Transcript รายงานการสอบสวนโรคหิด ในสถานที่รับดูแลเด็กฯ 1 ตำบลร้องวัวแดง อำเภอ

รายงานการสอบสวนโรคหิด ในสถานทีร่ บ
ั ดูแลเด็กฯ1
ตาบลรองวั
วแดง อาเภอสั นกาแพง จังหวัดเชียงใหม่
้
9 กรกฎาคม พ.ศ. 2557
ผู้เขียนรายงาน
1. นายจรัลศักดิ ์ ซุยหาญ นักวิชาการสาธารณสุขชานาญการ
โรงพยาบาลสั นกาแพง
ทีมสอบสวนโรค
1. นายจรัลศักดิ ์ ซุยหาญ นักวิชาการสาธารณสุขชานาญการ
โรงพยาบาลสั นกาแพง
2. นางอัมพร ศรีบุญยวง เจ้าพนักงานสาธารณสุขชานาญงาน
สสอ.สั นกาแพง
3. นายวีรพงค ์ โปธายะ เจ้าพนักงานสาธารณสุขชานาญงาน
รพ.สต.บานร
องวั
วแดง
้
้
4. นางญาณทัสน์ โปธายะ พยาบาลวิชาชีพชานาญการ รพ.สต.
บานร
องวั
วแดง
้
้
5. นายสุเทพ แกวทวี
ศักดิ ์ ประธาน อสม.บานใหม
้
้
่ ตาบลรอง
้
วัวแดง
ขยายความ
สถานที่ร บ
ั ดูแลเด็ ก ฯ 1
ในที่นี้ ไ ม่ได้
หมายถึงสถานรับดูแลเด็ กทีเ่ ป็ นทางการ แต่
เป็ นบ้านเช่าทัว
่ ๆไป สาหรับกรณีนี้เป็ นบ้านที่
มีผู้มาเช่าไว้สาหรับเป็ นทีพ
่ ก
ั ของเด็กทีม
่ ค
ี วาม
พิก ารทางสมอง(ออทิสติก และดาวน์ซิน โดรม
(Down syndrome)) ซึ่งจะอาศั ยอยูรวมกั
น
่
เป็ นกลุม
่ ประมาณ 8 คน(ออทิสติก 6 คน,
ดาวนซิ
่ ผ
ี ู้ดูแลโดยเฉพาะซึง่
์ นโดรม 2 คน) ทีม
เป็ นข้ าราชการบ านาญ(ครู ) และครอบครัว
(ภรรยาและลูก)
บทคัดยอ
่
ความเป็ นมา :วันที่ 9 กรกฎาคม 2557 เวลา
09.35 น. ศูนยระบาดวิ
ทยาโรงพยาบาลสั นกาแพง
์
ได้รับแจ้งจากนายจตุพร การเกง่ บ้านใหม่ หมู่ที่
2
ตาบลร้ องวัวแดง อ าเภอสั น ก าแพง จัง หวัด
เชียงใหม่ วาพบเด็
กในสถานทีร่ บ
ั ดูแลเด็กฯ จานวน
่
หนึ่ ง มี ตุ่ม ผื่น คัน ตามง่ามนิ้ ว มือ นิ้ ว เท้ า และ
ตามร่างกาย ทีมสอบสวนเคลือ
่ นทีเ่ ร็ ว
(SRRT)
โรงพยาบาลสั นกาแพง จึงได้รายงานการระบาดแก่
งานระบาดวิ ท ยา ส านั ก งานสาธารณสุ ข จัง หวัด
เชี ย งใหม่ และท าการลงพื้ น ที่ เ พื่ อ สอบสวนการ
ระบาดและควบคุมโรค รวมกั
บสานักงานสาธารณสุข
่
อ าเภอสั น ก าแพง และโรงพยาบาลส่ งเสริม สุ ข ภาพ
ตาบลร้องวัวแดง วันที่ 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2557
เวลา 10.30 น.
วัตถุประสงค ์
1. เพือ
่ ยืนยันการระบาดของโรค
2. เพือ
่ ศึ กษาลักษณะทางระบาดวิทยาของโรค
3. เพือ
่ ค้นหาแหลงโรค
วิธถ
ี ายทอดโรคและผู
่
่
้
สั มผัสโรค
4. เพือ
่ หาแนวทางในการควบคุมและป้องกันโรค
วิธก
ี ารศึ กษา : โดยการค้นหาผู้ป่วย (Active
Case Finding) โดยมีนิยามผู้ป่วยคือ ผู้ทีม
่ อ
ี าการ
อยางน
แก
่
้ อย 1 ใน 4 อยางได
่
้ ่ ตุมน
่ ้าใส ตุมนู
่ น
แดง ผิวหนังอักเสบเป็ นหนอง และอาการคัน ทีพ
่ ก
ั
อาศั ยหรือเรียนอยู่ทีส
่ ถานทีร่ บ
ั ดูแลเด็ กฯ ตาบลร้อง
วัวแดง อาเภอสั นกาแพง จังหวัดเชียงใหม่ จนถึง
วันที่ 9 กรกฎาคม 2557 โดยเด็กทีป
่ ่ วยทัง้ หมดเป็ น
เด็ ก ทีม
่ ค
ี วามพิก ารทางสมอง(ออทิส ติก และดาวน์ซิน
โดรม(Down syndrome)) เป็ นโรคพันธุกรรมทีเ่ กิด
จากความผิดปกติของโครโมโซม)
วิธก
ี ารศึ กษา
1. การยืนยันการเกิดโรคและการระบาดของโรค
โดยศึ กษาองคความรู
่ งโรคหิด และเปรียบเทียบ
้เรือ
์
ลักษณะอาการของโรคทีเ่ กิดกับเด็ก ในสถานทีร่ บ
