Transcript نماز و نيايش

‫قال علی(ع)‪:‬‬
‫ف َر هَّ ُه‬
‫ف َن ْف َسهُ‪َ ،‬ف َق ْد َع َر َ‬
‫َمنْ َع َر َ‬
‫از دیرینهترین زمانی که تاریخ از احوال َّشر‬
‫َّه یاد دارد‪ ،‬همواره نیایش و نماز سرلوحه‬
‫آیینهای ریشهدار و عمیق در زندگی انسانها‬
‫َّوده است و َّا این که نیایش جنَّة عمومی‬
‫داشته ولی صورت و کیفیت و اهداف آن در‬
‫همه جا یکسان نَّوده است‪.‬‬
‫آنچه در تمام عَّاتها مشترک است‪ ،‬اعتقاد َّه‬
‫مخاطَّی واالتر از َّشریت است که نیایشگر َّا او‬
‫سخن میگوید و َّرای نیازش دست َّه دامان او‬
‫میزند‪.‬‬
‫َّررسی و مطالعة تاریخ آفرینش انسان‪ ،‬نمایشگر‬
‫این حقیقت است که همزمان َّا آفرینش و پیدایش‬
‫انسان‪ ،‬نیایش و نماز نیز تولّد یافته است‪َّ .‬ه َّیان‬
‫دیگر انسان در َّرخورد َّا حادث ناگوار نماز را‬
‫شناخت و این واقعیت غیر قاَّل انکار را پذیرفت‬
‫که َّدون پیوند و ارتَّاط َّا جهان نور و رحمت‪،‬‬
‫هرگز نمیتواند َّه زندگی خویش ادامه دهد‪.‬‬
‫از این رو همیشه ضمیر ناخودآگاه و فطرت‬
‫خداجویش َّه یک کانون معنوی و روحانی معتقد و‬
‫م ّتصل شده و در َّراَّر آن منَّع نور و قدرت َّه‬
‫نیایش دست زده است‪.‬‬
‫ماکس مولر (خاورشناس آلمانی و استاد دانشگاه‬
‫آکسفورد) میگوید‪:‬‬
‫(اسالف و گذشتگان ما از آن زمان َّه درگاه‬
‫خداوند سر فرود میآورده َّودند که ح ّتی َّرای خدا‬
‫نامی هم نتوانسته َّودند‪َّ ،‬گذارند‪).‬‬
‫َّناَّراین نماز از همان خلقت نخستین آدمیان وارد‬
‫زندگی َّشر شده و نه تنها در ادیان الهی واجب‬
‫َّوده است َّلکه انسانهای غیر الهی هم َّه نوعی‬
‫َّا پروردگار خود ارتَّاط داشته و نیایش‬
‫میکردهاند‪.‬‬
‫پس نتیجه میگیریم که نماز و نیایش َّین ملّتهای‬
‫مختلف جهان‪ ،‬چیز َّیگانه و نامأنوسی نَّوده و‬
‫نیست و هر کس َّه طریقی َّا محَّوب و معَّود‬
‫خویش ارتَّاط َّرقرار میکند و مناجات مینماید‪.‬‬
‫هر کس َّه زَّانی سخن از وصف تو گوید‬
‫َّلَّل َّه غزلخوانی و قمری َّه ترانه‬
‫امروز‪ ،‬در جهان کنونی نه تنها میلیونها انسان‪،‬‬
‫نماز و دعا را سرلوحه زندگی خود قرار دادهاند‬
‫َّلکه َّزرگترین فالسفه و نواَّغ َّشری و‬
‫َّرجستهترین دانشمندان و متفکّران جهان سخن از‬
‫نیایش‪ ،‬ارتَّاط معنوی َّا خدا و نماز و ‪َّ ...‬ه میان‬
‫آورده و در پیشگاه مق ّدس و َّا عظمت کَّریایی سر‬
‫تعظیم فرود آورده و پیرامون آن سخنان زیَّا و‬
‫ارزندهای َّیان کردهاند‪.‬‬
‫شگفتیها و اسرار َّیپایان نماز و عَّادت که‬
‫َّسیاری از دانشمندان و فیلسوفان نامی جهان را‬
‫متوجّ ه خود ساخته و اذهان آنان را َّه خود مشغول‬
‫نموده‪َّ ،‬سیار است که در این مجال خواهیم دید که‬
‫چگونه اسراری که َّشر َّا سختیها و مشکالت‬
‫َّسیار و استفاده از پیشرفتهترین تجهیزات َّه دست‬
‫آورده‪ ،‬دین مَّین اسالم در قرنها قَّل در نهایت‬
‫اعجاز و در غالب الفاظی َّسیار زیَّا َّیان داشته‬
‫است آن هم در عصری که هنوز ح ّتی از‬
‫اَّتداییترین وسایل تحقیق و کوچکترین تجهیزات‬
‫علمی َّشری خَّری نَّود!‬
‫پس موالی م ّتقیان علی(ع) چه زیَّا فرمودند‬
‫که‪:‬‬
‫العلم وال ّدین توأمان‪ ،‬إذا افترقا إخترقا‬
‫علم و دین پیوسته َّا یکدیگرند و هرگاه جدا‬
‫شدند‪ ،‬آتش افروز خواهند شد‪.‬‬
‫ذکر این مطلب ضروری است اگر چه ما در این فرصت قلیل‬
‫َّه َّرخی از موارد اعجاب و اعجاز علمی وضو و نماز از‬
‫دیدگاه علم پزشکی و انطَّاق آنها َّا قوانین مسلّم علمی و‬
‫یافتههای قطعی علم نوین اشاره مینماییم امّا َّاید توجّ ه داشت‬
‫این مطالب تنها در َّرگیرنده َُّعد َّسیار کوچکی از اَّعاد متع ّدد‬
‫وضو و نماز است و نَّاید از اقیانوس نور و معنویت همراه‬
‫این عَّادات غافل شویم و َّیان این اعجاب تنها تأییدی است‬
‫علمی َّر این کالم گوهرَّار حضرت امام محمّد َّاقر(ع) که‪:‬‬
‫«شرقا ً و غرَّا ً فال تجدان علما ً صحیحا ً ّإال شیئا ً خرج ِمن عندنا‬
‫أهل الَّیت »‬
‫َّه مشرق و مغرب َّروید پس علم صحیحی را نمییاَّید مگر‬
‫آنچه که از نزد ما اهلَّیت خارج شده َّاشد‪.‬‬
‫آثار شگفتانگیز نماز و دعا‬
‫در پیشگیری و درمان بیماریها‬
‫تأثیر نماز صَّح در پیشگیری از َّیماری‬
‫افسردگی‬
‫کان َم ْشهُو ًدا‬
‫أَقِ ِم ال ه‬
‫آن ْال َفجْ ِر َ‬
‫آن ْال َفجْ ِر إِنه قُرْ َ‬
‫یل َوقُرْ َ‬
‫ْس إِلَى َغ َس ِق الله ِ‬
‫صالَ َة لِ ُدلُوک ال هشم ِ‬
‫نماز را از زوال آفتاب تا نهایت تاریکی شب َّرپا دار و (نیز) نماز صَّح را‬
‫زیرا نماز صَّح همواره (مقرون َّا) حضور (فرشتگان) است‪.‬‬
‫‪ -‬اإلسراء‪.78 :‬‬
‫ّ‬
‫مشخصهاش‬
‫افسردگی حالتی احساسی است که‬
‫اندوه‪َّ ،‬یاحساسی ‪َّ ،‬دَّینی و احساس تنهایی است‪.‬‬
‫این َّیماری که امروزه از شیوع َّاالیی در میان‬
‫مراجعهکنندگان َّه کلینیکهای روانپزشکی‬
‫َّرخوردار است‪ ،‬دارای تظاهرات متنوّ ع و زیادی‬
‫َّوده که از مهمترین آنها میتوان َّه اختالالت‬
‫خواب اشاره نمود‪.‬‬
