Transcript 9. в/Хөдөө аж ахуйн төслийн зээл олгоход үүсдэг хүндрэл, түүний

Хөдөө аж ахуйн төслийн зээл
олгоход үүсдэг хүндрэл, түүний
шийдэлүүд
Улаанбаатар 2014.12.15
ХАА-Н САЛБАРЫН ТӨСЛИЙГ
САНХҮҮЖҮҮЛЖ БУЙ ТӨСЛИЙН
ЗЭЭЛИЙН ХӨТӨЛБӨРҮҮД
2007 оноос эхлэн Японы JICА байгууллага
“ЖДҮ-ИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ, БАЙГАЛЬ ОРЧНЫГ
ХАМГААЛАХ” 2 ҮЕ ШАТТАЙ ТӨСЛИЙН
ЗЭЭЛ” /хэрэгжиж байгаа/
 2008 онд Засгийн Газраас Атарын 3-р аяны
хүрээнд хэрэгжүүлсэн “ХҮҮГИЙН
ХӨНГӨЛӨЛТТЭЙ ЗЭЭЛ” / хэрэгжүүлээд
дууссан/
 2008 Засгийн Газраас хэрэгжүүлж буй “ЖДҮийн САНГИЙН ТӨСЛИЙН ЗЭЭЛ” / хэрэгжиж
байгаа/

JICA ХЭРЭГЖҮҮЛЖ БУЙ ЖДҮ-ИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ,
БАЙГАЛЬ ОРЧНЫГ ХАМГААЛАХ 2 ҮЕ ШАТТАЙ ТӨСӨЛ
ЗЭЭЛИЙН ХЭМЖЭЭ: 600 000 ам доллар
эсвэл түүнтэй тэнцэх төгрөг
ЗЭЭЛИЙН ХУГАЦАА: 10 ЖИЛ ХҮРТЭЛ
ЗЭЭЛИЙН ХҮҮ: ТӨГРӨГИЙН ЗЭЭЛ ЖИЛИЙН 7.0%
АМ ДОЛЛАРЫН ЗЭЭЛ 4.93 %
ЭХ ҮҮСВЭРИЙГ БАНКИНД БАЙРШУУЛДАГ.
БАНКНЫ МАРЖ:
ТӨГРӨГИЙН ЗЭЭЛ: ЖИЛИЙН 4.0%
М ДОЛЛАРЫН ЗЭЭЛ: ЖИЛИЙН 3.6 %
JICA ХЭРЭГЖҮҮЛЖ БУЙ ЖДҮ-ИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ, БАЙГАЛЬ
ОРЧНЫГ ХАМГААЛАХ 2 ҮЕ ШАТТАЙ ТӨСӨЛ
Сул тал нь:
 Зээлийг шийдвэрлэх хугацаа урт байдаг
 Нэг зээлдэгчид олгох хэмжээ том компанид бага
 Эргэн төлөлтийн сангаас нэг зээлдэгчид 400 мян
ам доллар эсвэл түүнтэй тэнцэх төгрөг
Давуу тал нь:
 ҮӨЧХ 3 хүртэл жил
 Хүү хувьсах хүүтэй
 Зээлээр санхүүжигдэх төслийн эх үүсвэрээр
тодорхой хувиар эргэлтийн хөрөнгө
санхүүжүүлдэг
АТАРЫН 3-Р АЯНЫ ХҮРЭЭНД ХЭРЭГЖҮҮЛСЭН
ХҮҮГИЙН ХӨНГӨЛӨЛТТЭЙ ЗЭЭЛИЙН НӨХЦӨЛ
ЗЭЭЛИЙН ХЭМЖЭЭ: Өөрийн хөрөнгийн
20% хүртэл
ЗЭЭЛИЙН ХУГАЦАА: 10 ЖИЛ ХҮРТЭЛ
ЗЭЭЛИЙН ХҮҮ: ЖИЛИЙН 15%
Зээлийн хүүгийн хөнгөлөлт:
ЗГ-аас жилийн 7.5 %-ийг төлж байгаа.
Хүүгийн хөнгөлөлтийг банкинд
байршуулж сар бүр хасагдуулга хийдэг.
ЗГ-ААС ХЭРЭГЖҮҮЛЖ БУЙ ЖДҮ-ИЙГ
ХӨГЖҮҮЛЭХ ЗЭЭЛИЙН НӨХЦӨЛ
ЗЭЭЛИЙН ХЭМЖЭЭ: Өөрийн хөрөнгийн
20% хүртэл
ЗЭЭЛИЙН ХУГАЦАА: 5 ЖИЛ ХҮРТЭЛ
ЗЭЭЛИЙН ХҮҮ: ЖИЛИЙН 7-9%
ЖДҮС-гаас эх үүсвэрийг банкинд
байршуулдаг.
Банкны марж: жилийн 2-3%
КАПИТРОН БАНКНААС ХАА-Н САЛБАРТ
ОЛГОСОН ТӨСЛИЙН ЗЭЭЛ /2007-2014/
Зориулалт
Зээлдэгчийн
тоо
Олгосон зээл
Газар тариалан, үр
тариа
33
7 882 547 488
Төмс хүнсний ногоо
3
490 000 000
Жимс жимсгэнэ
4
1 050 000 000
Үнээний ферм
15
2 063 000 000
Тахианы аж ахуй
5
440 000 000
Гахайн аж ахуй
1
70 000 000
Махан махан
бүтээгдэхүүн
4
557 000 000
Нийт олгосон зээл
12 552 547 488
ГАЗАР ТАРИАЛАНГИЙН МЭДЭЭ
ЭХ ҮҮСВЭР: ҮХААЯ ВЭБ САЙТ
ОНУУ
Д
ТАРИАЛСАН
ТАЛБАЙ
/ МЯН ГАГААР /
ХУРААСАН
УРГАЦ
/МЯН ТН-ООР/
НЭГЖ ГАГААС АВСАН
ЦН
2004
168,0
135,6
8,1
2005
153,9
73,4
4,8
2006
117,9
127,7
10,8
2007
118,8
102,9
8,7
2008
154,0
200,5
13,0
2009
252,0
389,1
15,4
2010
259,2
355,1
13,7
2011
299,9
446,1
14,9
2012
320,0
486,8
15,2
2013
313,7
369,0
11,8
2014
303,5
465,0
15,3
ХАА-Н САЛБАРЫН ОНЦЛОГ

