Transcript การบริหารยาเพื่อความปลอดภัยของผู้ป่วย

การบริหารยา
่
เพือ
ความปลอดภัย
ของผู ป
้ ่ วย
นางสาวทัศนี ย ์
ทองมาก
Medication Management
การ
คัดเลือก
และจัดหา
ยา ์
เกณฑ
การ
คัดเลือก
และจด
ั ซือ้
ยา สร ้าง
บัญชียา
วาง
มาตรการ
่ ยวกับ
่
ทีเกี
การใช้ยา
ผู บ
้ ให้
ริหาร
หรือ PTC
ปลอดภั
ย
การสัง่
ใช้ยา
ประเมิน
ความ
จาเป็ น
ของการ
ใช้ยา
แพทย ์
การเตรียม
ยาและการ
จ่ายยา
จด
ั ซือ้
เก็บ
ร ักษา
ทบทวน
และ
ยืนยัน
คาสัง่
เตรียม
ยา
กระจาย
เภสั
ชงกร
ยาถึ
ผู ป
้ ่ วย
การให้
ยา
ตรวจสอ
บคาสัง่
ประเมิน
ผู ป
้ ่ วย
ให้ยา
พยาบาล
การ
ติดตาม
การใช้
ประเมิ
ยา น
การ
ตอบสนอง
ต่อยาของ
ผู ป
้ ่ วย
รายงาน
อาการและ
ความ
่
คลาดเคลือ
น
พยาบาล
ผู ป
้ ่ วย/
Medication Use
การวางแผน ทร ัพยากร และ
การจัดการ
Drug
Reconcile
ข้อมู ล
ร ับใหม่ ย้าย
ผู ป
้ ่ วย
จาหน่
าย
่
่
ทัวไป
โรค
คาสังใช้ยา
ช ัดเจน
ข้อlab
มู ลยา
เหมาะสม
นโยบาย
ป้ องกัน
ME/ADE
่
สือสารถ่
ายถอด
คาสัง่
ถูกต้อง มี
มาตรฐาน
่
สิงแวดล้
อมทาง
กายภาพ สะอาด แสง
การเตรียม จัดจ่าย และให้
ยา
่ ป
ยาทีผู
้ ่ วย
ส่งมอบให้หน่ วยดู แล
นามา
ทบทวนคาสัง่
เหมาะสม
ปลอดภัย
จด
ั เตรี
ยม
ติด
ฉลาก
ตรวจสอบ
ความถู กต้อง
รายงา
น
ผู ป
้ ่ วย
ตรวจสอ
บ
ให้ยาแก่
ผู ป
้ ่ วย
ผู ป
้ ่ วยได้ร ับ
ข้อมู ลมีสว
่ น
ร่วม
ส่งมอบให้
ผู ป
้ ่ วย
ติดตาม
ผล
บันทึก
เหตุการณ์ไม่พงึ
ประสงค ์ ความคลาด
่
เคลือนทางยา
ลักษณะของกระบวนการ
่
่
ปลอดภั
ย
เกียวกับยาที
Ordering Transcription
Ordering
prescribing
Dispensing Administration
Dispensing Administration
Prescribing error
่
่
• ความคลาดเคลือนของใบสั
งยา
่ ยาของแพทย ์
จากการสังใช้
่
หมายถึง ความคลาดเคลือนใน
่
กระบวนการสังยาโดยแพทย
์
่
เช่น สังยาผิ
ดชนิ ด ระบุความ
แรงของยาผิด ไม่ระบุ dosage
form ของยา วิธบ
ี ริหารยาไม่
Dispensing Error
่
• ความคลาดเคลือนใน
กระบวนการจ่ายยาของกลุ่ม
่ ายยาไม่
งานเภสัชกรรมทีจ่
่
่
ถู กต้องตามทีระบุในค
าสังการ
ใช้ยา ได้แก่ จ่ายยาผิดชนิ ด
จ่ายยาผิดความแรง จ่ายยา
่ วธ
ผิดรู ปแบบ จ่ายยาทีระบุ
