Transcript แนวทางดูแลเมื่อทารกไม่สามารถดูดนมจากเต้า

โดย กันยา โพธิ ปิติ
ศูนย์อนามัยที่ 4 ราชบุรี
วัตถุประสงค์
• สามารถบอกประโยชน์ ของการบีบนา้ นมจากเต้ าด้ วยมือ
• แสดงวิธีการบีบนา้ นมด้ วยมือได้ อย่ างถูกต้ อง
• รู้ วธิ ีการเก็บนา้ นมและละลายนา้ นมทีแ่ ช่ แข็ง
• แสดงวิธีการป้อนนมด้ วยถ้ วยแก่ ทารกอย่ างถูกต้ อง
บันไดขั้นที่ 5
แสดงให้ แม่ รู้ วธิ ีการเลีย้ งลูกด้ วยนมแม่
และวิธีทาให้ นา้ นมแม่ มีปริมาณเพียงพอ
แม้ ว่าแม่ จะต้ องแยกจากลูก
Why learn to hand express?
ประโยชน์ ของการบีบนา้ นมออกจากเต้ าด้ วยมือ
1.
เพือ่ ให้ แม่ รู้สึกสบาย
- ลดอาการเจ็บปวดจากภาวะเต้ านมคัด ท่ อนา้ นมอุดตัน
- ถ้ ารู้ สึกเจ็บหัวนม ให้ บีบนา้ นมส่ วนหลังทาหัวนม
2. กระตุ้นให้ ลูกได้ รับนมแม่ จากเต้ า
- บีบนา้ นมออกมาทีห่ ัวนม เด็กได้ รับรส ดมกลิน่ จะกระตุ้นให้ ลูกอยากดูดนมมากขึน้
- บีบนา้ นมเข้ าปากลูกโดยตรง ในกรณีทลี่ ูกไม่ มแี รงดูด/ดูดเบา
- ช่ วยให้ ลานนมนุ่มขึน้ ในกรณีมนี า้ นมเต็มเต้ า เต้ านมคัด/ลานนมแข็งตึง
เพือ่ ลูกสามารถอมหัวนมได้ ดี
Why learn to hand express?
3.
4.
ช่ วยกระตุ้นให้ สร้ างนา้ นม/สร้ างเพิม่ ขึน้ ในกรณีลกู ไม่ สามารถดูดนมจากเต้ า
เพือ่ คงปริมาณนา้ นม:-
- ลูกไม่ สามารถดูดจากเต้ า ตัวเล็กดูดแล้ วเหนื่อย
- แม่ -ลูกแยกกัน
- เตรียมนา้ นมสาหรับธนาคารนา้ นม
แม่ ส่วนมากชอบการบีบนา้ นมด้ วยมือมากกว่ าการใช้ เครื่องปั๊ม เพราะ
- มือแม่ อยู่กบั ตัวตลอดเวลา และไม่ มโี อกาสทีช่ ิ้นส่ วนใดสู ญหายหรือแตกหัก
- การบีบด้ วยมือทาได้ รวดเร็วและมีประสิ ทธิภาพ เมือ่ แม่ มปี ระสบการณ์
- แม่ บางคนชอบการกระตุ้นสั มผัสแบบเนือ้ แนบเนือ้ จากการบีบนา้ นมด้ วยมือ
มากกว่ าการสั มผัสกับพลาสติกหรือเสี ยงของเครื่องปั๊ม
Why learn to hand express?