‫تحقیقات نشان میدهد ‪ 75‬درصد از َّیماران افسرده مشکلی‬
‫در خواب (چه َّه صورت َّیخواَّی و چه پرخواَّی) دارند و‬
‫همچنین عالیم این َّیماران در هنگام صَّح شدید میشود‪ .‬نکته‬
‫جالب و قاَّل توجّ ه و مورد َّحث ما این است که در این‬
‫َّیماران چگالی حرکت سریع چشم در نیمة اوّ ل خواب و نیز‬
‫کل زمان ‪REM‬افزایش یافته و فاصله میان َّه خواب رفتن تا‬
‫شروع اوّ لین دوره ‪ REM‬یعنی (‪ )REM-Latency‬کم شده و‬
‫مرحلة خواب ‪َّ REM‬ه سر میَّرند یعنی َّه میزان َّیشتری‬
‫نسَّت َّه سایرین خواب میَّینند‪.‬‬
‫حال ََّّینیم‪ ،‬این موضوع چه ارتَّاطی َّا نماز‬
‫صَّح دارد یعنی نماز صَّح چه اثر درمانی‬
‫میتواند در این َّیماری داشته َّاشد؟‬
‫زمان نماز صَّح که مورد تأکید قرآن و همچنین َّسیاری از‬
‫روایات َّوده‪ ،‬سَّب کاهش قاَّل توجّ ه میزان خواب ‪ REM‬در‬
‫اشخاص میشود زیرا شخص نمازگزار که خود را ملزم َّه‬
‫اقامة نماز صَّح میداند و َّاید صَّحگاه َّیدار شود‪ ،‬پس در‬
‫حقیقت جلوی ورود َّه مرحلة قاَّل توجّ هی از خواب ‪ REM‬را‬
‫میگیرد‪ .‬از این جهت َّیداری صَّحگاهی َّرای نماز‪ ،‬خود َّه‬
‫تنهایی میتواند یک عامل مهم َّدون عارضه در پیشگیری از‬
‫افسردگی مطرح َّاشد که َّر تمام روشهای درمانی دارویی و‬
‫غیردارویی ارجح است چرا که پیشگیری َّر درمان مق ّدم‬
‫است‪.‬‬
‫الزم َّه ذکر است آثار روحی و روانی ایمان َّه خدا و اقامة‬
‫نماز َّسیار زیاد است و نکات علمی َّسیار شگرفی در سراسر‬
‫سحر که مورد تأکید فراوان اسالم نیز َّوده‪،‬‬
‫دکتر ادوین فردریک پاورز (استاد امراض عصَّی در ایاالت‬
‫م ّتحده آمریکا) میگوید‪:‬‬
‫(‪ ...‬ما میَّینیم هزاران حالت َّرای مریض پیش آمده که‬
‫مشهورترین و َّاهوشترین طَّیَّان‪ ،‬کمترین امیدی َّرای‬
‫َّهَّودی آن نداشتهاند امّا چیزی که در َّهَّودی مریض اثر‬
‫گذاشته و صحّت و سالمت و عقل را َّه وی َّازگردانده‪،‬‬
‫معجزهای از معجزات نماز و ارتَّاط َّا خدا َّوده است‬
‫تأثیر نماز صَّح در درمان اختالالت خواب‬
‫اختالالت خواب از جمله شایعترین اختالالت روانی‬
‫است و تا ‪ 30‬درصد از کل جمعیت َّه َّیخواَّی‬
‫دچارند و در این میان شایعترین اختالل‪َّ ،‬یخواَّی‬
‫است و حاالت دیگر عَّارتند از خوابآلودگی مفرط‬
‫روزانه‪ ،‬اشکال در َّه خواب رفتن در زمان مطلوب و‬
‫وقایع نامطلوب در طول شب مثل کاَّوس دیدن و‬
‫خواَّگردی‪.‬‬
‫همان گونه که میدانیم‪ ،‬تغییرات خواب انسان در‬
‫َّیماریهای جسمی و روانی َّسیار چشمگیر است‬
‫و اگر تأثیر اختالالت روانی َّر جسم انسان را در‬
‫نظر َّگیریم و َّدانیم که َّیش از ‪ 60‬درصد‬
‫مراجعهکنندگان َّه َّیمارستانهای عمومی در واقع‬
‫از یک مشکل روانی رنج میَّرند‪ ،‬اهمیت این‬
‫مسئله َّرایمان مشخص خواهد شد‪.‬‬
‫َّه این ترتیب ایجاد َّهداشت خواب در واقع‬
‫یک رکن مهم َّهداشت روانی و جسمی َّه‬
‫حساب میآید و هر عاملی که در تنظیم‬
‫َّهداشت خواب مؤثر َّاشد‪ ،‬پیشگیری کننده و‬
‫ح ّتی درمانگر َّسیاری از َّیماریهای جسمی‬
‫و روانی است‪.‬‬
‫امروزه نخستین اصلی که در ایجاد َّهداشت خواب توسط‬
‫روانپزشکان و جدیدترین مناَّع علمی دنیا توصیه میشود این‬
‫است که فرد هر روز صَّح سر یک ساعت معیّنی از خواب‬
‫َّرخیزد‪ .‬حال اگر یک نگاه کلی َّه جداول اوقات شرعی‬
‫َّیندازیم‪ ،‬درمییاَّیم که وقت نماز صَّح در تمام طول سال َّا‬
‫در نظر گرفتن تغییرات ناشی از حرکات وضعی و انتقالی‬
‫زمین‪ ،‬زمان ثاَّتی است و اقامه کننده نماز صَّح َّا َّرخاستن‬
‫از خواب َّه انگیزة َّه جا آوردن فریضة الهی «نماز» در‬
‫واقع اساسیترین گام را در جهت رعایت َّهداشت خواب و در‬
‫نتیجه آن سالمت َّدنی و تعادل روحی و روانی َّرداشته است‪.‬‬
‫َّناَّراین زمان نماز صَّح که در سورة مَّارکة (اسراء)‬
‫کان َم ْشهُو ًدا)‬
‫آن ْال َفجْ ِر َ‬
‫آن ْال َفجْ ِر إِنه قُرْ َ‬
‫َّا عنوان ( َوقُرْ َ‬
‫اشاره شده و مورد تأکید فراوان نیز میَّاشد‪َّ ،‬ه گونهای‬
‫است که سَّب کاهش دادن قاَّل مالحظه میزان خواب‬
‫در دورة حرکات سریع چشم (‪ )RAM‬میشود چرا که‬
‫همان گونه که َّررسی شد‪ ،‬قسمت اعظم خواب ‪RAM‬‬
‫در حوالی صَّح َّه وقوع میپیوندد و چنانچه شخص‬
‫خود را ملزم َّه َّیداری صَّحگاهی نماید‪ ،‬در حقیقت‬
‫جلوی ورود خود َّه مرحلة قاَّل توجّ هی از خواب‬
‫‪ RAM‬را گرفته است‪.‬‬
‫َّناَّراین‪َّ ،‬یداری صَّحگاهی و سحرخیزی َّرای نماز‬
‫میتواند واکسنی در پیشگیری از َّسیاری از اختالالت‬
‫روانی َّاشد‪.‬‬
‫الزم َّه ذکر است که خواب ‪ REM‬در حد تعادل َّرای‬
‫سالمت و رفع خستگی الزم است امّا آنچه مهم است‬
‫این که زیادی این خواب منجر َّه مشکالت مختلفی از‬
‫جمله اختالالت خواب‪ ،‬افسردگی و‪ ...‬میشود و نقش‬
‫نماز َّه عنوان متعادل کننده میزان این خواب (‪)RAM‬‬
‫مطرح است‪.‬‬
‫ارتباط نماز و سحرخیزی با تغییرات شیمیایی بدن‬