ิ ี
Administration Error
่
่ าให้ผูป
• ความคลาดเคลือนที
ท
้ ่ วย
่ ดจาก ความตังใจการ
้
ได้ร ับยาทีผิ
่
่ ั ยา ได้แก่ ไม่ได้
สังยาของผู
ส
้ งใช้
ให้ยาผู ป
้ ่ วย ขนาดยาหรือความ
แรงของยามากไปหรือน้อยไปจาก
่ ส
่ ั ยา ให้ยาผิดชนิ ด
ทีผู
้ งใช้
เทคนิ คการให้ยาผิด ให้ยาผิด
เวลา ให้ยาผิดคน เก็บร ักษายา
สาเหตุสาคัญของ Med error (JCAHO
2001)
•
•
•
•
่
ชือยาคล้
ายคลึงก ัน
ลักษณะการบรรจุคล้ายคลึงกัน
่ ไม่คน
ยาทีใช้
ุ ้ เคย
่ ทวไปแต่
่ั
ยาทีใช้
ผูป
้ ่ วยแพ้ เช่น
antibiotics
่ องมีการทดสอบระด ับของยาที่
• ยาทีต้
อาจก่อให้เกิดอ ันตรายได้ เช่น digoxin
warfarin thophylline
•
•
•
•
•
•
•
•
•
่
่
่
ชือยาทีมีชอ
ื
คล้ายกัน
Ativan
Adrenaline
Aratac
Buscopan
Cardura
Cravit
Ceftriaxone
Methimazole
Paracetamol
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Atarax
Adenosine
Atarax
Bisacodyl
Cordarone
Klacid
Ceftazidime
Metronidazole
prednisolone
่
ยาทีมีลก
ั ษณะเสียงคล้าย
1. ยาเม็ดสีฟ้า
Lorazepam 0.5 mg
บริษท
ั LBS lab
Warfarin 3 mg
บริษท
ั Orion Pharma
2. ยาเม็ดสีเหลือง
Amitriptyline 10 mg
บริษท
ั
องค ์การเภสัชกรรม
Vitamin B complex
บริษท
ั องค ์การเภสัชกรรม
3. ยาเม็ดสีขาว
Furosemide 40 mg
Diazepam 2 mg
บริษท
ั องค ์การเภสัช
บริษท
ั องค ์การเภสัชกรรม
กรรม
่
ั ษณะ
4. ยาแผงทีมีลก
คล้ายกัน
Isordil 5 mg sublingual
บริษท
ั Remedica Ltd.
Methotrexate 2.5 mg
บริษท
ั Remedica Ltd.
่
5.ยาฉี ดทีมีลก
ั ษณะรู ปคล้าย
เสียงคล้อง (Look Alike Sound Alike)
Phenytoin Na. 50 mg/ml x 5ml
Dilantin® inj.
บริษท
ั Pfizer
Heparin Na 5,000 iu/ml x
5ml
Heparin Leo® inj.
บริษท
ั Leo Pharma
่ ลก
ยาฉี ดทีมี
ั ษณะรู ปคล้าย
เสียงคล้อง (Look Alike Sound
Alike)
่ ลก
ยาฉี ดทีมี
ั ษณะรู ปคล้าย
เสียงคล้อง (Look Alike Sound
Alike)
่ ลก
ั ษณะรู ปคล้าย
ยาฉี ดทีมี
เสียงคล้อง
Penicillin G 1,000,000 units
บริษท
ั General Drugs
House
Streptomycin 1 g. inj.
บริษท
ั General Drugs House
Co.