แม่ ส่วนมากชอบการบีบนา้ นมด้ วยมือมากกว่ าการใช้ เครื่องปั๊ม เพราะ
- การบีบด้ วยมือให้ ความรู้สึกนุ่มนวลกว่ าการใช้ เครื่องปั๊ม
โดยเฉพาะในรายทีห่ ัวนมเป็ นแผล
- เสี่ ยงต่ อการติดเชื้อน้ อยกว่ า รวมทั้งในรายที่บีบโดยมือของผู้อนื่
When hand express
ถ้ าลูกไม่ สามารถดูดจากเต้ า ควรเริ่มบีบนา้ นมออก
ประมาณ 6 ชั่วโมงหลังคลอด
How to hand express
• ควรสอนขณะทีเ่ ต้ านมของแม่ ยงั นุ่ม
• ขั้นตอนสาคัญของการบีบนา้ นมจากเต้ า
ประกอบด้ วย
- การกระตุ้นให้ นา้ นมไหล
- หาตาแหน่ ง Milk duct (ท่ อนา้ นม)
- บีบกดเต้ านมบริเวณเหนือ Milk duct
- ทาซ้าทุกส่ วนของเต้ านม
Breast Expression
Technique
•
•
•
ล้างมือด้วยสบูแ่ ละน้าสะอาด
สามารถนวดเต้านมเป็ นระยะๆ
ระหว่างการบีบ
ใช้ภาชนะที่สะอาดหรือปราศจากเชื้อ
Encourage the milk to flow
• กระตุ้นการทางานของ Oxytocin Reflex โดย
- แม่ สุขสบาย ผ่ อนคลาย
- คิดถึงลูก มองหน้ าลูกหรือดูรูปลูก
- นวดเต้ านมเป็ นวงกลมไปรอบๆเริ่มจากบริเวณขอบนอก
ของเต้ านมมายังบริเวณหัวนมนาน 3-5 นาที
- คลึงหัวนมเบาๆ
- อาจประคบเต้ านมด้ วยนา้ อุ่น
Find the milk ducts
• เมื่อพบ milk ducts กดเต้ านมบริเวณเหนือ milk ducts
โดยทัว่ ไปอยู่บริเวณขอบนอกของลานนม
หรือประมาณ 3 cms. ห่ างจากหัวนม
6/1
Parts of the Breast
UNICEF/WHO Breastfeeding Promotion and Support in a Baby-Friendly Hospital - 20 hour Course
2009
วิธีบีบนา้ นมเก็บ (1)
1. การบีบจะใช้มือข้างไหนก็ได้ที่แม่ถนัด
2. วางนิ้วหัวแม่มือไว้ที่ด้านบนของเต้านม
และนิ้วชี้ด้านตรงข้ามบริเวณขอบนอก
ของลานนมห่างจากฐานหัวนม
ประมาณ 3 ซม.
ไม่วางนิ้วที่หวั นมจะทาให้ น้านมไม่ไหล
เพราะไปกดท่อรูเปิด
วิธีบีบนา้ นมเก็บ (2)
3. กดนิ้วมือทัง้ สองเข้าหน้ าอกให้เต้านมบุม๋
บีบนิ้วเข้าหากัน น้านมจะพุ่งออกมา นาขวดแก้ว
หรือถ้วยรองรับน้านม เมื่อน้านมไหล ให้ผอ่ นนิ้วได้
4. กด บีบ คลาย เป็ นจังหวะ ~1- 2 วินาที / ครัง้
น้านมจะไหลพุ่ง บีบเป็ นจังหวะจนน้านมน้ อยลง
จึงค่อยๆเลื่อนนิ้วทัง้ สองไปรอบๆลานนม
แต่ละเต้าใช้เวลา ~ 15 นาที น้านมจะเริ่มไหลช้าลง
ให้ย้ายไปที่เต้านมอีกข้างหนึ่ ง
5. ให้บีบนมสลับไปมาทัง้ สองเต้า เต้าละ ~ 15 นาที
จนครบ 30 นาที
วิธีบีบนา้ นมเก็บ (3)
/
x
วิธีบีบนา้ นมเก็บ (4)
ถุงเก็บนา้ นม
How Long to Express Breastmilk?