‫‪ )1‬افزایش غلظت خون در صبح‬
‫‪ )2‬افزایش ‪ BP‬و فاکتورهای ‪ COAG.‬در سحر‬
‫‪ )3‬ترشح آندروفین ها و آنکفالین ها‬
‫‪ )4‬هورمون کورتیزول‬
‫چکیده‬
‫زمینه و هدف‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫امروزه عقاید مذهبی جایگاه خود را به عنوان نقش روحانی و درمانی به همراه نویدی‬
‫از عشق‪ ،‬پیوند و برقراری ارتباطات عاطفی پیدا کرده است‪.‬‬
‫ّ‬
‫تخصص ی مراقبت از بیماران‪ ،‬باید دربرگیرندة شیوه‌های مذهبی به همراه‬
‫روابط‬
‫روش‌های تکنیکی و آموزش ی باشد و پزشکان معالج بیماران‪ ،‬باید در فرایند سازگاری‪،‬‬
‫نماز و نیایش را که از مؤثرترین روش‌های درمانی بیماران و از مهم‌ترین موجبات تقویت‬
‫روحیه آنان است‪ ،‬در برنامه درمانی قرار دهند‪.‬‬
‫گرایش‌ها و باورهای مذهبی و انجام دادن آن‌ها مانند نماز‪ ،‬روزه‪ ،‬دعا و نیایش‬
‫کار گرفته‬
‫می‌توانند به عنوان ابزاری مناسب و مؤثر در برنامه توانبخش ی بیماران به ‌‬
‫شوند تا آنان را در مقابله با بیماری نیرومند سازد‪ .‬این کار به سالمت و بهبودی و فایق‬
‫آمدن بر بسیاری از ناتوانی‌ها و معلولیت‌ها منجر می‌شود‪.‬‬
‫در این تحقیق سعی داریم به طور خالصه به تأثیر شگفت‌انگیز نماز و نیایش در‬
‫پیشگیری و درمان بیماری‌های شایع جسمی بپردازیم و البته با توجه به این که امروزه‬
‫اختالالت روان‌تنی (سایکوسوماتیک) شایع‌ترین و مهم‌ترین مراجعات به کلینیک‌ها را‬
‫تشکیل می‌دهد‪ ،‬به ذکر این بیماری‌ها می‌پردازیم‪.‬‬
‫ُ‬
‫صا ِنی‬
‫ین َما‬
‫کنت َوأَ ْو َ‬
‫ارکا أَ َ‬
‫َو َج َع َل ِنی ُم ََّ َ‬
‫الزکا ِة َما ُدمْ ُ‬
‫الص اَل ِة او َّ‬
‫ت َحیـ ًّا‬
‫ِب َّ‬
‫‪ ‬و مرا هرکجا باشم برای جهانیان مایه برکت و رحمت گردانید‬
‫و تا زنده‌ام به عبادت و نماز و زکات سفارش کرد‪.‬‬
‫مریم‪31 :‬‬
‫‪ ‬در واقع‪ ،‬اصطالح اختالالت روان‌تنی بر بیماری‌های جسمی‌ای‬
‫اطالق می‌شود که عوامل روحی و روانی آن‌ها را ایجاد یا تشدید‬
‫می‌کنند‪.‬‬
‫‪ ‬اکثر اختالالت جسمی تحت تأثیر فشار روانی (استرس)‪ ،‬تعارض یا‬
‫اضطراب عمومی قرار می‌گیرند‪ ،‬اما برخی اختالالت بیشتر ‌از‬
‫دیگران تحت تأثیر واقع می‌شوند‪.‬‬
‫‪ ‬بینش و نگرش فرد نسبت به بال‪ ،‬درد و رنج (استرس) در م ‌واجهه‬
‫با آن تأثیر بسزایی دارد‪ .‬فرد هنگام مواجهه با فشار روانی‪ ،‬ناچار‬
‫است به یک سری الگوهای رفتاری روی آورد‪ .‬و این الگوها را دین‬
‫ارائه داده است و اسالم برای مقابله با مشکالت و تنش‌ها به‬
‫راهبردهای ویژه‌ای نظیر نماز و روزه و ‪ ...‬اشاره نموده است‪.‬‬
‫‪ ‬نماز و نیایش از عواملی هستند که روح بیمار را ّ‬
‫قوت‬
‫می‌بخشند و او را در مقابله با بیماری نیرومند ساخته ‌و به‬
‫سالمتی و بهبودی امیدوار می‌سازند‪ .‬برگزاری مراسم مذهبی‬
‫مانند نماز و دعا به همان اندازه که دارو برای بهبود‬
‫‪ ‬وضع جسمانی تأثیر می‌گذارد‪ ،‬در بهبود روانی بیمار مؤثر است‪.‬‬
‫از این رو کمک به بیمار در انجام فرایض دینی و امور معنوی‬
‫موجب آسایش خاطر و آرامش روحی و روانی او می‌باشد‪.‬‬
‫لئون دنی (دانشمند و روحشناس فرانسوی) چنین میگوید‪:‬‬
‫‪‬‬
‫«نیایش به درگاه خداوند توانا‪ ،‬راز و نیازیست که بندة خاکسار با‬
‫معبود و آفریدگار خود می‌نماید‪ ،‬در خلوت و تنهایی با تمرکز فکر‪ ،‬توجه‬
‫خود را به سوی مبدأ و آفرینندة موجودات که ملجأ و پناهگاه دل‬
‫شکستگان است معطوف می‌دارد و با خشوع و فروتنی‪ ،‬درماندگی‪،‬‬
‫ناتوانی و پریشان حالی خود را به آستان الوهیتش عرضه می‌دارد‪ .‬در‬
‫این حالت (نیایش و عبادت) شخص آرامش و اطمینانی در دل پریش‬
‫خود می‌یابد و سر عبودیت و بندگی در برابر آستان پرعظمت و جالل‬
‫خالق یکتا می‌ساید و دست حاجت به سویش دراز می‌کند‪ .‬تسبیح ‌و‬
‫تقدیس ذات پروردگار و عرض نیایش و سپاس به آستان ملکوتی‌اش در‬
‫همه مواقع الزم و پرفایده است‪ .‬مناسب‌ترین موقع نیایش در سپیده‬
‫صبح و قبل از طلوع آفتاب هنگام عصر و غروب و شامگاه است‪».‬‬
‫َّ َ ْ ُ ُ َ َ َ ّ‬
‫الله َم ْن َآم َن بال ّله َو ْال ْ‬
‫يوم اآلخر َو َأ َقامَ‬
‫د‬
‫اج‬
‫س‬
‫م‬
‫ر‬
‫م‬
‫يع‬
‫ا‬
‫م‬
‫ن‬
‫إ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ِ َّ َ َ َ َّ َ َ َ ْ ْ َ َّ ّ َ َ َ َ ُ ْ َ َ‬
‫الصالة وآتى الزکاة ولم يخش ِإال الله فعس ی أول ِئک أن‬
‫ُ ْ َ ُْْ َ‬
‫ين؛َ‬
‫يکونوا ِمن اْلهت ِد ‌‬
‫ً‬
‫منحصرا تعمیر مساجد خدا بدست کسانی است که به خدا و‬
‫روز قیامت ایمان آورده و نماز را به پا دارند و زکات کامل خود‬
‫را بدهند و از غیر خدا نترسند‪ ،‬آن‌ها امیدوار باشند که از‬
‫هدایت یافتگان راه خدا هستند‪.‬‬
‫ّ‬
‫التوبه‪.18 :‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫آسم یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ّ‬
‫طب داخلی می‌باشد؛ به طوری که شیوع آن در اطفال ‪ 10‬درصد‬
‫تخمین زده می‌شود‪.‬‬