6. ยาหยอดตา
Dexa0.1%+Neomycin 0.5%
Dex-oph® Eye-ear Drop
บริษท
ั แสงไทย เมดิคอล
Prednisolone acetate 1%
Inf-Oph® Eye Drop
บริษท
ั แสงไทย เมดิคอล
่
ลักษณะยาทีดู เหมือน
่ าให้เกิดความคลาดเคลือน
่
ปั จจัยทีท
ในการให้ยา
่
่ั
• การขาดการสือสารผู
ส
้ งยา
ผู จ
้ า
่ ย
ยา ผู ใ้ ช้ยา
• การมีอ ัตรากาลังไม่เหมาะสมกับ
ภาระงาน
้
• การขาดการตรวจสอบซาจาก
่
บุคคลอืน
• การขาดการฝึ กปฏิบต
ั ห
ิ รือเน้นให้
่
การป้ องกันการเกิดความคลาดเคลือน
ในการให้ยา
่
• แพทย ์เขียนใบสังยาครบถ้
วนเพียงใด
• เภสัชส่งยาให้พยาบาลถู กต้อง
ครบถ้วนเพียงใด
• พยาบาลมีมาตรการช ัดเจนในการ
บริหารยาหรือไม่
่
่ ระหว่างวิชาชีพหรือไม่
• มีการสือสารที
ดี
่ วยให้พยาบาลบริหาร
ปั จจัยสาคัญทีช่
ยาได้อย่างปลอดภัย
1.ข้อมู ลผู ป
้ ่ วย
อายุ น้ าหนัก และส่วนสู ง
การวินิจฉัยโรค
้ั
ภาวะการตงครรภ
์และการให้นมบุตร
อาการแพ้
่ อยู ่ในปั จจุบน
ยาทีใช้
ั
่ วยให้พยาบาล
ปั จจัยสาคัญทีช่
บริหารยาได้อย่างปลอดภัย (ต่อ)
2.การระบุตวั ผู ป
้ ่ วย
3.การติดตามผู ป
้ ่ วย
่
4.การสือสารข้
อมู ลผู ป
้ ่ วยไปยังฝ่าย
เภสัชกรรม
5.ยาและข้อมู ลขนาดการใช้ยา
5.ยาและข้อมู ลขนาดการ
ใช้ยา
่
• การเข้ากันไม่ได้ของสารน้ าทีใช้
เจือจาง
• ขนาดยาปกติทใช้
ี่ ในเด็ก
่ กต้องของยาแก้ปวด
• ขนาดยาทีถู
่ ทางหลอดเลือด
• ยา IV push ทีให้
้
• ยาเม็ดนันบดได้
หรือไม่
่ ควรค
่
่
สิงที
านึ งถึงเมือให้
ยาแก่
ผู ป
้ ่ วย
•
•
•
•
Dosing charts
No more than two in route
Change in dose with change in route
Doses expressed as a ratio or
percentage
• Adverse Drug Reactions (ADRs)
่
ปั จจัยสาคัญทีช่วยให้พยาบาล
บริหารยาได้อย่างปลอดภัย
(ต่
อ
)
่
6.การสือสารข้อมู ลอย่างถู กต้อง
7.ฉลากยาและบรรจุภณ
ั ฑ์
8.การจัดเก็บยาและมาตรฐานในการ
จัดเก็บ
่
9.สิงแวดล้
อมและภาระงาน
การถู กขัดจังหวะ( distractions)
ภาระงาน ( workload)
แนวทางปฏิบต
ั ใิ นการติดตาม
และประเมินผล
การร ักษาสาหร ับผู ป
้ ่ วย
ตรวจสอบความถูกต้องของผู ป
้ ่ วย (ถูกคน)
่
้
ยวก
ับผู ป
้ ่ วย
รู ้ข้อมู ลพืนฐานเกี
่ เกิ
่ ดขึนก
้ บ
้
เปรียบเทียบสิงที
ั ข้อมู ลพืนฐานของผู
ป
้ ่ วย
่
่ ดขึนก
้ ับผู ป
เฝ้าระว ังความเปลียนแปลงต่
างๆ ทีเกิ
้ ่ วย
้
พร ้อมให้การดู แลร ักษาหรือแก้ไขปั ญหาเบืองต้
นที่
่ ด
้ ารณ์
รายงานและบันทึกเกิ
เหตุ