ҮР ТАРИАНЫ АЖ АХУЙ
- БАЙГАЛЬ ЦАГ УУРААС ХЭТ ХАМААРАЛТАЙ
ЧИЙГ, НАР, МӨНДӨР, ЦАС, ХЯРУУ, ГАН ГЭХ МЭТ ӨРТӨМТГИЙ
-ЖИЛДЭЭ 1 УДАА УРГАЦ АВЧ, 1 УДАА ОРЛОГО БИЙ БОЛГОНО
ЗЭЭЛИЙГ ЖИЛДЭЭ 1 УДАА ТӨЛНӨ.
- ХӨРСНИЙ ҮРЖИЛ ШИМ
ТАРИАЛАХ ТАЛБАЙН БҮС НУТАГ, ХӨРС
- ТАРИАЛАХ ҮР , ХОР, ГЕРБИЦИДЫН ЧАНАР
УРГАЦЫН ГАРЦАД НӨЛӨӨЛДӨГ
- ТОНОГ ТӨХӨӨРӨМЖИЙН ХҮЧИН ЧАДАЛ
ХУРДАН ТАРЬЖ, ХУРДАН ХУРААХ, ХОР ЦАЦАХ, ЦЭВЭРЛЭХ
АГУУЛАХ ХҮЧИН ЧАДАЛ ГЭХ МЭТ
- МЭРГЭЖЛИЙН БОЛОВСОН ХҮЧИН, ЧАДВАР
МЕХАНИКЖУУЛАГЧ, АГРОНОМЧ
ТЕХНОЛОГИЙН ГОРИМ
Тариалалт
Уринш
Хураалт
ТОНОГ ТӨХӨӨРӨМЖИЙН ХӨРӨНГӨ
ОРУУЛАЛТ/ЖИШЭЭ: 3000
,
ГА ЭРГЭЛТИЙН ТАЛБАЙТАЙ СЭЛГЭН ТАРИАЛАЛТ1 500 ГА
Тоо
хэмжэ
э
Нэгж үнэ
Нийт үнэ
Трактор 200-300 м/х
2
180 000 000
360 000 000
Комбайн 40ц/га
150-160 м/ч
4
185 000 000
740 000 000
Үрлүүр өргөн 12-15
метр
2
11 500 000
23 000 000
Хөрс боловсруулах
агрегат
2
25 000 000
50 000 000
Хор цацагч
1
20 500 000
20 500 000
Техник
Нийт хөрөнгө
оруулалт
1 193 500 000
ТАРИАЛАЛТ-1500 ГА ТАЛБАЙД
Зардалын төрөл
Дүн
Цалин
12 000 000
Шатахууны зардал
32 587 500
Тээврийн зардал/ үр хор бордоо
697 500
Үрийн зардал
122 400 000
Хор
33 000 000
Бордоо
44 325 000
Т/Т-ийн засвар сэлбэг
35 000 000
Ашиглалтын зардал
1 550 000
Хангамжийн зардал/ аж- хоол
1 800 000
Нийт зардал
283 360 000
УРИНШ
Зардалын нэр
Дүн
Цалин
12 750 000
Шатахуун 3 удаа
53 163 000
Т/т-ийн засвар
35 000 000
Тээврийн зардал
112 500
Хор- раундап
52 500 000
Хангамжийн зардал
1 912 500
Нийт зардал
155 438 000
ХУРААЛТ
Зардалын нэр
Дүн
Цалин
18 750 000
Шатахуун
48 746 100
Т/т-ийн засвар
35 000 000
Хангамжийн зардал
2 812 500
Үтрэмийн зардал
3 500 000