Reason
To get colostrums-baby not able to suck
To increase milk production
Just softening the areola
To clear a blocked duct
Working mother
Length
5-10 min every 1-2 hours
20 min every 2 hours (at least 6 times
or more per 24 hours)
3 or 4 times
Compress & massage
until the lump has cleared
15 min or 30 min
Expressing Colostrum
• ทารกคลอดก่ อนกาหนดหรือป่ วย colostrum เพียงเล็กน้ อย
มีประโยชน์ มาก ควรได้ รับบ่ อยๆ
• Colostrum จานวนน้ อยบีบใส่ ช้อน หรือใช้ syringe 1-3 cc.
ดูดจากเต้ าและป้อนให้ ลูกโดยตรง
สิ่ งที่ควรรู ้ในการดูแลแม่
• การสอนบีบนา้ นมไม่ จาเป็ นต้ องสั มผัสเต้ าแม่
• พูดคุยให้ กาลังใจและคอยกระตุ้นแม่ แม้ ครั้งแรกจะบีบได้ นมจานวนน้ อย/ไม่ มี
• อธิบายให้ แม่ เข้ าใจ :- ไม่ ควรรีด/บิดหัวนม หรือกดแล้วดึงหัวนม
หลีกเลีย่ งการรีดถูไถลบริเวณเต้ านม
• ควรบีบทั้ง 2 ข้ างในช่ วงเวลาเดียวกัน
• ในกรณีทแี่ ม่ บีบนา้ นมออกและให้ ดูดจากเต้ า เช่ น แม่ ทางาน
แนะนาให้ บีบก่อนแล้วให้ ลูกดูด เพราะการดูดของลูกสามารถได้
fat rich hind milk มากกว่ า
• การบีบนา้ นมจากเต้ าไม่ ควรทาให้ แม่ รู้สึกเจ็บปวด ต้ องตรวจสอบ
และให้ คาแนะนา
การใช้ นมแม่ จากผู้อนื่ ทีไ่ ม่ ใช่ แม่ ตนเอง
• ในบางประเทศ กรณีที่ไม่ มีนา้ นมจากแม่ ตนเอง มีความเหมาะสม
ที่ทารกจะได้ รับนมจากแม่ คนอืน่ ๆมากกว่ าการให้ นมจากวัว แพะ
อูฐ หรือสั ตว์ อนื่ ๆ หรือนมถัว่ เหลือง
• แม่ ทใี่ ห้ นมแก่ เด็กทีไ่ ม่ ใช่ ลูก “ wet nursing”
นา้ นมจากแม่ คนอืน่ “doner milk”
• ในบางสถานที่จะมี breast milk bank สาหรับทารก
คลอดก่ อนกาหนด/ป่ วย แม่ ที่บริจาคนมแก่ milk bank ต้ อง
ได้ รับการคัดกรองโรค HIV และโรคติดเชื้ออืน่ ๆ
และ
นา้ นมต้ องผ่ านการพาสเจอร์ ไรซ์
กรณีต้องการใช้ เครื่องปั๊มนม
ในการเลือกซื้อควรพิจารณาคุณสมบัตดิ งั ต่ อไปนี้
• ทาความสะอาดง่ าย
• รู้สึกสบาย ขณะใช้
• ใช้ ง่าย
• ประสิ ทธิภาพดี ปั๊มนมออก
ได้ มากโดยใช้ เวลาน้ อย
• ค่ าใช้ จ่ายอืน่ ไม่ สูง:ไม่ กนิ ไฟ,
แบตเตอรี่
• มีเอกสารแนะนาวิธีใช้ ที่ชัดเจน
เข้ าใจง่ าย
• มีอะไหล่ กรณีชารุดบางส่ วน
ไม่ ต้องซื้อใหม่ ท้งั ชุด
• ชนิดปั๊มได้ ครั้งละ 2 ข้ าง
จะสะดวกกว่ า (แต่ ราคาแพงกว่ า)
• ข้ อมูลจากผู้ทเี่ คยใช้ ไม่ มีปัญหา
อุปกรณ์ ปั๊มนม
อุปกรณ์ ปั๊มนม
วิธีการให้ นมแม่ ที่บีบเก็บไว้ แก่ ทารก