ั ดูแล
เด็ ก ฯ ต าบลร้ องวัว แดง อ าเภอสั น ก าแพง จัง หวัด
เชี ย งใหม่ ที่เ ข้ าได้ กับ นิ ย ามผู้ ป่ วยและเปรีย บเทีย บ
อัตราป่วยของโรคหิดปี ปจ
ั จุบน
ั กับอัตราป่วยย้อนหลังใน
พืน
้ ทีเ่ กิดโรค
2. การศึ กษาระบาดวิทยาเชิงพรรณนา
โดยการค้นหาผู้ป่วย (Active Case Finding) ดวย
้
แบบสอบสวนโรค ทาการสั มภาษณ ์คุ ณ ครู ผู้ดูแ ลเด็ ก
ในสถานทีร่ บ
ั ดูแลเด็กฯ โดยมีนิยามผู้ป่วยดังนี้
นิยามผู้ป่วย คือ ผู้ทีม
่ อ
ี าการอยางน
่
้ อย 1 ใน 4
อยางได
่ คัด เป็ นตุมแดงหรื
อ ตุมน
่
้แก่ อาการคันผืน
่
่ ้า
ใสเล็ กๆ บริเวณงามนิ
้วมือ นิ้วเท้า อวัยวะเพศ ตุม
่
่
น้ าใส ตุมนู
่ นแดง ผิวหนังอักเสบเป็ นหนอง ซึ่งเป็ น
เด็กทีพ
่ ก
ั อาศั ยในสถานทีร่ บ
ั ดูแลเด็กฯ หมูที
่ ่ 2 บ้าน
ใหม่ ต าบลร้ องวัว แดง อ าเภอสั น ก าแพง จัง หวัด
เชียงใหม่ ตัง้ แตวั
นที่ 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2557
่
3. การศึ กษาทางห้องปฏิบต
ั ก
ิ าร
จนถึงวันที่ 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2557
ไมมี
่ คันของ
่ การเก็บตัวอยางสิ
่ ่ งส่งตรวจจากผืน
ผู้ป่วย
4. การศึ กษาสิ่ งแวดลอม
้
4.1 ศึ กษาสภาพพืน
้ ทีข
่ องหมูบ
่ ้านชุมชน โดยการ
สารวจสภาพทัว่ ไปของหมูบ
เ่ กิดโรค
่ านที
้
4.2 ศึ กษาสภาพแวดล้อมและระบบสาธารณูปโภค
ภายในสถานที่ โดยการส ารวจ สภาพแวดล้ อม
ภายนอกห้องพักและบริเวณโดยรอบ ภายในสถานที่
รับดูแลเด็ กฯ รวมทัง้ การสารวจระบบสาธารณูปโภค
ภายในสถานทีร่ บ
ั ดูแลเด็กฯ ตาบลรองวั
วแดง
้
4.3 ศึ กษาสภาพทีอ
่ ยูอาศั
ย เครือ
่ งนุ่ งหม
่
่ และการ
ปฏิบ ัต ิต ัว ของเด็ ก โดยการส ารวจสภาพแวดล้ อม
ภายในห้ องพัก ที่อ ยู่ อาศั ย ของเด็ ก การดู แ ลความ
สะอาดของห้องพักเครือ
่ งนุ่ งห่มและการปฏิบต
ั ต
ิ นตาม
กิจ วัต ร ประจ าวัน ของเด็ ก ในสถานที่ร ับ ดู แ ลเด็ ก ฯ
5. สถิ
ิ แดง
ใี่ ช้ในการวิเคราะห ์
ตาบลร
องวั
้ ตวท
รอยละ
้
ตาบลร้องวัว แดง อาเภอสั นก าแพง จังหวัด เชีย งใหม่ มี
พืน
้ ทีท
่ ง้ั หมด 17.40 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 10,875
ไร่ ตัง้ อยูทางทิ
ศตะวันออกของอาเภอสั นกาแพง ตามเส้นทาง
่
หลวงแผ่ นดิน หมายเลข 1006 มีเ ขตผิด ชอบทั้ง หมด 11
หมูบ
่ ้าน จานวน 1,805 หลังคาเรือน ประชากรจากทะเบียน
ราษฎร ์ ชาย 2,691 หญิง 2,731
รวม 5,422 คน
ประชากรเป็ นชาวพืน
้ เมืองภาคเหนือ ใช้ภาษาเหนือเป็ นภาษา
ประจ าถิ่ น มี ว ัฒ นธรรมล้ านนาเหมื อ นกัน สถานที่ ส าคัญ
ประกอบด้วย โรงเรียนประถมศึ กษา 1 แห่ง, ศูนยพั
์ ฒนาเด็ ก
เล็ก 3 แห่ง วัด 7 แห่ง, องคการบริ
หารส่วนตาบลร้องวัวแดง
์
และ รพ.สต.บานร
องวั
วแดง
้
้
ประชาชนส่ วนใหญ่ประกอบอาชีพ เกษตรกรรม คือท านา
ท าสวนยาสู บ รองลงมา คื อ รับ จ้ างทั่ว ไป นอกจากนี้ ย ัง มี
อาชีพอืน
่ ๆ ไดแก
้ ่ ค้าขาย ข้าราชการ ลักษณะสั งคมแบบกึง่
เมือ ง ประชาชนมีก ารอยู่ร่วมกัน ในชุ ม ชนแบบเครือ ญาติ มี
การช่วยเหลือเกือ
้ กูลซึ่งกันและกัน มีการพึง่ พาและทากิจกรรม
สาธารณร่วมกัน โดยเฉพาะด้ านศาสนา ประชากรในพื้น ที่