Тээврийн зардал
45 000 000
Бусад зардал
250 000
Нийт зардал
154 058 600
ОРЛОГЫН ТАЙЛАН
БОРЛУУЛАЛТ
БОРЛУУЛАЛТ/ ХАЯГДАЛ
684 000 000
7 200 000
УРАМШУУЛАЛ
153 000 000
НИЙТ БОРЛУУЛАЛТ
844 200 000
ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ЗАРДАЛ
592 856 600
УДИРДЛАГЫН ЗАРДАЛ
60 000 000
БУСАД ЗАРДАЛ
15 000 000
НИЙТ АШИГ
176 343 400
ЗЭЭЛИЙН ХҮҮГИЙН ЗАРДАЛ
ТАТВАРЫН ЗАРДАЛ
ЦЭВЭР АШИГ
61 306 280
5 751 856
109 285 264
ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТАА НӨХӨХ ХУГАЦАА 9.1 ЖИЛ
Т/Т
ТӨСӨЛ
ҮАЦМО
мян төг
1-р жил
мян төг
2-р жил
9-р жил
-1 193 500
109 285
109 285
109 285
БАНКИНД ТУЛГАРДАГ
ХҮНДРЭЛҮҮД
БАНКНЫ ӨӨРИЙН ЭХ ҮҮСВЭРЭЭР
ОЛГОДОГ ЗЭЭЛ
•ӨӨРИЙН
•
ЭХ ҮҮСВЭРЭЭР
ТӨСЛИЙН ЭХ ҮҮСВЭРЭЭР
БАНК
ӨӨРИЙН ЭХ ҮҮСВЭРЭЭР ОЛГОДОГ ЗЭЭЛ
ХҮҮ ӨНДӨР
ХУГАЦАА БОГИНО
ЗЭЭЛИЙН ХЭМЖЭЭ ХЯЗГААРТАЙ
ЗӨВХӨН ЭРГЭЛТИЙН
 ХӨРӨНГИЙГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ
/БОГИНО ХУГАЦААНД НӨХӨГДӨХ ХӨРӨНГӨ
ОРУУЛАЛТЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ /
ЗАСГИЙН ГАЗРААС ОЛГОЖ
БУЙ ЖДҮС ТӨСЛИЙН ЭХ
ҮҮСВЭР
•Зөвхөн хөрөнгө оруулалтыг
санхүүжүүлдэг/ зээлдэгчид хүнд тусдаг
•Зарим зээлийн хувьд хугацаа
оновчгүй/ ХАА-н салбарт 5 жил хангалтгүй
•Арилжааны банк эрсдэлийг 100%
хариуцдаг боловч олох ашиг бага
учраас хэрэгжүүлэх сонирхол бага
байдаг. /Жилийн 2 % байгаа банк сонирхол багатай
•Ажиллагаа ихтэй байдаг тул
зардал өндөртэй /банк ашгаар зардлаа
хаахаар үлдэх ашиг маш бага/
JICA БОЛОН ХҮҮГИЙН ХӨНГӨЛӨЛТТЭЙ ЗЭЭЛ
ХЭРЭГЖҮҮЛСЭН 3 ТӨРЛИЙН ТӨСЛИЙН ЗЭЭЛЭЭС САЙН ХЭРЭГЖСЭН БОЛОН ХЭРЭГЖҮҮЛЖ
БОЛОХУЙЦ ЗЭЭЛ БАЙНА.
БАНК БОЛОН ЗЭЭЛДЭГЧИД АЛЬ АЛИНД НЬ АШИГТАЙ НӨХЦӨЛ