ออาการต่างๆ ทีเกิ
ดขึกนก
ับผูหป
้ รื
่ วย
้ ับผู ป
ขึนก
้ ่ วย
่
สาเหตุของความคลาดเคลือน
ในการติดตามและประเมินผล
ภาระงานมาก
ขาดข้อมู ลในการติดตามและ
ประเมินผล
่
ขาดความเชือมโยงกับที
มสาขา
วิชาชีพ
ขาดระบบการเฝ้าระวังและติดตาม
การติดตามผลของการใช้
ยา
1
2
3
• มีการติดตามดู ผลของยาหลัง
ให้ยา
้ น
• การติดตามผลของยานี เป็
การทางานร่วมกันของทีมสห
สาขา
้ั
• มีขนตอนการติ
ดตามผลต่อ
ผู ป
้ ่ วยหลังใช้ยา โดยเฉพาะ
อย่างยิง่ dose แรก
ข้อควรปฏิบต
ั ใิ นการเก็บยาที่
หอผู ป
้ ่ วย
่ องควบคุมอุณหภู มท
• ยาทีต้
เก็บใน
ิ ระบุให้
ี่
ตู เ้ ย็น อุณหภู มอ
ิ ยู ่ในช่วง 2-8 C ไม่ควร
เก็บไว้ทฝาตู
ี่
เ้ ย็น
่ าหนดให้เก็บที่
• ยาประเภททีก
่
อุณหภู มห
ิ อ
้ งทีควบคุ
ม (controlled
room)
่
่
• รายการยาทีระบุให้
เก็บในอุณหภู มต
ิ า
กว่า 25 C สามารถเก็บไว้ทฝาตู
ี่
เ้ ย็นได้
่ าหนดให้เก็บพ้นแสง
• รายการยาทีก
่ ความเสียงสู
่
• ยาทีมี
ง ควรแยกออกจากยา
่
การกาหนดวันหมดอายุของยา
หลังการเปิ ดใช้
• ยาเม็ดชนิ ดไม่บรรจุแผงเก็บไว้ไม่เกิน 6
เดือน
่
• ยาเม็ดบรรจุแผงให้กาหนดตามทีระบุไว้
บนแผง
• ยาน้ าเก็บไว้ไม่เกิน 1 เดือน
• ยาฉี ด single dose ให้ใช้ภายใน 24
่ั
ชวโมงหลั
งเปิ ด
การกาหนดวันหมดอายุของยาและ
เวชภัณฑ ์
่ ตและวันหมดอายุ
• ยาทุกชนิ ดให้ดูวน
ั ทีผลิ
จากกล่อง หากไม่ระบุวน
ั ผลิต ให้ดูจาก
จากเลข Lot Number โดยตัวเลข 2
่ ตเช่น Vit K inj Lot
หลักแรกคือปี ทีผลิ
Number 113223 หมายถึงผลิตปี 2011
• ยาฉี ดหลังเปิ ดการใช้งาน
• Haparin กาหนดอายุหลังเปิ ดการใช้งาน
14 วัน
• Lidocain กาหนดอายุหลังเปิ ดการใช้งาน
1 เดือน
การเก็บยา Adrenalin ในรถ
ฉุ กเฉิ น
่ เกิน
• รถฉุ กเฉิ นอยู ่ในอุณหภู มห
ิ อ
้ งทีไม่
่
25 C อายุยาอยู ่ได้ตามวันทีระบุ
่ ได้ปร ับอากาศ ยามีอายุ
• อยู ่หอ
้ งทีไม่
่ ่
เพียง 6 เดือนนับจากวันทีอยู
อุณหภู มห
ิ อ
้ ง
่
• การเก็บในส่วนทีนอกเหนื
อรถฉุ กเฉิ น
สามารถเก็บไว้ทฝาตู
ี่
เ้ ย็นได้
่
ยา
• หมายเหตุ วิธก
ี ารเสือมของยา
่
เปลียนสี
จากเหลืองอ่อนเป็ นสีเหลืองเข้ม
้
High Alert Drug (HAD)
• คาจากัดความ
่ ความเสียงสู
่
รายการยาทีมี
ง
่ าให้เกิด
คือ รายการยาทีท
อ ันตรายร ้ายแรงหรือเสียชีวต
ิ
หากมีการใช้ผด
ิ พลาด หรือยา
่ ดช
ทีมี
ั นี การร ักษาแคบ
(narrow therapeutic index)
•
•
•
•
•
•
•
•
่
่