‫به طور کلی‪ ،‬آسم بیماری مجاری هوایی است که با افزایش پاسخ‌دهی د خت ّ‬
‫تنفس ی به م ّ‬
‫حرک‌های‬
‫ر‬
‫ّ‬
‫متعدد مشخص می‌شود و با حمالت تنگی نفس‪ ،‬سرفه و ِخس ِخس سینه خود را نشان می‌دهد‪.‬‬
‫از نظر ّ‬
‫سنی‪ ،‬آسم در تمام سنین بروز می‌کند ولی نیمی از موارد قبل از ‪ 10‬سالگی و موارد قبل از‬
‫‪ 40‬سالگی تظاهر می‌کند‪ .‬در دوران کودکی نسبت ابتالی مرد به زن ‪ 2‬به ‪ 1‬است که تا ‪ 30‬سالگی با‬
‫هم برابر می‌شود‪ .‬بنابراین کمتر کس ی است که در دوران زندگی با این بیماری مواجه نش ‌ود و شاهد‬
‫ً‬
‫مشکالت مختلف آن که گاها به صورت حمله‌های شدید تظاهر می‌کند‪ ،‬نباشد‪.‬‬
‫مطالعه علمی جدید بر گروه‌های مختلف ّ‬
‫سنی نشان دهندة آن است که در ایجاد‬
‫بیماری آسم عوامل مختلفی نقش دارند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از‪:‬‬
‫‪1‬ـ آلرژنها‬
‫محرک دارویی (فارماکولوژیک)‬
‫‪2‬ـ‬
‫ّ‬
‫‪3‬ـ عوامل محیطی و آلودگی هوا‬
‫‪4‬ـ فاکتورهای شغلی‬
‫‪5‬ـ عفونت‬
‫‪6‬ـ ورزش‬
‫‪7‬ـ استرسهای عصبی‬
‫ّ‬
‫حال ببینیم از نظر علمی نماز چه نقش ی در تسکین شدت حمالت این‬
‫بیماری می‌تواند داشته باشد؟‬
‫‪1‬ـ پیشگیری‌ ‌از استرس‌های روحی ‌و روانی‪:‬‬
‫ذکر گردید‪ ،‬نقش عوامل روحی ‌و روانی به عنوان یکی ‌از فاکتورهای مهم‬
‫همان گونه که ‌‬
‫‌پزشکان‪ِ ،‬خس ِخس سینه‬
‫نظر روان‬
‫تشدید بیماری‌ آسم امروزه به اثبات رسیده است ‌و ‌از ‌‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫در واقع شکل سرکوب‌شده‌ای ‌از فریاد اوست برای تمنای محبت ‌و حمایت ‌و‬
‫بیمار آسمی ‌‬
‫‌‬
‫وابستگی شدید ‌و اضطراب نقش ّ‬
‫در این میان دارند ‌و به همین دلیل روان‌درمانی‬
‫مهمی ‌‬
‫بیمار این امکان فراهم گردد که‬
‫بسیار ارزشمند است ‌و باید برای ‌‬
‫‌‬
‫در این بیماری‌‬
‫حمایتی ‌‬
‫ّ‬
‫مرگ دارد‬
‫بیشترین ترس‌هایی را که ‌از بیماری‌ دارد ‌و به خصوص تخیالتی را که دربارة ‌‬
‫بیرون بریزد ‌و اضطراب مربوط به فشارهای زندگی شناسایی شده ‌و به تأمین دفاع‌هایی‬
‫پخته پرداخته شود‪.‬‬
‫در رفع اضطراب ‌و‬
‫نماز ‌و اعتقادات مذهبی می‌تواند ‌‬
‫ی که ‌‬
‫بسیار مؤثر ‌‬
‫‌‬
‫حال با توجه به نقش‬
‫در قسمت‌های قبل بدان اشاره نمودیم‪ ،‬این مهم به‬
‫احساس امنیت روانی ایفا کند ‌و ‌‬
‫اثبات می‌رسد‪.‬‬
‫امرو ه ‌بر استفاده ‌از روش‌های آ ام‌سازی‌ برای کاهش تنش تأکید ‌و ّ‬
‫حتی ‌از آن برای درمان‬
‫ر‬
‫ز‬
‫فشار خون‪ ،‬آسم و ‪ ...‬استفاده می‌شود ‌و توصیه شده این تمرینات‬
‫امراض جسمی مانند ‌‬
‫در‬
‫بار ‌‬
‫نماز آن هم ‪‌ 5‬‬
‫در محیطی آرام ‌و راحت صورت گیرد ‌و اقامة ‌‬
‫در رو ‌ز ‌و ‌‬
‫بار ‌‬
‫حداقل ‪‌ 2‬‬
‫روز‪ ،‬خود بهترین تمرین آرام‌سازی‌ است‪.‬‬
‫ّ‬
‫‪2 ‬ـ پیشگیری از عفونت‌های تنفس ی‪ :‬همان طور که اشا ‌ره شد‪،‬‬
‫این مورد از شایع‌ترین عوامل برانگیخته شدن آسم می‌باشد‬
‫ّ‬
‫که می‌توان با شستشوی مجرای تنفس ی و دهان و ‪ ...‬در ‌وضو‬
‫ّ‬
‫تا حدی این عامل را کنترل نمود‪.‬‬
‫‪3 ‬ـ پیشگیری از عوامل ّ‬
‫حساسیت‌زا مثل گرد و غبار و ‪ ...‬که‬
‫با وضو بدست میآید‪.‬‬
‫‪ ‬از آنچه گذشت نتیجه می‌گیریم‪ ،‬احساس امنیت روانی در بیماران‬
‫آسمی و استفاده از روش‌های آرام‌سازی قدم بزرگی در تسکین این‬
‫بیماری است و آنچه انکارناپذیر است‪ ،‬تأثیر عمیق نماز در‬
‫جلوگیری از اضطراب و تنش است و بدون شک اثر التیام‌بخش‬
‫بزرگی بر بروز عوامل روانی برانگیزندة آسم می‌گذارد‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ ‬ضمنا دیدگاه ویژة نمازگزار به زندگی ُدر دنیا و ثبات شخصیت او‬
‫باعث می‌شود که نمازگزار در مقابل افت و خیزهای غیرمنتظرة‬
‫زندگی نه چندان شاد و نه چندان غمگین شود و در نتیجه به‬
‫حذف آن گروه از تغییرات هیجانی که مسبب تشدید آسم‬
‫هستند‪ ،‬بپردازد‪.‬‬
‫َ ٌ ا ُْ ْ َ َ ٌ ََ‬
‫ا َ َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫ٌ‬
‫کر الل ِه وِإ ‌ق ِام‬
‫ِرجال ال تل ِه ِيهم ِتجارة وال ‌بيع عن ِذ‬
‫ِ‬
‫اَ‬
‫َ ُ َ ًْ َََا‬
‫َ‬
‫ا‬
‫َ‬
‫يه ْال ُق ُلوبُ‬
‫ُ‬
‫الصال ِة وِإيت ِاء الز‬
‫کاة يخافو ‌ن يوما تتقلب ِف ِ ‌‬
‫ِ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َو ْاْل ْبصار؛ُ‬
‫پاک مردانی که هیچ کسب و تجارت آنان را از یاد خدا غافل‬
‫ی که‬
‫نگرداند و نماز بپا داشته و زکات فقیران دهند و از روز ‌‬
‫دل و دیده‌ها در آن روز حیران و مضطربست ترسان و‬
‫هراسانند‪.‬‬
‫ّ‬
‫‪ -‬النور‌‪.37 :‬‬
‫َّ َ َ ُ َ َّ‬
‫الصابر َ‬
‫ين َع َلى َما َأ ‌َ‬
‫وب ُ‌ه ْم َو َّ‬
‫الل ُه َوج َل ْت ُق ُل ُ‬
‫ص َاب ُهمْ‬
‫ال ِذين ِإذا ذکر‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫َ ْ‬
‫َّ َ َ َّ َ َ ْ َ ُ ْ ُ ُ َ‬
‫ُ‬
‫نفقون؛‬
‫يمی الصال ِة و ِمما رزقناه ‌م ي ِ‬
‫واْل ِق ِ‬
‫چون یاد خدا کنند دل‌هاشان هراسان شود و هر چه مصیبت‬
