیجه بدن مقاومت بدن در مقابل عفونت کم می شود ‪.‬‬
‫• پاسخ های ناسازگار‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫زمانیکه فرد قادر به سازگار شدن با استرس نباشد‬
‫رفتارهای ناسازگار اتفاق می افتد‪.‬‬
‫انکار‪ ،‬اجتناب‪ ،‬کناره گیری‪،‬‬
‫رفتارهای غلط مثل اعتیاد و زد و خورد‪.‬‬
‫• عالئم استرس ‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫الف ‪ -‬عالئم فیزیولوژیكي‪:‬‬
‫‪ .1‬افزایش متابولیسم بدن‬
‫‪ .2‬افزایش فشار خون و تپش قلب‬
‫‪ .3‬تعریق بیش از حد‬
‫‪ .4‬زخم معده ‪ -‬سوء هاضمه‬
‫‪ .5‬افزایش كلسترول‬
‫‪ .6‬مشكالت تنفس ي‬
‫‪ .7‬سردرد‬
‫‪ .8‬دیابت‬
‫‪ .9‬اسهال یا یبوست‬
‫‪ . 10‬تكان هاي عصبي‬
‫• ب‪ -‬عالئم رواني‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫‪ .1‬افسردگي‬
‫‪ .2‬هیجان‬
‫‪ .3‬انزوا طلبي‬
‫‪ .4‬عدم اطمینان و اعتماد‬
‫‪ .5‬عصبانیت‬
‫‪ .6‬توهمات‬
‫‪ .7‬كم خوابي‬
‫‪ .8‬بي اشتهایي‬
‫• ‪ .9‬نگراني‬
‫• ج – عالئم محیط كاري‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫‪ .1‬عدم رضایت از كار‬
‫‪ .2‬كم كاري‬
‫‪ .3‬از دست دادن انرژي و شادابي‬
‫‪ .4‬فروپاشیدگي روابط‬
‫‪ .5‬تصمیم گیري نامناسب‬
‫‪ .6‬كاهش خالقیت و نوآوري‬
‫‪ .7‬تمركز بر امور غیر خالق‬
‫‪ .8‬كاهش كیفیت‬
‫• مراقبت و مداخالت پرستاری در استرس‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫هدف از مراقبت پرستاری حفظ سالمتی است‬
‫تعیین استرسورهای جسمی و روانی ‪،‬‬
‫محیطی و فردی‬
‫تعیین عالئم و نشانه های جسمی استرس‬
‫کنترل استرس و بهبود سازگاری‬
‫بهترین زمان جهت اقدامات پرستاری‬
‫مرحله ای است که فرآیند های‬
‫جبرانی هنوز عملکرد مؤثر دارند‪.‬‬
‫• راه سازگاري با استرس ‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫سعي در خوش بینانه دیدن برآیند بیماري‬
‫استفاده از حمایت اجتماعي‬
‫استفاده از منابع روحاني‬
‫سعي در حفظ و کنترل موقعیت‬
‫یا احساسات‬
‫سعي به قبول موقعیت‬
‫• منابع کاهش دهنده استرس ‪:‬‬
‫• منابع داخلی ‪ :‬مربوط به سالمتی و روش زندگی و عادات خود فرد است ‪.‬‬
‫• منابع خارجی ‪ :‬مصرف دارو ‪ ،‬روشهای مقابله با استرس و روشهای ‪Relaxation‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫روشهای آرامسازی ‪:‬‬
‫بین سالهای ‪1981 - 1991‬روش های آرامسازی بعنوان یک متد مهم کاهش استرس مطرح شده اند‬
‫‪:‬‬
‫محیط آرام‬
‫موقعیت بدنی راحت‬
‫انحراف فکر‬
‫انقباض و انبساط عضالت‬
‫ماساژ‬
‫تکنیک های تنفس ی‬
‫ملس درمانی‬
‫موزیک درمانی‬