ЗЭЭЛИЙН ХЭМЖЭЭ: ӨӨРИЙН ХӨРӨНГИЙН 20 ХУВЬ ХҮРТЭЛ/ 600 000 АМ
ДОЛЛАР


ЗЭЭЛИЙН ХУГАЦАА: 10 ХҮРТЭЛ ЖИЛ
ҮӨЧХ: 3 ХҮРТЭЛ ЖИЛ
БАНКНЫ ХУВЬД:
 ЭХ ҮҮСВЭРТЭЙ
 БАНКНЫ МАРЖ ӨНДӨР
 ЭРГЭЛТИЙН ХӨРӨНГИЙН ӨӨРИЙН ЭХ ҮҮСВЭРЭЭР
САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ХЭРЭГТЭЙ БОЛНО.
ЗЭЭЛДЭГЧИЙН ХУВЬД
 ХУГАЦАА УРТ
 ХҮҮ БАГА, МӨН ХӨНГӨЛӨЛТТЭЙ
 БИЗНЕСЭЭ ӨРГӨЖҮҮЛЭХ/ ҮӨЧХ-НД
 Э/Х-ИЙН ХӨРӨНГИЙН ТОДОРХОЙ ХУВИЙГ САНХҮҮЖҮҮЛНЭ.
ЗЭЭЛ ОЛГОХЫН ТУЛД БАНКИНД ЮУ ЧУХАЛ ВЭ
1.
2.
3.
4.
БИЗНЕСИЙН САЛБАРЫН ЕРӨНХИЙ ЧИГ
ХАНДЛАГА
ТӨРӨӨС АВЧ ХЭРЭГЖҮҮЛЖ БУЙ
БОДЛОГО
ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН БААЗ СУУРЬ-ГАЗАР,
ТОНОГ ТӨХӨӨРӨМЖИЙН ХҮЧИН ЧАДАЛ,
АЖИЛЛАХ МЭРГЭЖЛИЙН БОЛОВСОН
ХҮЧИН
БИЗНЕСИЙН ОНЦЛОГ, ЦИКЛ
ЗЭЭЛ ОЛГОХЫН ТУЛД БАНКИНД ЮУ ЧУХАЛ ВЭ
КОМПАНИЙН ӨНГӨРСӨН ЖИЛҮҮДИЙН ҮЙЛ
АЖИЛЛАГАА, ХИЙСЭН АЖЛУУД
 КОМПАНИЙН ӨНГӨРСӨН ЖИЛҮҮДИЙН
САНХҮҮГИЙН БАЙДАЛ /Тайлан тэнцэл, Орлогын
тайлан,
Мөнгөн гүйлгээ тайлан/
o БОРЛУУЛАХ ҮНЭ, ЗАХ ЗЭЭЛ, ХЭНД БОРЛУУЛАХ
o ЭРГЭЛТИЙН ХӨРӨНГИЙН ХҮРЭЛЦЭЭ
 ТӨСЛИЙН ҮР АШИГ/ ХО нөхөх хугацаа, ХО өгөөж,
IRR, NPV, Debt service ratio, projected balance sheet,
income stat-t, cash flow projection гэх мэт
 БАРЬЦАА БАТАЛГАА /Үл хөдлөх хөрөнгө болон
тоног төхөөрөмж/
 ЗЭЭЛИЙН БОЛОН ХАРИЛЦАХ ДАНСНЫ ТҮҮХ

Зээлдэгч
зээлээ
эргүүлэн
төлөх
санхүүгийн
чадвартай юу?
Зээлдэгч
зээлээ
эргүүлэн
төлөх
сонирхолтой
юу?
ХААН-Н БУСАД САЛБАРЫН ОНЦЛОГ
•Сүүний
чиглэлийн
-байгаль цаг уураас хамааралтай
-үнээний үүлдэрээс хамаарч гарц янз бүр
- өвөл сүүний гарц мууддаг
- Зун сүүний үнэ буурдаг
- Борлуулалт тогтворгүй
- Тэжээл, вакцины зардал өндөр
- Тээвэрлэлт
- Сүү амархан мууддаг хадгалах сав гэх мэт хөрөнгө
оруулалт өндөр
•Өндөглөгч
тахианы
- тэжээлийн зардал өндөр
- сүргийн сэлбэлт хийх
- эрүүл ахуйн шаардлага өндөртэй тул зардалтай
- тэжээлийн болон өндөгний үнэ маш хэлбэлзэлтэй
ЗЭЭЛДЭГЧИЙН ЗҮГЭЭС ҮҮСДЭГ
ХҮНДРЭЛ
Төлбөрийн чадвар сул
Эргэлтийн хөрөнгөө санхүүжүүлэх
боломжгүй
 Төслийн боловсруулалт тааруу
 Барьцаа баталгаа муу
 Өмнөх үйл ажиллагааны санхүүгийн үр
дүн муутай/ алдагдалтай
 Уг бизнесийг хийж байсан туршлагагүй
 Бэлэн мөнгөний удирдлага тааруу
Санхүүгийн мэдлэг дутмаг/ нягтландаа
найддаг
 Үр тарианаас бусад чиглэл борлуулалт
тодорхойгүй