ส่ วนใหญ่นับ ถือ ศาสนาพุ ท ธ มีป ระชากรประมาณร้ อยละ 1
ของพืน
้ ทีท
่ น
ี่ บ
ั ถือศาสนาอืน
่ เช่น กลุมต
่ างด
่
้าว มีการสื บทอด
บ้านใหม่ หมูที
่ .่ 2
มีหลังคาเรือนจานวน 114 หลังคาเรือน ประชากรทัง้ หมด
347 คน เพศหญิง 190 คน เพศชาย 157 คน มีว ด
ั
1
แห่ง ได้แก่ วัด บ้านใหม่ลัง การ ์ ร่วมกับ หมู่ที่ 10 บ้ านใหม่
(ชือ
่ เหมือนกัน 2 หมู)่ มีศน
ู ยเด็
์ กเล็ก 1 แหง่ ได้แก่ ศูนยเด็
์ ก
เล็ ก บ้ านใหม่ มีถ นนลาดยางสายเป็ นเส้ นทางหลัก ระหว่ าง
หมูบ
ตาบลและอาเภอ
่ าน
้
สถานที่ร บ
ั ดูแ ลเด็ ก ฯ ต าบลร้ องวัว แดง ตั้ง อยู่ที่บ้ านใหม่
หมูที
่ าอาศั ยมีภูมล
ิ าเนาจาก
่ ่ 2 ตาบลร้องวัวแดง โดยเด็กทีม
หลายพืน
้ ที่ ส่วนใหญจะมาจากต
างอ
าเภอในจังหวัดเชียงใหม่
่
่
และจัง หวัด ใกล้ เคีย ง มาพัก อยู่ รวมกัน ขณะเกิด เหตุ ม ีเ ด็ ก
รวม 8 คน(ตามข้อมูลทีค
่ ุณครูผู้ดูแลเด็กเป็ นผู้ให้ข้อมูล) เด็ก
ทัง้ หมดพักอยูในห
ห้อง(แยกออกมา
่
้ องพัก ซึ่งมีทง้ั หมด 4
ตางหาก
3
ห้องและพักทีบ
่ ้านพักของคุ ณครูผู้ดูแล อีก 1
่
ห้อง) แตละห
่
้ องแบงเป็
่ นห้องขนาดกว้างประมาณ 2.5 เมตร
ยาว 3 เมตร (7.5 ตร.ม.) ทางคุณครูผู้ดูแลจัดให้พักห้องละ 13
คน ภายในห้ องพัก มีล ก
ั ษณะค่อนข้ างทึบ มีห น้ าต่าง
ด้ านหน้ าห้ องด้ านเดีย ว ท าให้ อากาศถ่ ายเทไม่ ค่ อยสะดวก
ในช่วงกลางวันห้องจะปิ ดมิดชิดเพือ
่ ป้องกันยุง มีแสงส่องผ่าน
2. การยืนยันการเกิดโรค
หลังจากได้รับ แจ้ ง ทีมสอบสวนเคลือ
่ นที่เ ร็ ว
(SRRT)
เครื อ ข่ ายสุ ข ภาพโรงพยาบาลสั นก าแพง ได้ ลงพื้ น ที่ เ พื่ อ
สอบสวนและยืน ยัน การเกิด โรค ร่วมกับ โรงพยาบาลส่ งเสริม
สุขภาพตาบลร้องวัวแดง ทาการตรวจรางกายให
่
้แกเด็
่ กทัง้ หมด
ในสถานทีร่ บ
ั ดูแลเด็กฯ ตาบลร้องวัวแดง รวมจานวน 3 คน
(อีก 5 คนผู้ปกครองมารับตัวกลับไปรักษาเองทีบ
่ ้าน) จากการ
สอบถามขอมู
ู แลเด็กฯทัง้ หมดทีผ
่ ้ป
ู ่ วย มีอาการเข้าได้
้ ลคุณครูผ้ดู
กับนิ3.
ยามผู
ด
้ป่วยโรคหิ
การยื
นยันการระบาดของโรค
จากการศึ ก ษาข้ อมู ล การเกิด โรคหิด ในพื้น ที่ต าบลร้ องวัว
แดง พบวา่ การเกิดโรคครัง้ นี้ ถือเป็ นการระบาดของโรคหิด
เนื่องจากมีอต
ั ราป่วยสูงกวาเมื
่ เปรียบเทียบกับคามั
่ อ
่ ธยฐาน 5
ปี ทีผ
่ านมา(2553–2556
ไมพบผู
่
่
้ป่วย) และเป็ นการเกิดโรคใน
พืน
้ ที่ เนื่องจากผู้ป่วยทีพ
่ บ เป็ นเด็กและพักอาศั ยทีส
่ ถานทีร่ บ
ั
ดูแลเด็ กฯ ตาบลร้องวัว แดง ตัง้ แต่ก่อนเปิ ดภาคเรีย น(เดือ น
พฤษภาคม)
รูปที่ 1 กราฟแสดงอัตราป่วยตอแสนประชากรของโรคหิ
ด
่
จาแนกรายปี (2553 – 2557)ตาบลรองวั
วแดง อาเภอสั นกาแพง
้
จังหวัดเชียงใหม่
อัตราป่วยตอแสนประชากร
่
1440.92
0.00
0.00
0.00
0.00
ปี 2553 ปี 2554 ปี 2555 ปี 2556 ปี 2557
7-15 ปี เป็ นเด็กทีเ่ รียนอยูในโรงเรี
ยนกาวิละอนุ กูล ทัง้ 5 ราย อยูระหว
าง
่
่
่
การรักษา จานวน 5 ราย และมีเด็กทีไ่ มมี
่ ทา
่ อาการป่วย จานวน 3 เมือ
การสอบสวนโรคโดยการใช้ แบบสอบสวนโรค โดยการสอบถามข้อมูลจาก
คุณครูผู้ดูแลเด็กฯ พบวาผู
่ ยูจริ
่ ้ป่วยรายแรกเป็ นเด็กหญิง อายุ 15 ปี (ทีอ