‫ببینند صبور باشند و نماز به پا دارند و از آنچه روزیشان‬
‫کردیم انفاق می‌کنند‪.‬‬
‫ّ‬
‫الحج‪.35 :‬‬
‫‪‌ -‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫امروزه افزایش فشار خون‌ یکی از شایع‌ترین دالیل مراجعه به مطب‌ها و‬
‫درمانگاه‌ها ّدر سراسر دنیاست و طبق جدیدترین آمارها‪ ،‬شایع‌ترین بیماری که‬
‫افزایش‬
‫در ایاالت متحده آمریکا افراد را ناگزیر به استفاده از دارو می‌کند‪‌ ،‬‬
‫فشار خون است‪.‬‬
‫شیوع این بیماری در سیاهپوستان بیشتر است و در خانم‌ها با سن رابطه‬
‫نزدیکی دارد‪ .‬نسبت فراوانی در زنان در مقایسه با مردان از ‪ 6/0‬در ‪ 30‬سالگی‬
‫به ‪ 2/1‬در ‪ 65‬سالگی می‌رسد‪.‬‬
‫به علت عوا ض خطرناک و ّ‬
‫متعددی که این بیماری در بسیاری از ًاعضای بدن‬
‫ر‬
‫از جمله قلب (بزرگی قلب‪ ،‬سکته قلبی‪ ،‬و‪ ،)...‬سیستم عصبی (مثال سکته‌های‬
‫مغزی‌)‪ ،‬چشم (خونریزی شبکیه‪ ،‬اگزودا و ‪ )...‬و کلیه و‪ ...‬دارد‪ ،‬اهمیت کنت ‌رل و‬
‫پیشگیری از این بیماری بسیار مهم به نظر می‌رسد‪.‬‬
‫جهت پیشگیری از ابتال به این بیماری کنترل تعدادی عوامل و رعایت برخی‬
‫اصول و استفاده از درمان‌های غیر دارویی توصیه می‌شود و امروزه به اثبات‬
‫رسیده است که درمان‌های غیردارویی ضمن این که هزینه چندانی را برای‬
‫بیمار تحمیل نمی‌کنند‪ ،‬در پایین آوردن فشار خون و ممانعت از بروز و پیشرفت‬
‫آن مؤثرند‪.‬‬
‫حال به نقش مؤثر نماز از نظر علمی در کنترل هر یک از عوامل با ‌ال‬
‫می‌پردازیم‪.‬‬
‫‪1‬ـ نقش نماز در برطرف کردن استرس و اضطراب‪ :‬همان گونه که در‬
‫ی در‬
‫درمان اختالالت اضطرابی بحث نمودیم‪ ،‬نماز نقش بسیار مؤثر ‌‬
‫ایمن کردن انسان در برابر استرس‌ها و مشکالت زندگی دارد‪.‬‬
‫از جمله مهمترین درمانهای غیردارویی که جهت کنترل فشار خون‬
‫مورد توجه قرار میگیرند‪ ،‬عبارتند از‪:‬‬
‫‪1‬ـ برطرف کردن استرس و اضطراب‬
‫کاهش عدم مصرف الکل‬
‫‪3‬ـ رژیم غذایی‬
‫‪4‬ـ ورزش منظم همراه استنشاق هوا‬
‫‪2‬ـ‬
‫‪3 ‬ـ رژیم غذایی و کنترل وزن‪ :‬تغذیه به معنای پرخوری مور‌د‬
‫نکوهش اسالم قرار گرفته است‪ ،‬چرا که‪:‬‬
‫ُ ْ َ ْ‬
‫اش َرُب ْوا َو َال ُت ْسر ُف ْوا إ ان ُ‌ه َال ُيح ُّب ْاْلُ ْسرفین؛َ‬
‫وکلوا و‬
‫ِِ‬
‫ِ‬
‫ِ ِ‬
‫بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید که خداوند مسرفان را‬
‫دوست ندارد‪.‬‬
‫‪ -‬اْلعراف‪.31 :‬‬
‫‪ ‬نیازهای طبیعی بدن انسان به عناصر اصلی غذایی (مواد‬
‫قندی‪ ،‬چربی‌ها‪ ،‬پروتئین‌ها‪ ،‬ویتامین‌ها و مواد معدنی) با توجه‬
‫به سن‪ ،‬جنس‪ ،‬نوع ّ‬
‫فعالیت و حالت غریزی برای افراد‬
‫مختلف‪ ،‬متفاوت است‪ .‬اگر تغذیه از حالت اعتدال خارج‬
‫شود برای انسان ضرر دارد‪ .‬یعنی زیاد خوردن و کم خوردن‬
‫هر دو مضر است و اعتدال مطلوب است‪.‬‬
‫‪ ‬بنابراین‪ ،‬اعتدال در هر امری مطلوب است و اعتدال در‬
‫تغذیه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است‪ .‬قرآن کریم نیز به‬
‫قاعده کلی منع اسراف در خوردن و آشامیدن اشاره می‌کند‬
‫که امروزه در طب پیشگیری جایگاه ویژه‌ای دارد‪.‬‬
‫مفسران مینویسند‪:‬‬
‫برخی از‬
‫ّ‬
‫ُ ْ َ ْ َُ ْ َ َ ُ ْ ُ ْ‬
‫وا) است‬
‫‪ ‬یک دستور مهم بهداشتی جمله (کلوا واشربوا و ‌ال تس ِرف ‌‬
‫که در آیه ‪ 31‬سورة مبارکة اعراف آمده است گرچه بسیار ساده‬
‫‌ترین‬
‫به نظر می‌رسد ّاما امروزه ثابت شده است که یکی از مهم ‌‬
‫دستورات بهداشتی همین است‪ .‬زیرا تحقیقات دانشمندان به این‬
‫نتیجه رسیده که سرچشمه بسیاری از بیماری‌ها‪ ،‬غذاهای اضافی‬
‫است که به صورت جذب نشده در بدن انسان باقی مانده و‪...‬‬
‫‪ ‬با دانستن این موضوع و این که شخص نمازگزار رو به قبله‬
‫مکتبی نماز می‌خواند که خدای آن مکتب از پرخوری و اسراف‬
‫بیزار است‪ ،‬متوجه اهمیت نماز در این مورد خواهیم شد‪.‬‬
‫‪4‬ـ انجام ورزشهای سبک به طور ّ‬
‫منظم‪:‬‬
‫ّ‬
‫• نماز با حرکات موزن و قیام و قعود و رکوع و سجود منظمی‬
‫توأم است که قابل مقایسه کامل با یک نرمش سبک رو ‌زانه‬
‫مشابه آنچه که در درمان‌های غیر دارویی فشار خون توصیه‬
‫می‌شود‪ ،‬می‌باشد‪.‬‬
‫• بنابراین از آنچه ذکر گردید نتیجه می‌گیریم‪ ،‬هر چهار درمان‬
‫غیر دارویی که اشاره گردید برای کنترل و پیشگیری افزایش‬
‫فشار خون در احکام نورانی نماز نهفته است‪.‬‬
‫َ َّ َ َ َ ُ ْ ْ َ َ َ ْ َ ّ ْ َ َ َ ُ ْ َّ َ َ َ َ َ ُ ْ‬
‫وا م َّما َر َز ْق َن ُ‬
‫اهمْ‬
‫وال ِذين صبروا اب ِتغاء وج ِه رِب ِهم و‌أقاموا الصالة وأ‬
‫نفق ِ‬
‫ًّ َ َ َ ً َ ْ َ ُ َن ْ َ َ َ‬
‫َّ َ َ ُ ْ َ َ ُ ْ ُ ْ‬
‫َّ‬
‫َ‬
‫السئيئة أول ِئک لهم عقبی الد ِار؛‬
‫ِسرا وعال ِنية ويدرءو ِبالحسن ِة ‌‬
‫و هم در طلب رضای خدا راه صبر پیش می‌گیرند و نماز به پای می‌دا ‌رند و‬
‫از آنچه نصیب‌شان کردیم به فقرا پنهان و آشکار انفاق می‌کنند و در‬
‫عوض بدی‌های مردم نیکی می‌کنند؛ اینان هستند که عاقبت منزلگاه‬
‫ِ‬
‫نیکو یافتند‪.‬‬
