BPrAL AAB

INSTITUCIONI I ARSIMIT U NIVERSITARË

Lënda: MENAXHIMI I MARDHËNJËVE TË PUNONJËSIT Ligjerues ë:Naim Ismajli e-mail: [email protected]

Objektivat e kapitullit IV

       Të kuptoni rëndësin e mbajtjes së mardhënjëve të mira me punonjesit, përmes përfshirjes,komunikimit dhe konsultimeve përmanente në gjitha aktivitetet e organizatës.

Fillet e mardhenjeve ne punë Rregullat ne mardhënjet e punësimit Koncepti mbi sindikatat Roli bashkëkohorë i sindikatave Strategjia e menaxhimit të mardhënjeve në punë.

Rëndësia e kontratës psikologjike dhe menaxhimi I sajë në permbushjen e objektivave te organizatës.

Koncepte kyqe

    Sindikata-organizate e pamvarur nga punëdhënësi dhe financohen nga antaresia e sajë,funksioni i të cilës ëshë ti mbrojë interesat e punonjësve në mardhënjet punëdhanës-punonjës.

Mareveshja kolektive-Deklaratë e shkruarë e cila percaktone rregullimet e rëna në dakord mes punëdhënesit dhe sindikates në termat që dotë zbatohen,janë ligjerishte te detyrushme vete nese termat e percaktuare jane te deklaruara qarte ose nese marveshja kolektive I referohet kesajë ne termat dhe kushtet e punesimit shkruara ne marveshjet individuale Ujdia kolektive -proces I negocimit midis perfaqsuesve te sindikates dhe punedhenesit,per te vendosur me marveshje termat dhe kushtet e punesimit te nje grupi te punonjesve Kontrata psikologjike -detyrimi qe punedhensi dhe punonjesit mendojn se ekziston mes njeri tjetrit, si pjes e mardhenjes se punes,ne pritshmerite dhe premtimet e bera te njeri tjetrit .

Hyrje

      Mardhenja ndermjet punedhensit dhe punonjesit qendron ne themeline e te qenurit organizat efektive.

Punonjesit e kane pushtetin ne permbushjen dhe tejkalimin e objektivave ne organizat ose ne deshtimin e tyre Niveli I motivimit te punonjesve,shkalla e knaqesis se tyre,perfshirja e tyre nga punedhensi percaktojne produktiviten e organizates Te vendosesh mardhanjet e duhura te punes ne organizate nuk eshte e njejt me ate;te kesh strategji efektive per trajnim, zhvillim apo shperblim eshte ma komplekse.

Mardhanjet efektive ne pune sigurojne;nje korniz te favorshme dhe mjedis psikologjik pozitiv brenda se cilit munde te organizohet debat per performancen dhe kushte tjera ne pune midis menaxherve dhe punetoreve Punonjesit duhet te kene vetebesim ti shprehin kendveshtrimet e tyre me shpresen se do merren parasysh nga menaxhmenti I tyre dhe nikohesisht te ken impakt ne realizimin e objektivave te organizates.

Fillet e mardhenjeve te punesimit

     Ajo qe sot njihet si mardhenje e punesimit dikur eshte njohur si mardhenje industriale dhe i ka fillet ne vitet e 60-ta (1960) Ketu edhe filloi se aplikuari shkenca mbi burimet njerezore si nevoj e menaxhimit te punetorëve ne kohen e zhvillimit industrial Mardhanja kontraktuale e cila eshte ne qender te punesimit per ekonomistet,sociologet,juristet;kan qenë temë e diskutimit qysh nga kjo kohe po hovin me te larte e ka arrit ne gjysmen e pare te shekullit XIX Kjo kontrate sigurone nje grumbuj ;te drejtave,pergjegjsive dhe detyrimeve ne mese punedhenesit dhe punetorit .

Per shume shkrimtare te ekonomis politike pabarazite e perceptuara dhe aktuale mes punedhenesit dhe punetorve per mjetet e prodhimit (kapitalin) jane manifestuare me levizje sindikale te cilat shpesheher shiheshin si burimi I konfliktit mes punedhensit dhe punetorve .