่ ง
ตาบลสะเมิงใต้ อาเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม)่ เริม
่ มีอาการผืน
่ คันทีบ
่ ริเวณ
งามนิ
้วมือนิ้วมือทัง้ สองขาง
นิ้วเท้า ตามลาตัว และอวัยวะเพศ โดยมีอาการ
่
้
ตัง้ แตเดื
่ ป่วย ผู้ป่วยอาศั ยอยูที
่ ถานทีด
่ ูแลเด็ด
่ อนพฤษภาคม 2557(ขณะเริม
่ ส
แห่งนี้ เมือ
่ ผู้ดูแลเด็กแจ้งให้ผู้ปกครองทราบ ผู้ปกครองได้มารับตัวกลับไป
รักษาตัวทีบ
่ ้าน และได้เข้ารับการรักษาทีโ่ รงพยาบาลสะเมิงและสถาบันแมค
เคน) หลังจากไดรั
2 สั ปดาห ์ ไดเดิ
ยน
้ บการรักษาอยูประมาณ
่
้ นทางเขามาเรี
้
และพักอาศั ยในสถานทีด
่ ูแลเด็กฯแห่งนี้ จากนั้นอีกประมาณ 1 เดือน เริม
่ มี
เด็กป่วยด้วยอาการคล้ายกันเพิม
่ ขึน
้
จนมีผู้ป่ วยมากทีส
่ ุดในเดือนกรกฎาคม
พ.ศ. 2557
พฤติกรรมประจาวันของเด็ก ในวันปกติเด็กทุกคนจะเดินทางไปโรงเรียน
โดยรถตู้ของคุณครูผู้ดูแลเด็กฯ(ยกเว้น 1 คนเป็ นผู้ทีม
่ อ
ี าการดาวนซิ
์ นโดรม
เนื่องจากไมสามารถสื
่ อสารและเรียนหนังสื อเหมือนเด็กคนอืน
่ ๆได้) ในรถตู้ทีใ่ ช้
่
สาหรับรับ-ส่งเด็กคันดังกลาวยั
งรับเด็กคนอืน
่ ๆทีอ
่ าศั ยอยูในละแวกเดี
ยวกันอีก
่
่
จานวน 4 คน(เด็กปกติ)ให้โดยสารไปโรงเรียนด้วยและเด็กปกติกลุมนี
่ ้ไมมี
่
อาการป่วย ในวันหยุดเสาร-อาทิ
ตย ์ เด็กๆจะมีการพักผอนและเล
นตามปกติ
์
่
่
บริเวณใกลที
่ ก
ั มีการหยอกลอกั
ทีม
่ พ
ี ฒ
ั นาการคอนข
าง
้ พ
้ นเลนบ
่ างในบางคน
้
่
้
ดีแ ละมีสุ ข ภาพแข็ ง แรง มีก ารสั ม ผัส ร่างกาย เสื้ อผ้ า ของเล่น รวมถึง
อุปกรณต
เ่ ป็ นของทีใ่ ช้รวมกั
น
์ างๆที
่
่
รูปที่ 2 กราฟแสดงรอยละของผู
้
้ป่วยโรคหิด จาแนกตาม
ลักษณะทางคลินก
ิ ของโรค
สถานทีร่ บ
ั ดูแลเด็กฯ ตาบลรองวั
วแดง อาเภอสั นกาแพง
้
จังหวัดเชียงใหม่
อาการแสดงทางคลีนิก
100.00
ผืน
่ ตามมือ
80.00
คันช่วงเย็น
ผืน
่ ตามอวัยวะเพศ
60.00
ผืน
่ ตามลาตัว
60.00
40.00
ผืน
่ ตามงามนิ
ว
้ มือ…
่
40.00
ผืน
่ ตามเทา้
20.00
คันช่วงเช้า
0.00
50.00
100.00
ผู้ ป่ วยส่ วนมากมีอ าการผื่ น คัน ตามล าตัว (ร้ อยละ
60.00) มีผน
ื่ คันตามมือ(ร้อยละ 100.00) ผืน
่ คันตามเท้า(ร้อยละ
40.00) ผืน
่ คันตามงามนิ
้วมือ นิ้วเท้า(ร้อยละ 40.00) ผืน
่ คัน
่
บริเวณอวัยวะเพศ(ร้อยละ 60.00) ส่วนใหญมี
่ อาการคันตอน
รูปที่ 3 ผังแสดงจานวนผู้ป่วยโรคหิด จาแนกตามห้องพัก
สถานทีร่ บ
ั ดูแลเด็กฯ
ตาบลรองวั
วแดง อาเภอสั นกาแพง จังหวัดเชียงใหม่
้
ถนนร้องวัวแดง - อาเภอแมออน
่
1
2
3
ทางเดิน
โรงร
ถ
ทีเ่ ก็บ
ของ
ห้อง
น้า
พืน
้ ทีโ่ ลง่ มี
หลังคา
สาหรับ
ตากผ้าและ
นั่งพักผอน
่
ที่
รับประทา
นอาหาร
แสดงผูป
้ ่ วย 1 ราย
แสดงผูป
้ ่ วยรายแรก
แสดงเด็กทีไ่ มป
่ ่ วย
ท
า
ง
เ
ดิ
น
ทีซ
่ ก
ั ผา้
ห้องรับ
แขก
ห้องดู
ทีว ี 5
สุ
ข
า
ห้องน
อนครู
ห้องน
อนลูก
4
์
้
ค้นหาผู้สั มผัสใกล้ชิด พบว่า เป็ นผู้อาศั ยในห้องพัก
เดียวกัน 4 ราย(ร้อยละ 57.14) แยกเป็ นห้องพัก
หมายเลข 3 จานวน 2 คนและห้องพักหมายเลข 4
จานวน 2 คน สาหรับเด็กทีป
่ ่ วยรายแรกเป็ นเด็กที่
อาศั ยในทีพ
่ ก
ั ทีแ
่ ยกออกมาจากบริเวณทีเ่ ด็กอืน