ТӨРИЙН ЗҮГЭЭС ГАРДАГ ХҮНДРЭЛҮҮД
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Олон компанид хүртээмжтэй болгох үүднээс маш олон
хэрэгжих чадваргүй олон жижиг зээлийг сонгон шалгаруулдаг
Сонгон шалгаруулалт маш муу, яаж шалгаруулдаг нь
зээлдэгчид болон банкинд тодорхойгүй
Төслийн хэрэгжих байдлыг авч үздэггүйгээс олон хэрэгжих
боломжгүй зээл шалгаруулдаг
Барьцаа баталгаа хөрөнгө муутай зээлийг шалгаруулдаг
Үйл ажиллагаа дөнгөж эхэлж байгаа зээлийг шалгаруулдаг
Танил талын зээлийг шалгаруулаад банк руу явуулдаг
Бизнесийн цикл, онцлогт тохирсон ХАА-н салбарын зээл
байхгүй
ХАА-н төслийн зээл /хөрөнгө оруулалтын/ 5 жилд төлөх
магадлал муу
Зээлийн хэмжээ оновчгүй / сүү, өндөглөгч 100-150 сая төгрөг
хангалтгүй/
ТӨРИЙН ЗҮГЭЭС ХЭРЭГЖҮҮЛСЭН
ХӨТӨЛБӨРИЙН САЙН ТАЛ






Атрын 3 аяны хүрээнд хэрэгжүүлсэн “Хүүгийн
хөнгөлөлттэй зээл” үр дүнгээ өгсөн.
Хүүгийн хөнгөлөлттэй зээлийн хажуугаар ТЭДС-гаас
газар тариалангийн компаниудад эргэлтийн хөрөнгийн /
түлшний, үрийн, хор гербицидийн/ санхүүжилтыг олгож
байсан
Мөн тоног төхөөрөмжийн санхүүжилт олгосон
Буудайн борлуулалтанд урамшуулал олгосон
Борлуулалтыг төр хариуцаж борлуулалтын орлогыг
баталгаатай болгосон зээлийн эргэн төлөлтөнд сайнаар
нөлөөлсөн.
Дээрхи ажлуудын үр дүнд тариалсан талбай хураасан
ургац нэмэгдсэн статистикаар батлагдаж Монгол улс
хэрэгцээгээ хангасан.
ДҮГНЭЛТ









ХАА-н салбар эрсдэлтэй байгаль цаг агаараас хэт
хамааралтай
Бизнесийн онцлог жилдээ 1 удаа ургац авдаг
Жилдээ 1 удаа орлого бий болгодог
Хүн амын хүнсний хэрэгцээг хангах чухал салбар
Төрөөс бодлогоор дэмжих хэрэгтэй
Төрийн бодлогыг оновчтой зөв тодорхойлж, уламжлах
чанартай байлгах нь чухал
ХАА-н салбарын санхүүжилтэнд төр заавал оролцох
Санхүүжилт/ Зээлжүүлэлт/Борлуулалтын оновчтой цогц
бодлого хэрэгтэй
Хөрөнгө оруулалтын зээлээс гадна эргэлтийн хөрөнгийн
зээлийг давхар шийдэх
ДҮГНЭЛТ





Зээлийн хэмжээнээс хамаарч эргэн төлөлтийн
хуваарийг тогтоох боломжийг олгож ХАА-н
зээлүүдийг 10 хүртэл жилээр олгох хөтөлбөр
боловсруулах
Төрийн бодлогоор хөрөнгийг оновчтой зөв
хуваарилах ХАА-н салбарын том хэдэн төсөл
хэдийг нь жижигт хэдийг гэж тодорхойлох
Хэрэгжих чадвартай зарим зээлд төрөөс баталгаа
гаргаж өгөх
Төрөөс бодлогоор дэмжиж байгаа зарим төслүүдийг
Хөгжлийн банкнаас олгох
Банкуудыг татан оролцуулах зорилгоор банкны
сонирхол төрүүлэхүйц марж тогтоох
Анхаарал тавьсанд
баярлалаа