รายการยาทีมีความเสียง
สู ง
Digoxin
Heparin Sodium
Insulin intravenous injection
Warfarin
Morphine sulphate intravenous injection
Potassium Chloride intravenous injection
Thrombolytic agents
Antineoplastic drug injection
Digoxin
อาการพิษจากยา
Digoxin
่
่
• คลืนไส้
อาเจียน เบืออาหาร
• ท้องเสีย มึนงง ฝั นร ้าย การ
มองเห็นผิดปกติ (เห็นแสงสีเหลือง)
• หัวใจเต้นช้าผิดปกติ (Sinus
bradycardia)
• A-V block
• Hypotension
• Q-T interval prolongation
การเฝ้าระวัง Digoxin
• จับชีพจรก่อนให้ยาและหลังให้ยาครบ
1 นาที
• กรณี ฉีดยา Digoxin ทางหลอด
เลือดดาให้บน
ั ทึกชีพจรทุก 15 นาที
ติดต่อก ัน 2 ครง้ั ต่อไปทุก 30 นาที
้ั อไปทุก 1 ชวโมงจน
่ั
ติดต่อก ัน 3 ครงต่
่ั
ครบ 5 ชวโมง
และ monitor EKG
• เฝ้าระว ังระด ับ Potassium ในเลือด
Heparin
อาการพิษจากHeparin
การแก้ไขอาการพิษ
• ให้ยาต้านพิษคือ protamine
ขนาด 1 มก. ต่อ Heparin 100
unit
• ให้หยุด Heparin ทันที หากเกิด
้
throbocytopenia ขึนอย่
าง
ต่อเนื่ อง
การเฝ้าระวัง Heprin
• ติดตามค่า PTT, platelet รายงาน
่
แพทย ์เพือปร
ับขนาดของยา
• วัดความดน
ั โลหิตและชีพจรทุก 4
่ั
ชวโมง
• สังเกตุอาการเลือดออกและอาการ
ผิดปกติของสัญญาณชีพ
• ถ้าเกิด heprin Induced
Thrombocytopenia ให้หยุดยาและ
Insulin
การบริหารยา Insulin
้
• กรณี ฉีด IV ให้ใช้ regular insulin เท่านัน
• การให้ IV เจือจางใน NSS หรือ 5DW ความ
เข้มข้นมาตรฐาน 100 units
insulin/100mlNSS( 1unit/ml)
่ อจางผ่าน
• ก่อนให้ยา ให้ปล่อย Insulin ทีเจื
้
่ สายยาง
สาย IV set 20 ml แรกทิงไป
เพืให้
ดู ดซ ับยาไว้กอ
่ นบริหารยาให้ผูป
้ ่ วย
่ั
• ความคงตัวหลังผสมเก็บได้นาน 48 ชวโมง
่ั
ทีอณ
ุ หภู มห
ิ อ
้ งและ 96 ชวโมงในตู
เ้ ย็น
การเฝ้าระวัง
• ภาวะ Hypoglycemia เช่น
่
่
ตัวสัน เหงือแตก วิตก
กังวล เวียนศรีษะ หิว
ใจเต้นเร็ว ตามัว
อ่อนเพลีย ปวดศรีษะ
Morphine
อาการพิษจาก Morphine
(ม่านตาหด)
หลับลึก
• Miosis
• Hypotension
• Bradycardia
• Apnea
• Pulmonary edema
การแก้ไขอาการพิษ
Morphine
• ให้ใช้ naloxone 0.4-2 mg IV(สาหร ับ
เด็กใช้ 0.1 mg/kg) ทุก 2-3 นาที อาจ
้
ให้ยาซาได้
ทุก 20-60 นาที ถ้า
จาเป็ น แต่ตอ
้ งไม่เกิน 10 mg
• ให้ Respiratory support
่ support ระบบหัวใจ
• ให้สารน้ าเพือ
และ
การเฝ้าระวัง
• อ ัตราการหายใจ