่ ๆอีก 7
ราย นอนทีพ
่ ก
ั หมายเลข 5(จะนอนบริเวณหน้าห้อง
ส าหรับ ดู โ ทรทัศ น์ ในบ้ านพัก ของคุ ณ ครู ผู้ ดู แ ลเด็ ก ฯ
เ นื่ อ ง จ า ก เ ป็ น เ ด็ ก ที่ ม ี อ า ร ม ณ ์ ค่ อ น ข้ า ง แ ป ร ป ร ว น
หงุดหงิดงาย
เมือ
่ มีเหตุทาให้ไมพอใจจะแสดงออกมา
่
่
ทันที) สาหรับเด็กไมพบอาการป
่
่ วย 3 ราย (ร้อยละ
42.86) เป็ นห้องพักหมายเลข 1 จานวน 1 คนและ
ห้องพักหมายเลข 2 จานวน 1 คน และห้องพัก
หมายเลข 4 จานวน 1 คน ซึ่งเด็กทุกคนจะมีการทา
กิจกรรมในยามวางจากการเรี
ยนรวมกั
น(เลน/ออกก
าลัง
่
่
่
กาย) ทัง้ 8 ราย (รอยละ
100.00)
้
รูปที่ 4 กราฟแสดงจานวนผู้ป่วยโรคหิด จาแนกตามช่วงวันที่
เริม
่ ป่วย (Epidemic Curve) สถานทีร่ บ
ั ดูแลเด็กฯ ตาบลรอง
้
วัวแดง อาเภอสั นกาแพง จังหวัดเชียงใหม่
รูปที่ 4.1 แสดงจานวนผู้ป่วยโรคหิด จาแนกรายเดือน
สถานทีร่ บ
ั ดูแลเด็กฯ
ตาบลรองวั
วแดง อาเภอสั นกาแพง จังหวัดเชียงใหม่
้
ช่วงเวลาทีเ่ ริม
่ ป่วย(เดือน)
6
5
4
3
2
1
0
เม.ย.
พ.ค.
มิ.ย.
ก.ค.
ส.ค.
ก.ย.
รูปที่ 5 แสดงจานวนผู้ป่วยโรคหิด จาแนกตามชัน
้ เรียนของ
ผู้ป่วยโรคหิด สถานทีร่ บ
ั ดูแลเด็กฯ
ตาบลรองวั
วแดง อาเภอสั นกาแพง จังหวัดเชียงใหม่
้
จานวนผู้ป่วยโรคหิดจาแนกตามชัน
้ เรียน
37.50
40
25.00
20
12.50
12.50
12.50
0
อนุ บาล
ป.5
ป.6
ม.1
ม.3
5. ผลการศึ กษาสิ่ งแวดลอม
้
สถานทีร่ บ
ั ดูแลเด็กฯ ตาบลรองวั
วแดง เป็ นสถานทีด
่ แ
ู ลเด็กที่
้
มีความพิการทางสมอง โดยเด็กฯทีม
่ าเรียนมีภูมล
ิ าเนาจากหลาย
สถานที่ ส่วนใหญจะมาจากต
างอ
าเภอในจังหวัดเชียงใหมและ
่
่
่
จังหวัดใกลเคี
น โดยมีเด็กจานวน 8 คน พัก
้ ยง พักอยูรวมกั
่
ในห้องทีท
่ างคุณครูผู้ดูแลจัดให้ มีทง้ั หมด 4 ห้อง(แยกออกมา
ตางหาก
3
ห้องและพักทีบ
่ ้านพักของคุ ณครูผู้ดูแล อีก 1
่
ห้อง) แตละห
่
้ องแบงเป็
่ นห้องขนาดกว้างประมาณ 2.5 เมตร
ยาว 3 เมตร (7.5 ตร.ม.) ทางคุณครูผู้ดูแลจัดให้พักห้องละ 13
คน ภายในห้ องพัก มีล ก
ั ษณะค่อนข้ างทึบ มีห น้ าต่าง
ด้ านหน้ าห้ องด้ านเดี ย วท าให้ อากาศถ่ ายเทไม่ ค่ อยสะดวก
ในช่วงกลางวันห้องจะปิ ดมิดชิดเพือ
่ ป้องกันยุง มีแสงส่องผ่าน
บ้ างเพีย งเล็ ก น้ อย ใช้ ห้ องน้ า ร่วมกัน น้ า ที่ใ ช้ มาจากระบบ
น้าประปาภายในหมูบ
่ าน
้
5. ผลการศึ กษาสิ่ งแวดลอม(ต
อ)
้
่
ด้านสุขลักษณะส่ วนบุคคลพบวาเด็
่ งนุ่ งห่ม
่ กทุ ก คน มีเครือ
เสื้ อผ้าเป็ นของตัวเอง โดยจะมีทาความสะอาดเครือ
่ งนุ่ งห่มทุก
อาทิต ย ์ เสื้ อผ้ าที่ส วมใส่ ในแต่ละวัน จะน ามากองรวมกัน ก่อน
นาไปซักโดยคุณครูผ้ดู
ู แลเด็กฯ จะเป็ นผู้ซักให้ สาหรับทีซ
่ ก
ั ผ้า
จะมีสถานทีแ
่ ยกออกมาจากทีพ
่ ก
ั ชัดเจน เนื่องจากเด็กแตละคน
่
จะมีเสื้ อผ้าและเครือ
่ งนุ่ งห่มเป็ นของตนเอง คุ ณครูผู้ ดูแลเด็ ก ฯ
ได้จัดให้เด็กชายทีม
่ พ
ี ฒ
ั นาการดีทส
ี่ ุด 1 คน เป็ นผู้นาในการ
จัดเก็บเสื้ อผ้าเขาที
้ เ่ ก็บของเด็กแตละคน
่
ดานการท
าความสะอาดห้องพัก คุณครูผู้ดูแลเด็กฯให้ข้อมูล
้
ว่าทุ ก วัน หลัง เลิก เรีย นและเดิน ทางถึง ที่พ ก
ั จะมีก ารปั ด กวาด
6. ผลการศึ กษาทางห
บต
ั ก