‫ ّ‬‫الرعد‪.22 :‬‬
‫‪ ‬امروزه سکته‌های قلبی و مغزی‌ از شایع‌ترین علل مرگ و میر در سراسر‬
‫دنیا محسوب می‌شوند و به طور کلی طبق آمار موجود‪ ،‬سکته قلبی‬
‫شایع‌ترین علل مرگ و میر در ممالک صنعتی بوده و آسیب‌های عروقی مغز‬
‫نیز که شایع‌ترین بیماری‌های ناتوان‌کننده دستگاه اعصاب می‌باشند‪ ،‬پس‬
‫از بیماری‌های قلبی و سرطان‌ها‪ ،‬مهم‌ترین علت مرگ افراد باالی ‪ 45‬سال‬
‫را تشکیل می‌دهند‪.‬‬
‫‪ ‬هر چند عوامل مختلفی به عنوان علل ایجادکنندة سکته شناسایی‬
‫شده‌اند؛ اما در میان تأثیر روان بر ایجاد هر یک از آن علل‪ ،‬منجر به این‬
‫شده است که امروزه سکته‌ها را به عنوان قسمتی از اختالالت روان‌تنی‬
‫ً‬
‫و‬
‫بشناسیم و همان طور که قبال گفته شد‪ ،‬اختالالت ر ان‌تنی به‬
‫بیماری‌های جسمی‌ای اطالق می‌شود که عوامل روحی و روانی آن‌ها را‬
‫ایجاد یا تشدید می‌کنند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مشخص نموده که بین تیپ شخصیت‬
‫مطالعات فالندرز دانبار و سایر تحقیقات این حقیقت را‬
‫ً‬
‫افراد و بروز سکته‌های قلبی و مغزی رابطة نزدیکی وجود دارد‪ .‬مثال شخصیت نوع الف‪ ،‬شخصیتی‬
‫است سخت‌کوش‪ ،‬پرخاشگر و برافروخته که خیلی زود دچار احساس سرخوردگی می‌شود و‬
‫مستعد بیماری‌های قلبی است‪.‬‬
‫به عالوه این نکته نیز امروزه به اثبات رسیده که استرس‌های طوالنی و مداوم با ایجاد شرایط‬
‫خاص‪ ،‬در رگ‌های خون‌دهندة به قلب و مغز زمینه را برای بروز سکته در این اعضاء مساعد‬
‫می‌سازد‪.‬‬
‫در این باره بسیاری از محققین گزارش داده‌اند که در موار ّد بسیار زیادی‪ ،‬فشارهای شدید‬
‫حرفه‌ای‪ ،‬نگرانی خانوادگی یا مالی‪ ،‬افسردگی و خستگی مقدم بر بروز سکته‌های قلبی وجود داشته‬
‫است‪.‬‬
‫همچنین ثابت شده که سطح کلسترول (چربی حیوانی) در خون افرادی که تحت فشار فکری‬
‫هستند باال می‌رود و احتمال بروز لخته‌های منجر به سکته در رگ‌های قلب بیشتر می‌شود و از طرفی‬
‫مهم‌ترین عامل منجر به سکتة مغزی را‪ ،‬تنش‌های هیجانی که در پاسخ به گرفتاری‌ها‪،‬‬
‫کشمکش‌های روانی و استرس‌ها به وجود می‌آید‪ ،‬ذکر نموده‌اند‪.‬‬
‫بر این اساس حتی برای درمان مبتالیان به سکته که جان سالم بدر می‌برند‪ ،‬عالوه بر د ‌رمان‌های‬
‫ّ‬
‫طبی مختلف‪ ،‬استفاده از داروهای روان‌پزشکی و حتی روان‌درمانی و رفتاردرمانی نیز توصیه می‌شود‪.‬‬
‫با این اوصاف می‌توان گفت هر عاملی که سبب تخفیف استرس‌ها و ایجاد امنیت روانی در شخص‬
‫گردد و هر عاملی که بتواند در بر قرار کردن شخصیت معتدل در افراد مؤثر واقع شود‪ ،‬خواهد‬
‫توانست تأثیر چشمگیری بر کاهش میزان سکته‌های قلبی و مغزی بگذرد‪.‬‬
‫اگر به قسمت‌های گذشته ‌و بحث «اختالالت اضطرابی» رجوع‬
‫‪‌ ‬‬
‫در مقابل اضطراب‌ها ‌و استرس‌های زندگی‬
‫نماز ‌‬
‫نمایید‪ ،‬نقش حفاظتی ‌‬
‫نماز با ایجاد‬
‫‌بر ایمان مشخص می‌گردد ‌و چنین نتیجه می‌گیریم که‪‌ :‬‬
‫در مقابل استرس‌ها‪ ،‬ریسک ابت ‌ال به‬
‫در شخصیت ‌و ایمنی بخش ی ‌‬
‫ثبات ‌‬
‫ی ‌و قلبی را به شدت کاهش می‌دهد؛ چرا که امروزه یکی‬
‫سکته‌های مغز ‌‬
‫‌از روش‌هایی که روان‌شناسان ‌از آن برای کاهش تنش ‌و اضطراب بهره‬
‫فرد‬
‫در این روش ‌‬
‫می‌جویند‪ ،‬آرام‌سازی‌ ‌از طریق حساسیت‌زدایی است‪‌ .‬‬
‫در همین زمان واکنش‬
‫را با عامل تنش‌زا مواجه کرده ‌و می‌کوشند ‌‬
‫در ا ‌و ایجاد کنند‪ .‬به این ترتیب‬
‫مخالف اضطراب یعنی حالت آرامش را ‌‬
‫چیز متضاد رابطه برقر ‌ار می‌شود ‌و عامل تنش‌زا خاصیت خ ‌ود‬
‫میان ‪‌ 2‬‬
‫ً‬
‫اصوال‬
‫‌‬
‫نماز وجود دارد؛ زیرا‬
‫در ‌‬
‫را ‌از دست می‌دهد‪.‬همین مکانیسم ‌‬
‫در میان‬
‫در دعای نماز (قنوت) مشکالت خود را با خدا ‌‬
‫انسان ‌‬
‫در زندگی روزمره نگران شده‪ ،‬به خدا پناه‬
‫می‌گذارد ‌و ‌از مشکالتی که ‌‬
‫می‌برد‪.‬‬
‫به زبان جاری ساختن و به یاد آوردن مشکالت در این هنگام که در اوج آرامش‬
‫روانی ناش ی از نماز قرار دارد و تکرار این حالت الاقل ‪ 5‬بار در روز باعث می‌شود‬
‫که این عوامل قدرت اضطراب‌آوری خود را از دست بدهند‪.‬‬
‫نورمن وینسنت گریس ی می‌گوید‪:‬‬
‫«دعا و نماز بزرگ‌ترین نیرویی است که برای مبارزه با دشواری‌های زندگی‬
‫روزانه و به دست آوردن آرامش روحی شناخته شده است‪ .‬گفتگو با خدا‬
‫باید عادت همیشگی آدمی شود نه این که همچون درماندگی به نهایت رسید‬
‫رو به خدا کنیم‪ .‬باید به خاطر داشته باشیم که هنگام دعا کردن با خدا‬
‫صحبت می‌کنیم و حقیقت و اطاعت سراپای وجودمان را فرا می‌گیرد‪.‬‬
‫نخستین قاعده دعا و نیایش آن است که ضمیر ما را آرام می‌کند و قلب‬
‫دردناک ما را شفا می‌بخشد و در کاری که در پیش داریم بصیرت و روشنی‬
‫فراهم می‌آورد‪ .‬بسیاری از دعا همچون وسیلة قابل اعتمادی برای درست‬
‫کردن کارهای خود استفاده می‌کنند‪».‬‬
‫َُ َ‬
‫َّ َ َ َ ْ ُ ْ ْ َ‬
‫ْ‬
‫ف َو ْان َه َعن ْاْلُنکر َو ْ‬
‫اص ‌ب ْر َع َلى ماَ‬
‫ُ‬