• Naso-gastric tube or oro-gastric tube
• Syringe or dropper
• Spoon
• Direct express milk into the baby
mouth
• Cup
วิธีการให้ นมที่บีบเก็บไว้ แก่ ทารก
• Naso-gastric tube or oro-gastric tube
สาหรับทารกที่ไม่สามารถดูดและกลืนได้
• Syringe or dropper เหมาะกับการให้นมปริ มาณน้อยๆ เช่น
colostrum (แต่ละครั้งไม่เกิน 0.5 cc.) ให้บริ เวณกระพุง้ แก้ม
รอกลืนแล้วจึงให้ต่อไม่ควรวาง Syringe บริ เวณกลางปากทารกเนื่องจากลูก
จะดูดเหมือนเป็ นจุกนมปลอม เกิดปัญหาสับสนหัวนม
• Spoon คล้ายกับการให้ Syringe เสี่ ยงต่อการสาลักถ้าให้อย่างเร็ ว
Cup feeding
•
•
•
ใช้ กบั ทารกทีส่ ามารถกลืน แต่ ดูดไม่ ดที าให้ ได้ รับนมไม่ เพียงพอ
เด็กอาจจะงับหัวนมแม่ ได้ ไม่ ดี หรือดูดช่ วงสั้ นๆ แล้ วเหนื่อย
สามารถ Cup feeding ทารกทีม่ อี ายุครรภ์ ตั้งแต่ 30-32 สั ปดาห์
Cup feeding มีประโยชน์ และเหมาะสมกว่ าวิธีอนื่ ๆ เพราะ :- ไม่ ต้องใส่ สายเข้ าไปในปาก
- ฝึ กการใช้ ลนิ้ และเรียนรู้ การรับรส
- กระตุ้นการทางานของระบบการย่ อย
- กระตุ้นความสั มพันธ์ ของการดูด/การกลืน/การหายใจ
- ใกล้ชิดและสบตากับแม่
- ควบคุมปริมาณ/อัตราไหลของนมด้ วยตัวของทารกเอง
- ทาความสะอาดง่ าย
- สามารถส่ งผ่ านสู่ ความสาเร็จการดูดจากเต้ าได้ มากกว่ าวิธีอนื่ ๆ
Cup feeding
•
อาจไม่ มีประโยชน์ ในกรณี
- ทารกคลอดครบกาหนดชอบวิธีนี้ เกิดการติด ถ้ าไม่ รีบนาทารก
มาดูดจากเต้ า
- เจ้ าหน้ าทีด่ ูแลเด็กชอบให้ Cup feeding เพราะง่ ายกว่ าการทีน่ าแม่
จาก ward มาให้ ดูดนมจากเต้ า
วิธีการ Cup feeding
วิธีการ Cup feeding
• ห่ อตัวเด็กเพือ่ ป้องกันมือปัดป่ ายและช่ วยประคองหลัง
• วางตัวเด็กทีห่ น้ าตักในลักษณะตั้งตรงหรือเอนเล็กน้ อย ประคองบริเวณหลัง คอ และ
ศีรษะของเด็ก
• วางถ้ วยใส่ นมบริเวณริมฝี ปากล่าง ให้ ขอบของถ้ วยสั มผัสด้ านนอกของริมฝี ปากบน
• ค่ อยๆ เอียงถ้ วยให้ นา้ นมปริ่มๆ บริเวณปากถ้ วย
• ถ้ าเด็กตืน่ ตัวจะอ้าปากและลืมตา
- เด็กคลอดก่อนกาหนดจะรับนมโดยใช้ ลนิ้ (เลียหรือไล้นม)
- เด็กครบกาหนดหรือเมือ่ อายุมากขึน้ จะดูดนม (ห่ อลิน้ )
• อย่าเทนมเข้ าปาก
• เมือ่ เด็กอิม่ จะปิ ดปาก หยุดให้ ปริมาณทีใ่ ห้ แต่ ละมือ้ ไม่ จาเป็ นต้ องคงที่ อาจให้ เร็วขึน้ เมือ่
เด็กแสดงอาการหิว หรือให้ ปริมาณเพิม่ ขึน้ ในมือ้ ต่ อไปตามความต้ องการ
โดยวัด
ปริมาณทีต่ ้ องได้ รับใน 24 ชม.