ิ าร
ทาความสะอาดห
้องปฏิเวณรอบๆ
้องพักและบริ
ไม่ มี ก ารเก็ บตั ว อย่ างสิ่ งส่ งตรวจจากผื่ น คั น ของผู้ ป่ วย
เนื่ องจากทางคุ ณครูผู้ ดูแ ล ได้ น าเด็ ก เข้ ารับ การตรวจรักษาที่
โรงพยาบาลมหาราชนครเชี ย งใหม่ และมีใ บรับ รองแพทย ์
ยืนยันการวินจ
ิ ฉัยแลว
้
7. แนวทางการควบคุมและป้องกันโรค
1. การให้การรักษาโรค โดยทีม SRRT ดังนี้
1.1
ให้ การรัก ษาพยาบาลเด็ ก ทุ ก คน ด้ วยยาเบนซิล เบนโซเอต (Benzyl
benzoate) และยาแก้แพ้ Chlorpheniramine tab. ในกรณีทม
ี่ อ
ี าการคันจากทาง
ผิวหนังหรือผืน
่ แกเด็
่ อ
ี าการป่วยและไมป
่ กทุกคน ทัง้ ทีม
่ ่ วย รวม 8 คน
1.2 แนะนาให้ใช้ยาอยางถู
กวิธ ี คือ วิธก
ี ารทายาทีถ
่ ูกต้องควรทายาหลังอาบน้า
่
ตอนเย็นหรือกอนนอน
ทาเป็ นแผนฟิ
คลุมทุกพืน
้ ทีข
่ องผิวหนังของรางกายใต
่
่ ลมบางๆ
์
่
้
คางลงมาทุกซอกทุกมุม ตามซอกนิ้วมือนิ้วเทาและใต
้
้เล็บแลวทิ
้ ง้ ยาไว้บนผิวหนัง และ
ทิง้ ไว้ให้ยาสั ม ผัสผิวนานจนถึงตอนเช้าของอีกวัน แล้วจึงอาบน้ าแล้วก็ ให้ ทายาหลัง
อาบน้าอีกครัง้ ทัง้ นี้เพือ
่ ให้ยาสั มผัสกับผิวนานตามเวลาทีก
่ าหนด
1.3 ทุกคนทีอ
่ ยูร่ วมที
พ
่ ก
ั และสั มผัสใกลชิ
อาการคันหรือไมมี
่
้ ดไมว
่ าจะมี
่
่ อาการคัน
ควรไดรั
นภายใน 48 ชัว
่ โมง
้ บการรักษาพรอมกั
้
1.4 ควรทายาหลังอาบน้าตอนเย็น เช็ ดผิวหนังให้แห้งแลว
้ ทายาทัว่ ทุกแห่งของ
ผิวหนัง ยกเวนบริ
เวณใบหน้าและศี รษะ
้
2. การทาความสะอาดบริเวณทีพ
่ ก
ั และสิ่ งแวดลอมบริ
เวณรอบๆ ทีพ
่ ก
ั เช่น การ
้
กาจัดขยะรอบๆทีพ
่ ก
ั
3. การทาความสะอาดเครือ
่ งนอน เครือ
่ งนุ่ งหม
่
3.1 เครือ
่ งนอน เครือ
่ งนุ่ งหม
่ ของเด็กทุกคนนาไปซักและตากแดดให้แห้ง
3.2 สาหรับการซักลางเครื
อ
่ งนุ่ งห่มและเครือ
่ งนอนของเด็ก โดยคุณครูผู้ดูแลจะ
้
เป็ นผูดู
่ งนุ่ งหม
่ งนอน เป็ นประจา
้ แล กากับ ให้มีการทาความสะอาดเครือ
่ และเครือ
4. ให้ความรู้เรือ
่ งสุขบัญญัตแ
ิ กคุ
่ งสุขภาวะส่วนบุคคลที่
่ ณครูผู้ดูแล โดยเน้นเรือ
เหมาะสมสาหรับเด็กฯ
ซึง่ 5.
หลัติงดจากได
ด
การทัง้ หมดหลั
ดตาม
เทนระยะเวลา
าของระยะฟั
งสุดเทา่
ตามผลการรั
กษาและเฝ
ม
่ เติม2อีกเป็
2กตั
เดืวอสูน(2
้ าเนิน
่
้ าระวังผูงป
้ ติ
่ วยเพิ
ว
่ ขึน
้ อี
ก มสุขภาพตาบลรองวั
ของระยะฟักตัวของโรคหิด)แล
โดยเจ
าหน
วแดง
้ ไม
่ ้ าทีโ่ ้ปรงพยาบาลส
่ วยเพิม
้ พบผู
่ งเสริ
้
วา่ Sarcoptes scabiei var hominis วงจรชีวต
ิ ของตัวหิดคือ เมือ
่ ไดรั
่ ไี ขอยู
้ บหิดตัวเมียทีม
่ ่
ในตัวมาจากคนอืน
่ หลังจากนั้น หิดก็จะคลานหาทีเ่ หมาะสมและขุดเจาะผิวหนังจนเป็ นโพรง
(Burrow) แลววางไข
ิ ของหิด โดยไขในโพรงจะมี
วน
ั ละ 2-3 ฟองตอวั
้
่ วงจรชีวต
่
่ น ซึ่ง
หิดตัวเมียนี้จะขุดผิวหนังของตอไปเรื
อ
่ ยๆ วันละ 2-3 มิลลิเมตร จนกลายเป็ นโพรงหยึก
่
หยักคล้ายงูเลือ
้ ย (Serpentine burrow) โดยหิดจะขุดเฉพาะผิวหนังชัน
้ บนสุดทีเ่ รีย กวา่
Stratum corneum เทานั
้ ทีล
่ ก
ึ ไปกวานี
่ ้น จะไมขุ
่ ดผิวหนังชัน
่ ้ หิดตัวเมียจะวางไขไปได
่
้
เรือ
่ ยๆตลอดอายุของซึ่งนานประมาณ 1-2 เดือน ไขของหิ