‫يا بنی أ ِق ِم الصالة وأمر ِباْلعرو ِ ‌‬
‫ِ‬
‫ِ ُْ ِ‬
‫َ‬
‫َّ َ‬
‫ْ‬
‫ْ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫ُ‬
‫أصابک ِإن ذ ِلک ِمن عز ِم اْلمو ِر؛‬
‫ای فرزند عزیزم‪ ،‬نماز را به پا دار و امر به معروف و نهی از منکر‬
‫کن و بر این کار از مردم نادان هر آزاربینی صبر پیشه گیر که‬
‫این صبر و ّ‬
‫تحمل در راه تربیت و هدایت خلق‪ ،‬نشانه‌ای از عزم‬
‫ثابت (مردم بلند همت) در امور الزم عالم است‪.‬‬
‫‪ -‬لقمان‪.17 :‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ً‬
‫سردرد معموال یک عالمت خوش‌خیم است و تنها برخی اوقات‬
‫تظاهری از یک ناخوش ی جدی می‌باشد‪.‬‬
‫همة افراد در طول عمر خود سردرد را تجربه کرده‌اند‪ 90 .‬درصد‬
‫افراد حداقل یک بار در سال سردرد دارند‪ .‬ساالنه حداقل در ‪40‬‬
‫درصد افراد سردردهای ناتوان کننده رخ می‌دهد‪.‬‬
‫ً‬
‫ن‬
‫سردرد به انواع مختلفی تقسیم می‌شود؛ مثال میگر از‬
‫سردردهایی است که از دوران کودکی آغاز می‌شود ولی اوج‬
‫پیدایش نشانه‌های آن بین ‪ 20‬ـ ‪ 35‬سالگی می‌باشد و در زنان چند‬
‫برابر مردان است و از جمله عوامل بروز آن‪ ،‬استرس‌های روحی‬
‫می‌باشد و یا سردرد خوشه‌ای که با ُچرت بعد از ظهر و مصرف‬
‫الکل بروز می‌کند و در آقایان بیشتر دیده می‌شود‪.‬‬
‫‪ ‬سردرد تنش ی نتیجه انقباض عضالت نواری گردن است که باعث‬
‫محدود شدن جریان خون می‌شود و با اضطراب و فشار روانی‬
‫ناش ی از موقعیت رابطه دارد و درمان با منبسط کردن عضالت و‬
‫داروهای ضد اضطراب مفید است‪.‬‬
‫‪ ‬حال با دانستن عوامل مختلف برانگیزندة انواع سردرد‪ ،‬نقش‬
‫نماز به عنوان پیشگیری کننده و تسکین دهندة برخی از این انواع‬
‫مشخص می‌گردد‪ :‬چرا که سبک کردن بار اندوه از طریق بازگ ‌و‬
‫کردن مشکالت برای فردی که رازدار‪ ،‬غمخوار‪ ،‬صبور و عاقل‬
‫باشد راهی برای اعاده آرامش است که انسان اثربخش ی آن را‬
‫بارها آزموده است‪.‬‬
‫‪ ‬هنگامی که انسان در نماز و مناجات‌های بعد از آن مشکالت خود را با‬
‫خدا در میان می‌گذارد‪ ،‬پس از آن احساس سبکی و آرامش بیشتری‬
‫خواهد کرد از طرفی او در نماز به حضور کس ی شرفیاب می‌شود که‬
‫منبع همه قدرت‌ها‪ ،‬خیرها و زیبایی‌ها است و با نزدیکی هر چه بیشتر به‬
‫ّ‬
‫منشاء قدرت‪ ،‬مشکالت زندگی به تدریج رنگ باخته و احساس تسلط‬
‫در آدمی ظاهر می‌شود و در پرتو این آرامش و طراوت و شادابی‪،‬‬
‫ً‬
‫نیروهای جسمی وروحی او که قبال در بند اضطراب‌ها و نگرانی‌ها بود‪،‬‬
‫آزاد شده و او با عزمی راسخ و اراده‌ای قوی به نبرد با مشکالت زندگی‬
‫می‌پردازد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫از سوی دیگر ریتم‪ ،‬هماهنگی‪ ،‬انسجام و نظام معین که در جایجای نماز و در‬
‫تالوت سوره‌های قرآن از جمله سوره‌هایی که در نماز قرائت می‌شود به چشم‬
‫می‌خورد‪ ،‬همراه با طمأنینه که در اقامه نماز به آن سفارش شده است باعث‬
‫هماهنگی بیشتر قوای روحی در هم ریخته آدمی شود که این تعادل نقش بسیار‬
‫مؤثری در تسکین برخی انواع سردرد می‌تواند داشته باشد‪.‬‬
‫‪ ‬دکتر روژه گارودی (دانشمند و فیلسوف مشهور فرانسوی‌) می‌گوید‪:‬‬
‫«در نماز‪ ،‬انسان به خود باز می‌گردد و همة هستی را در وجود خویش احساس می‌کند‬
‫و نماز انسان با ایمان را به ستایش خداوند وامی‌دارد‪ .‬در نماز همه مسلمانان جهان‬
‫در برابر محراب‌های تمام مساجد که زاویه آن‌ها به سوی کعبه ساخته شده است‬
‫در صف‌های فشرده با همدلی و حضور خود‪ ،‬به طور گسترده و عمیق مجذوب‬
‫مرکز خود و بنیاد خود می‌شوند‪».‬‬
‫َف َ ُ ْ َ َ َ ُ ْ َّ َ َ َ َ ُ ْ َّ َ َ َ ُّ ْ َ َ ُ ْ َّ ّ َ‬
‫ِإن تابوا وأقاموا الصالة وآتوا الزکاة فخلوا س ِبيل ‌هم ِإن الله‬
‫َغ ُفو ٌر َّر ِحيم؛ٌ‬
‫پس هر گاه توبه کرده و نماز به پا داشتند و زکات مال دادند در‬
‫این صورت برادر دینی شمایند و ما آیات خود را برای اهل‬
‫ّ‬
‫مفصل بیان خواهیم کرد‪.‬‬
‫دانش و معرفت‬
‫ ّ‬‫التوبه‪.5 :‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫زخم معده و زخم دوازدهه از شایع‌ترین موارد مراجعه به پزشکان داخلی و‬
‫ّ‬
‫جراحان به حساب می‌آید که در بروز این مشکالت عوامل مختلفی دخیل دانسته‬
‫شده است‪.‬‬
‫به طور کلی عدم تعادل بین عوامل تهاجمی (اسید معده و پپسین) و عوامل‬
‫محافظت‌کننده باعث ایجاد این زخم‌ها می‌شود‪ .‬عالوه بر آن‪ ،‬نوعی میکروب‬
‫خاص به نام هلیکوباکتر پیلوری نیز در این میان دخیل است‪ .‬اما آنچه که مهم‬
‫است این است که وجود ارتباط میان غم و ّ‬
‫غصه و بروز زخم‌های گوارش ی توسط‬
‫ً‬
‫منابع علمی جدید کامال تأیید می‌شود و مشاهدات بالینی طی سالیان در ‌از نشان‬
‫داده است که عالیم زخم‌های گوارش ی ممکن است در اثر تغییرات هیجانی بیمار با‬
‫تجربة شرایط استرس‌زای مختلف شروع یا تشدید می‌شود‪.‬‬
‫‪ ‬به عقیدة ّ‬
‫محققین‪ ،‬نوع بی‌سبب زخم‌های گوارش ی ربطی به هیچ باکتری‌ یا ّ‬