Fillet e mardhenjeve te punesimit

 Pas mbarimit te luftes se dyte botrore si nevoj e rindertimit dhe rregullimit te kushteve per zhvillim,sindikatat dhe punedhensit rregulluan korniza te reja per rregullimin kolektiv te mardhenjeve te punesimit  Aktiviteti I sindikatave ishte aktive dhe mbijetoi deri ne gjysmen e dyte te shekullit XX,me pas aktiviteti I tyre u perqendrua ne sektorin publik ne ate privat u zbeh mete madhe.

 Incidentet gjate grevave manifestoheshin me perqarje te thella mes punedhensve dhe punetorve te cilat shkaktonin ngecjet ne prodhim dhe dobsime ne konkurenc.

Rregullat ne mardhenjet e punesimit

Regullat ne mardhenjet e punesimit ndahen ne dy kategori:

Rregullat procedurale dhe Rregullat thelbesore  

Rregullat procedurale

Percaktojne si aktoret ne sistem dote pergjigjen ne situatat te caktuara,shembull nese menaxheret dhe perfaqsuesit e sindikatave nese deshtojn ne permbushjen e marveshjes per ngritjen e pages vjetore,ata mund te ken ren ne dakord per te dal nga ngerqi dhe shmang konfliktin duke parapar nderhyrjen e pales se tret ne periudhe qetsimi apo mekanizem tjetrper lehtesimin e marveshjes.

Keto rregulla luaj role te rendesishem ne qendrushmerin e sistemt dhe ne perbajtjen e palve per nderrmarrje te veprimeve arbitrazhe

Rregullat procedurale

      Megjithat ka nje sere rregullash dytesore procedurale qe kane funksione krejtsish ndryshe,ne kete rate bihet ne dakord si rregulla percakton ne fillim si dote behen me pas llojet e rregullave Shembull si percaktohet paga ne baze te oreve apo produktivitet ,performances;kush dota percaktoj pagen menaxheri apo punetori apo ndrehyrja e pales se trete.

Regullat percaktohen ne menyra te ndryshme si: Rregulla te njeanshme ku I percakton njera pale shembull pagesa e oreve shtese duhet te caktohet nga menaxheri ashtu mendon ai.

Rregullim I perbashket ;ujdia kolektive ku menaxheri se bashku me punonjesin negociojn dhe dakordohen per nje qeshtje te caktuar si pagesa e oreve shtes apo diq tjeter.

Rregullimi permes procesit ligjore-gjygjesore,buron jashte organizates punuese,interpretohen ligjet te cilat rregullojne mardhenjet e punes

Rregullat thelbesore

Keto jan rregulla qe krijohen si proces I berjes se rregullave qofte si percaktim i perbashket apo vendimarrje e nje anshme

    Duke konsideruar pagen si shembull,me keto rergulla caktohet shkalla dhe nivelet e pages Rregullat thelbesore jane me te rendesishme dhe kane perparsi para qdo rreguli tjetre qe arrihet permes ujdies apo kushtezimit.

Rregullat thelbesore percaktojn sa dote paga e punetorit si dote paguhen oret e punes shtese,te drejtat e pushimit etj.

Ne nje mjedis qe po ndryshon shume shpejte obligon amandamentimin e rregullave te vjetra me rregulla te reja thelbesore.

Cfar eshte sindikata

      Ështe organ I cili edhe nemenyre kolektive dhe individualisht perfaqson interesat e antarve te saje,ne kontekstin e mardhenjeve ne pune Sindikata eshte e angazhuar ne mardhenjet mes punedhenesit dhe punetorit Format,praktikat dhe idologjite e sendikatave dallojn varsisht nga sitemi qeverises dhe vendi ku veprojne Ne mungese te kuadrit ligjore qe rregullon mardhenjet ne pune lulzojne sindikatat;ku puntoret nuk mbrohen nga shteti apo gjykata Ku punedhensi nuk trajton si duhet, tregon pak interes per puntoret tije,puntoret individualisht jan te pafuqishem per te sfiduar menaxhmentin Perkushtimi I antaresise per te qene pjes e sindikatave eshte qeshtje percepcionit te tyre nese besojn ne sindikata dhe nga niveli I organizimit te sindikatave

Perkufizime per sindikatat

Strategjia per menaxhimin e mardhenjeve ne pune

Strategjia per menaxhimin e mardhenjeve ne pune