Transcript geriyatrik hastada triyaj

Doç. Dr. Hakan Oğuztürk
2015
Yaşlılık
Çevresel faktörlere uyum sağlayabilme yeteneğinin azaldığı, çok
sayıda sağlık probleminin eşlik ettiği bir süreçtir
Yaşlı
65 - 74
İleri yaşlı
75 - 84
Çok yaşlı
> 85
Sinir sistemi
Kan - beyin bariyeri zayıflar
Nöronlar azalır
Isı değişimine yanıt azalır
Otonom sistemi bozulur
Nörotransmitterler aktivitesi azalır
Cilt - mukoza
Atrofi
Ter bezleri sayısı ve fonksiyonu azalır
Kas-iskelet sistemi
İlerleyen kemik kaybı
Fibrokartilaj ve sinovial doku atrofisi
Kardiyovasküler sistem
İnotrop yanıtta azalma
Kronotrop yanıtta azalma
Periferal vasküler resistansta artma
Ventriküler dolum azalır
Pulmoner sistem
Akciğer elastisitesi azalır
Vital kapasitede azalma
Hiperkapni ve hipoksiye karşı kemoreseptör
yanıt azalır
Difüzyon kapasitesi azalır
İlaç etkileşimleri
Farmakokinetik-Farmakodinamik değişikliler
Bu değişiklikler ajanların hem başlama
hemde etki sürelerini uzatmaktadır
Tükrük bezi
Mide
Karaciğer
Böbrek
Alkol ve madde bağımlılığı
Depresyon
Sosyal izolasyon
Ajitasyon
Anksiyete
Yaşlı hastanın değerlendirilmesi
fiziksel,
fonksiyonel,
çevresel,
sosyal
psikolojik değerlendirmeyi kapsayan,
“Çok Yönlü Geriatrik Değerlendirme’yi
içerir
“Temel günlük yaşam aktiviteleri”
“Enstrümantal günlük yaşam aktiviteleri”;
“İleri günlük yaşam aktiviteleri”
incelenmelidir
Öykü
Ayrıntılı ve doğru anamnez
Sabırlı, dikkatli
Fiziksel ve kognitif bozukluklar
Hasta yakınları
Ameliyat, hastalık, ilaçlar
Geleneksel anamnezin dışında, yaşlılık
dönemine ait özel durumların,
demans,
depresyon,
düşme,
inkontinans,
konstipasyon
gibi geriatrik sendromların
aydınlatılmasını içerecek soruların sorulmalı
İnkontinans
Beslenme
Görme
İşitme
Atipik bulgular
Sistemik kronik hastalıklar
Yaygın birden fazla ilaç kullanımı
Psikososyal problemlerin varlığı
Osteoporoz
Düşme ve trafik kazaları
Kranial, vertebral, toraks ve iskelet sistemi
yaralanmaları
Basit bir travma-subdural hematom İstismar
durumu
Yüksek mortalite ve morbidite
Hastaların önemli bir kısmında ateş olmaması,
Halsizlik yorgunluk, gibi özgül olmayan
semptomların varlığı
lökosit değerinin yükselmemesi
Taşikardi,
solunum sıkıntısı,
solukluk,
şişkinlik,
genel durum bozukluğu
hipotansiyon
şiddetli karın ağrısına eşlik edebilir ve bu durum
öncelikli olarak kanama olasılığını akla getirmelidir
bağırsak tıkanmaları,
gastrointestinal kanamalar
diğer abdominal komplikasyonlar morbidite
ve mortalite açısından genç hastalara göre
anlamlı derecede fazla oranda yüksek risk
unsurlarıdır
Kronik ağrılar yüzünden nonsteroid ağrı kesici
ajanların bilinçsizce kullanımı sıktır ve
semptomlar bu yüzden gizlenebilir ve
gecikebilir
Ne zamandan beri hastanın ağrısı var?
Hasta acılarını nasıl tarif ediyor?
Bugün acil servise gelmesini gerektirecek farklı ne
oldu ?
Hastanın şiddetli bulantı, kusma, ya da ishali var mı?
Ateş ya da kilo ve iştah kaybı gibi diğer belirtiler
varmı ?
Hasta dehidrate mi?
ESI’yi diğer triaj sistemlerinden farklı yapan
özellik acil müdahale gerektiren hastaların
belirlenmesi ve hastanın acil serviste kaç
kaynak kullanacağının tahmin edilmesi
birlikteliğinin olmasıdır
Acil yaşam kurtarıcı müdahale gerektiren hastaları
kapsar
Zaman geçirmeksizin hastaya ivedilikle müdahale
yapılması gerekir
Resusitasyon endikasyonu olan Kardiopulmoner arrestli,
Bilinci kapalı, hipoperfüzyon bulguları olan hipotansif hastalar,
Ciddi solunum sıkıntılı hastalar,
Mental durum değişikliği olan hipoglisemik hastalar,
Kristaloid ve kolloid sıvı resusitasyonu gereken travma hastaları
Anafilaktik reaksiyonlu hastalar
Bekleyemeyecek durumda olan hastaları
kapsar.
Bu hastalar hemen muayene odasına alınır ve
10 dakikayı geçmeyecek şekilde doktorun
hastanın başında olması sağlanır
Göğüs ağrısı
İnme, ani bilinç değişikliği olan yaşlı
İntihar düşüncesi olan hasta,
Stabil hemodinamili ektopik gebelikli hasta,
Gastrointestinal sistem kanaması,
Pnömotoraks,
Kemoterapi alan ateşli
Birden fazla kaynağın kullanılacağı düşünülen ve vital
bulguları stabil olan hastaları içerir.