‫محرک‬
‫ّ‬
‫ترشح‬
‫مادی خاص ی ندارد‪ .‬اسید و پپسین معده نسبت به مقاومت مخاطی‪ ،‬زیاد ‌‬
‫می‌شوند و این هر دو به اضطراب‪ ،‬فشار روانی و الکل حساس‌اند و فرد برای‬
‫د مان باید سبک ندگی ا عوض کند و ّ‬
‫البته درمان با منبسط کردن عض ‌الت‬
‫ز ر‬
‫ر‬
‫مفید است‪.‬‬
‫‪ ‬در راستای این فکر‪ ،‬مطالعه‌ای که روی هزاران نفر از افراد خوانده شده برای‬
‫خدمت سربازی در ایاالت ّ‬
‫متحده آمریکا انجام گرفته است نشان می‌دهد که‬
‫ّ‬
‫زخم‌های گوارش ی بیشتر در افرادی پیدا می‌شوند که نه تنها میزان ترشحات معدی‬
‫(به خصوص اسید معده) در آن‌ها باالتر از ّ‬
‫حد نرمال است‪ ،‬بلکه دچار برخی‬
‫کشمکش‌های روانی‪ ،‬مشکالت شخصیتی یا شرایط محیطی خاص هستند که‬
‫واکنش‌های هیجانی را در آن‌ها برای ایجاد زخم گوارش ی پدید می‌آورد‪.‬‬
‫ّ‬
‫شخصیت ّ‬
‫خاص ی از نظر روانی می‌پردازد که بروز‬
‫‪ ‬فرانتس الکساندر به ترسیم‬
‫ً‬
‫زخم‌های گوارش ی اکثرا در آن‌ها اتفاق می‌افتد‪ .‬وی تعارض‌های ناخودآگاهی را ذکر‬
‫نموده که ایجاد اضطراب می‌کنند و از طریق دستگاه عصبی خودکار موجب‬
‫ً‬
‫اختالالت ّ‬
‫خاص ی می‌شوند‪ .‬مثال بیان داشته که واپس‌ز ِنی نیازهای وابستگی موجب‬
‫زخم گوارش ی می‌شود‪.‬‬
‫‪ ‬با این اوصاف می‌توان توجیه کرد که عوامل تسکین‌بخش روحی و روانی می‌توانند نقش عمده‌ای‬
‫در کاهش دادن زمینة ابتال به زخم‌های گوارش ی ایفا کنند و می‌توان با ّ‬
‫توجه با مباحث گذشته‪،‬‬
‫ادعا نمود که در صدر این عوامل‪ ،‬اعتقادات مذهبی جایگاه ویژه‌ای دارد و نماز به عنوان یک‬
‫واکسن قدرتمند در ایمنی‌بخش ی در مقابل استرس‌ها و نامالیمات زندگی و ایجاد احساس امنیت‬
‫روانی در اشخاص و به عالوه از آن مهم‌تر با ایجاد ثبات در شخصیت و برقرار کردن تعادل روانی‬
‫می‌تواند اثر شگرفی بر این قبیل مشکالت جسمی که به ّ‬
‫شدت زیر نفوذ تأثیرات روانی هستند‬
‫بگذارد‪.‬‬
‫‪ ‬مهاتما گاندی (رهبر بزرگ هند که جهان او را به عنوان آزادکنندة هند از یوغ استعمار‬
‫می‌شناسد) می‌گوید‪:‬‬
‫«اگر نماز نبود و با خدا ارتباط پیدا نمی‌کردم به طور حتمی سال‌ها بود که دیوانه شده بودم‪ .‬من‬
‫ّ‬
‫همیشه از نیروی عبادت و دعا مدد گرفته‌ام و اال هرگز نمی‌توانستم در مقابل آن همه مشکالت‬
‫عظیم پایداری کنم‪ .‬من در تجارب زندگی عمومی و خصوص ی خود تلخ کامی‌های بسیار سخت‬
‫داشته‌ام که مرا دست‌خوش ناامیدی می‌ساخت‪ .‬اگر توانسته‌ام به این ناامیدی‌ها چیره شوم به‬
‫علت دعا و نمازهایم بود‪ .‬هر چه زمان می‌گذشت اعتقاد من به خداوند افزایش می‌یافت و نیاز من‬
‫به دعا و نماز بیشتر می‌شد‪ .‬بدون نماز زندگی سرد و تهی بود و آرامش من از دعا و نماز حاصل‬
‫می‌شد و در یک جمله‪ :‬عبادت راز پیروزی یک مرد بزرگ است‪».‬‬
‫نتیجهگیری‬
‫نماز ‌و‬
‫منحصر به تأثیرات شگفت‌انگ ‌یز ‌‬
‫‌‬
‫‪ ‬آنچه گذشت‪ ،‬اشاراتی بود بس‬
‫ی ‌و درمان برخی ‌از مهم‌ترین ‌و شایع‌ترین بیماری‌های‬
‫در پیشگیر ‌‬
‫نیایش ‌‬
‫توجه ّ‬
‫جسمی که امروزه ّ‬
‫محققین را بیش ‌از پیش به خود مشغ ‌ول‌‬
‫بیمار د ‌ر‬
‫ساخته است ‌و به وضوح دانستیم که تقویت روح معنوی‌ ‌‬
‫یمار‬
‫بسیار دارد‪‌ .‬از این رو‌ توجه دادن ب ‌‬
‫‌‬
‫تسریع آرامش ‌و بهبود ا ‌و اهمیت‬
‫بیمار با خداوند ‌و ت ّ‬
‫وسل‬
‫به معنویات ‌و مهیا ساختن زمینه‌های ارتباط ‌‬
‫به اهل‌بیت(ع) امری‌ الزم ‌و ضروری‌ است‪.‬‬
‫‪ ‬اتصال به مبدأ فیض و اعتماد به قدرت بی‌کران خداوند و اعتقاد به شفا‪،‬‬
‫تأمین‌کننده نیازهای بزرگ روحی و روانی بیماران است‪ .‬هنگامی که بیمار به این‬
‫باور رسید که همه چیز به ارادة خداوند است و شفا از اوست و ابزار و افراد‬
‫هم اسباب مداوا هستند ّ‬
‫توجه خود را از اسباب ظاهری به واقعی معطوف‬
‫می‌دارد و در پی آن جان و روانش را آرامش ی فرا خواهد گرفت که با هیچ ابزا ‌ری‬
‫نمی‌توان به آن دست یافت‪.‬‬
‫‪ ‬بنابراین می‌توان ادعا کرد که پزشکان با ایجاد فضای معنوی و توجه دادن‬
‫بیماران به معنویت و ذکر و نماز و نیایش می‌توانند بذر امید و آرامش و بهبودی‬
‫را در آن‌ها بارور سازند؛ چرا که یافته‌های حاصل از پژوهش‌ها نشان می‌دهد‬
‫که اعتقادات مذهبی با اضطراب و افسردگی رابطة منفی داشته و با‬
‫رضایت‌مندی از زندگی و سالمت روانی همبستگی مثبت دارد و گرایش به نماز و‬
‫دعا و نیایش و اعتقاد به نذر و نیاز و خیرات و نیکوکاری می‌توانند به عنوان‬
‫راهبردهای مؤثری برای مقابله با استرس و مشکالت ناش ی از بیماری عمل کنند‬
‫و همان گونه که ذکر گردید استرس‌های روحی و روانی از جمله علل اصلی‬
‫بیماری‌های جسمی و حتی در برخی موارد به عنوان تنها عامل برانگیزندة‬
‫بیماری‌ها شناخته شده است‪.‬‬
‫توماس کارالیل (نویسنده و متفکّر بزرگ انگلیسی)‬
‫مینویسد‪:‬‬
‫«دعا و نیایش‪ ،‬عمیق‌ترین سرچشمة نیرو و کمال است ولی ما از‬
‫این سرچشمه نیرو و کمال غفلت داریم‪».‬‬
‫متشکرم‬