ดมีขนาด 0.1-0.15 มม. จะใช้
่
เวลาในการฟัก ตัว 3-4 วัน เมื่อตัว ออนฟั
ก ออกมา ก็ จะคลานออกจากโพรงมาอยูบน
่
่
ผิว หนัง และหาที่เ หมาะสมใหม่ ขุ ด เป็ นรู เ ล็ ก ๆ สั้ นๆ บนผิว หนัง ชั้น บนสุ ด เรีย กว่ า
Molting pouch ไมสามารถมองเห็
นไดด
า่ ซึ่งแตกตางจากโพรง
(Burrow) ทีอ
่ าจ
่
้ วยตาเปล
้
่
มองเห็ นดวยตาเปล
าได
ดแรกเกิดจะมี 3 ขา เมือ
่ มีอายุได้ 3-4 วัน ตัวออน
้
่
้ ตัวออนของหิ
่
่
จะลอกคราบแลวจะมี
4 ขา ตอจากนั
้นจะลอกคราบอีก 2 ครัง้ จนกระทัง่ กลายเป็ นหิดตัว
้
่
เต็มวัย ซึ่งจะมีทง้ั ตัวผูและตั
วเมีย หิดตัวผูมี
้
้ ขนาด 0.25-0.35 มม. ส่วนหิดตัวเมียมีขนาด
0.30-0.45 มม. หิดตัวผู้จะคลานออกจากรู และคลานเขาไปหารู
ทต
ี่ วั เมียอยู่ เมือ
่ ทาการ
้
ผสมพันธุกั
่ ของผิวหนังที่
์ นเสร็จแลวตั
้ วผูก็
้ จะตาย ตัวเมียจะออกจากรูเดิม เดินหาบริเวณอืน
เหมาะสม แลวเจาะโพรงเตรี
ยมพรอมวางไข
ได
วต
ิ ทีเ่ หลือของมัน ซึ่งหากหิดตัวเมีย
้
้
่ ตลอดชี
้
นี้ตด
ิ ตอไปยั
งผูอื
่ ก็เป็ นการเริม
่ ตนวงจรชี
วต
ิ ของมันใหมต
หากหิดอยูนอกร
างกายคน
่
้ น
้
่ อไป
่
่
่
จะมีชว
ี ต
ิ อยูได
ิ องสิ่ งแวดล้อมตา่ กวา่ 20 องศาเซลเซียส
่ ้เพียง 2-3 วัน แตถ
่ ้าอุณหภูมข
มันจะมีชีวต
ิ อยูได
้
สาเหตุการเกิดโรคหิด เกิดการติดเชือ
้ ผานทางผิ
วหนังโดยไม่
่ ้นานขึน
่
ตองมี
การสั มผัสใกลชิ
มพันธ ์ การอยูร่ วมกั
นของผูคนจ
านวนมากโดย
้
้ ด การติดตอทางเพศสั
่
่
้
ทีม
่ ค
ี นเป็ นพาหะนาเชือ
้ โรคนี้ตด
ิ ตอกั
พบได้ในทุกเพศทุกวัย มักพบวาอาจจะเป็
น
่ นงาย
่
่
กันทัง้ ครอบครัว หรือระบาดในชุ มชนทีม
่ ส
ี ุขอนามัยไมดี
่ โรคหิดไมมี
่ การแพรทางหายใจ
่
หรือทางอาหาร ลักษณะผืน
่ ของหิด ลักษณะผืน
่ เป็ นตุมแดง
มีลก
ั ษณะเป็ นรอยนูนคดเคีย
้ ว
่
คลายเส
้ นๆทีผ
่ วิ หนัง ความยาว 5–15 ม.ม. ตอมาตุ
มแดงกลายเป็
นตุมนู
้
้ นดายสั
้
่
่
่ น ตุมแดง
่
กระจายไปทัว่ ตัว พบมากตามงามมื
อ งามเท
า้ ขอพั
รักแร้ ใต้ราวนม รอบ
่
่
้ บ ขอศอก
้
หัวนม สะดือ บัน
้ เอว ฝ่ามือ ฝ่าเท้า ลูก อัณฑะ และอวัยวะเพศ ส่วนบริเวณผิวหน้ า
และศี รษะพบได้น้อย อาการคันเกิดหลังจากการติดเชือ
้ แล้วประมาณ 24 ชั่วโมง ผู้ทีม
่ ี
ในเด็ ก พิก ารทางสมอง เมื่อ ศึ ก ษาข้ อมู ล ในพื้น ที่ย้ อนหลัง ไม่
พบว่าเคยมีก ารระบาดของโรคหิด มาก่อน การระบาดครั้ง นี้ ม ี
ข้อมูลทีส
่ นับสนุ น คือผู้ป่วยส่วนใหญมี
่ อาการคันบริเวณบริเวณ
งามนิ
้วมือและงามนิ
้วเท้า และมีอาการมากในเวลากลางคืนและ
่
่
บางรายพบเป็ นผืน
่ นูนแดงคดเคีย
้ วเป็ นรูปตัว S ซึ่งเข้าได้กับ
นิยามผู้ป่วย ทีเ่ รียนในโรงเรียนเดียวกัน พักทีเ่ ดียวกัน และมี
เพือ
่ นรวมห
่ นสนิทป่วยและใช้ของบางอยางร
น มี
่
้องพัก เพือ
่ วมกั
่
พฤติกรรมส่วนบุคคลทีค
่ ล้ายกันโดยเฉพาะในเรือ
่ งการดูแลความ
สะอาดของเครือ
่ งนุ่ งห่มและเครือ
่ งนอน เมือ
่ ผู้ป่วยได้รับยารักษา
หิดแล้ว มีอาการดีขน
ึ้
ด้านการด าเนินการควบคุมป้องกันโรค
กล ่าวได้ ว่ าประสบความส าเร็ จ เป็ นอย่ างดี โดยความร่ วมมือ