• Sedative score
• ความดันโลหิต
• ค่าความเข้มข้น oxygen
ในเลือด
Warfarin
ทาไมต้องใช้ยา Warfarin
• เพราะว่าผู ป
้ ่ วยมีสภาวะร่างกายหรือ
่ ความเสียงต่
่
โรคบางอย่าง ทีมี
อการ
เกิดก้อนเลือดอุดตัน เนื่ องจากเลือด
จับตัวเป็ นก้อนได้ง่าย เช่น ผู ป
้ วย
หลังผ่าตัดใส่ลนหั
ิ ้ วใจเทียม rhumatic
heart disease, AF pulmonary
emolism,Deep vein throbosis,
Stroke,ภาวะการแข็งตวั ของเลือด
ค่า INR เป้ าหมายสาหร ับข้อบ่ง
ใช้ตา
่ งๆ
ข้อบ่งใช้
INR เป้ าหมาย
DVT
2-3
PE
2-3
Mechanical heart valve
2.5-3.5
AF/ A-Flutter
2-3
AMI
2-3
ภาวะแทรกซ ้อนจากยา
Warfarin
อาการพิษจากยาและการ
แก้ไข
่
• ให้หลีกเลียงการท
าให้อาเจียนและล้าง
่
่
ท้องเพือหลี
กเลียงการเกิ
ดบาดแผลหรือ
เลือดออกฉับพลัน
• ให้หยุดยาทันทีและให้ vittamin K ทาง
หลอดเลือดดา
• ถ้าเกิดอาการเลือดออกควรใช้
fresh frozen transfusion
Potassium Chloride
อาการพิษจากยา
้ อนแรง อ ัมพาต
• กล้ามเนื ออ่
• Peaked T waves
• Flattened P waves
่
• เพิมระยะเวลาของ
QRS complex
• หัวใจห้องล่างเต้นผิดจังหวะ
การเฝ้าระวัง
• ระดับ Potassium ในเลือด ≤ 3.5
และ ≥5 mEq/L
• สังเกตอาการพิษของยา เช่น
้ อนแรง หัวใจเต้น
กล้ามเนื ออ่
ผิดจังหวะ
• วัดสัญญาณชีพ
Thrombolytic agents
• Stretoknase
(Streptase)
• Actilyse
• Metalyse
อาการพิษจากยาและการ
แก้ไข
อาการพิษ
• Bleeding
• Bronchospasm
• Apnea
การแก้ไข
• หยุดยา
• ถ้ามีภาวะเลือดออกมาก : ให้เลือด
(FFP)
• ถ้าเกิดอาการแพ้ :ร ักษาเหมือนผู ป
้ ่ วย
แพ้ยา
Antineoplastic drug injection
การจัดการด้านยา
1. มีการระบุประเด็นสาคัญด้านยา ใน
หน่ วยงานให้ช ัดเจน เช่น การสารองยา
ยา HAD ยาฉุ กเฉิ น
2. กาหนดระบบการออกคาสัง่ การร ับคาสัง่
การเบิกจ่าย การจัดเตรียม การบริหาร
ยา การเฝ้าระวัง การจัดการกับยาเดิม
ของผู ป
้ ่ วย และจัดทาเป็ นคู ม
่ อ
ื แนว
ทางการปฏิบต
ั ิ ให้ช ัดเจน
3. มีการสร ้างความรู ้และความตระหนัก
การจัดการด้านยา
่
4.ควรมีชนิ ดและจานวน เครืองมื
อ
อุปกรณ์ทจ
ี่ าเป็ นในการบริหารยา
เช่น Infusion pump
5.มีการเฝ้าระว ัง และเก็บรวบรวม
ข้อมู ล รายงานอุบต
ั ก
ิ ารณ์ตา
่ งๆ มา
่
วิเคราะห ์เพือปร
ับปรุงระบบและสร ้าง
การเรียนรู ้
พยาบาลเป็ นจุดสุดท้าย
ของการสกัดความพลาดไม่ให้
้
้
ถึงตัวผู ป
้ ่ วยในขันตอนนี
จะไม่
มี
ผู ต
้ รวจสอบซา้