Bu hastalar boş oda varsa muayene bölümüne alınır,
eğer yer yoksa bekleme salonunda bekletilebilir.
Karın ağrısı
Pnömoni
Kırık şüphesi olan hastalar
Yaşamsal bulguları stabil genç karın ağrılı
hastalarda ESI seviye 2 iken, yaşlı hastalarda
karın ağrısı varlığında ESI seviye 2 de
kategorize edilmektedir
Bu seviyedeki hastalar tek kaynak kullanımı gereken
idrar yolu enfeksiyonu, basit kesiler, bel ağrısı, ayak
bileği burkulması gibi sorunları olan hastalardır.
Bu seviyedeki hastalar kaynak kullanımı
gerektirmeyen sadece fizik muayene ile
karar verilebilecek boğaz ağrısı, burun
akıntısı gibi şikayetlerle başvuran hastalardır
Hasta ölmek üzere mi?
Acil müdahale gerekli mi?
Evet
1
Hayır
Bekleyemeyecek durumda mı?
Yüksek riskli durum?
Konfuse letarjik/desoryante
Şiddetli ağrı
Evet
2
Hayır
Kaç kaynak kullanmak gerekecek?
HİÇ
BİR
5
4
Anormal
ÇOK
Vital bulguları
Yaşlılarda:
Normal
3
ESI hayat kurtarıcı girişimler
Hayat Kurtarıcı
Hayat Kurtarıcı Değil
Havayolu / solunum
Balon maske ventilasyon
Entübasyon
Cerrahi havayolu
Acil CPAP
Acil BiPAP
Oksijen uygulaması
(Kanül / maske)
Elektriksel tedavi
Defibrilasyon
Acil kardiyoversiyon
Eksternal pacing
Monitorizasyon
Girişim
İğne torokostomi
Perikardiyosentez
Torakotomi
İntraosseöz girişim
Tanısal testler
EKG
Laboratuvar
Hemodinami
Belirgin sıvı resüsitasyonu
Kan verme
Majör kanama kontrolü
Damar yolu
İlaçlar
Naloksan
Dopamin
Atropin
Dextroz %50
Aspirin
Nitrogliserin
Heparin
Antibiyotik
Analjezik
ESI kaynaklar
Kaynak Sayılanlar
Laboratuvar
(Tam kan, rutin biyokimya, tam idrar)
EKG, direkt grafi, USG, BT
İV sıvılar
Enjeksiyon (İV / İM), nebül tedavisi
Konsültasyon
Basit girişim=1 (Sütür, Foley)
Komplike girişim=2 (Sedasyon)
Kaynak Sayılmayanlar
Anamnez ve fizik muayene
Oral tedavi, tetanoz, reçete yazma
Pansuman, atel uygulama
Yaşlı hastalarda atipik yerleşimli veya ağrısız
myokard infarktüsü geçirme ihtimali daha yüksektir
68 yaşındaki hastada ani başlayan nefes darlığı ve
göğüste rahatsızlık durumlarının 3 saatten beri var
olması, miyokart iskemisi için yüksek risk oluşturur
? olarak kabul edilir.
Vital bulguları stabil buna karşın, şiddetli sağ alt
kadran karın ağrılı 88 yaşındaki kadın hasta
yaşı itibarı ile yüksek mortalite ile ilişkili bir
abdominal acil hastasıdır
?
olarak kabul edilir.
70 yaşındaki demanslı hastada travma sonrası olası
kalça kırığı, demans yeni başlangıçlı olarak kabul
edilemeyeceğinden ESI 2. seviyeye karşılık gelmez
66 yaşındaki kadın hastada ani görme kaybı oluşuyor
Bu hastada ani görme kaybı ile alakalı tüm şikayetler,
hastanın durumunu
ESI 2. seviye olarak kabul edilmesini gerektirir
68 yaşında erkek hasta kronik böbrek yetmezliği
nedeniyle düzenli diyalize giriyor
Bu hastada denge bozukluğu, baş dönmesi ve
güçsüzlük varlığında hiperkalemi ve diğer
elektrolit bozuklukları akla gelmelidir
ESI 2. seviye olarak kabul edilir
67 yaşındaki erkek hasta stresli bir aktivite sonrası
gittikçe ağırlaşan başağrısı oluştuğunu ifade ediyor
Bu hasta SAK açısından yüksek risk altında
ESI 2. seviye olarak kabul edilmelidir
70 yaşındaki akciğer kanseri tanılı erkek
hasta. 2 hafta önce 2. kemoterapi dozunu
almış. Bu hastada son birkaç günde
başlayıp ilerleyen nefes darlığı plevral
efüzyon, pulmoner emboli ve diğer toraks
acilleri için yüksek risk durumunu
oluşturmaktadır. ESI 2. seviye olarak kabul
edilir.
70 yaşındaki akciğer kanseri tanılı erkek hasta
2 hafta önce 2. kemoterapi dozunu almış
Bu hastada son birkaç günde başlayıp ilerleyen
nefes darlığı plevral efüzyon, pulmoner emboli ve
diğer toraks acilleri için yüksek risk durumunu
oluşturmaktadır
ESI 2. seviye olarak kabul edilir
70 yaşındaki akciğer kanserli kadın hasta elini kesiyor.
Aynı zaman diliminde radyasyon tedavisi de almakta.
Bu hasta yüksek risk grubunda kabul edilmemelidir