ระหว่ างที ม สอบสวนเคลื่ อ นที่ เ ร็ ว (SRRT) เครื อ ข่ ายสุ ข ภาพ
โรงพยาบาลสั นกาแพง สานักงานสาธารณสุขอาเภอสั นกาแพง
โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบลร้องวัวแดงนอกจากนี้ยงั ได้รับ
ความร่วมมือจากคุ ณครูผู้ดูแลเด็ ก ฯ อสม.บ้ านใหม่ และไมพบ
่
ผู้ป่วยเพิม
่ ขึน
้ อีก
ป่วยตามนิยาม จานวน 2 ราย(อีก 1 รายไมมี
่ อาการป่วย)
จากจานวนเด็กทีอ
่ าศัยอยูทั
่ ง้ หมด 8 ราย (ส่วนเด็กอีก 5 ราย
นั้นได้เดินทางกลับไปรักษาตัวกับครอบครัวดังนี้ อาเภอพร้าว 1
ราย,อาเภอสะเมิง 1 ราย,อาเภอเมือง จังหวัดแมฮ
่ ่ องสอน 1
ราย,อาเภอเมือง จังหวัดตาก 1
ราย,อาเภอเมือง จังหวัด
ลาพูน 1 ราย) โดยเด็กทัง้ หมดเป็ นเด็กทีม
่ ค
ี วามพิการทางสมอง
คิด เป็ นอัต ราป่ วยร้ อยละ 62.50
เป็ นเด็ ก ที่เ รีย นอยู่ชั้น
มัธยมศึ กษาปี ที่ 3 จานวน
1 ราย,ชัน
้ มัธยมศึ กษาปี ที่ 1
จานวน 3 ราย,ชัน
้ ประถมศึ กษาปี ที่ 6 จานวน 2 ราย,ชัน
้
ประถมศึ กษาปี ที่ 5 จานวน 1 ราย,ชัน
้ อนุ บาล จานวน 1
ราย ทัง้ หมด มีอาการทางคลินิก ได้แก่ อาการผืน
่ คันทีซ
่ อก
มื อ ซอกเท้ า ล าตัว และ บริ เ วณอวัย วะเพศ และเมื่ อ
ตรวจสอบอาการทางคลินิกแล้วเข้าได้กับการเป็ นโรคหิดทีเ่ ป็ น
สาเหตุข องการระบาด โดยพบวาเด็
่ กส่ วนใหญ่ไมได
่ ้ท าความ
สะอาดเครื่อ งนุ่ มห่มทุ ก วัน และมีก ารแยกห้ องพัก เป็ นสั ด ส่ วน
โดยพักห้องละ 1-2 คน ไมมี
่ นเครือ
่ งนุ่ มห่มกันใส่
่ การเปลีย
ภายในกลุม
่ งนอนและห้ องพักพบว่า
่ การทาความสะอาดเครือ
บางราย ทาความสะอาดเดือนละ 1 ครัง้ บางราย 2-3 ครัง้
ตอเดื
่ อน ซึง่ ทัง้ หมดนี้อาจเป็ นสาเหตุหนึ่งของการระบาดในครัง้
10. ข้อเสนอแนะ
1.
ให้ความรู้แกคุ
่ ูแ ล
่ ณครูผู้ดูแลเด็ ก โดยเฉพาะเด็ กทีด
ตนเองได้ น้ อย ควรให้ ความส าคัญ ของการดู แ ลรัก ษาความ
สะอาดโดยเฉพาะอยางยิ
ง่ การรักษาความสะอาดของเครือ
่ งนอน
่
เครือ
่ งนุ่ งหม
่ เป็ นพิเศษ
2. ปรับปรุงสิ่ งแวดลอมและระบบสาธารณู
ปโภคให้เหมาะสม
้
และให้มีการทาความสะอาดห้องพักและบริเวณรอบๆ ทุกวัน
3. การจัดให้มีการเฝ้าระวังการเกิดโรคและการระบาดของ
โรค โดยมอบหมายให้ อสม.ทีร่ บ
ั ผิด ชอบกลุมบ
่ ้ านทีเ่ กิด โรค
เป็ นผู้ ดูแ ลโดยเฉพาะเพื่อ ป้ องกัน ปั ญ หาการเกิด โรคที่อ าจแพร่
ระบาดได้
11. ปัญหา ข้อจากัด
การสอบสวนโรคในพืน
้ ที่ ดาเนินการเฉพาะกลุมเป
่ ้ าหมายที่
เป็ นเด็ ก ที่ม ีค วามพิก ารทางสมอง(ออทิส ติก และดาวน์ซิน โดรม
(Down syndrome)) ทาให้การดาเนินงานโดยเฉพาะการสื่ อสาร
โดยตรงกับตัวผู้ป่วยทาไมได
่ ้
12. กิตติกรรมประกาศ
คณะผู้สอบสวนโรคขอขอบคุ ณ คุ ณครูผู้ดูแลเด็ ก(นายจตุ
พร การเก่ง)และครอบครัว ที่ไ ด้กรุ ณ าอ านวยความสะดวก
ให้ ความช่ วยเหลือ และให้ ค าปรึก ษาที่เ ป็ นประโยชน์อย่างยิ่ง
และ
1.
งานระบาดวิท ยา ส านัก งานสาธารณสุ ข จัง หวัด
เชียงใหม่
2. ทีมสอบสวนโรค โรงพยาบาลสั นกาแพง
3. ทีม SRRT สานักงานสาธารณสุขอาเภอสั นกาแพง
4. โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบลรองวั
วแดง
้
5. อสม.บานใหม
้
่ ทุกคน
ขอแนะน
าและคาชีแ
้ นะ
้
ขอบคุณครับ