Other method of feeding
การใช้อ ุปกรณ์เสริมช่วยให้นมแม่
- เพือ่ กระตุ้นการดูดนมแม่ /การสร้ างนา้ นม
- เพือ่ ให้ ทารกได้ รับนา้ นมเพียงพอ
ในทารกทีแ่ รงดูดน้ อย
- ใช้ ในกรณีทที่ ารกสามารถอมหัวนมและดูดได้ ดี
-
Other method of feeding
Other method of feeding
- S N S with Syringe
Storing Expressed Breastmilk
Storage Method
Method of storage
Fresh Milk
Room Temperature
(25 - 37C)
Air condition Room
(15 - 25C)
Healthy Baby
4 hrs
Ill Baby
-
4 hrs
8 hrs
< 15C
24 hrs
Refrigerator
(2 - 4C)
< 8 days
-
48 hrs
Storage Method
Method of storage
Healthy Baby
Ill Baby
2 weeks
2 weeks
3 months
3 months
Separate deep freeze
6 months
3 months
Thawed in a refrigerator
24 hrs
(do not refreeze)
12 hrs
(do not refreeze)
Frozen Milk
Freezer compartment
inside refrigerator
(1 door fridge)
Freezer part of a
refrigerator-freezer
(2 doors fridge)
Storage Method
• แนวทางปฏิบัติสาหรับในประเทศไทย
กรณีแม่ ทางานนอกบ้ าน เด็กสุ ขภาพดี มีวธิ ีการเก็บนา้ นมดังนี้
- ในช่ องแช่ แข็ง ตู้เย็น 2 ประตู เก็บได้ นาน 3 เดือน
ตู้เย็น 1 ประตู เก็บได้ นาน 2 สั ปดาห์
- ในตู้เย็นช่ องธรรมดา (ยกเว้ นทีป่ ระตู) เก็บได้ นาน 1 วัน
ใต้ ช่องแช่ แข็ง เก็บได้ นาน 2-3 วัน
- นา้ นมแม่ ทบี่ ีบใหม่ ๆ เก็บในอุณหภูมิห้องทีต่ ่ากว่ า 37 C นาน 4 ชั่วโมง
**ไม่ เก็บนำ้ นมในที่อุณหภูมิเกิน 37 C
Maintain cold chain during transportation
กำรละลำยนำ้ นมแช่ แข็ง
• นำ้ นมแม่ แช่ แข็งละลำยอย่ ำงช้ ำๆ
ในตู้เย็นช่ องธรรมดำ และใช้ ภำยใน
24 ชั่วโมง
•เมือนำมำให้ ลูก แช่ นำ้ อุ่นและใช้ ภำยใน
1 ชั่วโมง
•ห้ ำมอุ่นในนำ้ เดือด/นำ้ ร้ อน หรือผ่ ำนเตำ
ให้ ควำมร้ อนโดยตรง หรือใส่ เตำไมโครเวฟ
กำรละลำยนำ้ นมแช่ แข็ง
• อุ่นนมเท่ าทีล่ ูกกินในแต่ ละมือ้ ถ้ า
เหลือจากการอุ่นแล้ ว
ไม่
สามารถเก็บไว้ ต่อ
• นา้ นมแม่ ทลี่ ะลายแล้ ว
ไขมันจะแยกลอยอยู่ส่วนบน
ให้ เขย่ าเบาๆเพือ่ ผสมกับส่ วนอื่นๆ